Η Προέλευση του Άδη

«ΑΔΗΣ», εξηγεί η New Catholic Encyclopedia (Νέα Καθολική Εγκυκλοπαίδεια) είναι η λέξη «που χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει τον τόπο των καταδικασμένων». Μια Προτεσταντική εγκυκλοπαίδεια ορίζει τον άδη ως «τον τόπο της μελλοντικής τιμωρίας των πονηρών».a Αλλά η δοξασία ότι υπάρχει ένας τόπος μεταθανάτιας τιμωρίας δεν περιορίζεται στις κύριες εκκλησίες του Χριστιανικού κόσμου. Αυτή είχε την προέλευσή της πολλούς αιώνες προτού έρθει σε ύπαρξη ο Χριστιανικός κόσμος.

Ο Άδης των Μεσοποταμίων

Δύο χιλιάδες περίπου χρόνια πριν από τη γέννηση του Ιησού, οι Σουμέριοι και οι Βαβυλώνιοι πίστευαν σε κάποιον κάτω κόσμο, τον οποίο ονόμαζαν Χώρα Δίχως Επιστροφή. Αυτή η αρχαία δοξασία αντικατοπτρίζεται στα σουμερικά και ακκαδικά ποιήματα που είναι γνωστά ως το «Έπος του Γκιλγκαμές» και «Η κάθοδος της Ιστάρ στον Άδη». Αυτά περιγράφουν την κατοικία των νεκρών ως ένα σκοτεινό σπίτι, «το σπίτι, από το οποίο δεν βγαίνει κανένας απ’ όσους μπήκαν σ’ αυτό».

Όσον αφορά τις συνθήκες που επικρατούν εκεί, ένα αρχαίο ασσυριακό κείμενο δηλώνει πως «ο κάτω κόσμος ήταν τρομακτικός». Ο Ασσύριος πρίγκιπας, στον οποίο υποτίθεται ότι επιτράπηκε να δει την υπόγεια κατοικία των νεκρών, βεβαίωσε ότι «τα πόδια [του] έτρεμαν» απ’ αυτά που είδε. Περιγράφοντας τον Νεργκάλ, το βασιλιά του κάτω κόσμου, αυτός είπε: «Αφήνοντας μια δυνατή κραυγή, στρίγκλισε προς το μέρος μου οργισμένα σαν μανιασμένη θύελλα».

Οι Θρησκείες της Αιγύπτου και της Ανατολής

Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι πίστευαν στην αθανασία της ψυχής και φαντάζονταν τον κάτω κόσμο με το δικό τους τρόπο. Η εγκυκλοπαίδεια The New Encyclopædia Britannica δηλώνει: «Τα αιγυπτιακά ταφικά κείμενα περιγράφουν το δρόμο για τον άλλο κόσμο γεμάτο από τρομερούς κινδύνους: φοβερά τέρατα, λίμνες φωτιάς, πύλες που δεν μπορεί κανείς να τις περάσει, παρά μόνο με μαγικές λέξεις, κι ένας διαβολικός βαρκάρης, τα κακά σχέδια του οποίου πρέπει να ανατραπούν με μάγια».

Οι ινδοϊρανικές θρησκείες ανέπτυξαν διάφορες δοξασίες για τη μεταθανάτια τιμωρία. Σχετικά με τον Ινδουισμό, η γαλλική εγκυκλοπαίδεια Encyclopædia Universalis δηλώνει: «Υπάρχουν αμέτρητες περιγραφές των 21 παραλλαγών του άδη, τις οποίες φαντάζονται οι Ινδουιστές. Οι αμαρτωλοί κατατρώγονται από θηρία και φίδια, σιγοψήνονται, κομματιάζονται με πριόνια, βασανίζονται από δίψα και πείνα, βράζουν σε λάδι ή αλέθονται μέχρι να κονιορτοποιηθούν μέσα σε σιδερένια ή πέτρινα σκεύη».

Τόσο ο Ζαϊνισμός όσο και ο Βουδισμός έχουν τις δικές τους παραλλαγές του άδη, όπου βασανίζονται οι αμετανόητοι αμαρτωλοί. Ο Ζωροαστρισμός, που θεμελιώθηκε στο Ιράν, δηλαδή στην Περσία, έχει επίσης έναν άδη—έναν κρύο, δύσοσμο τόπο, όπου βασανίζονται οι ψυχές των αμαρτωλών.

Είναι ενδιαφέρον το ότι τα βάσανα των αιγυπτιακών, ινδουιστικών, ζαϊνιστικών, βουδιστικών και ζωροαστρικών παραλλαγών του άδη δεν είναι αιώνια. Σύμφωνα μ’ αυτές τις θρησκείες, ύστερα από μια περίοδο παθημάτων, οι ψυχές των αμαρτωλών μεταπηδούν σε κάποιον άλλο τόπο ή άλλη κατάσταση, σύμφωνα με τις πεποιθήσεις της κάθε θρησκείας για το ανθρώπινο πεπρωμένο. Οι ιδέες τους για τον άδη μοιάζουν με αυτές του Καθολικισμού για το καθαρτήριο.

Ο Άδης των Ελλήνων, των Ετρούσκων και των Ρωμαίων

Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν στην επιβίωση κάποιας ψυχής (την ίδια λέξη χρησιμοποιούσαν και για την πεταλούδα). Ονόμαζαν το βασίλειο των νεκρών Άδη, και πίστευαν ότι το κυβερνούσε ένας θεός που είχε το ίδιο όνομα. Στο βιβλίο του Orpheus—A General History of Religions (Ορφέας—Μια Γενική Ιστορία των Θρησκειών), ο Γάλλος λόγιος Σαλομόν Ράιναχ έγραψε σχετικά με τους Έλληνες: «Μια ευρέως διαδεδομένη δοξασία ήταν ότι [η ψυχή] έμπαινε στον υποχθόνιο κόσμο, αφού διέσχιζε το ποτάμι Στύγα με τη βάρκα του γέρο-βαρκάρη, του Χάροντα, ο οποίος ζητούσε για ναύλα έναν οβολό [νόμισμα], που τοποθετούνταν στο στόμα του νεκρού. Στον υποχθόνιο κόσμο η ψυχή εμφανιζόταν μπροστά σε τρεις τοπικούς δικαστές . . . · αν καταδικαζόταν για τα εγκλήματά της, έπρεπε να υποφέρει στον Τάρταρο. . . . Οι Έλληνες έφτασαν μάλιστα στο σημείο να επινοήσουν κι ένα Λίμπο, το οποίο ήταν η κατοικία των παιδιών που είχαν πεθάνει στη βρεφική τους ηλικία, καθώς κι ένα Καθαρτήριο, όπου κάποια συγκεκριμένη ήπια τιμωρία εξάγνιζε τις ψυχές». Σύμφωνα με την εγκυκλοπαίδεια The World Book Encyclopedia οι ψυχές που κατέληγαν στον Τάρταρο «υπέμεναν αιώνια βάσανα».

Στην Ιταλία, οι Ετρούσκοι, των οποίων ο πολιτισμός προηγήθηκε του ρωμαϊκού, πίστευαν επίσης στη μεταθανάτια τιμωρία. Το Dictionnaire des Religions (Λεξικό των Θρησκειών) δηλώνει: «Η αντίληψη των Ετρούσκων για τον κάτω κόσμο εξηγεί την υπερβολική φροντίδα που έδειχναν για τους νεκρούς τους. Όπως και οι Βαβυλώνιοι, αυτοί θεωρούσαν τον κάτω κόσμο τόπο βασάνων και απελπισίας για τους χθόνιους [τα πνεύματα των νεκρών]. Η μόνη ανακούφιση γι’ αυτούς μπορούσε να προέλθει από τις εξιλεωτικές προσφορές που έκαναν οι απόγονοί τους». Ένα άλλο έργο αναφέρει: «Στους τάφους των Ετρούσκων βρίσκουμε απεικονίσεις σκηνών φρίκης, οι οποίες ενέπνευσαν τους πίνακες που ζωγράφισαν οι Χριστιανοί περιγράφοντας τον άδη».

Οι Ρωμαίοι υιοθέτησαν τον άδη των Ετρούσκων, ονομάζοντάς τον Όρκους ή Ινφέρνους. Δανείστηκαν επίσης τους ελληνικούς μύθους για τον Άδη, το βασιλιά του κάτω κόσμου, τον οποίο ονόμαζαν Όρκους ή Πλούτωνα.

Οι Ιουδαίοι και οι Εβραϊκές Γραφές

Τι θα πούμε για τους Ιουδαίους πριν από τις μέρες του Ιησού; Σχετικά μ’ αυτούς διαβάζουμε στην εγκυκλοπαίδεια Encyclopædia Britannica (1970): «Από τον 5ο αιώνα πριν από την Κοινή μας Χρονολογία (Π.Κ.Χ.) κι έπειτα, οι Ιουδαίοι βρίσκονταν σε στενή επαφή με τους Πέρσες και τους Έλληνες, οι οποίοι, τόσο οι μεν όσο και οι δε, είχαν πλήρως διαμορφωμένες ιδέες για το υπερπέραν. . . . Την εποχή του Χριστού, οι Ιουδαίοι είχαν υιοθετήσει τη δοξασία ότι οι ψυχές των πονηρών θα τιμωρούνταν μετά θάνατον στη Γέεννα». Εντούτοις, η εγκυκλοπαίδεια Encyclopædia Judaica δηλώνει: «Η Γραφή δεν υποστηρίζει πουθενά αυτή τη μετέπειτα αντίληψη για τη Γέεννα».

Η τελευταία αυτή δήλωση είναι σωστή. Οι Εβραϊκές Γραφές δεν υποστηρίζουν πουθενά τη μεταθανάτια τιμωρία της ψυχής σ’ ένα φλεγόμενο άδη. Αυτό το τρομακτικό δόγμα ανάγεται στις μετακατακλυσμιαίες θρησκείες της Βαβυλωνίας, όχι στην Αγία Γραφή. Το δόγμα του Χριστιανικού κόσμου περί τιμωρίας στον άδη προήλθε από τους αρχαίους Βαβυλώνιους. Η ιδέα του Καθολικισμού σχετικά με κάποια παθήματα στο καθαρτήριο, τα οποία αποσκοπούν στην επανόρθωση, ανάγεται στις αρχαίες θρησκείες της Αιγύπτου και της Ανατολής. Το Λίμπο αντιγράφτηκε από την ελληνική μυθολογία. Οι προσευχές και οι προσφορές που γίνονται για τους νεκρούς αποτελούσαν συνήθειες των Ετρούσκων.

Αλλά σε ποια θεμελιώδη προϋπόθεση βασίζονται τα δόγματα της συνειδητής μεταθανάτιας τιμωρίας;

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνα στη σελίδα 5]

Η διέλευση της Στυγός, όπως περιγράφεται στην «Κόλαση» του Δάντη

[Ευχαριστίες]

Dover Publications, Inc.

Η Αλήθεια για τον Άδη

ΕΙΝΑΙ φανερό ότι το δόγμα που αποτελεί τη βάση για τη δοξασία της μεταθανάτιας τιμωρίας είναι η πεποίθηση ότι στην πραγματικότητα ο άνθρωπος δεν πεθαίνει, όταν πεθαίνει το σαρκικό σώμα, αλλά ότι κάτι—που συχνά αποκαλείται ψυχή—επιζεί μετά από το θάνατο του σώματος. Αυτή η δοξασία, όπως είδαμε στο προηγούμενο άρθρο, ανάγεται στους αρχαίους Σουμέριους και Βαβυλώνιους που ζούσαν στη Μεσοποταμία. Αργότερα, υιοθετήθηκε από τους Έλληνες, των οποίων οι φιλόσοφοι, όπως ο Πλάτων, τελειοποίησαν αυτή τη θεωρία. Η εκλεπτυσμένη δυαδική πίστη τους σε «σώμα και ψυχή» αποτέλεσε μέρος της αποστατικής ιουδαϊκής πίστης.

Πότε υιοθέτησαν οι λεγόμενοι Χριστιανοί την πίστη σ’ αυτού του είδους τη μετά θάνατο ζωή; Σίγουρα όχι την εποχή του Ιησού και των αποστόλων του. Η γαλλική εγκυκλοπαίδεια Encyclopædia Universalis δηλώνει: «Η [απόκρυφη] Αποκάλυψη του Πέτρου (2ος αιώνας της Κοινής μας Χρονολογίας [Κ.Χ.]) ήταν το πρώτο Χριστιανικό σύγγραμμα που περιέγραψε την τιμωρία και τα βασανιστήρια, τα οποία υφίστανται οι αμαρτωλοί στον άδη».

Μάλιστα, ανάμεσα στους πρώτους εκκλησιαστικούς πατέρες φαίνεται ότι επικρατούσε μεγάλη διχογνωμία όσον αφορά τον άδη. Ο Ιουστίνος ο Μάρτυρας, ο Κλήμεντας της Αλεξάνδρειας, ο Τερτυλλιανός και ο Κυπριανός υποστήριζαν την ύπαρξη ενός φλεγόμενου άδη. Ο Ωριγένης επιχείρησε να προσδώσει στον άδη την έννοια της επανόρθωσης, υποστηρίζοντας ότι οι αμαρτωλοί που βρίσκονται στον άδη τελικά θα σωθούν. Ο Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός και ο Γρηγόριος ο Νύσσης τον ακολούθησαν σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό. Αλλά ο Αυγουστίνος έθεσε τέρμα σε τέτοιες μετριοπαθείς απόψεις για τον άδη. Στο βιβλίο του Early Christian Doctrines (Πρωτοχριστιανικά Δόγματα), ο καθηγητής της Οξφόρδης, Τζ. Ν. Ντ. Κέλι, γράφει: «Ως τον πέμπτο αιώνα, το άκαμπτο δόγμα ότι οι αμαρτωλοί δεν θα έχουν άλλη ευκαιρία ύστερα από αυτή τη ζωή και ότι η φωτιά που θα τους καταβροχθίσει δεν θα σβηστεί ποτέ επικρατούσε παντού».

Όσον αφορά το καθαρτήριο, το βιβλίο Orpheus—A General History of Religions (Ορφέας—Μια Γενική Ιστορία των Θρησκειών) δηλώνει: «Ο Άγιος Αυγουστίνος διατεινόταν ότι υπήρχε μια ενδιάμεση κατάσταση δοκιμασίας ανάμεσα στη μελλοντική ευτυχία και στην καταδίκη, δηλαδή ο εξαγνισμός των ψυχών με φωτιά. Πρόκειται για το ορφικό [ειδωλολατρικό ελληνικό] και βιργιλικό [ειδωλολατρικό ρωμαϊκό] δόγμα του Καθαρτηρίου: τα Ευαγγέλια δεν αναφέρουν ούτε λέξη γι’ αυτό. . . . Το δόγμα του Καθαρτηρίου . . . διαμορφώθηκε τον έκτο αιώνα και ανακηρύχτηκε σε δόγμα της Εκκλησίας από τη Σύνοδο της Φλωρεντίας (1439)». Η New Catholic Encyclopedia (Νέα Καθολική Εγκυκλοπαίδεια) παραδέχεται: «Το Καθολικό δόγμα περί καθαρτηρίου βασίζεται στην παράδοση, όχι στην Αγία Γραφή». Σχετικά με το Λίμπο, ο Καρδινάλιος Ράτσινγκερ της Ρώμης, παραδέχεται ότι είναι «μόνο μια εικασία των θεολόγων».

Δεν Υπάρχει Μεταθανάτια Τιμωρία

Τι θα πούμε ωστόσο για την Αγία Γραφή; Λέει μήπως ότι η ψυχή επιζεί μετά από το θάνατο του σώματος και μπορεί επομένως να τιμωρείται σε κάποιο φλεγόμενο άδη ή σε κάποιο καθαρτήριο; Η New Catholic Encyclopedia (Νέα Καθολική Εγκυκλοπαίδεια) δηλώνει: «Η ιδέα ότι η ψυχή επιζεί μετά από το θάνατο δεν είναι ευδιάκριτη στην Αγία Γραφή. . . . Η ψυχή στην Π[αλαιά] Δ[ιαθήκη] δεν σημαίνει ένα τμήμα του ανθρώπου, αλλά ολόκληρο τον άνθρωπο—τον άνθρωπο ως ζωντανή ύπαρξη. Παρόμοια, στην Κ[αινή] Δ[ιαθήκη] σημαίνει την ανθρώπινη ζωή: τη ζωή ενός ατόμου».

Έτσι η βάση του συλλογισμού για τη μεταθανάτια τιμωρία καταρρέει. Η Αγία Γραφή δηλώνει: «Η ψυχή η αμαρτήσασα, αυτή θέλει αποθάνει». (Ιεζεκιήλ 18:4) Διακηρύττει επίσης ότι: «Ο μισθός της αμαρτίας είναι θάνατος». (Ρωμαίους 6:23) Γι’ αυτό, όταν η Αγία Γραφή λέει ότι οι αμετανόητοι πονηροί άνθρωποι θα καταλήξουν στη ‘Γέεννα’, στο «πυρ το αιώνιον» ή στη «λίμνην του πυρός», χρησιμοποιεί απλώς συμβολική γλώσσα για να δηλώσει ότι αυτοί θα υποστούν αιώνιο θάνατο, το ‘δεύτερο θάνατο’.—Ματθαίος 23:33· 25:41, 46· Αποκάλυψις 20:14· 21:8·a παράβαλε 2 Θεσσαλονικείς 1:7-9.

Ο Άδης Αδειάζει Μέσω της Ανάστασης

Υπάρχει λοιπόν πύρινος άδης; Όχι, σύμφωνα με την Αγία Γραφή. Στην πραγματικότητα, η λέξη «άδης» προσδιορίζει απλώς τον κοινό τάφο των νεκρών ανθρώπων. Δεν είναι κάποιος πύρινος τόπος βασάνων. Απεναντίας, είναι ένας τόπος ανάπαυσης, από τον οποίο θα βγουν οι νεκροί όταν αναστηθούν. (Εκκλησιαστής 9:10· Πράξεις 24:15) Ο Όσκαρ Κάλμαν, καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Βασιλείας, στην Ελβετία, και της Σορβόνης, στο Παρίσι, μιλάει για τη «ριζική διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στη Χριστιανική προσδοκία της ανάστασης των νεκρών και στην ελληνική δοξασία περί αθανασίας της ψυχής». Ορθά λέει ότι «το γεγονός πως η μετέπειτα Χριστιανοσύνη συνέδεσε τις δυο πεποιθήσεις . . . δεν αποτελεί με καμιά έννοια σύνδεση, αλλά αποκήρυξη της μιας [του Γραφικού δόγματος περί ανάστασης] για χάρη της άλλης [της ειδωλολατρικής δοξασίας περί αθανασίας της ανθρώπινης ψυχής]».—Τα πλάγια γράμματα δικά μας.

Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά δεν έχουν αποκηρύξει την πίστη τους στην ανάσταση για χάρη της ιδέας περί αθανασίας της ψυχής. Θα χαρούν να σας μιλήσουν για τη χαρμόσυνη ελπίδα τους και να σας αποδείξουν από την Αγία Γραφή ότι, αληθινά, δεν υπάρχει πύρινος άδης.

[Υποσημειώσεις]