Εθνικά Σύμβολα

Στις μέρες της αποικιοκρατίας, τα παιδιά των Μαρτύρων του Ιεχωβά τιμωρούνταν όταν για θρησκευτικούς λόγους δεν απέδιδαν τιμή στη σημαία, που τότε ήταν η βρετανική. Επίσης, τιμωρούνταν επειδή αρνούνταν να ψάλουν τον εθνικό ύμνο. Έπειτα από διάβημα των αδελφών στις αρχές, το υπουργείο παιδείας μαλάκωσε τη στάση του, γράφοντας: «Οι απόψεις [της ομάδας] σας σχετικά με το χαιρετισμό της σημαίας είναι ευρέως γνωστές και σεβαστές, και κανένα παιδί δεν πρέπει να τιμωρείται με οποιονδήποτε τρόπο επειδή αρνείται το χαιρετισμό». Το νέο δημοκρατικό σύνταγμα γέννησε ελπίδες για την ενίσχυση των θεμελιωδών ελευθεριών, όπως η ελευθερία συνείδησης, σκέψης και θρησκείας. Ωστόσο, η θέσπιση νέας σημαίας και νέου εθνικού ύμνου οδήγησε σε έξαρση του πατριωτισμού. Στα σχολεία οι καθημερινές τελετές χαιρετισμού της σημαίας και απαγγελίας του εθνικού ύμνου άρχισαν ξανά, με μεγάλο ζήλο. Αν και μερικοί νεαροί Μάρτυρες απαλλάχτηκαν, πολλοί άλλοι ξυλοκοπήθηκαν, ακόμη και εκδιώχθηκαν από το σχολείο.

Ένας νέος εκπαιδευτικός νόμος, ο οποίος ψηφίστηκε το 1966, παρείχε βάση για ελπίδα. Σε αυτόν περιλαμβανόταν ένας όρος ο οποίος επέτρεπε στο γονέα ή στον κηδεμόνα να ζητήσει την απαλλαγή του παιδιού από θρησκευτικές τελετές. Ως αποτέλεσμα, πολλά παιδιά που είχαν αποβληθεί ή εκδιωχθεί από το σχολείο επέστρεψαν. Ωστόσο, λίγο αργότερα και με κάποια μυστικότητα, προστέθηκαν στο νόμο ορισμένες διατάξεις οι οποίες προσδιόριζαν τη σημαία και τον εθνικό ύμνο ως κοσμικά σύμβολα που προάγουν την εθνική συνείδηση. Παρά τις συζητήσεις που είχαν αδελφοί με κυβερνητικούς παράγοντες, ως το τέλος του 1966, πάνω από 3.000 παιδιά είχαν εκδιωχθεί από το σχολείο λόγω της ουδέτερης στάσης τους.

Κανένα Σχολείο για τη Φελίγια

Είχε φτάσει η στιγμή για να κριθεί η νομιμότητα αυτών των ενεργειών. Οι αδελφοί επέλεξαν αντιπροσωπευτικά μια από τις περιπτώσεις. Η Φελίγια Κατσάσου παρακολουθούσε τακτικά τα μαθήματα στο Σχολείο Μπουγιαντάνσι της περιοχής Κόπερμπελτ. Αν και ήταν γνωστή ως υποδειγματική μαθήτρια, είχε εκδιωχθεί. Ο Φρανκ Λιούις θυμάται πώς φέρθηκε η υπόθεση στο δικαστήριο: «Ο κ. Ρίτσμοντ Σμιθ παρουσίασε την υπόθεσή μας, η οποία δεν ήταν εύκολη εφόσον στρεφόταν κατά της κυβέρνησης. Ακούγοντας τη Φελίγια να εξηγεί για ποιο λόγο δεν χαιρετούσε τη σημαία, πείστηκε ότι έπρεπε να αναλάβει την υπόθεση».

Η Ντέιλις Μουσόντα, που τότε ήταν και η ίδια μαθήτρια σε κάποιο σχολείο στη Λουσάκα, λέει: «Όταν η υπόθεση της Φελίγια ήρθε στο δικαστήριο, είχαμε πολλές προσδοκίες για μια καλή έκβαση. Αδελφοί ταξίδεψαν από τη Μουφουλίρα για να παρακολουθήσουν τη δίκη. Προσκληθήκαμε και εγώ με την αδελφή μου. Θυμάμαι τη Φελίγια στο δικαστήριο—φορούσε λευκό καπέλο και ανοιχτόχρωμο φουστάνι. Η ακροαματική διαδικασία κράτησε τρεις μέρες. Υπήρχαν ακόμη κάποιοι ιεραπόστολοι στη χώρα. Ο αδελφός Φίλιπς και ο αδελφός Φέργκιουσον είχαν έρθει για να ακούσουν. Πιστεύαμε ότι η παρουσία τους θα βοηθούσε».

Ο πρόεδρος του δικαστηρίου κατέληξε ως εξής: «Δεν υπάρχει καμία ένδειξη σε αυτή την υπόθεση ότι οι Μάρτυρες του Ιεχωβά προτίθονταν με τις ενέργειές τους να δείξουν έλλειψη σεβασμού για τον εθνικό ύμνο ή τη σημαία του έθνους». Ωστόσο, έκρινε ότι οι τελετές ήταν κοσμικές και ότι, παρά τις ειλικρινείς πεποιθήσεις της Φελίγια, εκείνη δεν μπορούσε να ζητήσει απαλλαγή με βάση τους όρους του εκπαιδευτικού νόμου. Οι τελετές, κατά την άποψη του δικαστή, εξυπηρετούσαν τα συμφέροντα της εθνικής ασφάλειας. Το πώς η επιβολή μιας τέτοιας απαίτησης σε ένα ανήλικο άτομο θα εξυπηρετούσε το κοινό συμφέρον δεν καταδείχτηκε ποτέ. Κανένα σχολείο δεν θα δεχόταν τη Φελίγια ενόσω αυτή εξακολουθούσε να εμμένει στις Χριστιανικές της πεποιθήσεις!

Η Ντέιλις θυμάται: «Απογοητευτήκαμε πολύ. Ωστόσο, αφήσαμε τα πάντα στα χέρια του Ιεχωβά». Όταν οι πιέσεις εντάθηκαν, η Ντέιλις και η αδελφή της έφυγαν από το σχολείο το 1967. Στα τέλη του 1968, σχεδόν 6.000 παιδιά Μαρτύρων του Ιεχωβά είχαν εκδιωχθεί από τα σχολεία.

[Πλαίσιο/​Εικόνα στη σελίδα 236, 237]

Η Διαγωγή μου Κέρδισε το Σεβασμό Πολλών Δασκάλων

Τζάκσον Καπόμπε

Έτος γέννησης: 1957

Έτος βαφτίσματος: 1971

Ιστορικό: Υπηρετεί ως πρεσβύτερος.

Το 1964 άρχισαν οι πρώτες αποβολές από σχολεία. Το γραφείο τμήματος βοήθησε τους γονείς να καταλάβουν ότι έπρεπε να προετοιμάσουν τα παιδιά τους. Θυμάμαι τον πατέρα μου που καθόταν μαζί μου μετά το σχολείο και συζητούσαμε τα εδάφια Έξοδος 20:4, 5.

Στις σχολικές συγκεντρώσεις, καθόμουν προς το τέλος για να αποφύγω τις αντιπαραθέσεις. Αν έβλεπαν κάποιον που δεν έψελνε τον εθνικό ύμνο τον καλούσαν μπροστά. Όταν ο διευθυντής ρώτησε γιατί δεν έψελνα, απάντησα χρησιμοποιώντας τη Γραφή. «Διαβάζεις, αλλά δεν ψέλνεις!» φώναξε ο δάσκαλος. Μου έφερε το επιχείρημα ότι όφειλα οσιότητα στην κυβέρνηση επειδή εκείνη έλαβε πρόνοια ώστε να υπάρχει το σχολείο που με δίδαξε να διαβάζω.

Τελικά, το Φεβρουάριο του 1967, με απέβαλαν. Απογοητεύτηκα επειδή μου άρεσε να μαθαίνω και ήμουν καλός μαθητής. Παρά την πίεση από συναδέλφους και από μη ομόπιστα μέλη της οικογένειας, ο πατέρας μου με διαβεβαίωσε ότι έκανα το σωστό. Και η μητέρα μου, επίσης, δεχόταν πίεση. Καθώς πήγαινα μαζί της στα χωράφια για να δουλέψουμε, οι άλλες γυναίκες μάς κορόιδευαν λέγοντας: «Γιατί δεν πάει αυτός στο σχολείο;»

Ωστόσο, δεν σταμάτησα να λαβαίνω εκπαίδευση. Το 1972 άρχισε να δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στα μαθήματα ανάγνωσης και γραφής εντός της εκκλησίας. Καθώς περνούσε ο καιρός, η κατάσταση στα σχολεία εξομαλυνόταν. Το σπίτι μας βρισκόταν απέναντι από το σχολείο. Ο διευθυντής ερχόταν συχνά για να ζητήσει κρύο νερό ή να δανειστεί σκούπες για την καθαριότητα των τάξεων. Κάποια φορά μάλιστα ήρθε να δανειστεί χρήματα! Οι πράξεις καλοσύνης της οικογένειάς μου θα πρέπει να τον άγγιξαν, επειδή μια μέρα ρώτησε: «Θέλει να συνεχίσει ο γιος σας το σχολείο;» Ο μπαμπάς μου του θύμισε ότι δεν είχα πάψει να είμαι Μάρτυρας του Ιεχωβά. «Κανένα πρόβλημα», είπε ο διευθυντής. «Από ποια τάξη θέλεις να αρχίσεις;» με ρώτησε. Διάλεξα την έκτη. Ίδιο σχολείο, ίδιος διευθυντής, ίδιοι συμμαθητές—το μόνο διαφορετικό ήταν ότι ήξερα να διαβάζω καλύτερα από τους περισσότερους συμμαθητές μου, χάρη στα μαθήματα που γίνονταν στην Αίθουσα Βασιλείας.

Η σκληρή μου προσπάθεια και η καλή μου διαγωγή κέρδισαν το σεβασμό πολλών δασκάλων, και αυτό έκανε ευκολότερη τη ζωή στο σχολείο. Διάβαζα πολύ και έδωσα κάποιες εξετάσεις, πράγμα που μου επέτρεψε να εργαστώ σε υπεύθυνη θέση στα ορυχεία και αργότερα να μπορώ να συντηρώ οικογένεια. Χαίρομαι που δεν συμβιβάστηκα ποτέ ψέλνοντας τον εθνικό ύμνο.