Καινούριο Νόημα σε Παλιά Συγγράμματα

Η μητρική γλώσσα του Φίλωνα ήταν η ελληνική, κάτι που συνέβαινε και με πολλούς Ιουδαίους στην Αλεξάνδρεια. Γι’ αυτό, η Μετάφραση των Εβδομήκοντα των Εβραϊκών Γραφών αποτελούσε τη βάση της μελέτης του. Καθώς εξέταζε το κείμενο της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα, πείστηκε ότι αυτό περιείχε στοιχεία φιλοσοφίας και ότι ο Μωυσής διέθετε «τη μεγαλοφυΐα του φιλοσόφου».

Αιώνες νωρίτερα, οι Έλληνες διανοούμενοι δυσκολεύονταν να αποδεχτούν τις ιστορίες για τους θεούς και τις θεές, τους γίγαντες και τους δαίμονες της αρχαίας μυθολογίας τους. Άρχισαν να ερμηνεύουν εκ νέου εκείνες τις παλιές ιστορίες. Ο λόγιος κλασικών σπουδών Τζέιμς Ντράμοντ είπε σχετικά με τη μέθοδό τους: «Ο φιλόσοφος άρχιζε να αναζητάει λεπτά νοήματα κρυμμένα κάτω από την επιφάνεια των μυθολογικών αφηγήσεων και να συμπεραίνει από την ίδια την αισχρότητα και τον παραλογισμό τους ότι οι συγγραφείς τους πιθανότατα ήθελαν μέσω των αισθησιακών περιγραφών τους να παρουσιάσουν κάποια βαθιά ή εποικοδομητική αλήθεια». Αυτή η διαδικασία λέγεται αλληγορική ερμηνεία και ο Φίλων προσπάθησε να τη χρησιμοποιήσει για να εξηγήσει τις Γραφές.

Πάρτε ως παράδειγμα το εδάφιο Γένεση 3:21 στη Μετάφραση των Εβδομήκοντα, το οποίο αναφέρει: «Καὶ ἐποίησεν κύριος ὁ Θεὸς τῷ ᾿Αδὰμ καὶ τῇ γυναικὶ αὐτοῦ χιτῶνας δερματίνους καὶ ἐνέδυσεν αὐτούς». Οι Έλληνες πίστευαν ότι η κατασκευή ενδυμάτων δεν άρμοζε στην αξιοπρέπεια του Υπέρτατου Θεού. Γι’ αυτό, ο Φίλων βρήκε έναν συμβολισμό σε αυτό το εδάφιο και δήλωσε: «Οι “δερμάτινοι χιτώνες” είναι μια συμβολική έκφραση που αναφέρεται στο φυσικό δέρμα, δηλαδή, στο σώμα μας. Διότι ο Θεός, όταν πρώτα από όλα έφτιαξε τη διάνοια, την ονόμασε Αδάμ. Κατόπιν δημιούργησε την εξωτερική αίσθηση, στην οποία έδωσε το όνομα Ζωή. Τρίτο στη σειρά έπλασε εξ ανάγκης ένα σώμα, το οποίο ονόμασε με μια συμβολική έκφραση, “δερμάτινο χιτώνα”». Με αυτόν τον τρόπο, ο Φίλων προσπάθησε να καταστήσει σημείο φιλοσοφικού στοχασμού το γεγονός ότι ο Θεός έντυσε τον Αδάμ και την Εύα.

Εξετάστε επίσης τα εδάφια Γένεση 2:10-14, τα οποία περιγράφουν την πηγή που παρείχε νερό στον κήπο της Εδέμ και αναφέρουν τέσσερις ποταμούς που έρρεαν από τον κήπο. Ο Φίλων προσπάθησε να διεισδύσει στα λόγια και να κοιτάξει πολύ πιο πέρα από τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά. Αφού έκανε σχόλια σχετικά με την ίδια τη γη, είπε: «Ίσως και αυτή η περικοπή περιέχει κάποιο αλληγορικό νόημα εφόσον οι τέσσερις ποταμοί αποτελούν σύμβολα τεσσάρων αρετών». Διατύπωσε την εικασία ότι ο ποταμός Φισών αντιπροσωπεύει τη σύνεση, ο ποταμός Γιών είναι σύμβολο της σοβαρότητας, ο Τίγρης συμβολίζει το σθένος και ο Ευφράτης υποδηλώνει τη δικαιοσύνη. Έτσι λοιπόν, η αλληγορία αντικαθιστά τη γεωγραφία.

Ο Φίλων χρησιμοποίησε αλληγορική ερμηνεία για να αναλύσει την αφήγηση περί δημιουργίας, το υπόμνημα σχετικά με το φόνο του Άβελ από τον Κάιν, τον Κατακλυσμό των ημερών του Νώε, τη σύγχυση των γλωσσών στη Βαβέλ και πολλές αρχές του Μωσαϊκού Νόμου. Όπως δείχνει το παράδειγμα στην προηγούμενη παράγραφο, αναγνώριζε συνήθως το κυριολεκτικό σημείο ενός Γραφικού εδαφίου και κατόπιν εισήγε τη δική του συμβολική κατανόηση με λόγια όπως: «Ίσως πρέπει να εκλάβουμε αυτά τα λόγια ως αλληγορικά». Στα συγγράμματα του Φίλωνα, οι συμβολισμοί κατέχουν περίοπτη θέση ενώ, δυστυχώς, η προφανής σημασία των Γραφών τίθεται στο περιθώριο.

[Πλαίσιο στη σελίδα 12]

ΑΛΛΗΓΟΡΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΣΗΜΕΡΑ

Αλληγορία είναι συνήθως ο τρόπος έκφρασης που χρησιμοποιεί τις συμβολικές πράξεις φανταστικών χαρακτήρων και ο οποίος κρύβει νοήματα διαφορετικά από εκείνα που φαίνεται ότι δηλώνει. Οι αλληγορικές αφηγήσεις λέγεται ότι συμβολίζουν πιο σπουδαία πράγματα τα οποία είναι κρυμμένα. Όπως ο Φίλων ο Αλεξανδρεύς, έτσι και μερικοί σύγχρονοι θεολόγοι χρησιμοποιούν την αλληγορική ερμηνεία για να εξηγήσουν την Αγία Γραφή.

Εξετάστε τα κεφάλαια 1-11 της Γένεσης, στα οποία καταγράφεται η ιστορία του ανθρώπου από τη δημιουργία έως το διασκορπισμό των λαών στον πύργο της Βαβέλ. Η Νέα Αμερικανική Βίβλος (The New American Bible), μια Καθολική μετάφραση, λέει αναφορικά με αυτό το τμήμα της Αγίας Γραφής: «Για να γίνουν οι αλήθειες που περιέχονται σε αυτά τα κεφάλαια κατανοητές στο λαό Ισραήλ, ο οποίος έμελλε να τις διατηρήσει, χρειαζόταν να διατυπωθούν με στοιχεία που ήταν ευρέως γνωστά σε εκείνον το λαό τότε. Γι’ αυτόν το λόγο, πρέπει να γίνεται σαφής διάκριση μεταξύ των αληθειών και της λογοτεχνικής τους παρουσίασης». Αυτή η δήλωση εννοεί ότι τα κεφάλαια 1-11 της Γένεσης δεν πρέπει να εκλαμβάνονται κυριολεκτικά. Αντίθετα, όπως η ενδυμασία καλύπτει το σώμα, έτσι και οι λέξεις καλύπτουν κάποιο βαθύτερο νόημα.

Ο Ιησούς, όμως, δίδαξε ότι εκείνα τα πρώτα κεφάλαια της Γένεσης ήταν κατά κυριολεξία αληθή. (Ματθαίος 19:4-6· 24:37-39) Οι απόστολοι Παύλος και Πέτρος έκαναν το ίδιο. (Πράξεις 17:24-26· 2 Πέτρου 2:5· 3:6, 7) Οι ειλικρινείς σπουδαστές της Αγίας Γραφής απορρίπτουν εξηγήσεις οι οποίες δεν συμφωνούν με ολόκληρο το Λόγο του Θεού.