Χρήμα και Ηθικές Αξίες—Ένα Μάθημα από την Ιστορία

ΣΤΙΣ 7 Απριλίου 1630, περίπου τετρακόσιοι άνθρωποι απέπλευσαν από την Αγγλία με τέσσερα πλοία έχοντας προορισμό το Νέο Κόσμο. Πολλοί ανάμεσά τους ήταν ιδιαίτερα μορφωμένοι. Άλλοι ήταν επιτυχημένοι επιχειρηματίες. Μερικοί ήταν μάλιστα μέλη του κοινοβουλίου. Στην πατρίδα τους υπήρχε οικονομική κρίση, η οποία επιδεινωνόταν από το συνεχιζόμενο Τριακονταετή Πόλεμο στην Ευρώπη (1618-1648). Ριψοκινδυνεύοντας, λοιπόν, άφησαν σπίτια, επιχειρήσεις και συγγενείς και άρχισαν να αναζητούν καλύτερες ευκαιρίες.

Ωστόσο, αυτή η αισιόδοξη παρέα δεν ήταν απλώς μια ομάδα καιροσκόπων εμπόρων. Ήταν ζηλωτές Πουριτανοί, κατατρεγμένοι εξαιτίας του θρησκευτικού διωγμού.a Πραγματικός τους στόχος ήταν η ίδρυση μιας θεοσεβούς κοινωνίας όπου αυτοί και οι απόγονοί τους θα μπορούσαν να ευημερούν από υλική άποψη χωρίς να χρειάζεται να συμβιβάζουν τους Γραφικούς κανόνες. Λίγο αφότου αποβιβάστηκαν στο Σέιλεμ της Μασαχουσέτης, διεκδίκησαν μια μικρή έκταση γης κοντά στην ακτή. Ονόμασαν την καινούρια πατρίδα τους Βοστώνη.

Δυσεπίτευκτη η Εξισορρόπηση

Ο Τζον Γουίνθροπ, ηγέτης και κυβερνήτης τους, έκανε το καλύτερο που μπορούσε για να προωθήσει τον ιδιωτικό πλούτο και το κοινό όφελος στη νέα αποικία. Ήθελε να έχουν οι άνθρωποι και χρήματα και ηθικές αξίες. Αλλά αυτή η εξισορρόπηση αποδείχτηκε δυσεπίτευκτη. Αναμένοντας δυσκολίες, μίλησε εκτενώς στους συντρόφους του για το ρόλο του πλούτου σε μια θεοσεβή κοινωνία.

Όπως και άλλοι Πουριτανοί ηγέτες, ο Γουίνθροπ πίστευε ότι η επιδίωξη πλούτου αυτή καθαυτή δεν ήταν εσφαλμένη. Σύμφωνα με τους ισχυρισμούς του, ο κύριος σκοπός του πλούτου ήταν να βοηθάει άλλους. Γι’ αυτό, όσο πλουσιότερο ήταν ένα άτομο, τόσο περισσότερο καλό θα μπορούσε να κάνει. «Λίγα ζητήματα απασχολούσαν τη διάνοια των Πουριτανών πιο πολύ από τον πλούτο», παρατηρεί η ιστορικός Πατρίσια Ο’ Τουλ. «Αποτελούσε ένδειξη της ευλογίας του Θεού αλλά και ισχυρό πειρασμό για να υποκύψει κάποιος στην αμαρτία της υπερηφάνειας . . . καθώς και στις αμαρτίες της σάρκας».

Για την αποφυγή των αμαρτιών που μπορούν να επιφέρουν ο πλούτος και η πολυτέλεια, ο Γουίνθροπ σύστησε μετριοπάθεια και εγκράτεια. Πολύ σύντομα, όμως, το επιχειρηματικό πνεύμα των συμπολιτών του άρχισε να συγκρούεται με τις προσπάθειες που κατέβαλλε ο ίδιος για να τους αναγκάσει να ασκούν θεοσέβεια και να αγαπούν ο ένας τον άλλον. Οι διαφωνούντες αντιστέκονταν στην καταπιεστική, όπως θεωρούσαν, ανάμειξη του Γουίνθροπ στις ιδιωτικές τους υποθέσεις. Μερικοί άρχισαν να προάγουν την ιδέα περί αιρετής συνέλευσης η οποία θα συμμετείχε στη λήψη αποφάσεων. Άλλοι, εκφράζοντας την αποδοκιμασία τους, απλώς μετακόμισαν στο γειτονικό Κονέκτικατ για να επιδιώξουν τα προσωπικά τους συμφέροντα.

«Οι ευκαιρίες, η ευημερία, η δημοκρατία», λέει η Ο’ Τουλ, «ήταν όλα ισχυρές δυνάμεις στη ζωή των Πουριτανών της Μασαχουσέτης, και όλα αυτά μαζί τροφοδοτούσαν τις ατομικές φιλοδοξίες σε βάρος του ιδανικού της συλλογικότητας το οποίο προωθούσε ο Γουίνθροπ». Το 1649, ο Γουίνθροπ πέθανε σχεδόν απένταρος, σε ηλικία 61 ετών. Μολονότι η εύθραυστη αποικία επιβίωσε παρά τις πολλές δυσκολίες, ο Γουίνθροπ πέθανε χωρίς να μπορέσει να πραγματοποιήσει το όνειρό του.

Η Αναζήτηση Συνεχίζεται

Το ιδεαλιστικό όραμα του Τζον Γουίνθροπ για έναν καλύτερο κόσμο δεν πέθανε μαζί του. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι μεταναστεύουν κάθε χρόνο από την Αφρική, τη Νοτιοανατολική Ασία, την Ανατολική Ευρώπη και τη Λατινική Αμερική, ελπίζοντας να βρουν καλύτερη ζωή. Μερικοί από αυτούς εμπνέονται από εκατοντάδες νέα βιβλία, σεμινάρια και ιστοσελίδες που εμφανίζονται κάθε χρόνο και υπόσχονται να αποκαλύψουν το μυστικό για να γίνει κάποιος πλούσιος. Σαφώς, πολλοί εξακολουθούν να αγωνίζονται για την απόκτηση χρημάτων, ελπίζοντας πως δεν θα εγκαταλείψουν τις ηθικές αξίες.

Για να είμαστε όμως ειλικρινείς, τα αποτελέσματα είναι απογοητευτικά. Αυτοί που επιζητούν πλούτο πολύ συχνά καταλήγουν να θυσιάζουν τις αρχές τους και μερικές φορές ακόμη και την πίστη τους στο βωμό του Μαμμωνά. Γι’ αυτό, ίσως ρωτήσετε δικαιολογημένα: «Μπορεί κάποιος να είναι αληθινός Χριστιανός και συνάμα πλούσιος; Θα υπάρξει ποτέ μια θεοφοβούμενη κοινωνία που θα ευημερεί και από υλική και από πνευματική άποψη;» Η Αγία Γραφή απαντάει σε αυτές τις ερωτήσεις, όπως θα δείξει το ακόλουθο άρθρο.

[Υποσημείωση]

Αληθινή Ευημερία στο Νέο Κόσμο του Θεού

Ο ΝΤΕΪΒΙΝΤ,a Χριστιανός σύζυγος και πατέρας, μετακόμισε στις Ηνωμένες Πολιτείες, πεπεισμένος ότι ενεργούσε σωστά. Αν και δεν ήθελε να αφήσει πίσω τη σύζυγο και τα παιδιά του, ήταν βέβαιος ότι θα μπορούσε να βελτιώσει τη ζωή όλων τους, αρκεί να είχε περισσότερα χρήματα. Έτσι λοιπόν, δέχτηκε μια πρόσκληση από συγγενείς στη Νέα Υόρκη και σύντομα βρήκε εργασία εκεί.

Ωστόσο, καθώς περνούσαν οι μήνες, η αισιοδοξία του Ντέιβιντ άρχισε να ξεθωριάζει. Είχε λίγο χρόνο να δαπανήσει σε πνευματικές δραστηριότητες. Κάποια στιγμή, σχεδόν έχασε την πίστη στον Θεό. Μόνο όταν ενέδωσε σε κάποιον ηθικό πειρασμό συνειδητοποίησε τελικά την πραγματική του κατάσταση. Η προσήλωσή του στην υλική ευημερία τον απομάκρυνε σταδιακά από καθετί που τον ενδιέφερε πραγματικά. Κάτι έπρεπε να αλλάξει.

Όπως ο Ντέιβιντ, πολλοί μεταναστεύουν από φτωχές χώρες κάθε χρόνο, ελπίζοντας να βελτιώσουν την οικονομική τους κατάσταση. Εντούτοις, πολύ συχνά πληρώνουν τεράστιο πνευματικό τίμημα. Ορισμένοι έχουν αναρωτηθεί: “Μπορεί ένας Χριστιανός να επιδιώκει υλικά πλούτη και συνάμα να είναι πλούσιος ως προς τον Θεό;” Δημοφιλείς συγγραφείς και κήρυκες λένε ότι αυτό είναι δυνατόν. Αλλά όπως έχει μάθει ο Ντέιβιντ καθώς και άλλοι, μπορεί να είναι δύσκολο να πετύχει κανείς το ένα χωρίς να χάσει το άλλο.—Λουκάς 18:24.

Το Χρήμα Δεν Είναι Κακό

Φυσικά, το χρήμα είναι ανθρώπινη εφεύρεση. Όπως πολλές άλλες εφευρέσεις, έτσι και το χρήμα δεν είναι κακό ή εσφαλμένο αυτό καθαυτό. Στην πραγματικότητα, δεν είναι τίποτα παραπάνω από ένα μέσο συναλλαγής. Επομένως, όταν χρησιμοποιείται κατάλληλα, μπορεί να εξυπηρετήσει κάποιον χρήσιμο σκοπό. Λόγου χάρη, η Γραφή αναγνωρίζει ότι «τα χρήματα είναι για προστασία», ιδιαίτερα από τα προβλήματα που σχετίζονται με τη φτώχεια. (Εκκλησιαστής 7:12) Φαίνεται ότι, τουλάχιστον για κάποιους, «το χρήμα τα εξασφαλίζει όλα».—Εκκλησιαστής 10:19, Η Αγία Γραφή, Μετάφραση από τα Πρωτότυπα Κείμενα.

Οι Γραφές καταδικάζουν την οκνηρία και προάγουν τη φιλοπονία. Πρέπει να προμηθεύουμε για τα άμεσα μέλη της οικογένειάς μας και, αν έχουμε κάποιο περίσσευμα, “να δίνουμε σε εκείνον που έχει ανάγκη”. (Εφεσίους 4:28· 1 Τιμόθεο 5:8) Επιπλέον, αντί να προωθεί την αυταπάρνηση, η Γραφή μάς προτρέπει να απολαμβάνουμε τα αποκτήματά μας. Μας λέγεται να “παίρνουμε τη μερίδα μας” και να απολαμβάνουμε τους καρπούς των κόπων μας. (Εκκλησιαστής 5:18-20) Υπάρχουν, μάλιστα, αρκετά παραδείγματα πιστών αντρών και γυναικών στη Γραφή οι οποίοι ήταν πλούσιοι.

Πιστοί Άντρες που Ήταν Πλούσιοι

Ο Αβραάμ, ένας πιστός υπηρέτης του Θεού, απέκτησε μεγάλα κοπάδια, πολύ ασήμι και χρυσάφι καθώς και ένα μεγάλο σπιτικό με εκατοντάδες υπηρέτες. (Γένεση 12:5· 13:2, 6, 7) Ο δίκαιος Ιώβ είχε επίσης αρκετά πλούτη—ζώα, υπηρέτες, χρυσάφι και ασήμι. (Ιώβ 1:3· 42:11, 12) Αυτοί οι άντρες ήταν πλούσιοι ακόμη και με τα σημερινά δεδομένα, αλλά ήταν επίσης πλούσιοι ως προς τον Θεό.

Ο απόστολος Παύλος αποκαλεί τον Αβραάμ “πατέρα όλων εκείνων που έχουν πίστη”. Ο Αβραάμ δεν ήταν ούτε τσιγκούνης ούτε υπερβολικά προσκολλημένος σε αυτά που είχε. (Ρωμαίους 4:11· Γένεση 13:9· 18:1-8) Παρόμοια, ο ίδιος ο Θεός περιέγραψε τον Ιώβ ως “άμεμπτο και ευθύ”. (Ιώβ 1:8) Ο Ιώβ ήταν πάντοτε πρόθυμος να βοηθήσει τον φτωχό και τον ταλαιπωρημένο. (Ιώβ 29:12-16) Τόσο ο Αβραάμ όσο και ο Ιώβ εμπιστεύονταν στον Θεό και όχι στα πλούτη τους.—Γένεση 14:22-24· Ιώβ 1:21, 22· Ρωμαίους 4:9-12.

Ο Βασιλιάς Σολομών αποτελεί ένα ακόμη παράδειγμα. Ως κληρονόμος του θρόνου του Θεού στην Ιερουσαλήμ, ο Σολομών ευλογήθηκε, όχι μόνο με θεϊκή σοφία, αλλά επίσης με άφθονα πλούτη και δόξα. (1 Βασιλέων 3:4-14) Στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής του ήταν πιστός. Στα τελευταία χρόνια του, όμως, «η καρδιά του [Σολομώντα] δεν ήταν πλήρης απέναντι στον Ιεχωβά». (1 Βασιλέων 11:1-8) Στην πραγματικότητα, η θλιβερή εμπειρία του δείχνει παραστατικά ορισμένες συνηθισμένες παγίδες της υλικής ευημερίας. Εξετάστε κάποιες από αυτές.

Παγίδες της Ευημερίας

Ο πιο σοβαρός κίνδυνος είναι να αγαπήσει κάποιος το χρήμα και ό,τι αγοράζεται με αυτό. Ο πλούτος δημιουργεί σε μερικούς λαχτάρα που δεν ικανοποιείται ποτέ. Από νωρίς, ο Σολομών παρατήρησε αυτή την τάση σε άλλους. Ο ίδιος έγραψε: «Αυτός που αγαπάει το ασήμι δεν θα χορτάσει ασήμι, ούτε θα χορτάσει εισόδημα αυτός που αγαπάει τον πλούτο. Και αυτό επίσης είναι ματαιότητα». (Εκκλησιαστής 5:10) Τόσο ο Ιησούς όσο και ο Παύλος προειδοποίησαν αργότερα τους Χριστιανούς σχετικά με αυτή την ύπουλη αγάπη.—Μάρκος 4:18, 19· 2 Τιμόθεο 3:2.

Όταν το χρήμα καταλήξει να είναι το κύριο μέλημά μας αντί να αποτελεί απλώς μέσο για την επιτέλεση κάποιων πραγμάτων, γινόμαστε ευάλωτοι σε κάθε είδους ηθικούς πειρασμούς, περιλαμβανομένου του ψέματος, της κλοπής και της απάτης. Ο Ιούδας ο Ισκαριώτης, ένας από τους αποστόλους του Χριστού, πρόδωσε τον κύριό του για 30 μόλις κομμάτια ασήμι. (Μάρκος 14:11· Ιωάννης 12:6) Ορισμένοι μάλιστα, φτάνοντας στα άκρα, έχουν αντικαταστήσει τον Θεό με το χρήμα προσφέροντας σε αυτό την απόλυτη αφοσίωσή τους. (1 Τιμόθεο 6:10) Οι Χριστιανοί, λοιπόν, πρέπει να προσπαθούν να είναι πάντοτε ειλικρινείς όσον αφορά τα πραγματικά κίνητρα που τους υποκινούν να αποκτήσουν περισσότερα χρήματα.—Εβραίους 13:5.

Η επιδίωξη πλούτου εγκυμονεί και πιο ύπουλους κινδύνους. Πρώτον, τα άφθονα πλούτη τείνουν να ενισχύουν την πεποίθηση ενός ατόμου στον εαυτό του. Ο Ιησούς το συμπεριέλαβε αυτό στη δήλωση που έκανε για την «απατηλή δύναμη του πλούτου». (Ματθαίος 13:22) Ο Βιβλικός συγγραφέας Ιάκωβος προειδοποίησε παρόμοια τους Χριστιανούς να μην ξεχνούν τον Θεό ακόμη και όταν κάνουν επιχειρηματικά σχέδια. (Ιακώβου 4:13-16) Εφόσον το χρήμα φαίνεται ότι μας παρέχει κάποιον βαθμό ανεξαρτησίας, οι κάτοχοί του αντιμετωπίζουν συνεχώς τον κίνδυνο να θέτουν την εμπιστοσύνη τους στα χρήματά τους και όχι στον Θεό.—Παροιμίες 30:7-9· Πράξεις 8:18-24.

Δεύτερον, όπως διαπίστωσε ο Ντέιβιντ ο οποίος αναφέρθηκε νωρίτερα, πολλές φορές η επιδίωξη πλούτου απορροφά τόσο πολύ το χρόνο και την ενεργητικότητα ενός ατόμου ώστε το απομακρύνει σταδιακά από τις πνευματικές ενασχολήσεις. (Λουκάς 12:13-21) Επίσης, οι πλούσιοι αντιμετωπίζουν συνεχώς τον πειρασμό να χρησιμοποιούν όσα έχουν κυρίως για δραστηριότητες που σχετίζονται με απολαύσεις ή προσωπικές επιδιώξεις.

Θα μπορούσε άραγε ο πνευματικός ξεπεσμός του Σολομώντα να αποδοθεί σε κάποιον βαθμό στο ότι επέτρεψε στην πολυτελή διαβίωση να αμβλύνει τις αισθήσεις του; (Λουκάς 21:34) Εκείνος γνώριζε ότι ο Θεός απαγόρευε ρητά το να παντρεύεται ο λαός του με άτομα από ξένα έθνη. Ωστόσο, συγκέντρωσε τελικά ένα χαρέμι αποτελούμενο από χίλιες περίπου γυναίκες. (Δευτερονόμιο 7:3) Επιθυμώντας να ευχαριστήσει τις αλλοεθνείς συζύγους του, επιχείρησε μια μορφή συγκρητισμού για χάρη τους. Όπως τονίστηκε προηγουμένως, η καρδιά του Σολομώντα παρέκκλινε σταδιακά από τον Ιεχωβά.

Αυτά τα παραδείγματα δείχνουν ξεκάθαρα το πόσο αληθινή είναι η συμβουλή του Ιησού: «Δεν μπορείτε να υπηρετείτε ως δούλοι τον Θεό και τον Πλούτο». (Ματθαίος 6:24) Πώς μπορεί, λοιπόν, ένας Χριστιανός να αντεπεξέλθει με επιτυχία στις οικονομικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τώρα οι περισσότεροι; Και το σημαντικότερο, ποια ελπίδα υπάρχει για καλύτερη ζωή στο μέλλον;

Μπροστά μας Βρίσκεται Αληθινή Ευημερία

Ανόμοια με τους πατριάρχες Αβραάμ και Ιώβ, καθώς και με το έθνος του Ισραήλ, οι ακόλουθοι του Ιησού έχουν την αποστολή να “κάνουν μαθητές από όλα τα έθνη”. (Ματθαίος 28:19, 20) Η εκπλήρωση αυτής της αποστολής απαιτεί χρόνο και προσπάθεια που διαφορετικά θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε κοσμικές επιδιώξεις. Το κλειδί της επιτυχίας, λοιπόν, έγκειται στο να κάνουμε αυτό που μας είπε ο Ιησούς: «Εξακολουθήστε, λοιπόν, να επιζητείτε πρώτα τη βασιλεία [του Θεού] και τη δικαιοσύνη του, και όλα αυτά τα άλλα πράγματα θα σας προστεθούν».—Ματθαίος 6:33.

Αφού κόντεψε να χάσει την οικογένεια και την πνευματικότητά του, ο Ντέιβιντ κατάφερε τελικά να ορθοποδήσει. Όπως υποσχέθηκε ο Ιησούς, όταν ο Ντέιβιντ άρχισε να δίνει και πάλι προτεραιότητα στη μελέτη της Γραφής, στην προσευχή και στη διακονία, τα άλλα πράγματα άρχισαν να τακτοποιούνται. Η σχέση του με τη σύζυγό του και τα παιδιά του αποκαταστάθηκε βαθμιαία. Ένιωθε και πάλι χαρά και ικανοποίηση. Εξακολουθεί βέβαια να εργάζεται σκληρά. Η ζωή του δεν είναι η ιστορία ενός ρακένδυτου που γίνεται πλούσιος. Εντούτοις, από την οδυνηρή του εμπειρία, πήρε μερικά πολύτιμα μαθήματα.

Ο Ντέιβιντ αναρωτήθηκε αν ήταν σοφό που μετακόμισε στις Ηνωμένες Πολιτείες και αποφάσισε να μην επιτρέψει ποτέ ξανά στα χρήματα να καθορίζουν τις επιλογές του. Τώρα γνωρίζει ότι τα πολυτιμότερα πράγματα στη ζωή—μια στοργική οικογένεια, οι καλοί φίλοι και η σχέση με τον Θεό—δεν μπορούν να αποκτηθούν με χρήμα. (Παροιμίες 17:17· 24:27· Ησαΐας 55:1, 2) Όντως, η ηθική ακεραιότητα έχει πολύ μεγαλύτερη αξία από τα υλικά πλούτη. (Παροιμίες 19:1· 22:1) Μαζί με την οικογένειά του, ο Ντέιβιντ είναι αποφασισμένος να θέτει τις σωστές προτεραιότητες.—Φιλιππησίους 1:10.

Οι ανθρώπινες προσπάθειες για τη δημιουργία μιας αληθινά ευημερούσας αλλά και ηθικής κοινωνίας έχουν αποτύχει επανειλημμένα. Εντούτοις, ο Θεός έχει υποσχεθεί ότι η Βασιλεία του θα παράσχει αφθονία υλικών και πνευματικών πραγμάτων τα οποία χρειαζόμαστε για να ζούμε καλά. (Ψαλμός 72:16· Ησαΐας 65:21-23) Ο Ιησούς δίδαξε ότι η αληθινή ευημερία βασίζεται στην πνευματικότητα. (Ματθαίος 5:3) Γι’ αυτό, είτε είμαστε πλούσιοι είτε φτωχοί από υλική άποψη, το να δίνουμε τώρα προτεραιότητα στα πνευματικά πράγματα είναι ο καλύτερος τρόπος με τον οποίο ο καθένας μας μπορεί να προετοιμαστεί για το νέο κόσμο του Θεού που βρίσκεται μπροστά μας. (1 Τιμόθεο 6:17-19) Αυτός ο κόσμος θα είναι μια αληθινά ευημερούσα κοινωνία τόσο από υλική όσο και από πνευματική άποψη.

[Υποσημείωση]