Σοφία Σπάνια για την Ηλικία Της

ΗΤΑΝ μεσάνυχτα. Η δωδεκάχρονη Λίζα, βαριά άρρωστη και εξασθενημένη, τρόμαξε όταν αντιλήφθηκε ότι μια νοσοκόμα μπήκε στο δωμάτιο του νοσοκομείου που νοσηλευόταν, για να της κάνει μετάγγιση αίματος.

Η Λίζα ικέτευσε: «Πώς μπορείτε να μου επιβάλετε κάτι τέτοιο; Ούτε ο μπαμπάς μου είναι εδώ ούτε η μαμά μου!» Κι όμως η νοσοκόμα προχώρησε στο σκοπό της.

Το Ζήτημα της Θεραπευτικής Αγωγής

Η Λίζα, ένα έξυπνο και δραστήριο κορίτσι, ταλαντούχα και άριστη μαθήτρια, χαιρόταν τη ζωή μαζί με τους γονείς της και τον πεντάχρονο αδελφό της, στο Ουίννιπεγκ του Καναδά. Την άνοιξη του 1985, ένα αντιβιοτικό που της έδωσαν για την αμυγδαλίτιδα της προκάλεσε ισχυρή αντίδραση. Η υγεία της χειροτέρεψε και μέχρι το Σεπτέμβριο διαπιστώθηκε ότι έπασχε από οξεία μυελοειδή λευχαιμία, μια ασθένεια που συνήθως αποβαίνει μοιραία.

Οι γιατροί στο Ουίννιπεγκ σύστησαν εντατική χημειοθεραπεία και πολλαπλές μεταγγίσεις αίματος. Η χημειοθεραπεία είναι μια θεραπευτική αγωγή με τοξικές χημικές ουσίες, οι οποίες, σύμφωνα με τη θεωρία της αγωγής, εξαλείφουν την ασθένεια. Αλλά, η Λίζα και οι γονείς της προτιμούσαν να της δοθεί κάποια άλλη θεραπευτική αγωγή. Αρνήθηκαν τις μεταγγίσεις αίματος για Γραφικούς λόγους. (Πράξεις 15:28, 29) Επίσης, ήθελαν να αποφύγουν την οδύνη και τις εξασθενητικές παρενέργειες της εντατικής χημειοθεραπείας.

Τελικά, οι γονείς της Λίζας την πήγαν στο Νοσοκομείο Παίδων του Τορόντο, ελπίζοντας να βρουν συνεργατικούς γιατρούς. Αντί όμως για συνεργασία, εκείνη τη νύχτα, μέσα στα μεσάνυχτα, της έγινε μετάγγιση αίματος. Το επόμενο πρωί, στις 25 Οκτωβρίου, γιατροί του νοσοκομείου επιδίωξαν να πάρουν δικαστική εντολή που να τους εξουσιοδοτεί να επιβάλουν δια της βίας αυτή τη θεραπευτική αγωγή. Ο δικαστής Ντέιβιντ Ρ. Μέιν εξέφρασε τις επιφυλάξεις του. Όρισε τη Σάρα Μοτ-Τριλ ως δικηγόρο της Λίζας. Η εκδίκαση της υπόθεσης αναβλήθηκε για τη Δευτέρα 28 Οκτωβρίου 1985.

Η Δίκη

Η δίκη κράτησε πέντε μέρες και διεξάχθηκε σ’ ένα δωμάτιο του νοσοκομείου. Σύμφωνα με την επιθυμία της, κάθε μέρα μετάφεραν σ’ αυτό το δωμάτιο τη Λίζα ξαπλωμένη στο κρεβάτι της. Παρ’ ότι ήταν πολύ άρρωστη, ήταν αποφασισμένη να είναι παρούσα στη λήψη αποφάσεων που αφορούσαν την πίστη της.

Η ακροαματική διαδικασία άρχισε με την πρόταση του γιατρού σχετικά με τη θεραπευτική αγωγή. Στο κείμενο της απόφασης, ο δικαστής Μέιν εξήγησε: «Η θεραπευτική αγωγή, την οποία περιέγραψαν οι γιατροί που κατάθεσαν ενώπιον αυτού του δικαστηρίου, είναι τόσο εντατική όσο και δραστική και θα μπορούσε να διαρκέσει αρκετό χρονικό διάστημα. Προβλέπεται ότι θα απαιτηθούν επανειλημμένες μεταγγίσεις αίματος για να κρατηθεί στη ζωή η ασθενής». Επίσης σημειώθηκε ότι οι παρενέργειες της χημειοθεραπείας είναι πολλές και ακραίες.

Η δραματική εξέλιξη των γεγονότων έφτασε στο αποκορύφωμά της την τέταρτη μέρα. Ανασήκωσαν και στήριξαν τη Λίζα, έτσι ώστε να μπορεί να απευθύνεται στο δικαστή κοιτάζοντάς τον. Όλοι στην αίθουσα που γινόταν η δίκη, περιλαμβανομένης και της Λίζας, γνώριζαν ότι επρόκειτο να πεθάνει είτε της γινόταν μετάγγιση αίματος είτε όχι. Για το είδος λευχαιμίας από το οποίο έπασχε, δεν υπάρχει θεραπεία.

Η δικηγόρος της Λίζας την εξέτασε με προσοχή και ευαισθησία. Καθώς η Λίζα μιλούσε με θάρρος για το θάνατό της που πλησίαζε, την πίστη της στον Ιεχωβά και την απόφασή της να εξακολουθήσει να υπακούει στο νόμο του σχετικά με την ιερότητα του αίματος, ελάχιστα μάτια κατάφεραν να μη δακρύσουν. Είπε ότι θα κατέβαλε δυνατές προσπάθειες ακόμα και σωματικές για να αποφύγει κάθε απόπειρα να της γίνει μετάγγιση αίματος. Αυτή η απλή και θαρραλέα της δήλωση άγγιξε την καρδιά όλων.

—Μας είπες ότι πιστεύεις στον Θεό, είπε η δικηγόρος της. Μπορείς να μας πεις αν είναι αληθινός για σένα;

—Να, είναι σαν ένας φίλος, απάντησε η Λίζα. Μερικές φορές όταν είμαι μόνη μου, του μιλάω . . . σαν να είναι φίλος μου· όταν φοβάμαι κι είμαι σπίτι μόνη μου, του ζητάω να με βοηθήσει και του μιλάω σαν να είναι στο δωμάτιο, δίπλα μου.

—Λίζα, αν κάποιος σε ρωτούσε ποια είναι τα σημαντικότερα πράγματα στη ζωή σου, τι θα του έλεγες;

—Η υπακοή μου στον Ιεχωβά Θεό και η οικογένειά μου, αποκρίθηκε η Λίζα.

Η δικηγόρος της τη ρώτησε: Λίζα, θα άλλαζε η στάση σου αν γνώριζες ότι ένα Δικαστήριο σου δίνει εντολή να δεχτείς μετάγγιση αίματος;

—Όχι, γιατί η πρόθεσή μου εξακολουθεί να είναι να παραμείνω πιστή στον Θεό μου και να υπακούω στις εντολές του, επειδή ο Θεός είναι πολύ πολύ ανώτερος από οποιοδήποτε δικαστήριο και οποιονδήποτε άνθρωπο.

Η Λίζα εξήγησε πώς αισθανόταν για τη μετάγγιση αίματος που της είχε γίνει δια της βίας, λέγοντας: Αυτό που έγινε μ’ έκανε να νιώσω σαν σκύλος που τον χρησιμοποιούσαν για πειραματόζωο, επειδή δεν είχα τη δύναμη να εμποδίσω τίποτα. Οι άνθρωποι πιστεύουν ότι επειδή είμαι ανήλικη μπορούν να με κάνουν ό,τι θέλουν, όμως, εγώ πιστεύω ότι έχω το δικαίωμα να ξέρω τι πρόκειται να μου συμβεί και γιατί κάνουν αυτές τις θεραπείες και γιατί τις κάνουν χωρίς τη συγκατάθεση των γονέων μου.

—Κοιμήθηκες εκείνη τη νύχτα; ρώτησε η δικηγόρος της.

—Όχι.

—Τι σε απασχολούσε;

—Με απασχολούσε τι θα σκεφτόταν ο Ιεχωβά Θεός για μένα, επειδή ξέρω ότι αν πάω αντίθετα στο θέλημά του, δεν μου υπόσχεται αιώνια ζωή· αισθανόμουν το στομάχι μου να ανακατεύεται στην ιδέα ότι μέσα μου έμπαινε το αίμα κάποιου άλλου, γιατί πάντα υπάρχει η πιθανότητα να κολλήσεις AIDS ή ηπατίτιδα ή να πάθεις κάποια άλλη μόλυνση. Το μόνο που έκανα όλη νύχτα ήταν να κάθομαι και να κοιτάζω εκείνο το αίμα.

—Λίζα, μπορείς να εξηγήσεις στο δικαστή με κάποιο παράδειγμα πώς είναι το να σου γίνεται μετάγγιση αίματος χωρίς τη θέλησή σου;

—Ένα παράδειγμα που μπορώ να σκεφτώ είναι ο βιασμός . . . όταν σε βιάζουν αυτό γίνεται χωρίς τη θέλησή σου και τούτο είναι ακριβώς το ίδιο.

Η Απόφαση

Η πέμπτη μέρα ήταν κρίσιμη. Από την αρχή ο δικαστής Μέιν ήταν δίκαιος και αντικειμενικός. Θα έδειχνε η απόφασή του την πρόθεσή του να κάνει το σωστό; Το πόρισμά του ήταν: «Η μικρή Λίζα Ντόροθυ Κ. θα επανέλθει στην κηδεμονία, στη φροντίδα και στην καθοδήγηση των γονέων της».

Ο δικαστής Μέιν εξήγησε τους λόγους στους οποίους οφειλόταν η απόφασή του, με πολλές λεπτομέρειες. Είπε, μεταξύ άλλων: «Η στάση της Λίζας, από τη μέρα που είδε μια τεκμηριωμένη έκθεση σχετική με αυτή την ασθένεια και μέχρι σήμερα, είναι να μη δεχτεί καθόλου χημειοθεραπεία και μεταγγίσεις αίματος. Η στάση της αυτή οφείλεται όχι μόνο στο ότι παραβιάζονται οι θρησκευτικές της πεποιθήσεις, πράγμα για το οποίο συμφωνώ, αλλά και στο ότι δεν επιθυμεί να υποστεί τους πόνους και την έντονη οδύνη που συνδέονται με την πορεία αυτής της θεραπευτικής αγωγής. . . . Αρνούμαι να εκδώσω οποιοδήποτε ένταλμα που θα έθετε το παιδί αυτό σε τέτοια δοκιμασία. Βρίσκω την πρόταση που έγινε να της εφαρμοστεί αυτή η θεραπευτική αγωγή, εντελώς απαράδεκτη».

Σχετικά με τη μετάγγιση στην οποία υποβλήθηκε κρυφά η Λίζα εκείνη τη νύχτα, ο Μέιν είπε: «Κρίνω ότι σύμφωνα με το άρθρο 15 παράγραφο 1 [του Καταστατικού Χάρτη του Καναδά για τα Δικαιώματα και τις Ελευθερίες] ασκήθηκε διάκριση εναντίον της [της Λίζας] βάσει της θρησκείας της και της ηλικίας της. Κάτω από αυτές τις συνθήκες και σύμφωνα με το άρθρο 7, το ότι της έγινε μετάγγιση αίματος αποτελεί παραβίαση του δικαιώματός της να αποφασίζει για τη σωματική της ακεραιότητα. Ως αποτέλεσμα, παρά το γεγονός ότι θα μπορούσε να θεωρηθεί πως το παιδί έχει ανάγκη προστασίας, η αίτηση απορρίπτεται σύμφωνα με το άρθρο 24 παράγραφος 1 του Καταστατικού Χάρτη».

Τελικά, ο δικαστής Μέιν επιβεβαίωσε τον προσωπικό του θαυμασμό για τη Λίζα, σημειώνοντας: «Η Λίζα είναι ένα άτομο όμορφο, πανέξυπνο, εύγλωττο, ευγενικό, ευαίσθητο και το σπουδαιότερο, γενναίο. Η σοφία και η ωριμότητα που τη χαρακτηρίζουν είναι σπάνιες για την ηλικία της και νομίζω ότι αρκεί να πω πως έχει όλες εκείνες τις θετικές ιδιότητες που οποιοσδήποτε γονέας θα επιθυμούσε να χαρακτηρίζουν ένα παιδί. Έχει ένα σταθερό και ξεκάθαρο θρησκευτικό πιστεύω που είναι αποτέλεσμα συστηματικής μελέτης. Κατά την άποψή μου, καμιά συμβουλή, από όποιον κι αν προέρχεται, καμιά πίεση από τους γονείς της ή από οποιονδήποτε άλλον, περιλαμβανομένου και ενός εντάλματος από αυτό εδώ το δικαστήριο, δεν θα μπορούσαν να κλονίσουν ή να αλλάξουν τα θρησκευτικά της πιστεύω.

»Η γνώμη μου είναι ότι πρέπει να δώσουμε στη Λίζα Κ. την ευκαιρία να πολεμήσει αυτή την αρρώστια με αξιοπρέπεια και ήρεμο πνεύμα. Αυτό θα πραγματοποιηθεί αν δεχτούμε το πρόγραμμα που έχει τεθεί από την ίδια και τους γονείς της».

Ακεραιότητα Μέχρι το Τέλος

Την ίδια εκείνη μέρα, η Λίζα και η οικογένειά της έφυγαν από το νοσοκομείο. Η Λίζα πράγματι πολέμησε την αρρώστια της με αξιοπρέπεια και ήρεμο πνεύμα. Στις 17 Νοεμβρίου 1985, πέθανε ήσυχα στο σπίτι της, στη στοργική αγκαλιά της μητέρας και του πατέρα της.

Κατά τη διάρκεια της δίκης, η Λίζα αφηγήθηκε μια συζήτηση που είχε με τη μητέρα της, τον καιρό που βγήκε η πρώτη διάγνωση για τη λευχαιμία από την οποία έπασχε, λέγοντας: «Συζήτησα με τη μαμά μου όλες τις πιθανότητες που έχω, και διαβάσαμε μαζί την Αγία Γραφή, και διαβάσαμε μαζί κι άλλα βιβλία της θρησκείας μας και εγώ της είπα, . . . ‘Αν τελικά πεθάνω, θα σε βρω στο νέο σύστημα και θα είναι πια σίγουρη η ελπίδα μου να σε δω και να ζήσω για πάντα στον παράδεισο στη γη’».

Ένα Μάθημα για Νοσοκομεία και Γιατρούς

Οι Καναδοί ιατρικοί-νομικοί συγγραφείς Λ. Ε. και Φ.Α. Ροζόβσκι σημείωσαν στο Canadian Health Facilities Law Guide (Καναδικός Νομικός Οδηγός για Ιατρικές Υπηρεσίες) τα εξής: «Τόσο τα νοσοκομεία όσο και οι γιατροί μπορούν να πάρουν ορισμένα μαθήματα από αυτή την απόφαση. Συγκεκριμένα, θα πρέπει να προχωρούν προσεκτικά στη θεραπευτική αγωγή και να λαβαίνουν υπόψη τις αντιρρήσεις των ανηλίκων ασθενών ή των γονέων τους. Θα πρέπει να δίνεται προσοχή για να αποφεύγονται οι επιβαλλόμενες θεραπείες σε τομείς που χαρακτηρίζονται ως «τομείς στους οποίους μπορεί να ασκηθεί διάκριση» στο Άρθρο 15 παράγραφο 1 του Καταστατικού Χάρτη, και που περιλαμβάνουν την ηλικία, το φύλο, τη θρησκεία ή την εθνική προέλευση».

Όμως, πώς μπορούν οι γιατροί να ‘προχωρούν προσεκτικά’ και να αποφεύγουν τέτοιες θρησκευτικές διακρίσεις; Οι Ροζόβσκι υποδεικνύουν μια ισορροπημένη λύση: «Πρέπει, ωστόσο, να λαμβάνεται υπόψη το γεγονός ότι το κύριο καθήκον των ιατρικών υπηρεσιών υπαγορεύει να μη θεωρούν τον ασθενή ως αντίπαλο. Η πραγματική αποστολή τους είναι να κάνουν αυτό που είναι σύμφωνο με τα καλύτερα συμφέροντα του ασθενή. Στην περίπτωση αυτή το δικαστήριο διαπίστωσε ότι τα καλύτερα συμφέροντά του έκλιναν προς κάποια άλλη μορφή περίθαλψης».

Όπως είναι φανερό, όταν ο ασθενής είναι Μάρτυρας του Ιεχωβά, τα καλύτερα συμφέροντά του ικανοποιούνται όταν η οικογένεια και ο γιατρός συνεργάζονται προάγοντας μια εναλλακτική θεραπεία εκτός από τη μετάγγιση αίματος. Οι γιατροί που ακολουθούν αυτή την πορεία δεν μειώνουν τη σωστή ιατρική περίθαλψη. Όπως ανάφεραν οι ειδικοί σε παιδιατρικά θέματα στο Νοσοκομείο Μ. Δ. Άντερσον στο Τέξας:

«Η θεραπευτική αγωγή μέσω μεταγγίσεων δεν είναι απαραίτητη κάθε φορά που εφαρμόζεται. Στις περιπτώσεις ασθενών που πάσχουν από καρκίνο και συναφείς ασθένειες, η άρνηση μεταγγίσεων δεν έγινε αιτία να υστερήσει η σωστή ιατρική περίθαλψη».

Τα επακόλουθα της υπόθεσης της Λίζας είναι σημαντικά. Ήδη στην Καλιφόρνια ένας δικαστής, ακολουθώντας το παράδειγμα του καναδικού δικαστηρίου, αρνήθηκε να επιβάλει θεραπεία σε ένα 14χρονο κορίτσι. Επιπλέον, στις 11 Φεβρουαρίου 1986, ο Οργανισμός Υγείας της Βρετανικής Κολομβίας εξέδωσε μια οδηγία προς όλους τους διευθυντές νοσοκομείων, βασισμένη άμεσα στην περίπτωση της Λίζας, δηλώνοντας: «Αυτή η περίπτωση αποτελεί ένα καινούριο δεδικασμένο».

Σε έναν τομέα που επικρατεί τόσο νομική όσο και ιατρική σύγχυση, αυτή η απόφαση φέγγει σαν φάρος. Είναι δίκαιη και σωστή. Το μέλλον θα μας δείξει πόσοι γιατροί, πόσα νοσοκομεία και πόσοι δικαστές θα ακολουθήσουν το γεμάτο ανθρωπισμό και ευαισθησία παράδειγμα που μας έδωσε ο αξιότιμος Δικαστής Ντέιβιντ Ρ. Μέιν και η Λίζα.

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 19]

Καθώς η Λίζα μιλούσε με θάρρος για το θάνατό της που πλησίαζε, ελάχιστα μάτια κατάφεραν να μη δακρύσουν

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 20]

«Αυτή η περίπτωση αποτελεί ένα καινούριο δεδικασμένο».—Οργανισμός Υγείας της Βρετανικής Κολομβίας

[Εικόνα στη σελίδα 18]

Η 12χρονη Λίζα διακράτησε την ακεραιότητά της κάτω από μεγάλες αντιξοότητες και εναντίωση