Γιατί Πρέπει να Κρατάτε την Ακεραιότητά Σας;

«Κρίνε με, Ιεχωβά, . . . ανάλογα με την ακεραιότητα που έχω μέσα μου».​—ΨΑΛΜ. 7:8.

1, 2. Ποιες είναι μερικές συνηθισμένες καταστάσεις που αποτελούν πρόκληση για την ακεραιότητα ενός Χριστιανού;

ΦΑΝΤΑΣΤΕΙΤΕ τρία σενάρια: Ένα αγόρι βρίσκεται αντιμέτωπο με κάποιους συμμαθητές του. Προσπαθούν να τον προκαλέσουν ώστε να χάσει την ψυχραιμία του, ίσως να βρίσει ή να καβγαδίσει μαζί τους. Θα ανταποδώσει τα ίσα ή θα συγκρατηθεί και θα φύγει; Ένας σύζυγος που είναι μόνος στο σπίτι κάνει έρευνα στο Ιντερνέτ. Στην οθόνη του υπολογιστή του εμφανίζεται ένα παράθυρο που διαφημίζει μια χυδαία ιστοσελίδα. Θα μπει στον πειρασμό να πάει σε εκείνη την ιστοσελίδα ή θα φροντίσει οπωσδήποτε να την αποφύγει; Μια Χριστιανή κουβεντιάζει με κάποιες αδελφές όταν η συζήτηση παίρνει αρνητική τροπή και γίνεται επιβλαβές κουτσομπολιό για μια άλλη αδελφή στην εκκλησία. Θα συμμετάσχει ή θα προσπαθήσει να αλλάξει θέμα;

² Παρότι αυτές οι καταστάσεις διαφέρουν, έχουν κάτι κοινό. Όλες σχετίζονται με την πάλη που διεξάγει ο Χριστιανός για να κρατήσει την ακεραιότητά του. Έχετε εσείς κατά νου την ακεραιότητά σας καθώς αντιμετωπίζετε τις έγνοιες, τις ανάγκες και τους στόχους σας στη ζωή; Σε καθημερινή βάση, οι άνθρωποι κάνουν σκέψεις γύρω από την εμφάνισή τους, την υγεία τους, τις δυσκολίες του βιοπορισμού, τις καλές και τις κακές στιγμές στις φιλίες τους, ενδεχομένως και γύρω από τα αισθηματικά τους ζητήματα. Ίσως εμάς μας απασχολούν πολύ αυτά τα θέματα. Αλλά σε τι δίνει ιδιαίτερη σημασία ο Ιεχωβά καθώς ερευνά την καρδιά μας; (Ψαλμ. 139:23, 24) Στην ακεραιότητά μας.

3. Ποιο προνόμιο μας προσφέρει ο Ιεχωβά, και τι θα εξετάσουμε σε αυτό το άρθρο;

³ Ο Ιεχωβά, ο Δότης “κάθε καλού δώρου και κάθε τέλειου δωρήματος”, έχει προσφέρει στον καθένα μας ποικιλία δώρων. (Ιακ. 1:17) Χάρη σε αυτόν, έχουμε τέτοια δώρα όπως το σώμα, η διάνοια, η σχετική υγεία και διάφορες ικανότητες. (1 Κορ. 4:7) Ωστόσο, ο Ιεχωβά δεν μας αναγκάζει να εκδηλώνουμε ακεραιότητα. Μας αφήνει να επιλέξουμε οι ίδιοι αν θα αναπτύξουμε αυτή την ιδιότητα. (Δευτ. 30:19) Επομένως, χρειάζεται να εξετάσουμε τι είναι ακεραιότητα. Θα δούμε επίσης τρεις λόγους για τους οποίους αυτή η ιδιότητα είναι εξαιρετικά σημαντική.

Τι Είναι Ακεραιότητα;

4. Τι περιλαμβάνει η ακεραιότητα, και τι μπορούμε να μάθουμε από το νόμο του Ιεχωβά που αφορούσε τις θυσίες ζώων;

⁴ Πολλοί άνθρωποι φαίνεται πως έχουν ασαφή αντίληψη του τι είναι ακεραιότητα. Για παράδειγμα, όταν οι πολιτικοί καυχιούνται για την ακεραιότητά τους, συνήθως φαίνεται ότι αναφέρονται στην εντιμότητα. Αυτή η ιδιότητα είναι σημαντική, αλλά αποτελεί μία μόνο πτυχή της ακεραιότητας. Όπως χρησιμοποιείται στη Γραφή, η λέξη «ακεραιότητα» περιλαμβάνει ηθική πληρότητα, αρτιότητα. Οι εβραϊκές λέξεις που σχετίζονται με την ακεραιότητα δηλώνουν βασικά αυτό που είναι άρτιο, ολόκληρο ή άψογο. Μία από αυτές τις λέξεις χρησιμοποιείται αναφορικά με τις θυσίες που έπρεπε να προσφέρονται στον Ιεχωβά. Ένα ζώο που προοριζόταν για θυσία κέρδιζε την επιδοκιμασία Του μόνο αν ήταν υγιές, αρτιμελές. (Διαβάστε Λευιτικό 22:19, 20.) Ο Ιεχωβά επέκρινε αυστηρά εκείνους που αψηφούσαν την οδηγία του και πρόσφεραν κουτσά, άρρωστα ή τυφλά ζώα για θυσία.​—Μαλ. 1:6-8.

5, 6. (α) Ποια παραδείγματα δείχνουν ότι συνήθως εκτιμούμε αυτό που είναι ολόκληρο, ή αλλιώς πλήρες; (β) Στην περίπτωση των ατελών ανθρώπων, μήπως η ακεραιότητα σημαίνει τελειότητα; Εξηγήστε.

⁵ Η ιδέα του να αναζητάει κάποιος και να εκτιμάει αυτό που είναι ολόκληρο, ή αλλιώς πλήρες, δεν είναι παράξενη. Φανταστείτε, για παράδειγμα, έναν συλλέκτη βιβλίων ο οποίος κατόπιν μακροχρόνιας αναζήτησης βρίσκει έναν πολύτιμο τόμο, αλλά δυστυχώς ανακαλύπτει ότι του λείπουν αρκετές σημαντικές σελίδες. Απογοητευμένος, μπορεί να τον ξαναβάλει στο ράφι. Ή φέρτε στο νου σας μια γυναίκα η οποία περπατάει στην ακρογιαλιά και μαζεύει μερικά από τα κοχύλια που ξεβράζουν τα κύματα. Γοητευμένη από την ποικιλία και την ομορφιά αυτών των δημιουργημάτων, κάθε τόσο σκύβει για να δει κάποιο από κοντά. Ποια κοχύλια κρατάει; Αυτά που είναι ολόκληρα, άθικτα. Παρόμοια, ο Θεός αναζητάει ανθρώπους που έχουν αυτή την ιδιότητα της ολότητας, της πληρότητας.​—2 Χρον. 16:9.

⁶ Ίσως, όμως, αναρωτιέστε αν η ακεραιότητα απαιτεί τελειότητα. Επειδή έχουμε φθαρεί από την αμαρτία και την ατέλεια, ίσως τείνουμε να νομίζουμε ότι μοιάζουμε κάπως με ελλιπή τόμο ή με σπασμένο κοχύλι. Μήπως νιώθετε έτσι μερικές φορές; Να είστε βέβαιοι ότι ο Ιεχωβά δεν αναμένει να είμαστε τέλειοι με την απόλυτη έννοια. Ποτέ δεν αναμένει από εμάς περισσότερα από όσα μπορούμε να κάνουμε.a (Ψαλμ. 103:14· Ιακ. 3:2) Ωστόσο, αναμένει να κρατάμε ακεραιότητα. Υπάρχει, δηλαδή, διαφορά ανάμεσα στην τελειότητα και στην ακεραιότητα; Ναι. Για παράδειγμα: Ένας νεαρός αγαπάει μια κοπέλα την οποία πρόκειται να παντρευτεί. Θα ήταν ανόητο να αναμένει από εκείνη να είναι τέλεια. Εντούτοις, θα ήταν σοφό να αναμένει από την κοπέλα να τον αγαπάει ολόκαρδα, να έχει ερωτικά αισθήματα μόνο για αυτόν. Παρόμοια, ο Ιεχωβά είναι “Θεός που απαιτεί αποκλειστική αφοσίωση”. (Έξοδ. 20:5) Αναμένει, όχι να είμαστε τέλειοι, αλλά να τον αγαπάμε ολόκαρδα και να αποδίδουμε λατρεία μόνο σε εκείνον.

7, 8. (α) Τι παράδειγμα έθεσε ο Ιησούς όσον αφορά την ακεραιότητα; (β) Ποια είναι η ουσία της ακεραιότητας με τη Γραφική έννοια;

⁷ Αυτό ίσως μας θυμίζει την απάντηση που έδωσε ο Ιησούς όταν τον ρώτησαν ποιος ήταν ο σημαντικότερος από όλους τους νόμους. (Διαβάστε Μάρκος 12:28-30.) Ο Ιησούς δεν έδωσε απλώς την απάντηση. Τη ζούσε. Έθεσε το υπέρτατο παράδειγμα αγαπώντας τον Ιεχωβά με όλη του τη διάνοια, την καρδιά, την ψυχή και τη δύναμη. Έδειξε ότι η ακεραιότητα εκφράζεται, όχι με λόγια, αλλά με θετικές πράξεις που πηγάζουν από αγνά κίνητρα. Για να κρατάμε ακεραιότητα απαιτείται να ακολουθούμε τα ίχνη του Ιησού.​—1 Πέτρ. 2:21.

⁸ Αυτή είναι, λοιπόν, η ουσία της ακεραιότητάς μας με τη Γραφική έννοια: Ολόκαρδη αφοσίωση προς ένα ουράνιο Πρόσωπο, τον Ιεχωβά Θεό, καθώς και προς το ρητό θέλημα και το σκοπό του. Η διακράτηση ακεραιότητας σημαίνει ότι στην καθημερινή μας ζωή θα επιζητούμε πάνω από όλα να ευαρεστούμε τον Ιεχωβά Θεό. Οι προτεραιότητές μας στη ζωή θα αντανακλούν τις δικές του προτεραιότητες. Ας δούμε τρεις λόγους για τους οποίους αυτό είναι τόσο σημαντικό.

1. Η Ακεραιότητά μας και το Ζήτημα της Κυριαρχίας

9. Πώς σχετίζεται η προσωπική μας ακεραιότητα με το ζήτημα της παγκόσμιας κυριαρχίας;

⁹ Η κυριαρχία του Ιεχωβά δεν εξαρτάται από τη δική μας ακεραιότητα. Η κυριαρχία του είναι δίκαιη, αιώνια και παγκόσμια. Έτσι θα είναι πάντοτε, ανεξάρτητα από το τι λένε ή κάνουν οποιαδήποτε πλάσματα. Εντούτοις, η κυριαρχία του Θεού έχει συκοφαντηθεί κατάφωρα στον ουρανό και στη γη. Ως εκ τούτου, η διακυβέρνησή του χρειάζεται να δικαιωθεί​—να πιστοποιηθεί ως ορθή, δίκαιη και στοργική—​ενώπιον όλων των νοημόνων πλασμάτων. Ως Μάρτυρες του Ιεχωβά, μιλάμε μετά χαράς για την παγκόσμια κυριαρχία του Θεού σε οποιονδήποτε είναι διατεθειμένος να ακούσει. Πώς, όμως, μπορούμε να πάρουμε την προσωπική μας θέση σε αυτό το ζήτημα; Πώς δείχνουμε ότι επιλέγουμε τον Ιεχωβά ως Κυρίαρχό μας; Κρατώντας ακεραιότητα.

10. Ποια κατηγορία έχει διατυπώσει ο Σατανάς αναφορικά με την ακεραιότητα των ανθρώπων, και πώς θα θέλατε να αντιδράσετε;

¹⁰ Αναλογιστείτε πώς περιλαμβάνεται η δική σας ακεραιότητα. Ο Σατανάς ουσιαστικά ισχυρίστηκε ότι κανένας άνθρωπος δεν πρόκειται να υποστηρίξει την κυριαρχία του Θεού, ότι κανένας δεν θα υπηρετήσει τον Ιεχωβά υποκινούμενος από ανιδιοτελή αγάπη. Ενώπιον μιας τεράστιας σύναξης πνευματικών πλασμάτων, ο Διάβολος είπε στον Ιεχωβά: «Δέρμα για χάρη δέρματος, και όλα όσα έχει ο άνθρωπος θα τα δώσει για χάρη της ψυχής του». (Ιώβ 2:4) Προσέξτε ότι ο Σατανάς δεν περιόρισε αυτή την κακολογία στον δίκαιο Ιώβ, αλλά τη διατύπωσε ως γενικό κανόνα όσον αφορά την ανθρωπότητα. Κατά συνέπεια, η Γραφή λέει ότι ο Σατανάς είναι «ο κατήγορος των αδελφών μας». (Αποκ. 12:10) Εμπαίζει τον Ιεχωβά με τον ισχυρισμό ότι οι Χριστιανοί​—μεταξύ των οποίων και εσείς—​δεν θα παραμείνουν πιστοί. Ο Σατανάς ισχυρίζεται ότι θα ήσασταν διατεθειμένοι να προδώσετε τον Ιεχωβά για να σώσετε τον εαυτό σας. Πώς νιώθετε εσείς για αυτές τις κατηγορίες που διατυπώνονται σε βάρος σας; Δεν θα χαιρόσασταν αν είχατε την ευκαιρία να αποδείξετε τον Σατανά ψεύτη; Κρατώντας την ακεραιότητά σας, μπορείτε να κάνετε αυτό ακριβώς.

11, 12. (α) Ποια παραδείγματα δείχνουν το πώς σχετίζονται οι αποφάσεις μας σε καθημερινά ζητήματα με το ζήτημα της προσωπικής ακεραιότητας; (β) Γιατί αποτελεί προνόμιο η διακράτηση ακεραιότητας;

¹¹ Ως εκ τούτου, το ζήτημα της ακεραιότητάς σας προσδίδει μεγάλη σημασία στην καθημερινή διαγωγή και στις επιλογές σας. Αναλογιστείτε ξανά τα τρία σενάρια που αναφέραμε νωρίτερα. Ποια θα ήταν η πορεία ακεραιότητας; Το αγόρι που υφίσταται τους εμπαιγμούς των συμμαθητών του νιώθει έντονα τον πειρασμό να ξεσπάσει πάνω τους, αλλά θυμάται τη νουθεσία: «Να μην παίρνετε εκδίκηση για τον εαυτό σας, αγαπητοί, αλλά να αφήνετε τόπο για την οργή του Θεού· διότι είναι γραμμένο: “Η εκδίκηση είναι δική μου· εγώ θα ανταποδώσω, λέει ο Ιεχωβά”». (Ρωμ. 12:19) Γι’ αυτό, το αγόρι φεύγει. Ο σύζυγος που χρησιμοποιεί το Ιντερνέτ θα μπορούσε να κοιτάξει σεξουαλικά διεγερτικό υλικό, αλλά θυμάται την αρχή που απηχούν τα λόγια του Ιώβ: «Διαθήκη σύναψα με τα μάτια μου. Πώς, λοιπόν, να δώσω προσοχή σε παρθένα;» (Ιώβ 31:1) Παρόμοια, ο εν λόγω σύζυγος αρνείται να αφήσει τα μάτια του να κοιτάξουν αισχρές εικόνες και αποφεύγει τέτοιου είδους υλικό σαν να ήταν δηλητήριο. Η γυναίκα που συμμετέχει σε κάποια συζήτηση στην οποία μπορεί να ακούσει επιβλαβή κουτσομπολιά συγκρατείται καθώς θυμάται την οδηγία: «Ο καθένας μας ας ευαρεστεί τον πλησίον του σε ό,τι είναι καλό για την εποικοδόμησή του». (Ρωμ. 15:2) Τα κουτσομπολιά που θα μπορούσε αυτή να επαναλάβει δεν είναι κάτι το εποικοδομητικό. Δεν θα είχαν θετικό αντίκτυπο στη Χριστιανή αδελφή της ούτε θα ευαρεστούσαν τον Πατέρα της. Γι’ αυτό, ελέγχει τη γλώσσα της και αλλάζει θέμα.

¹² Σε καθεμιά από αυτές τις περιπτώσεις, ο Χριστιανός κάνει μια επιλογή που ουσιαστικά λέει: “Ο Ιεχωβά είναι ο Άρχοντάς μου. Θα προσπαθήσω να κάνω ό,τι τον ευαρεστεί σε αυτό το ζήτημα”. Βλέπετε εσείς από αυτή τη σκοπιά τις προσωπικές σας επιλογές και αποφάσεις; Αν ναι, τότε μπορείτε πραγματικά να ζείτε σύμφωνα με τα συγκινητικά λόγια που είναι καταγραμμένα στο εδάφιο Παροιμίες 27:11: «Γίνε σοφός, γιε μου, και κάνε την καρδιά μου να χαίρεται, για να έχω τι να απαντήσω σε εκείνον που με εμπαίζει». Τι προνόμιο έχουμε να κάνουμε την καρδιά του Θεού να χαίρεται! Δεν αξίζει άραγε κάθε προσπάθεια από μέρους μας για να κρατήσουμε την ακεραιότητά μας;

2. Η Βάση για Θεϊκή Κρίση

13. Πώς δείχνουν τα λόγια του Ιώβ και του Δαβίδ ότι η ακεραιότητα αποτελεί τη βάση για να μας κρίνει ο Ιεχωβά;

¹³ Όπως καταλαβαίνουμε, η ακεραιότητα μας καθιστά ικανούς να τασσόμαστε υπέρ της κυριαρχίας του Ιεχωβά. Συνεπώς, αποτελεί τη βάση για να μας κρίνει ο Θεός. Ο Ιώβ κατανοούσε καλά αυτή την αλήθεια. (Διαβάστε Ιώβ 31:6.) Ήξερε ότι ο Θεός ζυγίζει όλη την ανθρωπότητα σε «ακριβή ζυγαριά», χρησιμοποιώντας τα δικά Του τέλεια κριτήρια δικαιοσύνης για να αξιολογήσει την ακεραιότητά μας. Παρόμοια, ο Δαβίδ είπε: «Ο Ιεχωβά θα βγάλει δικαστική απόφαση για τους λαούς. Κρίνε με, Ιεχωβά, ανάλογα με τη δικαιοσύνη μου και ανάλογα με την ακεραιότητα που έχω μέσα μου. . . . Και ο Θεός, ως δίκαιος, δοκιμάζει την καρδιά και τα νεφρά». (Ψαλμ. 7:8, 9) Γνωρίζουμε ότι ο Θεός είναι σε θέση να δει τα ενδόμυχα του εσωτερικού ανθρώπου, τη συμβολική «καρδιά και τα νεφρά». Χρειάζεται, όμως, να θυμόμαστε τι ψάχνει να βρει. Όπως είπε ο Δαβίδ, ο Ιεχωβά μάς κρίνει ανάλογα με την ακεραιότητά μας.

14. Γιατί δεν πρέπει ποτέ να συμπεράνουμε ότι η ατελής, αμαρτωλή μας φύση μάς εμποδίζει να κρατάμε την ακεραιότητά μας;

¹⁴ Φανταστείτε τον Ιεχωβά Θεό να ερευνάει τις δισεκατομμύρια καρδιές των ανθρώπων σήμερα. (1 Χρον. 28:9) Πόσο συχνά βρίσκει κάποιον που κρατάει Χριστιανική ακεραιότητα; Ομολογουμένως, όχι και τόσο συχνά! Ωστόσο, δεν πρέπει να συμπεραίνουμε ότι τα ελαττώματά μας είναι τόσο σοβαρά ώστε δεν μας επιτρέπουν να διατηρούμε ακεραιότητα. Απεναντίας, έχουμε βάσιμους λόγους να πιστεύουμε, όπως ο Δαβίδ και ο Ιώβ, ότι ο Ιεχωβά θα μας βρει να κρατάμε ακεραιότητα, παρότι είμαστε ατελείς. Να θυμάστε ότι η τελειότητα δεν αποτελεί εγγύηση ότι θα κρατήσουμε ακεραιότητα. Μόνο τρεις τέλειοι άνθρωποι έχουν περπατήσει σε αυτή τη γη, και οι δύο από αυτούς, ο Αδάμ και η Εύα, δεν κράτησαν ακεραιότητα. Ωστόσο, πολλά εκατομμύρια ατελείς άνθρωποι τα έχουν καταφέρει. Και εσείς μπορείτε να τα καταφέρετε.

3. Ουσιώδης για την Ελπίδα Μας

15. Πώς έδειξε ο Δαβίδ ότι η ακεραιότητα είναι ουσιώδης για την ελπίδα μας όσον αφορά το μέλλον;

¹⁵ Εφόσον η ακεραιότητα βρίσκεται στο επίκεντρο της κρίσης μας από τον Ιεχωβά, είναι ουσιώδης για την ελπίδα μας όσον αφορά το μέλλον. Ο Δαβίδ γνώριζε ότι αυτό αληθεύει. (Διαβάστε Ψαλμός 41:12.) Έτρεφε την ελπίδα ότι ο Θεός θα είχε στραμμένη ευνοϊκά την προσοχή του σε αυτόν για πάντα. Όπως οι αληθινοί Χριστιανοί σήμερα, ο Δαβίδ έλπιζε να ζήσει για πάντα, πλησιάζοντας ολοένα και περισσότερο τον Ιεχωβά Θεό καθώς τον υπηρετούσε. Ο Δαβίδ αντιλαμβανόταν ότι, για να δει την εκπλήρωση αυτής της ελπίδας, ήταν πολύ σημαντικό να διατηρήσει την ακεραιότητά του. Παρόμοια, ο Ιεχωβά μάς υποστηρίζει, μας διδάσκει, μας καθοδηγεί και μας ευλογεί καθώς κρατάμε την ακεραιότητά μας.

16, 17. (α) Γιατί είστε αποφασισμένοι να κρατάτε πάντοτε την ακεραιότητά σας; (β) Με ποια ερωτήματα θα ασχοληθεί το επόμενο άρθρο;

¹⁶ Η ελπίδα είναι ουσιώδης για την τωρινή μας ευτυχία. Μπορεί να μας δώσει τη χαρά που χρειαζόμαστε για να τα βγάλουμε πέρα σε δύσκολους καιρούς. Η ελπίδα μπορεί να προστατέψει και τον τρόπο σκέψης μας. Να θυμάστε ότι η Γραφή παρομοιάζει την ελπίδα με περικεφαλαία. (1 Θεσ. 5:8) Όπως η περικεφαλαία προστάτευε το κεφάλι ενός στρατιώτη στη μάχη, έτσι και η ελπίδα προστατεύει τη διάνοιά μας από τον αρνητικό, απαισιόδοξο τρόπο σκέψης που προάγει ο Σατανάς σε αυτόν τον θνήσκοντα παλιό κόσμο. Η ζωή είναι πράγματι άδεια όταν δεν έχουμε ελπίδα. Χρειάζεται να κάνουμε έντιμη αυτοεξέταση, αποτιμώντας προσεκτικά την ακεραιότητά μας και την ελπίδα που συνδέεται με αυτήν. Μην ξεχνάτε ότι, κρατώντας ακεραιότητα, υποστηρίζετε την κυριαρχία του Ιεχωβά και διαφυλάττετε την πολύτιμη ελπίδα σας για το μέλλον. Είθε να κρατάτε πάντοτε την ακεραιότητά σας!

¹⁷ Εφόσον η ακεραιότητα είναι τόσο σημαντική, χρειάζεται να εξετάσουμε μερικά ακόμη ερωτήματα. Πώς οικοδομούμε ακεραιότητα; Πώς μπορούμε να τη διατηρήσουμε; Και τι μπορεί να γίνει αν κάποιος δεν κράτησε για ένα χρονικό διάστημα την ακεραιότητά του; Το επόμενο άρθρο θα ασχοληθεί με αυτά τα ερωτήματα.

[Υποσημείωση]

Θα Κρατήσετε Εσείς την Ακεραιότητά Σας;

«Ώσπου να εκπνεύσω δεν θα απομακρύνω την ακεραιότητά μου από εμένα!»​—ΙΩΒ 27:5.

1, 2. Με ποιο οικοδομικό έργο χρειάζεται να ασχοληθούμε, και ποια ερωτήματα θα εξετάσουμε;

ΦΑΝΤΑΣΤΕΙΤΕ ότι εξετάζετε τα σχέδια για ένα σπίτι. Θαυμάζετε τη λειτουργικότητα του σχεδίου. Χαίρεστε καθώς σκέφτεστε τους τρόπους με τους οποίους αυτό το σπίτι θα μπορούσε να αποβεί χρήσιμο σε εσάς και στην οικογένειά σας. Δεν συμφωνείτε, όμως, ότι τα εν λόγω σχέδια και όσες σκέψεις κάνετε γύρω από αυτά δεν θα σας ωφελήσουν και πολύ αν δεν χτίσετε όντως το σπίτι, δεν εγκατασταθείτε σε αυτό και δεν το συντηρείτε;

² Παρόμοια, μπορεί να θεωρούμε την ακεραιότητα ζωτική ιδιότητα η οποία θα ωφελήσει πολύ εμάς και εκείνους που αγαπάμε. Αλλά οι θετικές σκέψεις για την ακεραιότητα δεν θα μας χρησιμεύσουν και πολύ αν δεν οικοδομήσουμε τη Χριστιανική μας ακεραιότητα και δεν τη διατηρούμε. Στο σημερινό κόσμο, η οικοδόμηση πραγματικών κτιρίων είναι συνήθως δαπανηρή υπόθεση. (Λουκ. 14:28, 29) Παρόμοια, η οικοδόμηση ακεραιότητας κοστίζει σε χρόνο και προσπάθεια, αλλά αξίζει πράγματι τον κόπο. Γι’ αυτό, ας εξετάσουμε τρία ερωτήματα: Πώς μπορούμε να είμαστε άνθρωποι ακεραιότητας; Πώς μπορούμε να διατηρούμε τη Χριστιανική μας ακεραιότητα; Τι μπορεί να γίνει αν κάποιος δεν κράτησε την ακεραιότητά του για ένα χρονικό διάστημα;

Πώς Μπορούμε να Είμαστε Άνθρωποι Ακεραιότητας;

3, 4. (α) Με ποιους τρόπους μάς βοηθάει ο Ιεχωβά να οικοδομήσουμε ακεραιότητα; (β) Πώς μπορούμε να οικοδομήσουμε ακεραιότητα, όπως δείχνει το παράδειγμα του Ιησού;

³ Στο προηγούμενο άρθρο είδαμε ότι ο Ιεχωβά μάς προσδίδει αξιοπρέπεια δίνοντάς μας το προνόμιο να αποφασίσουμε οι ίδιοι αν θα είμαστε άνθρωποι ακεραιότητας. Ευτυχώς, όμως, δεν μας έχει αφήσει αβοήθητους ως προς αυτό το ζήτημα. Μας διδάσκει πώς να οικοδομούμε αυτή την πολύτιμη ιδιότητα και μας παρέχει γενναιόδωρα το άγιο πνεύμα του, το οποίο μας βοηθάει να εφαρμόζουμε τις διδασκαλίες του. (Λουκ. 11:13) Παρέχει μάλιστα και πνευματική προστασία σε εκείνους που προσπαθούν να περπατούν με ακεραιότητα.​—Παρ. 2:7.

⁴ Πώς μας έχει διδάξει ο Ιεχωβά να είμαστε τηρητές ακεραιότητας; Πάνω από όλα, στέλνοντας τον Γιο του, τον Ιησού, στη γη. Ο Ιησούς ακολούθησε πορεία τέλειας υπακοής. «Έγινε υπάκουος μέχρι θανάτου». (Φιλιπ. 2:8) Σε καθετί που έκανε, υπάκουε στον ουράνιο Πατέρα του, ακόμα και όταν αυτό ήταν εξαιρετικά δύσκολο. «Ας γίνει, όχι το δικό μου θέλημα, αλλά το δικό σου», είπε στον Ιεχωβά. (Λουκ. 22:42) Ο καθένας μας είναι καλό να αναρωτηθεί: “Έχω εγώ παρόμοιο υπάκουο πνεύμα;” Αν επιδιώκουμε μια πορεία υπακοής με το σωστό κίνητρο, θα είμαστε τηρητές ακεραιότητας. Αναλογιστείτε μερικούς τομείς της ζωής στους οποίους η υπακοή είναι ιδιαίτερα σημαντική.

5, 6. (α) Πώς τόνισε ο Δαβίδ ότι είναι σημαντικό να κρατάμε ακεραιότητα ακόμα και όταν δεν μας βλέπουν άλλοι άνθρωποι; (β) Ποιες προκλήσεις της ακεραιότητάς τους αντιμετωπίζουν οι Χριστιανοί σήμερα όταν είναι μόνοι;

⁵ Χρειάζεται να υπακούμε στον Ιεχωβά ακόμα και όταν φαίνεται πως είμαστε μόνοι μας. Ο ψαλμωδός Δαβίδ τόνισε πόση σημασία είχε η ακεραιότητα σε στιγμές που ίσως ήταν μόνος του. (Διαβάστε Ψαλμός 101:2.) Εφόσον ήταν βασιλιάς, ο Δαβίδ ζούσε ως επί το πλείστον δημόσιο βίο. Αναμφίβολα υπήρξαν πολλές περιπτώσεις κατά τις οποίες τον παρατηρούσαν εκατοντάδες, ακόμα και χιλιάδες άτομα. (Παράβαλε Ψαλμός 26:12.) Η διακράτηση ακεραιότητας ήταν σημαντική σε τέτοιες περιπτώσεις, διότι ο βασιλιάς έπρεπε να δίνει το καλό παράδειγμα στο λαό του. (Δευτ. 17:18, 19) Ωστόσο, ο Δαβίδ έμαθε πως όταν ήταν ίσως μόνος του​—“μέσα στο σπίτι του”—​έπρεπε και πάλι να περπατάει με ακεραιότητα. Εμείς το έχουμε μάθει αυτό;

⁶ Στο εδάφιο Ψαλμός 101:3, βρίσκουμε τα εξής λόγια του Δαβίδ: «Δεν θα βάλω μπροστά στα μάτια μου τίποτα άχρηστο». Σήμερα υπάρχουν πολλές ευκαιρίες να βάλουμε άχρηστα πράγματα μπροστά στα μάτια μας, ιδιαίτερα όταν είμαστε μόνοι. Η πρόσβαση στο Ιντερνέτ αποτελεί για πολλούς πρόκληση σε αυτόν τον τομέα. Είναι εύκολο να δελεαστεί κάποιος και να δει άσεμνο, ακόμα και πορνογραφικό υλικό. Αλλά αποτελεί αυτό πράξη υπακοής στον Θεό ο οποίος ενέπνευσε τον Δαβίδ να γράψει τα παραπάνω λόγια; Η πορνογραφία είναι επιβλαβής, επειδή διεγείρει εσφαλμένες και άπληστες επιθυμίες, βλάπτει τη συνείδηση, διαβρώνει γάμους και υποβιβάζει όλους όσους εμπλέκονται.​—Παρ. 4:23· 2 Κορ. 7:1· 1 Θεσ. 4:3-5.

7. Ποια αρχή μπορεί να μας βοηθήσει να κρατάμε ακεραιότητα όταν είμαστε μόνοι μας;

⁷ Βέβαια, κανένας υπηρέτης του Ιεχωβά δεν είναι ποτέ αληθινά μόνος. Ο Πατέρας μας μάς παρατηρεί στοργικά. (Διαβάστε Ψαλμός 11:4.) Πόσο πρέπει να ευαρεστείται ο Ιεχωβά όταν σας βλέπει να αντιστέκεστε στον πειρασμό! Κάνοντάς το αυτό, δίνετε προσοχή στην προειδοποίηση που εμπεριέχουν τα λόγια του Ιησού στο εδάφιο Ματθαίος 5:28. Να είστε εξάπαντος αποφασισμένοι να μην κοιτάζετε εικόνες που θα μπορούσαν να σας βάλουν στον πειρασμό να αδικοπραγήσετε. Μην ξεπουλήσετε την πολύτιμη ακεραιότητά σας για την επαίσχυντη πράξη της παρακολούθησης ή της ανάγνωσης πορνογραφίας!

8, 9. (α) Ποια πρόκληση της ακεραιότητάς τους αντιμετώπισαν ο Δανιήλ και οι σύντροφοί του; (β) Πώς φέρνουν χαρά στον Ιεχωβά και στους συγχριστιανούς τους οι νεαροί Χριστιανοί σήμερα;

⁸ Μπορούμε επίσης να είμαστε τηρητές ακεραιότητας υπακούοντας στον Ιεχωβά όταν βρισκόμαστε ανάμεσα σε απίστους. Σκεφτείτε τον Δανιήλ και τους τρεις συντρόφους του. Όταν ήταν νεαροί, οδηγήθηκαν αιχμάλωτοι στη Βαβυλώνα. Εκεί, περιβαλλόμενοι από απίστους οι οποίοι είχαν ελάχιστη ή καθόλου γνώση για τον Ιεχωβά, οι τέσσερις Εβραίοι δέχτηκαν πιέσεις να φάνε εκλεκτά φαγητά τα οποία απαγόρευε ο Νόμος του Θεού. Εκείνα τα παιδιά θα μπορούσαν εύκολα να βρουν δικαιολογίες για να συμβιβαστούν. Στο κάτω κάτω, οι γονείς τους, οι πρεσβύτεροι και οι ιερείς δεν μπορούσαν να δουν τι έκαναν αυτοί οι τέσσερις. Ποιος θα το μάθαινε; Ο ίδιος ο Ιεχωβά. Γι’ αυτό, κράτησαν σταθερή στάση και υπάκουσαν σε αυτόν παρά τις πιέσεις και τους κινδύνους.​—Δαν. 1:3-9.

⁹ Σε όλο τον κόσμο, νεαροί Μάρτυρες του Ιεχωβά ακολουθούν παρόμοια πορεία, τηρώντας τους κανόνες του Θεού για τους Χριστιανούς και αρνούμενοι να ενδώσουν στην επιβλαβή πίεση των συνομηλίκων. Όταν εσείς οι νεαροί αρνείστε να αναμειχθείτε με τα ναρκωτικά, τη βία, την αισχρολογία, την ανηθικότητα και άλλα εσφαλμένα πράγματα, υπακούτε στον Ιεχωβά. Καθώς το κάνετε αυτό, κρατάτε την ακεραιότητά σας. Ωφελείστε εσείς οι ίδιοι και φέρνετε χαρά στον Ιεχωβά και στους συγχριστιανούς σας!​—Ψαλμ. 110:3.

10. (α) Ποιες εσφαλμένες απόψεις για την πορνεία έχουν οδηγήσει μερικούς νεαρούς στο να διαρρήξουν την ακεραιότητά τους; (β) Σε τι είδους συμπεριφορά μάς οδηγεί η ακεραιότητα όσον αφορά τον κίνδυνο της πορνείας;

¹⁰ Χρειάζεται επίσης να είμαστε υπάκουοι όσον αφορά τη συμπεριφορά μας προς τα μέλη του αντίθετου φύλου. Γνωρίζουμε ότι ο Λόγος του Θεού απαγορεύει την πορνεία. Ωστόσο, είναι εύκολο να αφήσουμε το υπάκουο πνεύμα να υποβαθμιστεί σε ανεκτικό πνεύμα. Λόγου χάρη, μερικοί νεαροί έχουν επιδοθεί σε στοματικό ή πρωκτικό σεξ ή σε αμοιβαίο αυνανισμό, κάνοντας το συλλογισμό ότι αυτές οι πράξεις δεν είναι τόσο κακές επειδή, όπως οι ίδιοι νομίζουν, τεχνικώς δεν «κάνουν σεξ». Αυτοί οι νεαροί ξεχνούν​—ή ίσως επιλέγουν να αγνοούν—​ότι η λέξη πορνεία στη Γραφή περιλαμβάνει όλες αυτές τις πράξεις, οι οποίες αποτελούν εσφαλμένη διαγωγή για την οποία μπορεί κάποιος να αποκοπεί.a Το χειρότερο, όμως, είναι ότι αγνοούν την ανάγκη για ακεραιότητα. Εφόσον αγωνιζόμαστε να κρατάμε την ακεραιότητά μας, δεν αναζητούμε παραθυράκια. Δεν προσπαθούμε να πλησιάσουμε στην αμαρτία όσο γίνεται περισσότερο χωρίς να τιμωρηθούμε. Δεν μας απασχολούν μόνο οι δικαστικές συνέπειες που μπορεί να έχει μια πράξη αδικοπραγίας. Απεναντίας, μας απασχολεί το να κάνουμε ό,τι θα ευαρεστήσει τον Ιεχωβά, αποφεύγοντας ό,τι θα πληγώσει τα αισθήματά του. Αντί να δοκιμάζουμε πόσο μπορούμε να πλησιάσουμε στην αμαρτία, μένουμε μακριά από αυτήν και “φεύγουμε από την πορνεία”. (1 Κορ. 6:18) Με αυτόν τον τρόπο δείχνουμε ότι είμαστε άνθρωποι γνήσιας ακεραιότητας.

Πώς Μπορούμε να Διατηρούμε την Ακεραιότητά Μας;

11. Γιατί είναι σημαντική κάθε πράξη υπακοής; Δώστε παράδειγμα.

¹¹ Την ακεραιότητα την οικοδομούμε εκδηλώνοντας υπακοή, άρα τη διατηρούμε υπομένοντας σε μια πορεία υπακοής. Μία μόνο πράξη υπακοής ίσως φαίνεται ασήμαντη​—άνευ ουσίας. Αλλά τέτοιες πράξεις υπακοής μπορούν να προστίθενται με τον καιρό. Για παράδειγμα: Ένα μόνο τούβλο ίσως φαίνεται ασήμαντο, αλλά αν τοποθετήσουμε προσεκτικά πολλά τούβλα μαζί, μπορούμε να χτίσουμε ένα θαυμάσιο σπίτι. Έτσι λοιπόν, προσθέτοντας συνεχώς στις πράξεις υπακοής μας, διατηρούμε την ακεραιότητά μας.​—Λουκ. 16:10.

12. Πώς έθεσε ο Δαβίδ παράδειγμα ως προς τη διατήρηση ακεραιότητας παρά την κακομεταχείριση και την αδικία;

¹² Η ακεραιότητά μας είναι ιδιαίτερα εμφανής όταν υπομένουμε παρά τις κακουχίες, την κακομεταχείριση ή την αδικία. Αναλογιστείτε το Γραφικό παράδειγμα του Δαβίδ. Ως νεαρός, υπέμεινε διωγμό από έναν βασιλιά που υποτίθεται ότι εκπροσωπούσε την εξουσία του Ιεχωβά. Ο Βασιλιάς Σαούλ, όμως, είχε χάσει την εύνοια του Ιεχωβά και ζήλευε τρομερά τον Δαβίδ, τον οποίο επιδοκίμαζε ο Θεός. Εντούτοις, ο Σαούλ παρέμεινε στην εξουσία για κάποιο διάστημα και χρησιμοποίησε το στρατό του Ισραήλ για να καταδιώξει τον Δαβίδ. Ο Ιεχωβά επέτρεψε να συνεχιστεί αυτή η αδικία για μερικά χρόνια. Ανέπτυξε ο Δαβίδ πικρία εναντίον του Θεού; Μήπως αποφάσισε ότι δεν είχε νόημα να υπομένει; Κάθε άλλο. Διατήρησε το μεγαλύτερο σεβασμό για τη θέση που κατείχε ο Σαούλ ως ο χρισμένος του Θεού, αρνούμενος να αντεπιτεθεί στον Σαούλ όταν παρουσιάστηκε η ευκαιρία.​—1 Σαμ. 24:2-7.

13. Πώς μπορούμε να διατηρήσουμε την ακεραιότητά μας αν πληγωθούμε ή προσβληθούμε;

¹³ Πόσο δυναμικά διδάσκει το παράδειγμα του Δαβίδ εμάς σήμερα! Είμαστε μέλη μιας παγκόσμιας εκκλησίας ατελών ανθρώπων, οποιοσδήποτε από τους οποίους μπορεί να μας αδικήσει ή ακόμα και να γίνει άπιστος. Βέβαια, έχουμε την ευλογία να ζούμε σε μια εποχή κατά την οποία ο λαός του Ιεχωβά ως σύνολο είναι αδύνατον να διαφθαρεί. (Ησ. 54:17) Πώς, όμως, θα αντιδράσουμε αν ένα άτομο μας απογοητεύσει ή μας πληγώσει; Αν αφήσουμε την πικρία προς έναν συλλάτρη μας να δηλητηριάσει την καρδιά μας, υπάρχει περίπτωση να διαρρήξουμε την ακεραιότητά μας απέναντι στον Θεό. Η διαγωγή των άλλων δεν αποτελεί ποτέ δικαιολογία για να αναπτύξουμε πικρία εναντίον του Θεού ή για να εγκαταλείψουμε την πιστή μας πορεία. (Ψαλμ. 119:165) Αν υπομένουμε ακόμα και υπό δοκιμασίες, αυτό θα μας βοηθήσει να διατηρήσουμε την ακεραιότητά μας.

14. Πώς αντιδρούν οι τηρητές ακεραιότητας στις οργανωτικές αλλαγές και στις δογματικές εκλεπτύνσεις;

¹⁴ Μπορούμε επίσης να διατηρήσουμε ακεραιότητα αποφεύγοντας το επικριτικό πνεύμα που ψάχνει να βρει σφάλματα. Αυτό, βέβαια, συνεπάγεται οσιότητα στον Ιεχωβά. Αυτός ευλογεί το λαό του τώρα περισσότερο από ποτέ άλλοτε. Ποτέ σε όλη την ιστορία η αγνή λατρεία δεν ήταν τόσο εξυψωμένη στη γη. (Ησ. 2:2-4) Όταν υπάρχουν προσαρμογές στην εξήγηση κάποιων Γραφικών περικοπών ή στον τρόπο με τον οποίο γίνονται ορισμένα πράγματα, πρέπει να αποδεχόμαστε αυτές τις προσαρμογές. Χαιρόμαστε να βλέπουμε αποδείξεις που πιστοποιούν ότι το πνευματικό φως εξακολουθεί να αυξάνει. (Παρ. 4:18) Αν δυσκολευόμαστε να κατανοήσουμε μια αλλαγή, ζητάμε από τον Ιεχωβά να μας βοηθήσει να καταλάβουμε το συγκεκριμένο σημείο. Εν τω μεταξύ, υπομένουμε σε μια πορεία υπακοής, κρατώντας την ακεραιότητά μας.

Τι Γίνεται αν Κάποιος Δεν Κρατήσει Ακεραιότητα;

15. Ποιος μόνο μπορεί να απομακρύνει την ακεραιότητά σας;

¹⁵ Αυτό το ερώτημα μας βάζει σε σκέψεις, έτσι δεν είναι; Όπως μάθαμε στο προηγούμενο άρθρο, η ακεραιότητα είναι απολύτως ουσιώδης. Χωρίς αυτήν, δεν μπορούμε να έχουμε σχέση με τον Ιεχωβά ούτε πραγματική ελπίδα. Να θυμάστε το εξής: Υπάρχει μόνο ένα πρόσωπο στο σύμπαν που μπορεί να απομακρύνει την ακεραιότητά σας. Το πρόσωπο αυτό είστε εσείς. Ο Ιώβ κατανοούσε καλά αυτή την αλήθεια, διότι είπε: «Ώσπου να εκπνεύσω δεν θα απομακρύνω την ακεραιότητά μου από εμένα!» (Ιώβ 27:5) Αν έχετε την ίδια αποφασιστικότητα και αν μένετε κοντά στον Ιεχωβά, δεν πρόκειται να χάσετε ποτέ την ακεραιότητά σας.​—Ιακ. 4:8.

16, 17. (α) Αν ένα άτομο υποπέσει σε σοβαρή αμαρτία, ποια εσφαλμένη πορεία δεν πρέπει να ακολουθήσει; (β) Ποια είναι η σωστή πορεία;

¹⁶ Μολαταύτα, κάποιοι δεν διατηρούν την ακεραιότητά τους. Όπως συνέβαινε όταν ζούσαν ακόμα οι απόστολοι, σε μερικούς γίνεται συνήθεια η διάπραξη σοβαρής αμαρτίας. Αν σας έχει συμβεί αυτό, είναι η κατάσταση απελπιστική; Όχι απαραιτήτως. Τι μπορεί να γίνει; Ας δούμε πρώτα τι δεν πρέπει να γίνει. Η ανθρώπινη τάση είναι να κρύβει κάποιος την αδικοπραγία από τους γονείς, τους συγχριστιανούς ή τους πρεσβυτέρους. Ωστόσο, η Γραφή μάς υπενθυμίζει: «Όποιος καλύπτει τις παραβάσεις του δεν θα έχει επιτυχία, αλλά σε όποιον τις ομολογεί και τις εγκαταλείπει θα δειχτεί έλεος». (Παρ. 28:13) Όσοι προσπαθούν να καλύψουν τις αμαρτίες τους διαπράττουν ένα τραγικό λάθος, επειδή δεν μπορούμε να κρύψουμε τίποτα από τον Θεό. (Διαβάστε Εβραίους 4:13.) Μερικοί προσπαθούν μάλιστα να ζήσουν διπλή ζωή, προσποιούμενοι ότι υπηρετούν τον Ιεχωβά ενώ ακολουθούν πορεία αμαρτίας. Μια τέτοια ζωή στερείται ακεραιότητας​—στην ουσία είναι ακριβώς το αντίθετο της ακεραιότητας. Ο Ιεχωβά δεν ευαρεστείται με τις πράξεις λατρείας που εκτελούν άνθρωποι οι οποίοι κρύβουν σοβαρές αμαρτίες. Αντιθέτως, αυτή η υποκρισία τον εξοργίζει.​—Παρ. 21:27· Ησ. 1:11-16.

¹⁷ Όταν ένας Χριστιανός αναμειχθεί σε σοβαρή αδικοπραγία, η σωστή πορεία είναι σαφής. Είναι καιρός να ζητήσει τη βοήθεια των Χριστιανών πρεσβυτέρων. Ο Ιεχωβά έχει θεσπίσει μια διευθέτηση για το χειρισμό περιπτώσεων σοβαρής πνευματικής ασθένειας. (Διαβάστε Ιακώβου 5:14.) Μην αφήνετε το φόβο της πιθανής διαπαιδαγώγησης ή διόρθωσης να σας εμποδίσει να αποκαταστήσετε την πνευματική σας υγεία. Στο κάτω κάτω, θα άφηνε ένα σοφό άτομο τον περαστικό πόνο μιας ένεσης ή ακόμα και μιας εγχείρησης να το εμποδίσει να φροντίσει ένα πρόβλημα υγείας που απειλεί τη ζωή του;​—Εβρ. 12:11.

18, 19. (α) Πώς δείχνει το παράδειγμα του Δαβίδ ότι η ακεραιότητα μπορεί να ανακτηθεί; (β) Τι είστε αποφασισμένοι να κάνετε όσον αφορά την ακεραιότητά σας;

¹⁸ Υπάρχει ελπίδα για πλήρη ανάνηψη; Μπορεί να ανακτηθεί η ακεραιότητα άπαξ και χαθεί; Αναλογιστείτε και πάλι το παράδειγμα του Δαβίδ. Αυτός υπέπεσε σε σοβαρή αμαρτία. Κοίταξε με λαχτάρα τη σύζυγο ενός άλλου άντρα, μοίχευσε και κανόνισε να σκοτωθεί ο αθώος σύζυγος. Θα συμφωνήσετε ότι είναι δύσκολο να θεωρήσουμε τον Δαβίδ άνθρωπο ακεραιότητας εκείνο το διάστημα. Ήταν, όμως, η κατάστασή του απελπιστική; Ο Δαβίδ χρειαζόταν ισχυρή διαπαιδαγώγηση, και την έλαβε. Κατόπιν, η ειλικρινής του μετάνοια ώθησε τον Ιεχωβά να δείξει έλεος. Ο Δαβίδ διδάχτηκε από τη διαπαιδαγώγηση και ανέκτησε την ακεραιότητά του υπακούοντας στον Θεό και υπομένοντας σε εκείνη την πορεία. Η ζωή του Δαβίδ αναδεικνύει την ουσία του εδαφίου Παροιμίες 24:16: «Ο δίκαιος μπορεί να πέσει εφτά φορές και όμως θα σηκωθεί». Ποιο ήταν το αποτέλεσμα; Αναλογιστείτε τι είπε ο Ιεχωβά στον Σολομώντα σχετικά με τον Δαβίδ μετά το θάνατό του. (Διαβάστε 1 Βασιλέων 9:4.) Ο Θεός θυμόταν τον Δαβίδ ως άνθρωπο ακεραιότητας. Ο Ιεχωβά μπορεί πραγματικά να καθαρίσει τους μετανοημένους αμαρτωλούς από την κηλίδα ακόμα και των σοβαρών αμαρτιών.​—Ησ. 1:18.

¹⁹ Ναι, θα είστε άτομο ακεραιότητας αν δείχνετε υπακοή με αγάπη. Να διατηρείτε όσια υπομονή και, αν προκύψει κάποια σοβαρή αμαρτία, να εκδηλώσετε γνήσια μετάνοια. Τι πολύτιμο στολίδι είναι η ακεραιότητα! Είθε ο καθένας από εμάς να έχει την ίδια αποφασιστικότητα που είχε και ο Δαβίδ: «Εγώ, όμως, με ακεραιότητα θα περπατώ».​—Ψαλμ. 26:11.

[Υποσημείωση]