Κρακατόα—Επιστροφή στον Τόπο της Καταστροφής

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΙΝΔΟΝΗΣΙΑ

Η ΠΑΡΑΛΙΑ ΚΑΡΙΤΑ φαίνεται πολύ ειρηνική τοποθεσία. Τίποτα σε αυτήν δεν θυμίζει το ταραγμένο παρελθόν της. Κατά τα φαινόμενα είναι ένα γαλήνιο θέρετρο στην Ιάβα, περίπου 150 χιλιόμετρα δυτικά της πόλης Τζακάρτα στον πορθμό Σούντα, ο οποίος χωρίζει τα ινδονησιακά νησιά της Ιάβας και της Σουμάτρας. Τα πλήθη και η κυκλοφοριακή συμφόρηση της Τζακάρτας μοιάζουν πολύ μακρινά, και η ατμόσφαιρα φαίνεται γαλήνια και ήσυχη. Τα σπίτια των ντόπιων στέκονται με σιγουριά δίπλα ακριβώς στην άκρη του νερού.

Αλλά αυτό το όνομα—παραλία Καρίτα—αποτελεί συγκαλυμμένη ένδειξη μιας πολυτάραχης ιστορίας. Η λέξη «καρίτα» είναι ινδονησιακή και σημαίνει «ιστορία»· και αυτό το μέρος, όπως τόσα άλλα σε αυτή την τοποθεσία, είναι ένα πραγματικό θησαυροφυλάκιο τραγικών ιστοριών—που όλες τους πηγάζουν από μία και μόνη συνταρακτική καταστροφή η οποία ξέσπασε βίαια σε αυτή την περιοχή και έγινε αισθητή σε ολόκληρο τον κόσμο.

Καθώς κάποιος κοιτάζει προς τα γαλήνια, γαλανά νερά του πορθμού Σούντα από την παραλία Καρίτα, μπορεί να δει μια συστάδα μικρών νησιών. Σε ένα από αυτά—το Ανάκ Κρακατάου (Παιδί του Κρακατόα)—εξακολουθεί να ανεβαίνει καπνός. Αυτό το όνομα που ακούγεται τόσο απειλητικό φέρνει στο νου το θυμωμένο «πατέρα» του, το όρος Κρακατόα, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου εξαφανίστηκε κάτω από τα νερά του πορθμού Σούντα αφού εξερράγη, στις 27 Αυγούστου 1883, πράγμα που αποτέλεσε τη μεγαλύτερη έκρηξη στη σύγχρονη ιστορία.

Μια ομάδα από 17 άτομα ξεκινήσαμε από την παραλία Καρίτα για να επισκεφτούμε τη νησιωτική συστάδα. Νοικιάσαμε ένα σκάφος για να κάνουμε το ταξίδι των 40 χιλιομέτρων διασχίζοντας τον πορθμό. Καθώς η ακτή της Ιάβας χανόταν σιγά σιγά μέσα στην ομίχλη, άρχισα να σκέφτομαι το βίαιο παρελθόν του Κρακατόα.

Η Βίαιη Ιστορία του Κρακατόα

Σήμερα, το Κρακατόα περιλαμβάνει μια συστάδα τεσσάρων νησιών: το Ρακάτα, το Πάντζανγκ και το Σέρτουνγκ, με το νεοσχηματισμένο Ανάκ Κρακατάου στη μέση. Το Ρακάτα ήταν επί πολύ καιρό το κέντρο της ηφαιστειακής δραστηριότητας. Μεγάλωσε πάρα πολύ πριν από αιώνες όταν δύο ακόμα ηφαιστειακοί κώνοι αναδύθηκαν από τη θάλασσα εκεί κοντά και σταδιακά συγχωνεύτηκαν με το Ρακάτα για να σχηματίσουν το άγριο όρος Κρακατόα. Ευτυχώς, φαίνεται ότι όλη αυτή η δραστηριότητα συντέλεσε στο να μείνει το νησί ακατοίκητο.

Αν και υπάρχουν μερικές αναφορές για μια μέτρια έκρηξη το 1680, η οποία κατέστρεψε όλη τη βλάστηση, ήδη το 1883 το Κρακατόα είχε καλυφτεί ξανά με οργιώδη τροπική βλάστηση. Αλλά το νησί ενεργοποιήθηκε με τρομερό θόρυβο στις 20 Μαΐου 1883, συνοδευόμενο από εκρήξεις, εκτίναξη ελαφρόπετρας και τέφρας και από σύννεφα ατμού. Αυτή η αναταραχή συνεχίστηκε τον Ιούνιο και τον Ιούλιο. Στα μέσα Αυγούστου, και οι τρεις κύριοι κρατήρες εκτόξευαν μεγάλες στήλες ατμού, σκόνης, ελαφρόπετρας και τέφρας. Τα πλοία που διέρχονταν τον πορθμό έπρεπε να ανοίγουν δρόμο μέσα από μεγάλες μάζες επιπλέουσας ελαφρόπετρας, ενώ η τέφρα έπεφτε σαν βροχή στο κατάστρωμά τους.

Καθώς πλέαμε στα ίδια νερά το μόνο πράγμα που προσγειωνόταν στο δικό μας κατάστρωμα ήταν κανένα χελιδονόψαρο που δεν μπορούσε να πηδήξει πάνω από όλο το σκάφος. Ήταν δύσκολο να φανταστώ έναν καιρό που σε αυτά τα γαλήνια νερά επικρεμόταν τόσο μεγάλο σκοτάδι και καταστροφή. Αλλά η συνταρακτική καταστροφή δεν είχε καλά καλά αρχίσει.

Το τέλος πλησίασε στις 26 Αυγούστου, καθώς η μια έκρηξη μετά την άλλη μεταβλήθηκαν σε συνεχές βουητό. Τελικά, στις 27 Αυγούστου, τέσσερις μεγάλες βίαιες εκρήξεις—στις 5:30, στις 6:44, στις 10:02 και στις 10:52 π.μ.—συντάραξαν το ηφαίστειο. Η κλιμακούμενη τρίτη έκρηξη ήταν πολύ μεγαλύτερη από εκείνη της Χιροσίμα και από οποιαδήποτε μεταγενέστερη ατομική έκρηξη. Μάλιστα, μερικοί λένε ότι είχε ισχύ ίση με 100.000 υδρογονοβόμβες. Ακούστηκε μέχρι την Αυστραλία, τη Μιανμάρ και το Ροντρίγκες, ένα νησί σε απόσταση 5.000 χιλιομέτρων στον Ινδικό Ωκεανό. Τα ωστικά κύματα στην ατμόσφαιρα έκαναν το γύρο της γης εφτάμισι φορές προτού σβήσουν. Ακόμα και μέχρι τη Μάγχη, τα πλοία σείστηκαν από τα εξασθενημένα σεισμικά κύματα.

Ένα σύννεφο τέφρας έφτασε, σύμφωνα με υπολογισμούς, σε ύψος 80 χιλιομέτρων και απλώθηκε σαν μανιτάρι. Σκοτάδι κάλυψε όλη την περιοχή επί δυόμισι μέρες. Η εφημερίδα Δε Νιου Γιορκ Τάιμς (The New York Times) στις 30 Αυγούστου 1883, επικαλούμενη τους Λόιντς του Λονδίνου, προειδοποίησε όλα τα πλοία να αποφεύγουν τον πορθμό Σούντα. Ήταν επικίνδυνος για τη ναυσιπλοΐα επειδή όλοι οι φάροι είχαν «εξαφανιστεί». Η σκόνη από το ηφαίστειο έφτασε ψηλά στην ατμόσφαιρα, όπου τα ρεύματα του αέρα τη διασκόρπισαν σε όλο τον πλανήτη μέσα σε μερικές εβδομάδες. Ένα αποτέλεσμα αυτού του γεγονότος ήταν ότι επί ένα ή δύο χρόνια έβλεπε κανείς θεαματικές ανατολές και δύσεις ηλίου, άλω γύρω από τον ήλιο και άλλα ατμοσφαιρικά φαινόμενα.

Η Καταστροφή της Ζωής

Η έκρηξη προκάλεσε τεράστια σεισμικά κύματα, που ονομάζονται τσουνάμι, τα οποία έφτασαν σε ύψος 15 μέτρων στην ανοιχτή θάλασσα. Καθώς ένα κύμα σάρωνε το στενό κόλπο και έμπαινε στην πόλη Μεράκ της Ιάβας, το ορμητικό τείχος του νερού πιστεύεται ότι έφτασε σε ύψος 40 μέτρων. Έπεσε με πάταγο πάνω στην πόλη, καταστρέφοντάς την ολοσχερώς. Αρκετές άλλες πόλεις κατά μήκος των ακτών της Ιάβας και της Σουμάτρας είχαν παρόμοια τύχη. Σχεδόν 37.000 άνθρωποι πνίγηκαν από τα τσουνάμι εκείνη τη μέρα. Ένα πολεμικό πλοίο βρέθηκε να έχει εξοκείλει τρία χιλιόμετρα μακριά από τα παράλια!

Τι, ακριβώς, είχε συμβεί; Το φοβερό Κρακατόα είχε εκτινάξει περίπου είκοσι κυβικά χιλιόμετρα συντριμμάτων, αδειάζοντας έτσι τον τεράστιο υπόγειο μαγματικό θάλαμό του. Ο κενός θάλαμος κατέρρευσε, καταποντίζοντας έτσι τα δύο τρίτα του νησιού. Γη που είχε υψωθεί 300 μέτρα πάνω από το επίπεδο της θάλασσας βυθίστηκε 300 μέτρα κάτω από το επίπεδο της θάλασσας. Απέμεινε μόνο ο μισός από τον ψηλότερο κώνο Ρακάτα.

Ό,τι απέμεινε από το Ρακάτα, μαζί με τα νησιά Πάντζανγκ και Σέρτουνγκ, καλύφτηκε από 30 μέτρα καυτής, άγονης τέφρας. Πιστευόταν ότι κάθε είδος ζωής είχε καταστραφεί. Όταν εννιά μήνες αργότερα έγινε κάποια έρευνα, βρέθηκε μόνο μια μικροσκοπική αράχνη να υφαίνει έναν ιστό. Στα χρόνια που ακολούθησαν, το Κρακατόα έγινε κάτι σαν ερευνητικό εργαστήριο, καθώς επιστήμονες κατέγραφαν την επανεμφάνιση της ζωής στα τρία νησιά. Η κοντινότερη ξηρά από την οποία θα μπορούσε να έρθει ζωή απείχε 40 χιλιόμετρα.

Πριν από 60 και πλέον χρόνια, ένας νέος ηφαιστειακός κώνος αναδύθηκε από τη θάλασσα στη μέση των τριών νησιών. Αυτό το Παιδί του Κρακατόα (Ανάκ Κρακατάου) συνέχισε να εκρήγνυται και να μεγαλώνει με το πέρασμα των χρόνων. Σήμερα έχει περίπου 200 μέτρα ύψος και 2 χιλιόμετρα πλάτος—και είναι πολύ ενεργό! Πρώτα επισκεφτήκαμε αυτό το παιδί που έχει την τάση να θυμώνει.

Μια Επίσκεψη στο Παιδί του Κρακατόα και στους Γείτονες

Σταματήσαμε κοντά στην ακτή του Ανάκ Κρακατάου, και με κάποια δυσκολία πηδήξαμε από τη βάρκα στην αστραφτερή μαύρη άμμο της παραλίας. Το ανατολικό άκρο του νησιού ήταν κατάφυτο με καζουαρίνες, μερικές από τις οποίες είχαν κορμούς με διάμετρο που έφτανε τα 60 εκατοστά. Υπήρχε μια καταπληκτική ποικιλία άλλων φυτών και λουλουδιών. Πολλά είδη πουλιών πετούσαν αθόρυβα ανάμεσα στα δέντρα, και νυχτερίδες κρέμονταν από μια συκιά με το κεφάλι προς τα κάτω. Σαύρες έφευγαν τρέχοντας μέσα από τα χαμόκλαδα. Το δασοσκέπαστο μέρος του νησιού έβριθε από έντομα και πεταλούδες.

Ωστόσο, την αναγέννηση του Ανάκ Κρακατάου έχουν παρεμποδίσει πολυάριθμες εκρήξεις στο πέρασμα των χρόνων· η φυτική ζωή καλύπτει ακόμα μόνο το 5 περίπου τοις εκατό του νησιού. Καθώς προχωρούσαμε με κόπο μέσα από τη σκούρα μαύρη τέφρα προς την κορυφή του ηφαιστείου, είδαμε ότι ήδη μια ποικιλία φυτών είχαν αρχίσει να αποικίζουν αυτές τις άγονες πλαγιές, σκαρφαλώνοντας διαρκώς προς τα πάνω, ώσπου η επόμενη έκρηξη να τα αναγκάσει να υποχωρήσουν.

Ατμός διέφευγε από σχισμές που υπήρχαν στην πλαγιά του ηφαιστείου. Κοιτώντας κάτω, μέσα στην κόλαση, από την άκρη του κρατήρα, μπορούσαμε να δούμε από πρώτο χέρι τη φασαρία που προκαλεί αυτό το πύρινο παιδί. Δεν ήταν δύσκολο να φανταστούμε τις τεράστιες τεκτονικές πλάκες να τρίβονται σιγά σιγά μεταξύ τους πολύ κάτω από τον πορθμό Σούντα, κάνοντας αυτή την περιοχή την πιο ενεργή ηφαιστειακή περιοχή στον κόσμο.

Η αποκατάσταση του δάσους έχει σημειώσει πιο σταθερή πρόοδο στα γειτονικά νησιά Σέρτουνγκ, Ρακάτα και Πάντζανγκ, τα οποία περιβάλλουν το Ανάκ Κρακατάου. Σε αυτά δεν έχει σημειωθεί καμιά έκρηξη από την εποχή της αξέχαστης έκρηξης του 1883. Σε κάτι παραπάνω από έναν αιώνα, έχουν αποκατασταθεί και αναζωογονηθεί, έχουν μεταμορφωθεί ξανά σε ειρηνικά νησιά με οργιώδη τροπική βλάστηση. Μάλιστα, σε διάστημα μόλις 20 έως 40 χρόνων μετά την έκρηξη αυτά τα νησιά είχαν ήδη αναδασωθεί και αποικιστεί από ποικιλία πουλιών, σαυρών, φιδιών, νυχτερίδων και εντόμων. Από τότε και έπειτα, η επανεμφάνιση της ζωής έχει συνεχιστεί με ταχύ ρυθμό.

Επέζησαν κάποιες μορφές ζωής από την τρομερή θερμότητα και τη στάχτη που έπεφτε από το Κρακατόα; Πολλοί βοτανολόγοι και ζωολόγοι δεν πιστεύουν πως επέζησαν, αν και ορισμένοι αμφισβητούν αυτό το συμπέρασμα. Γενικά, υποθέτουν ότι πουλιά τα οποία μετέφεραν σπόρους, καθώς επίσης επιπλέοντα συντρίμματα που προέρχονταν από πλημμυρισμένα ποτάμια της Σουμάτρας και της Ιάβας, δημιούργησαν την αυξημένη επιστροφή ζωντανών πλασμάτων.

Καθώς η βάρκα μας έβγαινε από τα ήρεμα γαλάζια νερά που βρίσκονταν ανάμεσα στα νησιά για το ταξίδι της επιστροφής μας στην Ιάβα, δεν μπορούσα να μη συλλογιστώ την αξιοσημείωτη ικανότητα που έχει ο πλανήτης μας να αποκαθίσταται. Αν αφεθεί μόνη της, η γη μπορεί να αυτοδιορθωθεί. Θεωρώ ότι αυτή η σκέψη είναι παρηγορητική, ειδικά ενόψει του γεγονότος ότι η ανθρωπότητα προκαλεί ακριβώς τώρα μια καταστροφή παγκόσμιων διαστάσεων σε αυτόν τον πλανήτη. Σήμερα, ο άνθρωπος επιφέρει σταδιακά καταστροφή η οποία επισκιάζει ακόμα και τη γιγαντιαία έκρηξη του Κρακατόα. Αλλά όταν ο άνθρωπος θα σταματήσει να το κάνει αυτό—και σίγουρα θα σταματήσει—η γη θα αποκατασταθεί. Καθώς διασχίζαμε τα γαλανά κύματα του πορθμού Σούντα, κοίταξα πίσω μου τα πράσινα νησιά, τα οποία είχαν ξαναζωντανέψει μετά τη διακοπή της δράσης του Κρακατόα. Ναι, η γη μπορεί να αποκατασταθεί. Πόσο θαυμάσιο θα είναι να βλέπουμε να συμβαίνει αυτό σε παγκόσμια κλίμακα!—Ησαΐας 35:1-7· Αποκάλυψη 11:18.

[Εικόνα στη σελίδα 15]

Το Ανάκ Κρακατάου στο βάθος