Καλκούτα—Μια Πόλη Γεμάτη Ζωή και Αντιθέσεις

Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στην Ινδία

ΓΙΑ τον Βρετανό συγγραφέα Ράντγιαρντ Κίπλινγκ, ήταν η «πόλη της φρικτής νύχτας», «η συνωστισμένη πόλη των επιδημιών». Αλλά για τον διαπρεπή ποιητή Μιρζά Γκαλίμπ, ο οποίος έγραφε στη γλώσσα ούρντου, ήταν «μια πόλη άκρως αναζωογονητική», «αυτή η ουράνια πόλη». Ο συγγραφέας Ντομινίκ Λαπιέρ θεωρούσε κάθε επίσκεψη στην πόλη «μια νέα μαγευτική εμπειρία», ενώ ο Πίτερ Τ. Γουάιτ, γράφοντας στο περιοδικό Νάσιοναλ Τζεογκράφικ (National Geographic), παρέθεσε τα λόγια ορισμένων που την αποκάλεσαν «απαίσια, μακάβρια, τρομακτική. Η μεγαλύτερη φτωχογειτονιά του κόσμου». Αναμφίβολα, η Καλκούτα (στη βεγγαλική, Καλικάτα) είναι μια πόλη γεμάτη αντιθέσεις.

Η Ίδρυση της Πόλης

Η Καλκούτα, η οποία βρίσκεται στη βορειοανατολική ακτή της Ινδίας, στην πολιτεία της Δυτικής Βεγγάλης, δεν αποτελούσε μέρος του αρχαίου παρελθόντος της Ινδίας. Σε σύγκριση με πόλεις όπως το Δελχί και το Ταντζαβούρ, είναι μια νέα πόλη. Όπως συμβαίνει συχνά με διάφορες πόλεις, η Καλκούτα οφείλει την ύπαρξή της σε έναν ποταμό, τον ισχυρό Γάγγη. Καθώς πλησιάζει στον Κόλπο της Βεγγάλης, ο Γάγγης χωρίζεται σε δύο παραπόταμους, και έπειτα σε πολύ περισσότερους, για να σχηματίσει το μεγαλύτερο δέλτα στον κόσμο. Η δυτική πλευρά του δέλτα αποτελείται από έναν ποταμό, που στο παρελθόν ήταν γνωστός ως Μπαγκιράτι-Γκάνγκα και αργότερα ονομάστηκε Χούγκλι, ο οποίος κατευθύνεται νότια και χύνεται στη θάλασσα.

Στη διάρκεια του 15ου και του 16ου αιώνα, Πορτογάλοι, Ολλανδοί και Βρετανοί έμποροι έπλεαν προς τις πηγές του Χούγκλι και, με την άδεια των ντόπιων κυβερνητών, ίδρυαν εμπορικούς σταθμούς. Ο Τζομπ Τσάρνοκ, στέλεχος της Βρετανικής Εταιρίας των Ανατολικών Ινδιών, διάλεξε το χωριό Σουτανούτι για εμπορικό κέντρο. Έπειτα από μερικές δυσκολίες, έπλευσε μέσα στο Σουτανούτι και, περιλαμβάνοντας τα χωριά Γκοβινταπούρ και Καλικάτα, έθεσε το θεμέλιο για την ίδρυση μιας βρετανικής αποικίας και όχι απλώς ενός εμπορικού σταθμού. Ήταν 24 Αυγούστου του 1690. Η Καλκούτα είχε έρθει σε ύπαρξη!

Το 1698 χορηγήθηκε νόμιμα το δικαίωμα κατοχής στους Βρετανούς, και μέχρι το 1757 πλήρωναν αποζημίωση στους Μογγόλους κυβερνήτες. Οι Βρετανοί κατασκεύασαν το Φρούριο του Γουλιέλμου για να παράσχουν στρατιωτική προστασία στην αναπτυσσόμενη πόλη. Οι έμποροι, αισθανόμενοι ασφαλείς χάρη στο Φρούριο του Γουλιέλμου, άρχισαν να χτίζουν μεγάλες επαύλεις. Τότε, ο πληθυσμός της πόλης και των γειτονικών χωριών είχε φτάσει τις 400.000, και λόγω του εμπορίου περίπου 50 πλοία έπλεαν κάθε χρόνο στον Χούγκλι.

Η Μαύρη Τρύπα της Καλκούτας

Το 1756 ένας παράτολμος και νεαρός τοπικός κυβερνήτης, ο Σιράτζ-ουντ-Ντάουλα της Βεγγάλης, επιτέθηκε στην Καλκούτα. Οι περισσότεροι κάτοικοι έφυγαν για να σωθούν, αλλά μερικοί Ευρωπαίοι, οι οποίοι είχαν καταφύγει στο Φρούριο του Γουλιέλμου, παραδόθηκαν και φυλακίστηκαν σε ένα μικρό κελί μέσα στην ασφυκτική ζέστη του Ιουνίου. Την επομένη διαπιστώθηκε ότι πολλοί είχαν πεθάνει από ασφυξία. Το κελί έγινε γνωστό ως η Μαύρη Τρύπα της Καλκούτας.

Αυτό το συμβάν προκάλεσε την οργή της Εταιρίας των Ανατολικών Ινδιών, και το 1757, ο Ρόμπερτ Κλάιβ ηγήθηκε μιας ομάδας Βρετανών στρατιωτών για να ανακαταλάβουν την πόλη. Λέγεται ότι η επακόλουθη Μάχη του Πλάσι σηματοδότησε την έναρξη της βρετανικής κυριαρχίας στην Ινδία. Και τι απέγινε η Καλκούτα; Το 1773 έγινε η πρωτεύουσα της Βρετανικής Ινδίας, και παρέμεινε έτσι μέχρι το 1911.

Η Καλκούτα Εξωραΐζεται

Καθώς άρχισε να εισρέει στην πόλη μεγάλος πλούτος, κατασκευάστηκαν υπέροχα κτίρια, δίνοντας στην Καλκούτα την ονομασία Πόλη των Ανακτόρων. Φτιάχτηκαν φαρδείς δρόμοι και ιδρύθηκαν μουσεία και βιβλιοθήκες. Πολλά από τα εντυπωσιακά κτίρια που υπάρχουν μέχρι σήμερα αποτελούν απόδειξη αυτού του γεγονότος.

Έπειτα από 190 χρόνια βρετανικής κυριαρχίας, η Ινδία, υπό την ηγεσία του Μοχάντας Γκάντι και του Γιαβαχαρλάλ Νεχρού, κέρδισε την ανεξαρτησία της το 1947, και μαζί με αυτήν ήρθε ο διαμελισμός. Υπό τον Μουχάμαντ Άλι Τζίνα, σχηματίστηκαν τα Μουσουλμανικά κράτη του Ανατολικού Πακιστάν και του Δυτικού Πακιστάν. Στη συνέχεια, το 1971, το Ανατολικό Πακιστάν μετονομάστηκε σε Μπαγκλαντές. Αυτά τα γεγονότα προξένησαν συρροή προσφύγων στην Καλκούτα· σήμερα υπολογίζεται ότι ο πληθυσμός της μητροπολιτικής περιοχής ξεπερνάει τα 12.000.000.

Η ξαφνική εισροή τόσο πολλών ανθρώπων που δεν διέθεταν μέσα συντήρησης έφερε τεράστια προβλήματα. Η έλλειψη στέγης σήμαινε ότι στην κυριολεξία εκατομμύρια άτομα ζούσαν στις πιο εξαθλιωμένες τρώγλες, σε σπίτια φτιαγμένα από χαρτόνι και γιούτα, με ελάχιστες ως ανύπαρκτες εγκαταστάσεις υγιεινής και με ελάχιστο ή ανύπαρκτο ηλεκτρισμό ή νερό. Χιλιάδες άλλοι ζούσαν στους δρόμους. Το 1967, εννέα πολεοδόμοι από διάφορες χώρες, περιγράφοντας την κατάσταση στην Καλκούτα, είπαν ότι «βάδιζε ολοταχώς προς την κατάρρευση όσον αφορά την οικονομία, τη στέγαση, την υγιεινή, τις μεταφορές και τα στοιχειώδη της ζωής». Το μέλλον διαγραφόταν ζοφερό.

Σε μια προσπάθεια να αυξηθεί ο αριθμός των διαθέσιμων σπιτιών, ειδικά για τις ομάδες με χαμηλό εισόδημα, αποξηράνθηκε ένα τεράστιο αλμυρό έλος. Επίσης, αφαίρεσαν λάσπη από το βυθό του ποταμού για να τη χρησιμοποιήσουν σε μια χωματερή, βελτιώνοντας παράλληλα και τη ναυσιπλοΐα.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 έγιναν πολλές διεθνείς επενδύσεις στην Ινδία, και η Καλκούτα δεν ήθελε να εξαιρεθεί. Έτσι, άρχισε μαζική εξυγίανση. Όσοι έμεναν σε φτωχογειτονιές μεταφέρθηκαν έξω από την πόλη, τα σκουπίδια χρησιμοποιήθηκαν για την παραγωγή ηλεκτρισμού και λιπάσματος, και απαγορεύτηκαν τα ρυπογόνα οχήματα όπως και οι καπνογόνοι εξωτερικοί φούρνοι. Οι δρόμοι διαπλατύνθηκαν, και χτίστηκαν εμπορικά κέντρα. Ομάδες πολιτών καθάριζαν, έτριβαν και έβαφαν. Η Καλκούτα σώθηκε από το χείλος της καταστροφής και της δόθηκε το «φιλί της ζωής»—σε τέτοιο βαθμό ώστε η κάποτε “ετοιμοθάνατη” πόλη “της δυστυχίας” άρχισε να σφύζει πάλι από ζωή. Μια έκθεση του 1997 για τα πλεονεκτήματα και τις αστικές ανέσεις την κατέταξε πολύ πάνω από τις άλλες μεγάλες πόλεις της Ινδίας.

Εμπορική Μητρόπολη

Αυτή η μητρόπολη, στην οποία ζουν πρόσφυγες από γειτονικές χώρες, μετανάστες από άλλες πολιτείες της Ινδίας, ντόπιοι Βεγγάλιοι, καθώς επίσης Κινέζοι και Αρμένιοι που κατοικούσαν εκεί από παλιά, έχει γίνει χωνευτήρι γλωσσών, πολιτισμών, θρησκειών και μαγειρικής. Τι προσέλκυσε όλα αυτά τα εκατομμύρια των ανθρώπων στην Καλκούτα; Το εμπόριο! Πλοία από όλο τον κόσμο έρχονταν σε αυτό το λιμάνι όπου η Ανατολή συναντούσε τη Δύση. Οι εξαγωγές περιλάμβαναν νίτρο, γιούτα, τσάι, ζάχαρη, λουλάκι, βαμβάκι και μετάξι. Οδικώς, σιδηροδρομικώς και ακτοπλοϊκώς, τεράστιες ποσότητες αγαθών έμπαιναν και έβγαιναν από την Καλκούτα. Μετά την ανεξαρτησία, αναπτύχθηκαν μεγάλες σιδηρουργίες και χαλυβουργίες, και εξορύχτηκαν πολύτιμα ορυκτά για εγχώρια χρήση και για εξαγωγές.

Βασικό ρόλο στην εμπορική ανάπτυξη έπαιξε το λιμάνι. Αρχικά οι Βρετανοί αγκυροβολούσαν τα πλοία τους στο βαθύτερο τμήμα του Χούγκλι και έστελναν πλοιάρια αντίθετα προς το ρου του ποταμού για να μεταφέρουν αγαθά. Το 1758, δημιουργήθηκε στην Καλκούτα ο πυρήνας αυτού που αργότερα θα γινόταν το σημαντικότερο λιμάνι της Ινδίας. Ο συνεχής εκσυγχρονισμός καθώς και η αυξημένη ροή του νερού από ένα φράγμα στο Γάγγη έχουν συντελέσει στην επέκταση της διεθνούς, της παράκτιας και της εσωτερικής υδάτινης συγκοινωνίας της Καλκούτας.

Μεταφορές—Αρχαίες και Σύγχρονες

Σε μια πόλη με πάνω από 12 εκατομμύρια κατοίκους, οι μεταφορές αποτελούν σημαντικό πρόβλημα. Η Καλκούτα έχει όλα τα μεταφορικά μέσα που υπάρχουν συνήθως σε μια σύγχρονη πόλη—και ακόμα περισσότερα! Οι επισκέπτες μένουν κατάπληκτοι με τη χειράμαξα ρίκσο, καθώς βλέπουν ευκίνητους άντρες να ανοίγουν δρόμο μέσα στη μεγάλη κίνηση—πολλές φορές πηγαίνοντας τους επιβάτες στον προορισμό τους πιο γρήγορα από το λεωφορείο ή το ταξί που έχει κολλήσει στο μποτιλιάρισμα. Η χειράμαξα ρίκσο, που άρχισε να χρησιμοποιείται το 1900 για τη μεταφορά αγαθών, σύντομα χρησιμοποιήθηκε και για τη μεταφορά ανθρώπων· υπάρχουν, όπως πιστεύεται, γύρω στις 25.000 ρίκσο στους δρόμους της πόλης! Μολονότι επιβραδύνουν την κυκλοφορία, δίνουν δουλειά σε περίπου 50.000 άντρες και παρέχουν μεταφορικό μέσο σε πολύ περισσότερους ανθρώπους.

Καθημερινά, μικρά φέριμποτ πηγαινοφέρνουν χιλιάδες εργαζόμενους από τον κύριο σιδηροδρομικό σταθμό της Καλκούτας στην εμπορική περιοχή του κέντρου. Οι ποτάμιες μεταφορές αυξάνονται για να μειώσουν τα προβλήματα της οδικής κυκλοφορίας, καθώς πάνω από 50.000 αυτοκίνητα και χιλιάδες φορτηγά πασχίζουν να περάσουν κάθε μέρα από την πιο χρησιμοποιούμενη γέφυρα του κόσμου, τη Γέφυρα Χάουρα.

Πιθανώς τα πιο δημοφιλή συγκοινωνιακά μέσα της πόλης είναι τα ηλεκτροκίνητα τραμ. Ένα εξαιρετικό σύστημα με οχήματα τα οποία δεν ρυπαίνουν, έχουν μεγάλη χωρητικότητα και κάνουν οικονομία στην ενέργεια μεταφέρει εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους σε όλη την πόλη κάθε μέρα, αν και όχι πάντοτε άνετα. Το να κρέμεται κανείς από τις πόρτες του τραμ απαιτεί ιδιαίτερη ικανότητα! Μεγάλη βελτίωση σημειώθηκε με το Σύστημα Υπόγειου Σιδηρόδρομου που αποπερατώθηκε πρόσφατα και το οποίο μεταφέρει πάνω από 60.000 επιβάτες την ώρα στο κέντρο της πόλης με δροσιά και άνεση.

Ο Πολυποίκιλος Πολιτισμός της Καλκούτας

Οι δυνατότητες που προσφέρει η Καλκούτα όσον αφορά την εκπαίδευση έχουν οδηγήσει πολλούς στους τομείς της επιστήμης και της νομικής, ενώ οι καλές τέχνες ανθούν στην πόλη που έχει γίνει πολιτιστικό κέντρο της ινδικής υποηπείρου. Πάνω από 250.000 σπουδαστές φοιτούν στο Πανεπιστήμιο της Καλκούτας που έχει ηλικία 140 ετών και είναι ένα από τα μεγαλύτερα στον κόσμο.

Αν η Μουμπάι είναι το κέντρο του εμπορικού κινηματογράφου της Ινδίας, η Καλκούτα είναι αναμφίβολα η έδρα του ποιοτικού κινηματογράφου τέχνης. Ονόματα όπως ο Σατιαζίτ Ράι και ο Μρίναλ Σεν είναι παγκοσμίως γνωστά για τη συμβολή τους στις καλές τέχνες. Η Καλκούτα έχει περισσότερους ποιητές από όσους η Ρώμη και το Παρίσι μαζί, περισσότερα λογοτεχνικά περιοδικά από τη Νέα Υόρκη και το Λονδίνο, ενώ στην οδό Κόλετζ υπάρχει μια από τις μεγαλύτερες αγορές μεταχειρισμένων βιβλίων στον κόσμο.

Ασυνήθιστα Πράγματα που Μπορείτε να Δείτε

Στα αξιοθέατα που πρέπει να δει κανείς περιλαμβάνεται το Βικτόρια Μεμόριαλ, το οποίο είναι χτισμένο από μάρμαρο σε ιταλικό αναγεννησιακό ρυθμό. Είναι ένα τεράστιο μουσείο που άνοιξε το 1921 και περιέχει αναμνηστικά της βρετανικής κυριαρχίας στην Ινδία. Τα μουσεία της Καλκούτας ξεπερνούν τα 30 σε αριθμό, και ένα από αυτά είναι το τεράστιο Ινδικό Μουσείο. Αξίζει να επισκεφτείτε τους Ινδικούς Βοτανικούς Κήπους, όπου υπάρχει ένα δέντρο μπανιάν ηλικίας 240 ετών με περιφέρεια πάνω από 400 μέτρα, καθώς και τους Ζωολογικούς Κήπους. Το Μαϊντάν—ένας ακμάζων ανοιχτός χώρος 5.200 στρεμμάτων—είναι γνωστό ως οι πνεύμονες της Καλκούτας και ως η μεγαλύτερη πλατεία σε όλη την Ινδία. Η Καλκούτα έχει επίσης το Πλανητάριο Μπίρλα, ένα από τα μεγαλύτερα στον κόσμο. Για όσους ενδιαφέρονται για το άθλημα του κρίκετ, το γήπεδο του κρίκετ Κήποι της Εδέμ έχει χωρέσει πάνω από 100.000 θορυβώδεις και ενθουσιώδεις θεατές σε διεθνείς αγώνες.

Ένα πραγματικά όμορφο κτίριο είναι αυτό που ονομάζεται Πόλη της Επιστήμης, το μεγαλύτερο στην Ασία επιστημονικό κέντρο αλληλεπίδρασης, το οποίο δίνει στους επισκέπτες τη δυνατότητα να ζήσουν ένα σεισμό, να δουν ένα νησί να βυθίζεται, να είναι παρόντες στη δημιουργία ενός ανεμοστρόβιλου και να μάθουν συναρπαστικά γεγονότα για το περιβάλλον και για τις συνήθειες πολλών πλασμάτων. Αλλά για τους Ινδούς, το μεγαλύτερο από όλα τα αξιοθέατα στην Καλκούτα είναι το πανηγύρι Ντουργκά Πουτζά, στη διάρκεια του οποίου η πόλη επιδίδεται σε ένα πενθήμερο ξέφρενο θρησκευτικό γλέντι, με αποτέλεσμα να σταματάει σχεδόν κάθε φυσιολογική δραστηριότητα.

Τι μπορείτε να βρείτε αν πάτε για ψώνια στην Καλκούτα; Σχεδόν τα πάντα! Αλλά να είστε διατεθειμένοι να ανακατευτείτε με τα θορυβώδη πλήθη· μην παραλείψετε, επίσης, να παρατηρήσετε τις γυναίκες με τα όμορφα πολύχρωμα σάρι τους. Μπορείτε να αγοράσετε δερμάτινα είδη σε λογικές τιμές, περιλαμβανομένων και εξαιρετικών δερμάτινων παπουτσιών από κινέζικα καταστήματα. Αντικείμενα από ανοξείδωτο ατσάλι, υφάσματα, κεραμικά άριστης ποιότητας και όμορφα χειροποίητα κοσμήματα είναι μόνο μερικά από τα πράγματα που μπορεί να βρει ένας υπομονετικός αγοραστής στις τεράστιες αγορές, μέσα σε αυτόν τον «παράδεισο των αγοραστών».

Φαγητό για Καλοφαγάδες

Η Καλκούτα έχει επίσης περιγραφεί ως ο παράδεισος των καλοφαγάδων, έτσι δεν γίνεται να φύγουμε χωρίς να δοκιμάσουμε μερικά από τα υπέροχα φαγητά της. Λέγεται ότι οι Βεγγάλιοι λατρεύουν την τροφή και κρίνουν τους ανθρώπους ανάλογα με τις γαστρονομικές τους ικανότητες! Το ψάρι είναι βασικό είδος διατροφής στην Καλκούτα, και αχανείς αγορές παρέχουν ποικιλία ψαριών, κρεάτων και λαχανικών. Φρέσκα μπαχαρικά, προσεκτικά αναμειγμένα, προσθέτουν γεύση ακόμα και στα πιο κοινά λαχανικά. Υπάρχει αφθονία κινέζικων φαγητών. Και στην κορυφή των γευστικών απολαύσεων της Καλκούτας βρίσκονται τα περίφημα γλυκά της. Τα ρασγκούλας, μπαλάκια από ξερό τυρόπηγμα αρωματισμένα και βουτηγμένα σε σιρόπι, είναι σύμβολο της Βεγγάλης. Και μη χάσετε το μίστι ντόι, ένα υπέροχο γλυκό γιαούρτι με το οποίο ολοκληρώνεται συνήθως το γεύμα. Μήπως σας άνοιξε η όρεξη; Νιώθετε τις υπέροχες μυρωδιές από τα εστιατόρια; Ναι, η Καλκούτα είναι πράγματι μια γοητευτική πόλη, γεμάτη ζωή και αντιθέσεις!

[Χάρτες στη σελίδα 15]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο.)

ΣΡΙ ΛΑΝΚΑ

ΙΝΔΙΑ

Καλκούτα

ΜΠΑΓΚΛΑΝΤΕΣ

[Χάρτης]

ΚΑΛΚΟΥΤΑ

Ινδικοί Βοτανικοί Κήποι

Μαϊντάν

Ζωολογικοί Κήποι

Πλανητάριο Μπίρλα

Βικτόρια Μεμόριαλ

Ινδικό Μουσείο

Χούγκλι Ποταμός

Λίμνη Σολτ Γουότερ

Διεθνές Αεροδρόμιο Ντουμ Ντουμ

[Ευχαριστίες]

Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Εικόνα στη σελίδα 15]

Πόλη της Επιστήμης

[Εικόνα στη σελίδα 16]

Βικτόρια Μεμόριαλ

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Σκηνή από μια θορυβώδη αγορά

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Ένα κουρείο στο πεζοδρόμιο