«Πρώτα το Επιδόρπιο;»

Τα παραπάνω λόγια είναι η συνηθισμένη αντίδραση των περισσότερων ξένων, όταν βλέπουν ότι το τσάι και τα γλυκά σερβίρονται πριν από το δείπνο. Αυτές οι καφετιές λιχουδιές που μοιάζουν με ζελέ και θυμίζουν σοκολατένιες καραμέλες φτιάχνονται από ζαχαρωμένα φασόλια και λέγονται γιόκαν. Είναι πολύ νόστιμες όταν συνοδεύονται από ο-χα (πράσινο τσάι).

Αλλά προτού φάτε το γιόκαν και πιείτε το τσάι, μπορείτε να δροσιστείτε με την κρύα υγρή χειροπετσέτα που σας δίνει η οικοδέσποινα. Αυτή λέγεται ο-σιμπόρι, που στην κυριολεξία σημαίνει «στυμμένος». Το χειμώνα δίνουν στους επισκέπτες αχνιστές καυτές πετσέτες.

Το Δείπνο Είναι Έτοιμο

Η οικοδέσποινα μόλις μας ανήγγειλε ότι σε λίγο το δείπνο θα είναι έτοιμο. Αλλά αναρωτιέται αν θα θέλατε να κάνετε ένα μπάνιο προηγουμένως. Όχι, δεν νομίζει πως σας χρειάζεται, αλλά οι Ιάπωνες έχουν την άποψη πως ένα καυτό μπάνιο πριν από το δείπνο είναι πολύ αναζωογονητικό. Συνήθως ο επισκέπτης προσκαλείται να πάει πρώτος. Δεν έχετε διάθεση να κάνετε μπάνιο πριν από το δείπνο; Εντάξει, τουλάχιστον όμως, ρίξτε μια ματιά στο ο-φούρο ή, όπως θα λέγαμε εμείς, στην μπανιέρα.

Αν και υπάρχουν ακόμη δημόσια λουτρά, τα περισσότερα ιαπωνικά σπίτια έχουν το δικό τους ο-φούρο. Πρόκειται για μια βαθιά μπανιέρα φτιαγμένη από ξύλο, πλακάκια ή πλαστικό και έχει τον απαραίτητο εξοπλισμό για την καύση ξύλου ή προπανίου, πράγμα που ανεβάζει τη θερμοκρασία του νερού μέχρι και στους σαράντα βαθμούς Κελσίου.

Η ιαπωνική μπανιέρα διαφέρει από την μπανιέρα δυτικού τύπου στο ότι τα άτομα σαπουνίζονται και ξεπλένονται πριν μπουν στην μπανιέρα για να μουλιάσουν στο ζεστό νερό. Μ’ αυτόν τον τρόπο, ολόκληρη η οικογένεια χρησιμοποιεί το ίδιο νερό στην μπανιέρα, αφού πρώτα ο καθένας το ζεσταίνει λίγο πριν μπει μέσα. Η μπανιέρα είναι τόσο βαθιά, που όταν κάποιος κάθεται μέσα σ’ αυτήν, το ζεστό νερό έρχεται μέχρι το λαιμό του. Φέρνει μεγάλη χαλάρωση και είναι απαραίτητο προτού πάει κανείς για ύπνο τις κρύες νύχτες του χειμώνα.

Συμπόσιο

Η οικοδέσποινα μας καλεί και λέει ότι ήρθε η ώρα για το γεύμα μας, ή μάλλον θα έπρεπε να πω για το συμπόσιο. Κοιτάξτε όλα τα φαγητά που είναι απλωμένα στο τραπέζι! Είναι τόσο πολύχρωμα και με τόσο λεπτό γούστο τοποθετημένα. Στην Ιαπωνία το γεύμα είναι έργο τέχνης, όπου η εμφάνιση είναι σχεδόν τόσο σημαντική όσο το άρωμα και η γεύση. Εκείνο το μπουκέτο με τις πολύχρωμες μπουκιές στο μαύρο, γυαλιστερό δίσκο είναι η ιαπωνική σπεσιαλιτέ, το σούσι. Η καθεμιά απ’ αυτές είναι ένας μεγάλος κύβος από ρύζι με λίγη ζάχαρη και ξίδι, γαρνιρισμένος από πάνω με κόκκινο ή άσπρο ωμό τόνο ή άλλες λιχουδιές της θάλασσας.

Ένα άλλο φαγητό που έχουν ετοιμάσει είναι το ψημένο τάι, δηλαδή κόκκινο λιθρίνι, που το έχουν βάλει με τέχνη στην πιατέλα σε σχήμα μισοφέγγαρου, με το κεφάλι και την ουρά του ψαριού άθικτα. Η σούπα είναι καυτός ζωμός φτιαγμένος από φύκια και έχει μέσα κύβους από μαλακό τοφού. Και, φυσικά, υπάρχει άφθονο ρύζι για όλους. Πάνω στο τραπέζι υπάρχει επίσης σαλάτα από φρέσκα λαχανικά, και το μενού συμπληρώνεται με φρούτα που τα έχουν ετοιμάσει σύμφωνα με τον ιαπωνικό τρόπο. Τι περιποίηση!

Αβρότητα στη Συζήτηση

Έπειτα από το γεύμα έρχεται το πράσινο τσάι, για να συνοδεύσει τη συζήτησή μας. Όμως, για ποια πράγματα πρέπει να μιλήσετε; Οι Ιάπωνες ενδιαφέρονται πολύ για εσάς και για τη χώρα σας. Θέλουν να ξέρουν, επίσης, την άποψή σας γι’ αυτούς και για τη χώρα τους, για το γεύμα που σας ετοίμασαν και για το ιαπωνικό φαγητό γενικότερα. Χαίρονται πολύ όταν δείχνετε ενδιαφέρον για πράγματα που έχουν να κάνουν με την Ιαπωνία και όταν μαθαίνετε μερικές λέξεις στη γλώσσα τους.

Τώρα η οικοδέσποινα μπορεί να πει «Ο-κούτσι νι αγουανακούτε γκομέν νασάι», πράγμα που σημαίνει: «Λυπάμαι που το φαγητό δεν ταίριαζε στα γούστα σας». Απλώς ζητάει επιβεβαίωση για το ότι σας άρεσε πραγματικά το γεύμα. Πείτε της λοιπόν: «Οϊσικάτα ντέσου!» (Ήταν πολύ νόστιμο!) Ένας άλλος από τους προσκεκλημένους μπορεί να προσθέσει τη φιλοφρόνηση «Γκοτσίσο σαμαντεσίτα», το οποίο στην κυριολεξία σημαίνει: «Σας ευχαριστούμε που τρέχατε [ανάμεσα στην κουζίνα και στην τραπεζαρία] για να μας σερβίρετε».

Θα διαπιστώσετε ότι στα μάτια ενός Δυτικού, οι Ιάπωνες μπορεί να φαίνονται αόριστοι όταν μιλάνε για τον εαυτό τους και επιφυλακτικοί ως προς το να μιλήσουν συγκεκριμένα για μερικά θέματα. Για παράδειγμα, αν ρωτήσετε τη σύζυγο πώς γνωρίστηκε με το σύζυγό της, αυτή μπορεί να απαντήσει μ’ ένα κοφτό νευρικό γέλιο. Ή μπορεί να θαυμάσετε κάποιο όμορφο βάζο και να ρωτήσετε πόσο κόστισε. Η απάντηση μάλλον θα είναι: «Τσότο τακακάτα ντέσου». (Ήταν λίγο ακριβό.) Αόριστο; Ίσως. Όμως σύμφωνα με τους Ιάπωνες, αυτού του είδους τη συζήτηση υπαγορεύει η αβρότητα. Θα πρέπει, λοιπόν, να μάθουμε να μη δείχνουμε υπερβολική οικειότητα ή περιέργεια μ’ αυτά που λέμε και ρωτάμε.