Νίκη Πάση Θυσία—Το Ολυμπιακό Πνεύμα;

ΟΙ ΚΟΡΕΑΤΕΣ ήταν αποφασισμένοι. Δεν επρόκειτο να χάσουν την ευκαιρία να κερδίσουν την καρδιά των αθλητών που θα συμμετείχαν στους Ολυμπιακούς Αγώνες, των τουριστών που θα επισκέπτονταν την Κορέα, καθώς και των εκατομμυρίων τηλεθεατών απ’ όλο τον κόσμο. Μόχθησαν εφτά χρόνια και επένδυσαν πάνω από τρία δισεκατομμύρια δολάρια (περ. 420 δισ. δρχ.) σ’ αυτό το πρόγραμμα.

Δούλεψαν ‘με ψυχή’, για να πετύχουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1988 που έγιναν στη Σεούλ. Πάνω από 26.000 εθελοντές δούλεψαν δραστήρια για να βοηθήσουν σ’ αυτό. Περίπου 240.000 απλοί πολίτες καθάρισαν τους δρόμους. Έκλεισαν 2.200 δημόσια λουτρά, για να μην επηρεαστούν οι μαραθωνοδρόμοι από τον καπνό που έβγαζαν οι καμινάδες τους. Ναι, όλοι αυτοί άλλαξαν με προθυμία την καθημερινή τους ρουτίνα, για να φιλοξενήσουν τους μεγαλύτερους Ολυμπιακούς Αγώνες της ιστορίας, στους οποίους πήραν μέρος περισσότεροι από 9.500 αθλητές από 160 χώρες—αριθμός που αποτελεί ρεκόρ συμμετοχής. Σαν αποτέλεσμα, κέρδισαν το γόητρο μιας βιομηχανικά αναπτυσσόμενης δύναμης που αποδείχτηκε ικανή να φιλοξενήσει τους αγώνες.

Νίκη στους Ολυμπιακούς των Τηλεοπτικών Διαφημίσεων

Οι αγώνες αποτέλεσαν σίγουρα τη μεγαλύτερη επιτυχία για τους Κορεάτες επιχειρηματίες, που προσκάλεσαν τους πελάτες τους απ’ όλο τον κόσμο. Το γεγονός ότι όλοι αυτοί έψαχναν με μανία για το «πλατινένιο χαρτί», δηλαδή το εισιτήριο της εναρκτήριας τελετής, έφερε εύκολα λεφτά στους μαυραγορίτες που πουλούσαν ένα εισιτήριο πρώτης θέσης σε τιμή εικοσαπλάσια και πλέον της κανονικής. Οι Ολυμπιακοί άνοιξαν επίσης για τους Κορεάτες τη δυνατότητα για νέες επιχειρηματικές δοσοληψίες με τις ανατολικοευρωπαϊκές χώρες. Και κάτι που δεν πρέπει να πάρουμε στα ελαφρά είναι η δημοσιότητα που έδωσαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες στην Κορέα, ως ηγετική δύναμη ανάμεσα στις πρόσφατα βιομηχανοποιημένες χώρες. «Εκατόν ογδόντα ώρες τηλεοπτικής μετάδοσης (από το NBC)!» είπε ένας Κορεάτης επιχειρηματίας, όπως ανέφερε η εφημερίδα Los Angeles Times. «Είναι αδύνατο να φανταστεί κανείς πόσο θα κόστιζε στην Κορέα αν πλήρωνε τόση διαφήμιση». Και απ’ ό,τι αναφέρθηκε, η Εθνική Ραδιοτηλεοπτική Εταιρία της Αμερικής (NBC) πλήρωσε 300 εκατομμύρια δολάρια (περ. 42 δισ. δρχ.) για να εξασφαλίσει αυτό το προνόμιο.

Αλλά μ’ αυτά τα χρήματα, το αμερικανικό δίκτυο απέκτησε και το δικαίωμα να προβάλλει απαιτήσεις όσον αφορά τους Ολυμπιακούς. Ένα διοικητικό στέλεχος του Κορεατικού Ραδιοτηλεοπτικού Συστήματος είπε στο Ξύπνα!: «Στα κύρια σπορ που είναι δημοφιλή στις Ηνωμένες Πολιτείες, έγινε κάποια προσαρμογή στα προγράμματα των τελικών και των αγωνισμάτων στα οποία συμμετείχαν αθλητές των Η.Π.Α. Αυτά τα αγωνίσματα μεταφέρθηκαν μεταξύ των ωρών 9.00 π.μ. και 2.00 μ.μ., ώρα Σεούλ, κι έτσι συνέπεσαν με την ώρα της μεγαλύτερης ακροαματικότητας στη Νέα Υόρκη». Όλα αυτά έγιναν προκαλώντας δυσκολίες σ’ όσους έπαιρναν μέρος. Για να είναι έτοιμοι για τα αγωνίσματα που γίνονταν τόσο νωρίς, μερικοί έπρεπε να ξυπνάνε στις 5.00 π.μ. «Αυτό εύκολα το καταλαβαίνει κανείς», εξήγησε το διοικητικό στέλεχος που αναφέρθηκε παραπάνω, «εφόσον οι Ολυμπιακοί Αγώνες χρηματοδοτούνται τώρα κυρίως από τα χρήματα που εισπράττονται για τηλεοπτικά δικαιώματα, και το 75 τοις εκατό αυτών των χρημάτων δόθηκαν από το αμερικανικό δίκτυο». Εντούτοις, η μέση ακροαματικότητα ήταν μικρότερη από την αναμενόμενη, πράγμα που σήμανε απώλεια κέρδους για το NBC, λόγω της εγγύησης που είχε δώσει στους διαφημιστές.

Νίκη και Ήττα

«Ούτε Συζήτηση!» Αυτή ήταν η επικεφαλίδα της ιαπωνικής εφημερίδας Mainichi Daily News, την επομένη της νίκης του Καναδού Μπεν Τζόνσον στον αγώνα ταχύτητας των 100 μέτρων ανδρών. Λίγες μέρες αργότερα, η ίδια εφημερίδα ‘πήρε πίσω τα λόγια της’, έχοντας την επικεφαλίδα: «Ο Ταχύτερος Αγώνας του Κόσμου Από τη Δόξα στην Ντροπή». Τα τεστ για ντοπάρισμα με αναβολικά στεροειδή, από τα οποία πέρασε ο Τζόνσον, βγήκαν θετικά κι έτσι του αφαιρέθηκε το χρυσό μετάλλιο για το οποίο είχε κάνει τόσο σκληρή προσπάθεια και προπόνηση.

Στο αγώνισμα των 100 μέτρων, ο ταχύτερος άνθρωπος του κόσμου υπέκυψε στον πειρασμό να πάρει φάρμακα. Αυτό «αποτέλεσε πλήγμα για τους Ολυμπιακούς Αγώνες και πλήγμα για το Ολυμπιακό Κίνημα», είπε ο πρόεδρος της ΔΟΕ (Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής). Στην περίπτωση εκείνων που πιάστηκαν ντοπαρισμένοι, οι προσπάθειες που έκαναν για να νικήσουν πάση θυσία είχαν σαν αποτέλεσμα να τους αφαιρεθούν τα μετάλλια. Συνολικά, οι Ολυμπιακοί του 1988 σημαδεύτηκαν από δέκα περιπτώσεις ντοπαρίσματος.

Ωστόσο, «πιάνονται μονάχα οι απληροφόρητοι», λέει ο Αμερικανός σφαιροβόλος Όγκι Γουλφ, σύμφωνα με δημοσίευμα του περιοδικού Newsweek. «Τον λυπάμαι τον Μπεν Τζόνσον», είπε ένας Σοβιετικός προπονητής, σύμφωνα με το Newsweek, «αλλά ίσως το 90 τοις εκατό . . . να παίρνουν φάρμακα. Το λάθος που έκανε ο Μπεν Τζόνσον ήταν ότι πιάστηκε». Από την άλλη μεριά ο Έντουιν Μόουζες, ένας Αμερικανός εμποδιστής, υπολογίζει με βάση την εμπειρία του ότι «τουλάχιστον το 50 τοις εκατό των αθλητών οι οποίοι ασχολούνται με σπορ που απαιτούν υψηλή απόδοση» θα είχαν αποκλειστεί αν δεν χρησιμοποιούσαν τεχνάσματα για να μην πιαστούν στα τεστ ντοπαρίσματος. Αλλά τη στιγμή που τόσο πολλοί αθλητές πιστεύουν ότι το ντοπάρισμα τους βοηθάει, γιατί απαγορεύονται τα φάρμακα;

Πρώτα-πρώτα, αυτό γίνεται για να προστατευτεί το πνεύμα των Ολυμπιακών για ‘τίμιο παιχνίδι’. Κι έπειτα, υπάρχει το ζήτημα της προστασίας των αθλητών. Τα φάρμακα στα σπορ άρχισαν να προκαλούν ανησυχία όταν πέθανε ένας Δανός ποδηλάτης από κατάχρηση φαρμάκων, στους Ολυμπιακούς της Ρώμης, το 1960. Πιο πρόσφατα, το 1987, η Μπιργκίτ Ντρέσελ, η ελπίδα της Δυτικής Γερμανίας για μετάλλιο στο έπταθλο, πέθανε επειδή χρησιμοποιούσε περίπου εκατό διαφορετικά φάρμακα στην προσπάθειά της να κερδίσει το χρυσό μετάλλιο στο αγώνισμά της. Τα αναβολικά στεροειδή, το «φάρμακο θαύμα» που αναπτύσσει τους μυς, μπορούν επίσης να προκαλέσουν προβλήματα στον οργανισμό του χρήστη—καρκίνο του ήπατος, στειρότητα, βλάβη στα νεφρά και καρδιακά προβλήματα, για να αναφέρουμε μόνο λίγα.

Τότε γιατί παίρνουν φάρμακα οι αθλητές; «Το ντοπάρισμα έχει γίνει μεγάλο πρόβλημα στους Ολυμπιακούς λόγω της υπερβολικής επιθυμίας για μετάλλια», λέει ο Λόρδος Κιλάνιν, πρώην πρόεδρος της ΔΟΕ. Σίγουρα, η άποψη ότι πρέπει να νικήσουν πάση θυσία είναι που κάνει τους αθλητές να παίρνουν φάρμακα. Και πίσω απ’ όλα αυτά, η δύναμη που τους υποκινεί είναι το χρήμα.

Χρήμα Πάση Θυσία

«Στην πραγματικότητα», έλεγε στο άρθρο ενός συντάκτη η ιαπωνική εφημερίδα Mainichi Shimbun, «το σκάνδαλο με τον Τζόνσον συνέβηκε επειδή έχει φτάσει στα άκρα η σφοδρή επιθυμία για χρήμα και δόξα στον κόσμο των σπορ». Όταν κερδίσει ο αθλητής ένα χρυσό μετάλλιο στους Ολυμπιακούς, τότε μεγαλώνει η εμπορική του αξία, κι έτσι αυξάνουν ραγδαία τα χρήματα που μπορεί να ζητάει για τη συμμετοχή του σε μελλοντικούς αγώνες, καθώς και οι επιχορηγήσεις. Μερικοί έχουν εξασφαλίσει επίσης κρατικές συντάξεις και δώρα, επειδή κέρδισαν χρυσό μετάλλιο. Μια χώρα πρόσφερε ένα δώρο στους νικητές που πήραν χρυσό μετάλλιο, του οποίου η αξία ήταν 60 φορές μεγαλύτερη από το μηνιαίο μισθό του μέσου εργαζομένου.

Οι Ολυμπιακοί αποτελούν επικερδή επιχείρηση. Οι Κορεάτες οργανωτές αποκόμισαν βραχυπρόθεσμα κέρδη ύψους 349.000.000 δολαρίων (περ. 49 δισ. δρχ.). Ποιος είναι υπεύθυνος γι’ αυτή την εμπορικοποίηση των αγώνων; «Φυσικά, η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ)», ήταν η κατηγορία που διατύπωσε μια εφημερίδα του Τόκιο, η Asahi Evening News. «Εκείνα ακριβώς τα άτομα που όφειλαν να υποστηρίζουν το Ολυμπιακό πνεύμα έχουν επιτρέψει τη μετατροπή των Ολυμπιακών Αγώνων σε εμπορικό σόου».

Στην προσπάθειά της να κρατήσει το υψηλότερο επίπεδο στα σπορ, σε παγκόσμια κλίμακα, η ΔΟΕ παρέβλεψε σκόπιμα το γεγονός ότι πολλοί αθλητές είναι επαγγελματίες. Στο Ολυμπιακό άθλημα που αναβίωσε, στο τένις, ανέχεται τους «προσωρινούς ερασιτέχνες». Αρκεί να διακόψουν οι εκατομμυριούχοι επαγγελματίες τα εμπορικά τους συμβόλαια για δυο βδομάδες, να μείνουν στο Ολυμπιακό Χωριό κι όχι σε πολυτελή ξενοδοχεία, και να παίξουν δωρεάν, και τότε θεωρούνται ερασιτέχνες.

Μια τέτοια αλλαγή σ’ ό,τι αφορά τις Ολυμπιακές αρχές δεν την αποδέχτηκαν όλοι. «Αυτό είναι άδικο», είπε ο αντιπρόσωπος του Κουβέιτ στη ΔΟΕ, σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας The Korea Times. «Αυτό θα φέρει πράγματι την εμπορικοποίηση σ’ όλα τα σπορ».

Πρόκειται Άραγε να Μπει Τέρμα;

Φυσικά, δεν επιδίωκαν τη νίκη πάση θυσία όλοι οι αθλητές ούτε αγωνίζονταν όλοι για τα χρήματα. Ένας ιστιοπλόος, που εντόπισε έναν άλλον αθλητή ο οποίος πνιγόταν, εγκατέλειψε τον αγώνα και τον έσωσε· μάλιστα το τίμημα ήταν να τερματίσει 21ος. Πολλοί ικανοποιήθηκαν απλώς και μόνο επειδή έλαβαν μέρος στους αγώνες. Εντούτοις, η κύρια έμφαση δεν δόθηκε στο ‘τίμιο παιχνίδι’ και στο «Ολυμπιακό πνεύμα», αλλά στη νίκη πάση θυσία, ακόμη και με τη χρήση φαρμάκων. Μιλώντας σχετικά με το πρόβλημα των φαρμάκων, ο αμερικανός αθλητής Έντουιν Μόουζες είπε: «Ο αθλητισμός, ίσως δε και το Ολυμπιακό κίνημα, έχει κατρακυλήσει στο κατώτατο σημείο».

Είναι ενδιαφέρον να σημειώσουμε γιατί τερματίστηκαν οι αρχαίοι Ολυμπιακοί Αγώνες. «Τον τέταρτο αιώνα της χρονολογίας μας», εξηγεί η Ολυμπιακή Οργανωτική Επιτροπή της Σεούλ, «η επιρροή των πολιτικών και των ιδιοτελών πλουσίων είχε φέρει τη διαφθορά στους Αγώνες, κι έτσι τους κατήργησε ο [Αυτοκράτορας] Θεοδόσιος Α΄». Αυτοί ακριβώς οι δυο παράγοντες, η πολιτική και το χρήμα, παίζουν και πάλι τον πρωτεύοντα ρόλο στους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες. Μάλιστα, το πνεύμα της νίκης πάση θυσία που τροφοδοτείται απ’ αυτούς τους παράγοντες απεικονίζει τέλεια την τωρινή ανθρώπινη κοινωνία. Γι’ αυτό, όλοι μας θα κάνουμε καλά να ρωτήσουμε: ‘Θα ξαναγυρίσει το αληθινό «Ολυμπιακό πνεύμα» όταν θα γίνουν οι αγώνες στη Βαρκελώνη της Ισπανίας το 1992 ή θα εξακολουθήσει να επικρατεί το πνεύμα της νίκης πάση θυσία;

[Εικόνα στις σελίδες 16, 17]

Η αντιπροσωπεία της Κορέας στην εναρκτήρια τελετή των αγώνων

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Η χρήση στεροειδών από ορισμένους αθλητές σημάδεψε τους Ολυμπιακούς Αγώνες