Από το Πορτ Μόρεσμπι ταξίδεψαν προς το νησί Θέρσντεϊ και έπειτα προς την Ιάβα, ένα μεγάλο νησί της Ινδονησίας. Ο Όπα ανέπτυξε βαθιά αγάπη για αυτή τη χώρα η οποία έχει περιγραφτεί ως «ένα περιδέραιο από μαργαριτάρια περασμένο στον ισημερινό». Εκείνον τον καιρό η Ινδονησία αποτελούσε ολλανδική αποικία, και έτσι ο παππούς έμαθε και την ολλανδική και την ινδονησιακή. Τα έντυπα τα οποία πρόσφερε στο έργο κηρύγματος, ωστόσο, ήταν σε πέντε γλώσσες: ολλανδική, ινδονησιακή, κινεζική, αγγλική και αραβική.

Ο Όπα είχε πολλή επιτυχία στη διανομή Βιβλικών εντύπων. Κάποτε, ο Κλεμ Ντεσάμπ, που είχε την ευθύνη της αποθήκης της Σκοπιάς στην Μπατάβια (τωρινή Τζακάρτα), προσκλήθηκε να παρουσιαστεί ενώπιον ενός Ολλανδού αξιωματούχου ο οποίος παρακολουθούσε από κοντά το έργο μας κηρύγματος. «Πόσους ανθρώπους έχετε οι οποίοι εργάζονται εκεί κάτω στην Ανατολική Ιάβα;» ζήτησε να μάθει ο αξιωματούχος.

«Μόνο έναν», απάντησε ο αδελφός Ντεσάμπ.

«Περιμένεις να το πιστέψω αυτό;» φώναξε ο αξιωματούχος. «Πρέπει να έχετε ολόκληρο στράτευμα από εργάτες εκεί κάτω, αν κρίνω από την ποσότητα των εντύπων σας τα οποία μοιράζονται παντού!»

Ο Όπα θεωρεί ότι αυτό ήταν ένα από τα πιο ικανοποιητικά κομπλιμέντα στη ζωή του. Αλλά σίγουρα το άξιζε, επειδή δεν ήταν ασυνήθιστο για αυτόν να δίνει από 1.500 ως και 3.000 έντυπα κάθε μήνα.

Γάμος, Απαγόρευση και Πόλεμος

Το Δεκέμβριο του 1938, ο Όπα παντρεύτηκε μια νεαρή Ινδονήσια με το όνομα Βιλχελμίνα, η οποία έγινε γιαγιά μου. Η Όμα, δηλαδή η γιαγιά, ήταν καλοσυνάτη, ευγενική, εργατική και γλυκομίλητη. Το ξέρω, επειδή στη διάρκεια της παιδικής μου ηλικίας εκείνη ήταν η πιο στενή μου φίλη.

Έπειτα από το γάμο τους ο Όπα και η Όμα συνέχισαν την υπηρεσία σκαπανέα μαζί. Μέχρι τότε τα άλλα μέλη του πληρώματος του Φωτοδότη είτε είχαν διασκορπιστεί σε άλλα μέρη του κόσμου είτε είχαν επιστρέψει στο σπίτι τους. Όμως ο Όπα είχε κάνει την Ινδονησία σπίτι του, και ήταν αποφασισμένος να μείνει.

Καθώς ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος πλησίαζε, η ολλανδική κυβέρνηση η οποία κατείχε την εξουσία στην Ινδονησία, ενεργώντας υπό την πίεση του κλήρου, άρχισε να θέτει περιορισμούς στη δραστηριότητα των Μαρτύρων του Ιεχωβά, απαγορεύοντας τελικά το έργο μας. Έτσι το κήρυγμα γινόταν με δυσκολία, με τη χρήση μόνο της Αγίας Γραφής. Σχεδόν σε κάθε πόλη που επισκέπτονταν ο Όπα και η Όμα τούς έσερναν ενώπιον αξιωματούχων και τους ανέκριναν. Τους συμπεριφέρονταν σαν να ήταν εγκληματίες. Δεν πέρασε πολύς καιρός από τότε που τέθηκε η απαγόρευση, και ο γαμπρός της Όμα φυλακίστηκε για τη στάση Χριστιανικής ουδετερότητας που τήρησε. Πέθανε σε μια από τις φυλακές που είχαν οι Ολλανδοί στην Ινδονησία.

Ο Όπα και η Όμα έμεναν σε ένα αυτοκινούμενο τροχόσπιτο. Χρησιμοποιώντας αυτό το τροχόσπιτο, κήρυτταν σε ολόκληρη την Ιάβα. Το 1940, καθώς πλανιόταν η απειλή της στρατιωτικής εισβολής των Ιαπώνων, ευλογήθηκαν με μια κόρη, η οποία έγινε μητέρα μου. Ονόμασαν το μωρό Βίκτορι (Νίκη), σύμφωνα με τον τίτλο της ομιλίας που εκφωνήθηκε δυο χρόνια νωρίτερα από τον τότε πρόεδρο της Βιβλικής και Φυλλαδικής Εταιρίας Σκοπιά, τον Ι. Φ. Ρόδερφορντ. Συνέχισαν το σκαπανικό μέχρι τον καιρό της γέννησης του μωρού.

Στις αρχές του 1942, ο Όπα, η Όμα και η Βίκτορι ήταν σε κάποιο ολλανδικό φορτηγό πλοίο επιστρέφοντας από το Βόρνεο όταν ακούστηκε μια δυνατή εκπυρσοκρότηση από ένα ιαπωνικό πολεμικό πλοίο. Όλα τα φώτα έσβησαν, και οι άνθρωποι ούρλιαζαν. Με αυτόν τον τρόπο ο πόλεμος μπήκε στη ζωή της οικογένειάς μου. Μολονότι κατάφεραν να γυρίσουν στο λιμάνι με ασφάλεια, οι Ιάπωνες εισέβαλαν στην Ιάβα μόλις λίγες ημέρες αργότερα, και ένας Ολλανδός αξιωματούχος αποκάλυψε στους Ιάπωνες στρατιώτες πού βρισκόταν ο Όπα και η Όμα.

Όταν οι Ιάπωνες τους βρήκαν, τους πήραν τα αποκτήματά τους, μέχρι και τα παιχνίδια της μικρής Βίκτορι, και τους πήγαν σε δυο διαφορετικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Επέτρεψαν στη Βίκτορι να μείνει με την Όμα, και ο Όπα δεν τις είδε τα επόμενα τριάμισι χρόνια.

Ζωή στα Στρατόπεδα Συγκέντρωσης

Στη διάρκεια της φυλάκισής του, ο Όπα μεταφερόταν από πόλη σε πόλη—από τη Σουραμπάγια στο Ενγκάβι, στο Μπάντουνγκ, και τελικά στο Τσιμάχι. Αυτές οι συνεχείς μετακινήσεις γίνονταν για να εμποδιστεί οποιαδήποτε απόπειρα εφαρμογής ενός οργανωμένου σχεδίου απόδρασης. Οι φυλακισμένοι ήταν κυρίως Ολλανδοί, με λίγους Βρετανούς και μερικούς Αυστραλούς. Ενώ βρισκόταν στα στρατόπεδα, ο Όπα έμαθε τη δουλειά του κουρέα, μια τέχνη την οποία κατά καιρούς εξασκεί ακόμη. Το μόνο θρησκευτικό βιβλίο που του επέτρεψαν να κρατήσει ήταν η Γραφή του—η Μετάφραση Βασιλέως Ιακώβου.

Στο μεταξύ, η Όμα και η Βίκτορι μετακινούνταν επίσης από στρατόπεδο σε στρατόπεδο. Σε αυτά τα στρατόπεδα, οι γυναίκες καλούνταν από το διοικητή του στρατοπέδου να υπηρετήσουν έξω στις «κοινωνικές υπηρεσίες». Για κάποιο λόγο, ωστόσο, ποτέ δεν επέλεξαν την Όμα. Αργότερα εκείνη έμαθε ότι οι γυναίκες παίρνονταν έξω για να χρησιμοποιηθούν ως πόρνες για τους Ιάπωνες στρατιώτες.

Αφού οι Ιάπωνες στρατιώτες δεν συμπαθούσαν τα κορίτσια, η Όμα πάντοτε έντυνε τη Βίκτορι σαν αγόρι και διατηρούσε τα μαλλιά της κομμένα κοντά. Το όνομα Βίκτορι (Νίκη) προκάλεσε μεγάλη φασαρία όταν ο διοικητής του στρατοπέδου θέλησε να μάθει τι σήμαινε αυτό—Νίκη υπέρ του Αυτοκρατορικού Ιαπωνικού Στρατού ή Νίκη υπέρ των Αμερικανών;

«Νίκη υπέρ της Βασιλείας του Θεού πάνω σε όλες τις επίγειες κυβερνήσεις!» αποκρίθηκε η γιαγιά μου περήφανα.

Ως τιμωρία επειδή αρνήθηκε να πει «Νίκη υπέρ του Αυτοκρατορικού Ιαπωνικού Στρατού», η Όμα και η πεντάχρονη κόρη της υποχρεώθηκαν με τη βία να σταθούν ακίνητες και σε στάση προσοχής επί οχτώ ώρες κάτω από τον καυτό τροπικό ήλιο. Δεν τους επιτρεπόταν να πάνε στον ίσκιο, να πιουν νερό, να καθήσουν, να λυγίσουν το σώμα τους. Αλλά με τη βοήθεια του Ιεχωβά επιβίωσαν από αυτή την τρομερή δοκιμασία.

Ένα χρόνο μετά τη φυλάκιση της Όμα, ο διοικητής του στρατοπέδου τής ανέφερε ότι ο σύζυγός της είχε πεθάνει! Εκείνη με λύπη έβαλε τη φωτογραφία του Όπα στον πάτο της ταλαιπωρημένης βαλίτσας της και συνέχισε παρά τη θλίψη της.

Η ζωή στη φυλακή του στρατοπέδου ήταν σκληρή. Οι καθημερινές μερίδες για κάθε άτομο αποτελούνταν από ένα φλιτζάνι ταπιόκα για πρωινό, εφτά ουγκιές ψωμί φτιαγμένο από σάγο για μεσημεριανό, και για το δείπνο, ένα φλιτζάνι μαγειρεμένο ρύζι σε μια νερουλή σούπα με λαχανικά. Εξαιτίας τέτοιων πενιχρών μερίδων, ο υποσιτισμός ήταν κάτι το συνηθισμένο, και τα θύματα της δυσεντερίας πέθαιναν καθημερινά.

Στη διάρκεια της φυλάκισής του ο Όπα υπέφερε από πελλάγρα και οίδημα εξαιτίας υποσιτισμού (ασθένεια προκαλούμενη από λιμοκτονία). Η Όμα επίσης παραλίγο να πέθαινε, επειδή συχνά έδινε το φαγητό της στη Βίκτορι για να προφυλάξει το κοριτσάκι από τη λιμοκτονία μέχρι θανάτου. Η βαναυσότητα και η λιμοκτονία έγιναν μόνιμοι σύντροφοι. Μπόρεσαν να επιβιώσουν μόνο με το να παραμένουν κοντά στον Θεό τους, τον Ιεχωβά.

Θυμάμαι καλά κάτι που άρεσε στον Όπα να λέει: «Ελευθερία είναι το να βρίσκεσαι σε αρμονία με τον Θεό, τον Ιεχωβά». Επομένως, ο Όπα θεωρούσε τον εαυτό του ελεύθερο με την πραγματική σημασία της λέξης ακόμη και όταν υπέμενε σκληρή φυλάκιση. Η αγάπη την οποία εκείνος και η Όμα είχαν για τον Ιεχωβά σίγουρα τους βοήθησε να ‘υπομείνουν τα πάντα’. (1 Κορινθίους 13:7) Αυτή η στενή σχέση με τον Θεό είναι εκείνο που η Γκέιλ και εγώ επιζητούμε τώρα να διατηρήσουμε.

Ελευθερία και ένα Ασυνήθιστο Ξανασμίξιμο

Τελικά, ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος τερματίστηκε το 1945. Δεν πέρασε πολύς καιρός από τότε που οι Ιάπωνες παραδόθηκαν, και μετέφεραν τον Όπα με τρένο. Καθ’ οδόν από την Τζακάρτα στο Μπάντουνγκ, σταμάτησαν το τρένο Ινδονήσιοι στρατιώτες. Μολονότι οι εχθροπραξίες με τους Ιάπωνες είχαν πάψει, οι Ινδονήσιοι πολεμούσαν για την απόκτηση ανεξαρτησίας από τους Ολλανδούς. Ο Όπα ήταν τόσο έκπληκτος που τον έβγαλαν ξαφνικά από το τρένο ώστε ξέχασε και αντί να μιλήσει στην αγγλική άρχισε να μιλάει στην ολλανδική. Για τους Ινδονήσιους, η ολλανδική ήταν η γλώσσα του εχθρού, και ο εχθρός έπρεπε να θανατωθεί.

Ευτυχώς, ενώ οι στρατιώτες έψαχναν τον Όπα, βρήκαν την αυστραλιανή του άδεια οδηγού, την οποία είχε ξεχάσει εντελώς. Το καλό ήταν ότι οι Ινδονήσιοι δεν βρίσκονταν σε πόλεμο με την Αυστραλία. Μέχρι σήμερα, ο Όπα θεωρεί την ανακάλυψη της άδειας, η οποία αποδείκνυε την αυστραλιανή του υπηκοότητα, ως θεϊκή παρέμβαση, επειδή στην ίδια εκείνη στάση, έπειτα από μερικές ώρες μόνο, εκείνοι οι ίδιοι στρατιώτες σκότωσαν 12 Ολλανδούς οι οποίοι περνούσαν με το τρένο.

Σύντομα έπειτα από αυτό το επεισόδιο, η Όμα και η Βίκτορι περίμεναν να μεταφερθούν από τις σπαρασσόμενες από τον πόλεμο περιοχές. Καθώς κάθονταν στην άκρη του δρόμου, πέρασε μια ατέλειωτη φάλαγγα από φορτηγά τα οποία μετέφεραν στρατιώτες και πολίτες. Ξαφνικά, χωρίς καμιά φανερή αιτία, η φάλαγγα σταμάτησε. Η Όμα έτυχε να ρίξει μια ματιά στην ανοιχτή καρότσα του κοντινότερου φορτηγού, και εκεί, προς έκπληξή της, καθόταν ένας ισχνός άντρας τον οποίο αναγνώρισε αμέσως. Ήταν ο σύζυγός της! Δεν υπάρχουν λόγια που θα μπορούσαν να εκφράσουν τα συναισθήματα τα οποία τους διακατείχαν για το γεγονός ότι ξανάσμιξαν.

ΑΦΗΣΤΕ με να σας διηγηθώ ιδιαίτερα για τους παππούδες μου. Πάντοτε τους αποκαλούσαμε χαϊδευτικά Όπα και Όμα, οι λέξεις που σημαίνουν παππούς και γιαγιά στην ολλανδική. Ο παππούς μου, ο Τσαρλς Χάρις, εξακολουθεί να υπηρετεί με ζήλο στη Μελβούρνη, στην οποία έχει ζήσει 50 χρόνια περίπου.