Ασθένειες που Μεταδίδονται από Έντομα​—Αυξανόμενο Πρόβλημα

ΕΙΝΑΙ ώρα για ύπνο σε κάποιο σπίτι στη Λατινική Αμερική. Μια μητέρα σκεπάζει στοργικά το μικρό γιο της και τον καληνυχτίζει. Αλλά μέσα στο σκοτάδι, ένας γυαλιστερός, μαύρος «κοριός που φιλάει», με μήκος μικρότερο από τρία εκατοστά, γλιστράει από μια χαραμάδα της οροφής πάνω από το κρεβάτι. Περνάει απαρατήρητος καθώς πέφτει στο πρόσωπο του κοιμισμένου παιδιού και σχεδόν ανεπαίσθητα τρυπάει το απαλό του δέρμα με το ρύγχος του. Ενώ ο κοριός ρουφάει το αίμα, εκκρίνει και περιττώματα γεμάτα παράσιτα. Μέσα στον ύπνο του, το αγόρι ξύνει το πρόσωπό του, τρίβοντας τα μολυσμένα περιττώματα πάνω στην πληγή.

Ως αποτέλεσμα αυτής της επαφής, το παιδί κολλάει τη νόσο του Σάγκας. Μέσα σε μία ή δύο εβδομάδες, παρουσιάζει υψηλό πυρετό και το σώμα του πρήζεται. Αν επιβιώσει, τα παράσιτα ίσως εγκατασταθούν στον οργανισμό του, εισβάλλοντας στην καρδιά, στα νεύρα και στους εσωτερικούς ιστούς του. Μπορεί να περάσουν 10 ως 20 χρόνια χωρίς να παρουσιαστούν συμπτώματα. Αλλά έπειτα μπορεί να αναπτυχθούν έλκη στο πεπτικό του σύστημα, να πάθει εγκεφαλική λοίμωξη και τελικά να πεθάνει από ανακοπή καρδιάς.

Αυτή η φανταστική αφήγηση περιγράφει παραστατικά το πώς είναι δυνατόν να μεταδοθεί η νόσος του Σάγκας. Στη Λατινική Αμερική, εκατομμύρια άνθρωποι μπορεί να κινδυνεύουν να λάβουν αυτό το «φιλί» του θανάτου.

Οι Πολύποδοι Σύντροφοι του Ανθρώπου

«Τα κυριότερα εμπύρετα νοσήματα του ανθρώπου προκαλούνται από μικροοργανισμούς που μεταφέρονται από έντομα», αναφέρει η εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα. Συνήθως όταν χρησιμοποιείται ο όρος «έντομο» εννοούνται όχι μόνο τα πραγματικά έντομα​—εξάποδα πλάσματα, όπως μύγες, ψύλλοι, κουνούπια, ψείρες και σκαθάρια—​αλλά και οχτάποδα πλάσματα, όπως ακάρεα και τσιμπούρια. Οι επιστήμονες τα κατατάσσουν όλα στη γενικότερη κατηγορία των αρθρόποδων​—το μεγαλύτερο φύλο του ζωικού βασιλείου—​κατηγορία η οποία περιλαμβάνει τουλάχιστον ένα εκατομμύριο γνωστά είδη.

Η συντριπτική πλειονότητα των εντόμων είναι ακίνδυνα για τον άνθρωπο ενώ μερικά είναι και πολύ ωφέλιμα. Χωρίς αυτά, πολλά φυτά και δέντρα που είναι απαραίτητα για τη διατροφή ανθρώπων και ζώων δεν θα επικονιάζονταν ούτε θα καρποφορούσαν. Μερικά έντομα ανακυκλώνουν άχρηστες ουσίες. Πολλά τρέφονται αποκλειστικά με φυτά, ενώ ορισμένα τρώνε άλλα έντομα.

Ασφαλώς, υπάρχουν έντομα που ενοχλούν τους ανθρώπους και τα ζώα με το επώδυνο τσίμπημά τους ή απλώς με την παρουσία τους σε μεγάλους αριθμούς. Μερικά μάλιστα καταστρέφουν και σοδειές. Ακόμη χειρότερα, όμως, είναι τα έντομα τα οποία διασπείρουν αρρώστιες και θάνατο. «Από το 17ο αιώνα μέχρι και τις αρχές του 20ού αιώνα, οι άνθρωποι που αρρώστησαν και πέθαναν» λόγω των ασθενειών οι οποίες μεταδίδονται από έντομα «ήταν περισσότεροι από εκείνους που αρρώστησαν και πέθαναν από όλες τις άλλες αιτίες μαζί», αναφέρει ο Ντουάν Γκάμπλερ από τα Κέντρα για τον Έλεγχο και την Πρόληψη των Ασθενειών στις ΗΠΑ.

Σήμερα, περίπου 1 στα 6 άτομα μολύνεται από κάποια ασθένεια την οποία μεταδίδουν τα έντομα. Εκτός από τα δεινά που προκαλούν στους ανθρώπους, οι ασθένειες αυτές επιβάλλουν και ένα βαρύ οικονομικό φορτίο, κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες—δηλαδή στις χώρες που είναι στη χειρότερη θέση για να το σηκώσουν. Ακόμη και το ξέσπασμα μίας και μόνο επιδημίας μπορεί να κοστίσει πολύ. Λέγεται ότι ένα τέτοιο περιστατικό στη δυτική Ινδία, το 1994, στοίχισε δισεκατομμύρια ευρώ στην τοπική και στην παγκόσμια οικονομία. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (WHO), οι φτωχότερες χώρες του κόσμου δεν θα μπορέσουν να σημειώσουν οικονομική πρόοδο αν δεν τεθούν υπό έλεγχο τέτοια προβλήματα υγείας.

Πώς μας Προξενούν Αρρώστιες τα Έντομα

Υπάρχουν δύο κύριοι τρόποι με τους οποίους τα έντομα παίζουν το ρόλο του φορέα​—του μεταδότη της ασθένειας. Ο πρώτος είναι η μηχανική μετάδοση. Όπως ακριβώς οι άνθρωποι μπορούν να μεταφέρουν ρύπους μέσα στο σπίτι με τα βρώμικα παπούτσια, «οι οικιακές μύγες μπορούν να μεταφέρουν με τα πόδια τους εκατομμύρια μικροοργανισμούς οι οποίοι, σε μεγάλες ποσότητες, είναι δυνατόν να προκαλέσουν ασθένειες», λέει η Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα (Encyclopædia Britannica). Για παράδειγμα, οι μύγες μπορεί να μολυνθούν από περιττώματα και στη συνέχεια να καθήσουν στο φαγητό ή στο ποτό μας και να το μολύνουν. Με αυτόν τον τρόπο ο άνθρωπος κολλάει εξουθενωτικές και θανατηφόρες ασθένειες όπως ο τυφοειδής πυρετός, η δυσεντερία, ακόμη και η χολέρα. Οι μύγες συμβάλλουν επίσης και στην εξάπλωση του τραχώματος​—της κύριας αιτίας τύφλωσης παγκόσμια. Το τράχωμα προκαλεί τύφλωση τραυματίζοντας τον κερατοειδή​—το διαφανές τμήμα του ματιού μπροστά από την ίριδα. Σε ολόκληρο τον κόσμο, περίπου 500.000.000 άτομα υποφέρουν από αυτή τη μάστιγα.

Οι κατσαρίδες επίσης, οι οποίες βρίθουν σε μέρη με ακαθαρσίες, πιστεύεται ότι συμβάλλουν στη μηχανική μετάδοση ασθενειών. Επιπρόσθετα, οι ειδικοί συνδέουν την πρόσφατη έξαρση των κρουσμάτων άσθματος, ιδιαίτερα ανάμεσα σε παιδιά, με αλλεργίες που σχετίζονται με τις κατσαρίδες. Λόγου χάρη, φανταστείτε την Άσλι, ένα 15χρονο κορίτσι, η οποία επί πολλές νύχτες αγωνίζεται να αναπνεύσει εξαιτίας του άσθματος από το οποίο υποφέρει. Καθώς η γιατρός της ετοιμάζεται να ακροαστεί τους πνεύμονές της, μια κατσαρίδα πέφτει από το πουκάμισο της Άσλι και τρέχει πάνω στο κρεβάτι εξέτασης.

Ασθένειες Μέσα στο Σώμα Τους

Όταν τα έντομα μεταφέρουν ιούς, βακτήρια ή παράσιτα μέσα στο σώμα τους, μπορούν να εξαπλώσουν ασθένειες με έναν δεύτερο τρόπο​—μεταδίδοντάς τες με τσίμπημα ή με άλλα μέσα. Τα έντομα που μεταδίδουν ασθένειες στον άνθρωπο με αυτόν τον τρόπο είναι πολύ λίγα. Παραδείγματος χάρη, μολονότι υπάρχουν χιλιάδες είδη κουνουπιών, μόνο τα κουνούπια του γένους Ανωφελής μεταδίδουν την ελονοσία​—η οποία κατέχει τη δεύτερη θέση στην κλίμακα των θανατηφόρων μεταδοτικών ασθενειών στον κόσμο (μετά τη φυματίωση).

Ωστόσο, άλλα κουνούπια μεταδίδουν ένα σωρό διαφορετικές νόσους. Η WHO αναφέρει: «Από όλα τα έντομα που μεταδίδουν ασθένειες, το κουνούπι αποτελεί τη μεγαλύτερη απειλή εφόσον συμβάλλει στην εξάπλωση της ελονοσίας, καθώς και του δάγγειου και του κίτρινου πυρετού​—ασθενειών που μαζί ευθύνονται για αρκετά εκατομμύρια θανάτους και εκατοντάδες εκατομμύρια κρούσματα ετησίως». Τουλάχιστον το 40 τοις εκατό του πληθυσμού της γης κινδυνεύει να προσβληθεί από την ελονοσία, και το 40 περίπου τοις εκατό από το δάγγειο πυρετό. Σε πολλές περιοχές, ένα άτομο μπορεί να κολλήσει και τις δύο ασθένειες.

Φυσικά, τα κουνούπια δεν είναι τα μόνα έντομα τα οποία μεταφέρουν ασθένειες μέσα τους. Οι μύγες τσε τσε μεταδίδουν τα πρωτόζωα που προκαλούν την ασθένεια του ύπνου, η οποία προσβάλλει εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους και αναγκάζει ολόκληρες κοινότητες να εγκαταλείψουν τους εύφορους αγρούς τους. Οι μαύρες μύγες ευθύνονται για την τύφλωση περίπου 400.000 Αφρικανών επειδή μεταδίδουν τον οργανισμό που προκαλεί την τύφλωση του ποταμού. Οι φλεβοτόμοι μπορεί να είναι φορείς πρωτόζωων που προκαλούν τη λεϊσμανίαση, μια ομάδα ασθενειών οι οποίες επιφέρουν αναπηρίες, παραμορφώσεις και συχνά το θάνατο και οι οποίες σήμερα προσβάλλουν εκατομμύρια ανθρώπους κάθε ηλικίας σε όλο τον κόσμο. Οι πανταχού παρόντες ψύλλοι μπορεί να είναι ξενιστές ταινίας, εγκεφαλίτιδας, τουλαραιμίας, ακόμη και πανώλης​—που συνήθως συσχετίζεται με το Μαύρο Θάνατο ο οποίος μέσα σε έξι μόλις χρόνια θέρισε πάνω από το ένα τρίτο του πληθυσμού της Ευρώπης κατά το Μεσαίωνα.

Οι ψείρες, τα ακάρεα και τα τσιμπούρια, εκτός από άλλες ασθένειες, μπορεί να μεταφέρουν και διάφορες μορφές τύφου. Στις εύκρατες χώρες του κόσμου, τα τσιμπούρια μπορεί να είναι φορείς της νόσου Λάιμ​—η οποία μπορεί να καταβάλει τα θύματά της και αποτελεί την πιο κοινή μεταδιδόμενη ασθένεια στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Ευρώπη. Μια μελέτη από τη Σουηδία αποκάλυψε ότι αποδημητικά πουλιά μπορούν να μεταφέρουν τσιμπούρια χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, πιθανώς εισάγοντας σε νέες περιοχές τις ασθένειες των οποίων αυτά είναι φορείς. «Τα τσιμπούρια», λέει η Μπριτάνικα, «μεταδίδουν στον άνθρωπο περισσότερες ασθένειες από κάθε άλλο αρθρόποδο (εκτός από τα κουνούπια)». Μάλιστα, ένα και μόνο τσιμπούρι μπορεί να μεταφέρει μέχρι και τρεις διαφορετικούς νοσογόνους οργανισμούς και μπορεί να μεταδώσει και τους τρεις με ένα μόνο τσίμπημα!

«Ανάπαυλα» από τις Ασθένειες

Μόλις το 1877 αποδείχτηκε επιστημονικά ότι τα έντομα μεταδίδουν ασθένειες. Από τότε, έχουν πραγματοποιηθεί μαζικές εκστρατείες για τον έλεγχο ή την εξολόθρευση των εντόμων που μεταφέρουν ασθένειες. Το 1939, στο οπλοστάσιο προστέθηκε το εντομοκτόνο DDT, και τη δεκαετία του 1960 οι ασθένειες που μεταδίδονται από έντομα δεν θεωρούνταν πια μεγάλη απειλή για τη δημόσια υγεία στις χώρες εκτός της Αφρικής. Η έμφαση στράφηκε στην αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών με φάρμακα παρά στον έλεγχο των φορέων, και το ενδιαφέρον για τη μελέτη των εντόμων και του φυσικού περιβάλλοντός τους μειώθηκε. Επίσης, ανακαλύφτηκαν νέα φάρμακα, και φαινόταν ότι η επιστήμη μπορούσε να βρει το «μαγικό χάπι» το οποίο θα αντιμετώπιζε κάθε αρρώστια. Ο κόσμος απολάμβανε «ανάπαυλα» από τις μολυσματικές ασθένειες. Αλλά η ανάπαυλα θα τερματιζόταν σύντομα. Το επόμενο άρθρο θα εξετάσει το γιατί.

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 3]

Σήμερα, 1 στους 6 μολύνεται από κάποια ασθένεια που μεταδίδεται από έντομα

[Εικόνα στη σελίδα 3]

Ο «κοριός που φιλάει»

[Εικόνα στη σελίδα 4]

Οι οικιακές μύγες μεταφέρουν νοσογόνους παράγοντες με τα πόδια τους

[Εικόνες στη σελίδα 5]

Πολλά έντομα μεταφέρουν ασθένειες μέσα στο σώμα τους

Οι μαύρες μύγες είναι φορείς της τύφλωσης του ποταμού

Τα κουνούπια είναι φορείς της ελονοσίας, καθώς και του δάγγειου και του κίτρινου πυρετού

Οι ψείρες μπορούν να μεταδώσουν τύφο

Οι ψύλλοι είναι ξενιστές εγκεφαλίτιδας και άλλων ασθενειών

Οι μύγες τσε τσε μεταδίδουν την ασθένεια του ύπνου

[Ευχαριστίες]

WHO/TDR/LSTM

CDC/James D. Gathany

CDC/Dr. Dennis D. Juranek

CDC/Janice Carr

WHO/TDR/Fisher

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 4]

Clemson University - USDA Cooperative Extension Slide Series, www.insectimages.org

Γιατί Επανεμφανίστηκαν;

ΠΡΙΝ από 40 περίπου χρόνια, επικρατούσε η άποψη ότι οι κλασικές ασθένειες που μεταδίδονται από έντομα, όπως η ελονοσία, καθώς και ο κίτρινος και ο δάγγειος πυρετός, είχαν σχεδόν εξαφανιστεί από μεγάλες περιοχές της γης. Αλλά έπειτα συνέβη κάτι απροσδόκητο​—οι ασθένειες που μεταδίδονται από έντομα άρχισαν να επανεμφανίζονται.

Γιατί; Ένας λόγος είναι ότι μερικά από τα έντομα και από τα μικρόβια που αυτά μεταφέρουν έχουν αναπτύξει αντίσταση στα εντομοκτόνα και στα φάρμακα που χρησιμοποιήθηκαν για τον έλεγχό τους. Αυτή η φυσική διαδικασία προσαρμογής έχει επιταχυνθεί, όχι μόνο από την υπερβολική χρήση εντομοκτόνων, αλλά και από τη λανθασμένη χρήση φαρμάκων. «Σε πάρα πολλά φτωχά νοικοκυριά», αναφέρει το βιβλίο Κουνούπι (Mosquito), «οι άνθρωποι προμηθεύονται το φάρμακο, χρησιμοποιούν μόνο όσο χρειάζεται για να ανακουφιστούν από τα συμπτώματά τους, και έπειτα κρατάνε το υπόλοιπο για την επόμενη εμφάνιση της αρρώστιας». Με τέτοια ανολοκλήρωτη θεραπεία, τα ισχυρότερα μικρόβια ίσως επιβιώνουν στο σώμα κάποιου, παράγοντας μια νέα γενιά ανθεκτικών στα φάρμακα απογόνων.

Αλλαγή Κλίματος

Κάτι που συντελεί σημαντικά στην επανεμφάνιση ασθενειών οι οποίες μεταδίδονται από έντομα είναι οι αλλαγές​—περιβαλλοντικές και κοινωνικές. Σχετικό παράδειγμα αποτελούν οι παγκόσμιες κλιματολογικές αλλαγές. Κάποιοι επιστήμονες αναμένουν ότι η αύξηση της θερμοκρασίας στο παγκόσμιο περιβάλλον θα ωθήσει τα έντομα που μεταφέρουν ασθένειες σε μέρη στα οποία, προς το παρόν, επικρατούν ψυχρότερα κλίματα. Υπάρχουν κάποια στοιχεία που δείχνουν ότι αυτό ίσως ήδη συμβαίνει. Ο Δρ Πολ Ρ. Επστάιν από το Κέντρο Υγείας και Παγκοσμίου Περιβάλλοντος, της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ, παρατηρεί: «Τόσο τα έντομα όσο και οι ασθένειες που μεταδίδουν (περιλαμβανομένης της ελονοσίας και του δάγγειου πυρετού) εμφανίζονται σήμερα σε μεγαλύτερα υψόμετρα στην Ασία, στην Αφρική και στη Λατινική Αμερική». Στην Κόστα Ρίκα, ο δάγγειος πυρετός έχει εξαπλωθεί και σε περιοχές πέρα από τα βουνά, τα οποία μέχρι πρόσφατα τον περιόριζαν στις Ακτές του Ειρηνικού, και τώρα καλύπτει ολόκληρη τη χώρα.

Αλλά ο θερμότερος καιρός μπορεί να επιφέρει και άλλες συνέπειες. Σε μερικές περιοχές μετατρέπει ποτάμια σε νερόλακκους, ενώ σε άλλες προκαλεί βροχές και πλημμύρες οι οποίες αφήνουν πίσω τους λιμνάζοντα νερά. Και στις δύο περιπτώσεις τα στάσιμα νερά αποτελούν ιδανική εστία αναπαραγωγής κουνουπιών. Ο πιο ζεστός καιρός συντομεύει επίσης τον αναπαραγωγικό κύκλο των κουνουπιών, επιταχύνοντας το ρυθμό αναπαραγωγής τους, και επιμηκύνει την περίοδο κατά την οποία αφθονούν τα κουνούπια. Με το θερμότερο καιρό τα κουνούπια είναι πιο δραστήρια. Οι υψηλότερες θερμοκρασίες επηρεάζουν μέχρι και τα έντερα του κουνουπιού και εντείνουν το ρυθμό αναπαραγωγής των νοσογόνων μικροβίων, αυξάνοντας έτσι την πιθανότητα να προκληθεί λοίμωξη από ένα και μόνο τσίμπημα. Ωστόσο, υπάρχουν και άλλα ανησυχητικά ζητήματα.

Ένα Παράδειγμα του Πώς Μεταδίδονται οι Ασθένειες

Οι αλλαγές στην ανθρώπινη κοινωνία μπορούν επίσης να συμβάλλουν στις ασθένειες που μεταδίδονται από έντομα. Για να καταλάβουμε πώς συμβαίνει αυτό, χρειάζεται να εξετάσουμε λεπτομερώς το ρόλο των εντόμων. Σε πολλές ασθένειες, το έντομο ίσως αποτελεί μόνο έναν από τους αρκετούς κρίκους στην αλυσίδα μετάδοσής τους. Κάποιο ζώο ή πουλί μπορεί να παίζει το ρόλο του ξενιστή μιας ασθένειας μεταφέροντας έντομα στο σώμα του ή «φιλοξενώντας» μικροοργανισμούς στο αίμα του. Αν οι ξενιστές μπορέσουν να επιβιώσουν, ίσως γίνουν επίσης παθητικοί φορείς αυτής της ασθένειας.

Σκεφτείτε τη νόσο Λάιμ, η οποία ανακαλύφτηκε το 1975 και πήρε το όνομά της από την πόλη Λάιμ του Κονέκτικατ, στις ΗΠΑ, όπου παρατηρήθηκε για πρώτη φορά. Το βακτήριο το οποίο προκαλεί τη νόσο Λάιμ ίσως έφτασε στη Βόρεια Αμερική πριν από εκατό χρόνια με αρουραίους ή ζώα που ήρθαν με πλοία από την Ευρώπη. Αν κάποιο μικροσκοπικό τσιμπούρι του γένους Ιξώδης πιει αίμα από μολυσμένο ζώο, τα βακτήρια παραμένουν στα έντερα του τσιμπουριού για την υπόλοιπη ζωή του. Όταν το τσιμπούρι αργότερα τσιμπήσει κάποιο άλλο ζώο ή άνθρωπο, μπορεί να μεταδώσει τα βακτήρια στο αίμα του θύματος.

Στις βορειοανατολικές Ηνωμένες Πολιτείες, η νόσος Λάιμ είναι ενδημική​—εμφανίζεται εκεί επί πολύ καιρό. Ο κύριος παθητικός φορέας βακτηρίων της νόσου Λάιμ στην περιοχή είναι ένα ποντίκι του γένους Περόμυσκος. Τα ποντίκια είναι επίσης ξενιστές τσιμπουριών, ιδιαίτερα αυτών που βρίσκονται σε στάδιο ανάπτυξης. Τα ενήλικα τσιμπούρια προτιμούν να ζουν σε ελάφια, πάνω στα οποία τρέφονται και ζευγαρώνουν. Χορτασμένο από αίμα, το ενήλικο θηλυκό τσιμπούρι πέφτει στο έδαφος για να γεννήσει τα αβγά του, από τα οποία σύντομα θα εμφανιστούν προνύμφες και έτσι ο κύκλος θα ξεκινήσει από την αρχή.

Αλλαγή των Συνθηκών

Οι παθογόνοι οργανισμοί συνυπήρχαν με τα ζώα και τα έντομα επί πολλά χρόνια χωρίς να προκαλούν ασθένειες στους ανθρώπους. Αλλά μια αλλαγή των συνθηκών μπορεί να μετατρέψει κάποια ενδημική ασθένεια σε επιδημία​—ασθένεια η οποία επηρεάζει πολλούς ανθρώπους σε κάποια περιοχή. Ποια αλλαγή έγινε στην περίπτωση της νόσου Λάιμ;

Στο παρελθόν, τα αρπακτικά ζώα συνέβαλλαν στο να περιορίζεται η επαφή ανάμεσα στα τσιμπούρια του ελαφιού και στον άνθρωπο θέτοντας υπό έλεγχο τον πληθυσμό των ελαφιών. Όταν οι πρώτοι Ευρωπαίοι άποικοι αποψίλωσαν τα δάση για να καλλιεργήσουν τη γη, ο πληθυσμός των ελαφιών λιγόστεψε ακόμη περισσότερο και οι εχθροί τους επίσης μετακινήθηκαν. Αλλά στα μέσα του 19ου αιώνα, πολλά αγροκτήματα εγκαταλείφθηκαν καθώς ο αγροτικός κόσμος μετακινήθηκε προς τα δυτικά και τα δάση άρχισαν να καλύπτουν και πάλι τις εκτάσεις. Τα ελάφια επέστρεψαν αλλά όχι και οι φυσικοί εχθροί τους. Έτσι λοιπόν, ο πληθυσμός των ελαφιών ανέκαμψε εντυπωσιακά και το ίδιο συνέβη και με τα τσιμπούρια.

Λίγο καιρό αργότερα, έφτασε το βακτήριο της νόσου Λάιμ και εγκαταστάθηκε στα ζώα δεκαετίες προτού κάνει την απειλητική του εμφάνιση στους ανθρώπους. Ωστόσο, όταν ξεκίνησε η οικοδόμηση προαστίων στις παρυφές των δασών, πολύ περισσότερα παιδιά και ενήλικοι άρχισαν να εισβάλλουν στην επικράτεια των τσιμπουριών. Τα τσιμπούρια μπορούσαν πια να προσκολλώνται σε ανθρώπους και εκείνοι κόλλησαν τη νόσο Λάιμ.

Οι Ασθένειες σε έναν Ασταθή Κόσμο

Το παραπάνω σενάριο παρουσιάζει μόνο έναν από τους πολλούς δρόμους που ακολουθούν οι ασθένειες και δίνει μόνο ένα παράδειγμα του πώς οι πράξεις του ανθρώπου επηρεάζουν την εμφάνισή τους. «Σχεδόν όλες οι νέες ενισχυμένες ασθένειες οφείλουν την επιστροφή τους στην ανθρώπινη παρέμβαση», γράφει ο περιβαλλοντολόγος Γιουτζίν Λίντεν στο βιβλίο του Σαφής Εικόνα του Μέλλοντος (The Future in Plain Sight). Ακολουθούν μερικά ακόμη παραδείγματα: Η συχνότητα και η ταχύτητα των σύγχρονων ταξιδιών μπορούν να εξαπλώσουν παθογόνους οργανισμούς και τους φορείς τους σε όλο τον κόσμο. Η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος τόσο των μεγάλων όσο και των μικρών πλασμάτων απειλεί τη βιοποικιλότητα. «Η μόλυνση εισχωρεί στον αέρα και στο νερό», παρατηρεί ο Λίντεν, «εξασθενίζοντας το ανοσολογικό σύστημα των ζώων αλλά και των ανθρώπων». Ο ίδιος συνεχίζει παραθέτοντας το συμπέρασμα του Δρ Επστάιν: «Στην ουσία, η παρέμβαση του ανθρώπου στην οικολογία έχει εξασθενίσει το ανοσολογικό σύστημα του πλανήτη, υποθάλποντας συνθήκες που ευνοούν τα μικρόβια».

Η πολιτική αστάθεια οδηγεί σε πολέμους οι οποίοι βλάπτουν τα οικοσυστήματα και καταστρέφουν την υποδομή που φροντίζει για την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και την κατανομή της τροφής. Επιπρόσθετα, το ηλεκτρονικό δελτίο του Αμερικανικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Μπαϊομπούλετιν (Biobulletin) επισημαίνει: «Οι υποσιτιζόμενοι και ασθενείς πρόσφυγες συχνά αναγκάζονται να ζήσουν σε καταυλισμούς όπου, λόγω του συνωστισμού και των ανθυγιεινών συνθηκών, οι άνθρωποι εκτίθενται σε πολλές λοιμώξεις».

Η οικονομική αστάθεια αναγκάζει τους ανθρώπους να μεταναστεύουν, τόσο εκτός όσο και εντός των εθνικών συνόρων, κυρίως σε συνωστισμένες αστικές περιοχές. «Οι παθογόνοι οργανισμοί προτιμούν τα πολυσύχναστα μέρη», εξηγεί το παραπάνω ηλεκτρονικό δελτίο. Καθώς ο πληθυσμός των πόλεων αυξάνεται εκρηκτικά, «τα απαραίτητα μέτρα για τη δημόσια υγεία, όπως προγράμματα βασικής εκπαίδευσης, διατροφής και εμβολιασμού, συνήθως δεν μπορούν να ακολουθήσουν το ρυθμό του». Ο συνωστισμός επιβαρύνει επίσης με ένα επιπλέον φορτίο τα συστήματα ύδρευσης, αποχέτευσης και διαχείρισης λυμάτων, κάνοντας την υγιεινή και την προσωπική καθαριότητα δύσκολη υπόθεση, ενώ την ίδια στιγμή δημιουργεί συνθήκες οι οποίες ευνοούν τα έντομα και άλλους φορείς ασθενειών. Εντούτοις, η κατάσταση δεν είναι απελπιστική, όπως θα δείξει το επόμενο άρθρο.

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 11]

«Σχεδόν όλες οι νέες ενισχυμένες ασθένειες οφείλουν την επιστροφή τους στην ανθρώπινη παρέμβαση»

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 7]

Ο Ιός του Δυτικού Νείλου Εισβάλλει στις Ηνωμένες Πολιτείες

Ο ιός του Δυτικού Νείλου, ο οποίος μεταδόθηκε στον άνθρωπο αρχικά από κουνούπια, απομονώθηκε για πρώτη φορά το 1937 στην Ουγκάντα και αργότερα εμφανίστηκε στη Μέση Ανατολή, στην Ασία, στην Ωκεανία και στην Ευρώπη. Μόλις το 1999 εντοπίστηκε ο ιός στο Δυτικό Ημισφαίριο. Από τότε, όμως, έχουν αναφερθεί πάνω από 3.000 λοιμώξεις στις Ηνωμένες Πολιτείες και έχουν πεθάνει 200 και πλέον άτομα.

Οι περισσότεροι από αυτούς που μολύνονται δεν το αντιλαμβάνονται ποτέ, αν και μερικοί ίσως εμφανίσουν συμπτώματα σαν αυτά της γρίπης. Αλλά ένα μικρό ποσοστό παρουσιάζουν σοβαρές ασθένειες, μεταξύ των οποίων εγκεφαλίτιδα και νωτιαία μηνιγγίτιδα. Μέχρι τώρα δεν υπάρχει προληπτικός εμβολιασμός ή συγκεκριμένη μέθοδος θεραπείας για τον ιό του Δυτικού Νείλου. Τα Κέντρα για τον Έλεγχο και την Πρόληψη των Ασθενειών στις ΗΠΑ προειδοποιούν ότι μπορεί κάποιος να κολλήσει τον ιό του Δυτικού Νείλου και από μεταμοσχεύσεις οργάνων ή από μετάγγιση αίματος κάποιου μολυσμένου δότη. «Προς το παρόν δεν υπάρχει τρόπος ανίχνευσης του ιού του Δυτικού Νείλου στο αίμα», ανέφερε το 2002 το ειδησεογραφικό πρακτορείο Ρόιτερ.

[Ευχαριστίες]

CDC/James D. Gathany

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 8, 9]

Πώς Μπορείτε να Προστατευτείτε; Τι Πρέπει και Τι Δεν Πρέπει να Κάνετε

Το Ξύπνα! ζήτησε υποδείξεις από κατοίκους διαφόρων περιοχών του κόσμου, οι οποίες πλήττονται από έντομα και από ασθένειες που προκαλούνται από αυτά, για το πώς μπορεί να παραμείνει κανείς υγιής. Ίσως οι συμβουλές τους να αποδειχτούν χρήσιμες στην περιοχή σας.

Καθαριότητα​—Η Πρώτη σας Γραμμή Άμυνας

◼ Να διατηρείτε το σπίτι σας καθαρό

«Να σκεπάζετε τα δοχεία στα οποία φυλάτε τα τρόφιμα. Το μαγειρεμένο φαγητό πρέπει να μένει σκεπασμένο μέχρι τη στιγμή που θα σερβιριστεί. Αν πέσει κάπου φαγητό, να το καθαρίζετε αμέσως. Μην αφήνετε άπλυτα πιάτα όλη τη νύχτα ούτε να ρίχνετε έξω από το σπίτι αποφάγια για να τα πετάξετε το πρωί. Να τα σκεπάζετε ή να τα θάβετε, επειδή τη νύχτα βγαίνουν έντομα και τρωκτικά αναζητώντας τροφή. Επίσης, ένα λεπτό στρώμα τσιμέντου πάνω από το χωμάτινο δάπεδο βοηθάει στο να διατηρείται καθαρό το σπίτι και να μένουν μακριά τα έντομα».​—Αφρική.

«Να αποθηκεύετε φρούτα ή οτιδήποτε προσελκύει έντομα μακριά από το σπίτι. Τα αγροτικά ζώα​—κατσίκια, γουρούνια, κοτόπουλα—​πρέπει να μένουν έξω από το σπίτι. Να σκεπάζετε τα υπαίθρια αφοδευτήρια. Να θάβετε τα περιττώματα των ζώων αμέσως ή να τα καλύπτετε με ασβέστη για να μην προσελκύουν μύγες. Ακόμη και αν οι γείτονες δεν ενεργούν έτσι, εσείς ίσως μπορείτε να κρατάτε υπό έλεγχο τα έντομα και επίσης να θέτετε ένα καλό παράδειγμα».​—Νότια Αμερική.

[Εικόνα]

Το να αφήνετε τρόφιμα ή σκουπίδια ακάλυπτα είναι σαν να προσκαλείτε τα έντομα να φάνε μαζί σας

◼ Προσωπική υγιεινή

«Το σαπούνι δεν είναι ακριβό, γι’ αυτό να πλένετε συχνά τα χέρια και τα ρούχα σας, ιδιαίτερα όταν έρχεστε σε επαφή με ανθρώπους ή ζώα. Μην αγγίζετε νεκρά ζώα. Μην αγγίζετε το στόμα, τη μύτη και τα μάτια σας με τα χέρια σας. Τα ρούχα πρέπει να πλένονται τακτικά ακόμη και αν δεν φαίνονται λερωμένα. Ωστόσο, μερικά αρώματα προσελκύουν τα έντομα, γι’ αυτό να αποφεύγετε σαπούνια και προϊόντα υγιεινής που είναι αρωματισμένα».​—Αφρική.

Προληπτικά Μέτρα

◼ Εξαλείψτε τις εστίες αναπαραγωγής των κουνουπιών

Να σκεπάζετε τις δεξαμενές νερού και τις σκάφες. Απομακρύνετε όλα τα ανοιχτά δοχεία στα οποία συσσωρεύεται νερό. Μην αφήνετε στάσιμο νερό σε γλάστρες με φυτά. Τα κουνούπια μπορούν να αναπαραχθούν οπουδήποτε υπάρχει στάσιμο νερό παραπάνω από τέσσερις ημέρες.​—Νοτιοανατολική Ασία.

◼ Μειώστε την έκθεσή σας στα έντομα

Να αποφεύγετε τις ώρες και τους τόπους φαγητού που προτιμούν τα έντομα. Στις τροπικές περιοχές ο ήλιος δύει νωρίς, και έτσι πολλές καθημερινές δραστηριότητες γίνονται στο σκοτάδι, όταν πολλά έντομα είναι πιο δραστήρια. Το να κάθεστε και το να κοιμάστε έξω αυξάνει τον κίνδυνο όταν αφθονούν οι ασθένειες που μεταδίδονται από έντομα.​—Αφρική.

[Εικόνα]

Το να κοιμάστε στο ύπαιθρο σε περιοχή όπου αφθονούν τα κουνούπια είναι σαν να προσκαλείτε τα κουνούπια να φάνε από εσάς

Να φοράτε ρούχα τα οποία δεν αφήνουν μεγάλο μέρος του δέρματός σας εκτεθειμένο, ιδιαίτερα όταν βρίσκεστε στο δάσος. Να βάζετε εντομοαπωθητικό στα ρούχα και στο δέρμα σας, ακολουθώντας πάντοτε τις οδηγίες χρήσης. Αν δαπανήσατε χρόνο έξω από το σπίτι, να εξετάζετε το σώμα σας και το σώμα των παιδιών σας για να δείτε μήπως υπάρχουν τσιμπούρια. Να διατηρείτε τα κατοικίδιά σας υγιή και απαλλαγμένα από έντομα.​—Βόρεια Αμερική.

Ελαχιστοποιήστε την επαφή με αγροτικά ζώα, διότι τα έντομα μπορούν να μεταδώσουν ασθένειες από αυτά στον άνθρωπο.​—Κεντρική Ασία.

Να χρησιμοποιείτε κουνουπιέρες​—κατά προτίμηση εμποτισμένες με εντομοκτόνα—​για όλα τα μέλη της οικογένειας. Να χρησιμοποιείτε σήτες στα παράθυρα και να τις διατηρείτε σε καλή κατάσταση. Να σφραγίζετε τις χαραμάδες κάτω από τις μαρκίζες από όπου μπορούν να μπουν έντομα. Τέτοια προληπτικά μέτρα κοστίζουν κάποια χρήματα, αλλά θα χάσετε ακόμη περισσότερα χρήματα αν πρέπει να πάτε ένα παιδί στο νοσοκομείο ή αν εκείνος που προμηθεύει στην οικογένεια τα αναγκαία αρρωστήσει και δεν μπορεί να εργαστεί.​—Αφρική.

[Εικόνα]

Οι εμποτισμένες με εντομοκτόνο κουνουπιέρες είναι φτηνότερες από τα φάρμακα και τους λογαριασμούς του νοσοκομείου

Εξαλείψτε από το σπίτι σας τις κρυψώνες των εντόμων. Σοβατίστε τοίχους και ταβάνια και στοκάρετε ρωγμές και τρύπες. Καλύψτε το κάτω μέρος της αχυρένιας οροφής με ύφασμα που δεν επιτρέπει να περνούν έντομα. Απομακρύνετε σκόρπια πράγματα όπου κρύβονται έντομα​—όπως στοίβες χαρτιών ή υφάσματα ή φωτογραφίες από τους τοίχους.​—Νότια Αμερική.

Μερικοί θεωρούν τα έντομα και τα τρωκτικά φιλοξενούμενούς τους. Δεν είναι! Κρατήστε τα μακριά. Να χρησιμοποιείτε εντομοαπωθητικά και εντομοκτόνα​—αλλά μόνο σύμφωνα με τις οδηγίες χρήσης τους. Να χρησιμοποιείτε μυγοπαγίδες και μυγοσκοτώστρες. Να είστε εφευρετικοί: Μια γυναίκα έφτιαξε έναν σωλήνα από ύφασμα, τον γέμισε με άμμο και τον έβαλε στο κενό κάτω από την πόρτα για να μην μπαίνουν έντομα.​—Αφρική.

[Εικόνα]

Τα έντομα δεν πρέπει να είναι φιλοξενούμενοί μας. Διώξτε τα!

◼ Προληπτική ιατρική

Διατηρήστε την άμυνά σας με κατάλληλη διατροφή, ξεκούραση και άσκηση. Μειώστε το άγχος.​—Αφρική.

Ταξιδιώτες: Ενημερωθείτε εγκαίρως για τα τελευταία στοιχεία σχετικά με τους κινδύνους. Πληροφορίες παρέχουν οι υπηρεσίες δημόσιας υγείας και οι κρατικές ιστοσελίδες στο Ιντερνέτ. Πριν ταξιδέψετε, να πάρετε προληπτική αγωγή, κατάλληλη για το μέρος που θα επισκεφτείτε.

Αν Νιώσετε Αδιαθεσία

◼ Επισκεφτείτε γρήγορα γιατρό

Οι περισσότερες ασθένειες θεραπεύονται ευκολότερα αν διαγνωστούν εγκαίρως.

◼ Να προσέχετε τη λανθασμένη διάγνωση

Αναζητήστε γιατρούς εξοικειωμένους με τις μεταδιδόμενες και τις τροπικές ασθένειες αν χρειάζεται. Αναφέρετε στο γιατρό όλα τα συμπτώματά σας και πού έχετε ταξιδέψει, ακόμη και στο παρελθόν. Να χρησιμοποιείτε αντιβιοτικά μόνο αν είναι απαραίτητο, και να ολοκληρώνετε τη θεραπεία.

[Εικόνα]

Οι ασθένειες που μεταδίδονται από έντομα μπορούν να έχουν παρόμοια συμπτώματα με άλλες αρρώστιες. Να αναφέρετε στο γιατρό σας ολόκληρο το ιστορικό

[Ευχαριστίες]

Υδρόγειος: Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 10]

Μεταδίδουν τα Έντομα τον Ιό HIV;

Έπειτα από δέκα και πλέον χρόνια ερευνών, εντομολόγοι και επιστήμονες του ιατρικού κλάδου δεν έχουν βρει στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι τα κουνούπια ή οποιαδήποτε άλλα έντομα μεταδίδουν τον HIV​—τον ιό του AIDS.

Όσον αφορά τα κουνούπια, λόγου χάρη, τα στοματικά μόρια του εντόμου δεν είναι σαν σύριγγα που να έχει ένα μόνο άνοιγμα μέσω του οποίου το αίμα θα μπορούσε να επανεγχυθεί. Αντιθέτως, τα κουνούπια αντλούν αίμα μέσω μιας διόδου ενώ απελευθερώνουν σάλιο μέσω μιας άλλης. Έπειτα, εξηγεί ο Τόμας Νταμάσο, ειδικός στον ιό HIV και μέλος της Περιφερειακής Ομάδας για τη Φροντίδα της Υγείας στην πόλη Μόνγκου της Ζάμπιας, το πεπτικό σύστημα του κουνουπιού αποσυνθέτει το αίμα καταστρέφοντας τον ιό. Ο ιός HIV δεν υπάρχει στα περιττώματα των εντόμων. Και ανόμοια με τα παράσιτα της ελονοσίας, ο ιός HIV δεν εισχωρεί στους σιελογόνους αδένες του κουνουπιού.

Για να κολλήσει κάποιος τον ιό HIV, πρέπει να εκτεθεί σε μεγάλη ποσότητα μολυσματικών σωματιδίων. Αν κάποιο κουνούπι διακόψει το γεύμα του και πετάξει αμέσως σε άλλο θύμα, οποιαδήποτε ποσότητα αίματος μείνει στα στοματικά του μόρια θα είναι αμελητέα. Σύμφωνα με ειδικούς, ακόμη και αν συνθλιβόταν ένα κουνούπι γεμάτο με αίμα θετικό στον ιό HIV πάνω σε μια ανοιχτή πληγή δεν θα προκαλούσε μόλυνση από τον ιό.

[Ευχαριστίες]

CDC/James D. Gathany

[Εικόνες στη σελίδα 7]

Το τσιμπούρι του ελαφιού (το οποίο φαίνεται μεγεθυσμένο δεξιά) μεταδίδει τη νόσο Λάιμ στον άνθρωπο

Από αριστερά προς τα δεξιά: Ενήλικο θηλυκό, ενήλικο αρσενικό και νύμφη, όλα σε πραγματικό μέγεθος

[Ευχαριστίες]

Όλα τα τσιμπούρια: CDC

[Εικόνες στη σελίδα 10, 11]

Οι πλημμύρες, οι ανθυγιεινές συνθήκες και η μετανάστευση των ανθρώπων συμβάλλουν στην εξάπλωση ασθενειών που μεταδίδονται από έντομα

[Ευχαριστίες]

FOTO UNACIONES (from U.S. Army)

Θα Βελτιωθούν Ποτέ τα Πράγματα;

ΣΗΜΕΡΑ, η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας και άλλες ευαισθητοποιημένες ομάδες εκπονούν προγράμματα παρακολούθησης και ελέγχου των ασθενειών. Διάφοροι οργανισμοί παρέχουν πληροφορίες και προωθούν έρευνες για νέα φάρμακα και νέα μέσα ελέγχου, σε μια γενική προσπάθεια αντιμετώπισης του επεκτεινόμενου προβλήματος των ασθενειών που μεταδίδονται από έντομα. Τα άτομα και οι κοινωνίες μπορούν επίσης να κάνουν πολλά για τη δική τους ενημέρωση και προστασία. Ωστόσο, η προστασία σε ατομικό επίπεδο δεν είναι το ίδιο με τον έλεγχο των ασθενειών σε παγκόσμιο επίπεδο.

Πολλοί ειδικοί πιστεύουν ότι είναι ζωτική η παγκόσμια συνεργασία και εμπιστοσύνη για να υπάρχει επιτυχία στον έλεγχο των ασθενειών. «Λόγω της ραγδαίας παγκοσμιοποίησης των ανθρώπινων υποθέσεων, οι άνθρωποι, όπου και αν βρίσκονται πάνω στον πλανήτη, απαιτείται να μη θεωρούν ότι τα όρια της προσωπικής τους οικόσφαιρας περιορίζονται στη γειτονιά, στην επαρχία, στη χώρα ή στο ημισφαίριό τους», γράφει η βραβευμένη με Πούλιτζερ δημοσιογράφος Λόρι Γκάρετ στο βιβλίο της Η Επερχόμενη Πληγή​—Νεοεμφανιζόμενες Ασθένειες σε έναν Κόσμο Χωρίς Ισορροπία (The Coming Plague​—Newly Emerging Diseases in a World out of Balance). «Τα μικρόβια και οι φορείς τους δεν γνωρίζουν κανένα τεχνητό σύνορο υψωμένο από ανθρώπους». Το ξέσπασμα μιας ασθένειας σε κάποια χώρα εντείνει γρήγορα την ανησυχία όχι μόνο στις γειτονικές χώρες αλλά και σε όλο τον κόσμο.

Μερικές κυβερνήσεις και λαοί εξακολουθούν να είναι επιφυλακτικοί απέναντι σε οποιαδήποτε μορφή παρέμβασης​—ακόμη και σε προγράμματα ελέγχου των ασθενειών—​η οποία προέρχεται έξω από τα σύνορά τους. Επίσης, η κοντόφθαλμη στάση των πολιτικών και η απληστία των εμπόρων συχνά εμποδίζουν τις ενοποιημένες διεθνείς προσπάθειες. Στον αγώνα του ανθρώπου ενάντια στις ασθένειες, θα επικρατήσουν άραγε τα μικρόβια; Ο συγγραφέας Γιουτζίν Λίντεν, ο οποίος πιστεύει ότι θα επικρατήσουν, αναφέρει: «Είναι πολύ αργά για να κερδίσουμε το παιχνίδι».

Λόγος για Ελπίδα

Οι επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις έχουν μείνει πολύ πίσω στον αγώνα ενάντια στις ασθένειες. Και, φυσικά, το πρόβλημα των ασθενειών που μεταδίδονται από έντομα είναι μόνο ένας από τους πολλούς κινδύνους για την υγεία του ανθρώπου. Αλλά υπάρχει λόγος για ελπίδα. Αν και μόλις τώρα αρχίζουν να κατανοούν τις περίπλοκες σχέσεις μεταξύ των έμβιων όντων, οι επιστήμονες αναγνωρίζουν ότι η γη έχει τη δυνατότητα να αυτοθεραπεύεται. Ο πλανήτης μας διαθέτει εγγενείς μηχανισμούς οι οποίοι μπορούν να αποκαταστήσουν την ισορροπία στα φυσικά συστήματα. Για παράδειγμα, δάση συνήθως αναπτύσσονται σε εκτάσεις οι οποίες κάποτε είχαν αποψιλωθεί, και οι σχέσεις μεταξύ μικροβίων, εντόμων και ζώων τείνουν να σταθεροποιούνται με το πέρασμα του χρόνου.

Κάτι ακόμη πιο σημαντικό είναι ότι το περίπλοκο σχέδιο που υπάρχει στη φύση στρέφει την προσοχή μας σε έναν Δημιουργό, έναν Θεό ο οποίος έθεσε αρχικά σε λειτουργία τους μηχανισμούς της γης. Πολλοί επιστήμονες αναγνωρίζουν ότι πρέπει να υπάρχει κάποιος υψηλότερος νους ο οποίος βρίσκεται πίσω από τη δημιουργία της γης. Ναι, τα βαθυστόχαστα άτομα δεν μπορούν δικαιολογημένα να αρνηθούν την ύπαρξη του Θεού. Η Αγία Γραφή περιγράφει τον Δημιουργό, τον Ιεχωβά Θεό, ως παντοδύναμο και στοργικό. Εκείνος ενδιαφέρεται βαθιά για την ευτυχία μας.

Η Γραφή εξηγεί επίσης ότι λόγω της εσκεμμένης αμαρτίας του πρώτου ανθρώπου, η ανθρωπότητα έχει κληρονομήσει την ατέλεια, την αρρώστια και το θάνατο. Μήπως αυτό σημαίνει ότι είμαστε καταδικασμένοι να υποφέρουμε επ’ αόριστον; Όχι! Ο σκοπός του Θεού είναι να κάνει τη γη παράδεισο, στον οποίο οι άνθρωποι θα μπορούν να ζουν ευχάριστα μαζί με άλλα πλάσματα, είτε μεγάλα είτε μικροσκοπικά. Η Γραφή προλέγει ότι θα υπάρξει ένας κόσμος στον οποίο κανένα πλάσμα, είτε μεγάλο ζώο είτε μικροσκοπικό έντομο, δεν θα αποτελεί κίνδυνο για τον άνθρωπο.​—Ησαΐας 11:6-9.

Σαφώς, ο άνθρωπος θα παίζει κάποιον ρόλο στη διατήρηση αυτών των συνθηκών​—από κοινωνικής και οικολογικής πλευράς. Ο Θεός πρόσταξε τον άνθρωπο να «φροντίζει» τη γη. (Γένεση 2:15) Στο μελλοντικό παράδεισο, ο άνθρωπος θα επιτελεί αυτή την εργασία με τέλειο τρόπο ακολουθώντας υπάκουα τις κατευθύνσεις του ίδιου του Δημιουργού. Έτσι λοιπόν, μπορούμε να αποβλέπουμε σε εκείνη την ημέρα κατά την οποία «κανένας κάτοικος δεν θα λέει: “Είμαι άρρωστος”».​—Ησαΐας 33:24.