Η Αναζήτηση Ενός Παραδείσου Χωρίς Προβλήματα

«ΤΟ ΜΟΝΟ που θέλουμε να κάνουμε είναι να δημιουργήσουμε έναν ασφαλή και πιθανώς συντηρητικό τρόπο ζωής, στα πλαίσια του οποίου οι άνθρωποι θα ενδιαφέρονται ο ένας για τον άλλον», εξήγησε ένα ζευγάρι από τη Βρετανία. Αυτοί αποφάσισαν να βρουν έναν τροπικό νησιωτικό παράδεισο και εκεί να ιδρύσουν μια κοινότητα τα μέλη της οποίας θα ζούσαν μαζί ειρηνικά. Αναμφίβολα μπορείτε να καταλάβετε τα αισθήματά τους. Ποιος δεν θα άρπαζε την ευκαιρία να ζήσει σε έναν παράδεισο χωρίς προβλήματα;

Είναι η Απομόνωση η Λύση;

Η ιδέα της ζωής σε ένα νησί γοητεύει πολλά άτομα που αναζητούν τον παράδεισο, επειδή η απομόνωση προσφέρει κάποιο μέτρο ασφάλειας. Ορισμένοι διαλέγουν νησιά που βρίσκονται στα ανοιχτά των ακτών του Παναμά ή νησιά στην Καραϊβική, όπως αυτά που υπάρχουν στα ανοιχτά της Μπελίζ. Άλλοι στρέφουν την προσοχή τους σε ειδυλλιακές τοποθεσίες στον Ινδικό Ωκεανό—στις Σεϋχέλλες, για παράδειγμα.

Σαστίζει κανείς αν σκεφτεί τα όσα περιλαμβάνονται στην ίδρυση μιας απομονωμένης κοινότητας. Ακόμα και αν υπάρχουν αρκετά χρήματα, η ισχύουσα κρατική νομοθεσία ίσως περιορίζει τη γρήγορη αγορά γης. Αλλά υποθέστε ότι μπορούσατε να αγοράσετε το ιδεώδες τροπικό νησί· θα ήσασταν ευτυχισμένοι εκεί; Θα ήταν ο παράδεισός σας απαλλαγμένος από προβλήματα;

Τα απομακρυσμένα νησιά γύρω από τις ακτές της Βρετανίας φιλοξενούν τώρα έναν αυξανόμενο πληθυσμό. Οι καινούριοι τους κάτοικοι είναι κυρίως άνθρωποι που αναζητούν την απομόνωση και τη γαλήνη. Κάποιος άντρας, ο οποίος ζει μόνος του στο νησί Ιόρσα που έχει έκταση 1.000 στρέμματα και βρίσκεται στα ανοιχτά της δυτικής ακτής της Σκωτίας, ισχυρίζεται ότι ποτέ δεν νιώθει μοναξιά επειδή έχει πολλά να κάνει φροντίζοντας τα εκατό πρόβατά του. Άλλοι οι οποίοι έχουν επιζητήσει την απομόνωση ενός νησιού γρήγορα νιώθουν μοναξιά. Μερικοί λέγεται ότι επιχείρησαν να αυτοκτονήσουν, και χρειάστηκε να τους διασώσουν.

Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι ένα ειδυλλιακό τροπικό νησάκι θα ήταν παράδεισος. Το να ζουν σε ήπιο κλίμα με ελάχιστες ακραίες καιρικές συνθήκες τούς φαίνεται ελκυστικό. Αλλά η ανησυχία για την πιθανή παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας καθώς και για την επακόλουθη άνοδο της στάθμης της θάλασσας έχει σπείρει τον πανικό σε πολλούς νησιώτες. Οι κάτοικοι των χαμηλών ατόλλων που αποτελούν την περιφέρεια του Τοκελάου στο Δυτικό Ειρηνικό καθώς και εκείνοι των διασκορπισμένων Μαλδίβων στον Ινδικό Ωκεανό, νησιών τα οποία δεν εξέχουν πάνω από δύο μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας όταν έχει παλίρροια, νιώθουν και αυτοί να απειλούνται.

Σχεδόν 40 διαφορετικές κυβερνήσεις συμμετέχουν στην ομοσπονδία Αναπτυσσόμενων Κρατών των Μικρών Νησιών με σκοπό να ασκήσουν πίεση ώστε να τους δοθεί βοήθεια για να αντιμετωπίσουν την άσχημη κατάστασή τους. Αν και οι κάτοικοι των μικρών νησιών γενικά έχουν μεγάλη αναμενόμενη διάρκεια ζωής ενώ ταυτόχρονα η βρεφική θνησιμότητα που υπάρχει εκεί είναι χαμηλή, εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα. Οι πετρελαιοκηλίδες και οι βρώμικες θάλασσες κλονίζουν την οικονομία μερικών νησιών. Άλλα νησιά γίνονται σκουπιδότοποι για τοξικά απόβλητα μεγαλύτερων κρατών που θέλουν να τα ξεφορτωθούν.

Ακόμα και το γεγονός ότι εκείνοι που αναζητούν κάποιον παράδεισο θεωρούν τα νησιά καταφύγια αποτελεί απειλή. Πώς γίνεται αυτό; Οι τουρίστες που συρρέουν στις ηλιόλουστες ακτές των νησιών προξενούν μεγάλο συνωστισμό και εξάντληση των ήδη ανεπαρκών πόρων. Αυτοί οι επισκέπτες επιδεινώνουν επίσης το πρόβλημα της ρύπανσης. Στην Καραϊβική, για παράδειγμα, μόνο το ένα δέκατο των λυμάτων που δημιουργούνται από τους 20 εκατομμύρια επισκέπτες κάθε χρόνο υποβάλλονται σε κάποια επεξεργασία.

Κάτι παρόμοιο συμβαίνει σε άλλες εξωτικές τοποθεσίες. Πάρτε για παράδειγμα την Γκόα, στη δυτική ακτή της Ινδίας. «Ο μαζικός τουρισμός “δηλητηριάζει έναν παράδεισο”», δήλωνε η λονδρέζικη εφημερίδα Δι Ιντιπέντεντ ον Σάντεϊ (The Independent on Sunday). Επίσημοι υπολογισμοί δείχνουν ότι οι τουρίστες είχαν αυξηθεί από 10.000 το 1972 σε ένα εκατομμύριο και πλέον στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Κάποια ομάδα προειδοποιεί ότι η εύθραυστη οικολογία και ο μοναδικός πολιτισμός της Γκόα απειλούνται από την απληστία των ξενοδόχων, οι οποίοι ανυπομονούν να κερδίσουν από την εισροή των τουριστών. Μια έκθεση της ινδικής κυβέρνησης επιβεβαιώνει το γεγονός ότι μερικά ξενοδοχεία έχουν ξεφυτρώσει παράνομα στην παραλία. Παίρνουν με φορτηγά την άμμο, κόβουν τα δέντρα και ισοπεδώνουν τους αμμόλοφους. Ρίχνουν τα λύματα στην ακροθαλασσιά ή τα διοχετεύουν σε γειτονικούς ορυζώνες, εξαπλώνοντας έτσι τη μόλυνση.

Χωρίς Έγκλημα;

Η ύπουλη εισβολή του εγκλήματος αμαυρώνει τη φήμη ακόμα και των πιο ειρηνικών περιοχών. Από το μικροσκοπικό νησάκι Μπαρμπούντα της Καραϊβικής έρχεται μια είδηση με τίτλο «Σφαγή στον Παράδεισο». Αυτή περιέγραφε λεπτομερώς τους ανατριχιαστικούς φόνους τεσσάρων ανθρώπων που έγιναν πάνω σε ένα πολυτελές γιοτ, το οποίο ήταν αγκυροβολημένο στα ανοιχτά της ακτής του νησιού. Περιστατικά σαν και αυτό εντείνουν την ανησυχία για την εξάπλωση του εγκλήματος σε ολόκληρη την περιοχή.

«Τα Ναρκωτικά Πυροδοτούν Πολέμους Συμμοριών στον “Παράδεισο”», ήταν ο τίτλος ενός ρεπορτάζ της λονδρέζικης εφημερίδας Δε Σάντεϊ Τάιμς (The Sunday Times) σχετικά με μια χώρα της Κεντρικής Αμερικής. Ένας τοπικός εκδότης σχολίασε με οδύνη το γεγονός ότι η ειρήνη έχει χαθεί: «Τώρα συνηθίζεται να ξυπνάς το πρωί και να βρίσκεις ένα 16χρονο παιδί να κοίτεται μέσα σε μια λίμνη αίματος στο δρόμο».

Εκείνοι που επιδιώκουν να ζήσουν σε κάποιον κοινοτικό παράδεισο ελπίζουν να προσελκύσουν ανθρώπους που θα συμφωνήσουν να ζουν ειρηνικά. Αλλά τι συμβαίνει στην πραγματικότητα; Γρήγορα δημιουργήθηκαν διαφωνίες στην περίπτωση του ζευγαριού από τη Βρετανία, το οποίο αναφέρθηκε στην αρχή. Μερικοί από τους υποψήφιους που επιθυμούσαν να συμμετάσχουν στο εγχείρημά τους ήταν σαφές ότι ήθελαν να πλουτίσουν από αυτό το σχέδιο. «Δεν θέλουμε αρχηγούς», διακήρυξε ο οργανωτής. «Σκοπός μας είναι να ενώσουμε τα κεφάλαιά μας για να υλοποιήσουμε το στόχο μας. Εγώ την αποκαλώ Ουτοπική κοινότητα». Αυτό δεν είναι το πρώτο τέτοιο σχέδιο.—Βλέπε το πλαίσιο «Πειραματικοί Κοινοτικοί Παράδεισοι».

Ορισμένοι άλλοι που αναζητούν τον παράδεισο πιστεύουν ότι θα επιτύχουν το στόχο τους κερδίζοντας κάποιο λαχείο. Αλλά το οικονομικό κέρδος που επιτυγχάνεται με αυτόν τον τρόπο σπάνια φέρνει ευτυχία. Το Φεβρουάριο του 1995, η εφημερίδα Δε Σάντεϊ Τάιμς ανέφερε ότι η οικογένεια του μεγαλύτερου υπερτυχερού του λαχείου στη Βρετανία υπέφερε από σφοδρές εσωτερικές διαμάχες· το γεγονός ότι κέρδισαν δεν τους έφερε τίποτα άλλο παρά «πίκρα, καβγάδες και απογοήτευση». Αυτό δεν είναι ασυνήθιστο σε τέτοιες περιπτώσεις.

Σε μια μελέτη με θέμα την αναζήτηση του ανθρώπου για την Ουτοπία, ο δημοσιογράφος Μπέρναρντ Λέβιν αναφέρεται στο «όνειρο του αυτόματου πλουτισμού» και διαβεβαιώνει: «Όπως συμβαίνει και με πολλά άλλα όνειρα, ο εφιάλτης δεν απέχει πολύ. Υπάρχουν τόσο πολλές επιβεβαιωμένες ιστορίες για ορισμένους οι οποίοι πλούτισαν μέσα σε μια στιγμή με τελική κατάληξη την ολοκληρωτική καταστροφή (ή και αυτοκτονίες), ώστε δεν μπορούμε να τις απορρίψουμε ως συμπτώσεις».

Τι θα Πούμε για τις Εσχατολογικές Αιρέσεις;

Άλλα σενάρια για τον παράδεισο είχαν πιο δόλιες προεκτάσεις. Μια εφημερίδα, σε άρθρο της σχετικά με την πολιορκία του κέντρου της αίρεσης Κλάδος του Δαβίδ από κυβερνητικούς πράκτορες επιβολής του νόμου στο Γουάκο του Τέξας το 1993, αναφέρθηκε στον «εύφλεκτο συνδυασμό όπλων, ελέγχου της διάνοιας και ενός εσχατολόγου προφήτη» που οδήγησε στην πανωλεθρία. Δυστυχώς, αυτό δεν αποτελεί μεμονωμένο περιστατικό.

Οι ακόλουθοι του εκλιπόντος Μπαγκουάν Σρι Ρατζνίς, ενός Ινδού πνευματικού ηγέτη, ίδρυσαν μια κοινότητα στο Όρεγκον αλλά προσέβαλαν το αίσθημα ηθικής των γειτόνων τους. Η χλιδή του ηγέτη τους και οι σεξουαλικοί τους πειραματισμοί υπέσκαψαν τον ισχυρισμό τους ότι είχαν δημιουργήσει «μια όμορφη όαση».

Πολλές αιρέσεις, οι ηγέτες των οποίων έχουν παραδεισιακές ελπίδες, απαιτούν να κάνουν οι οπαδοί τους παράξενες τελετουργίες, οι οποίες μερικές φορές καταλήγουν σε βίαιες αντιπαραθέσεις. Ο Ίαν Μπρόντι, αρθρογράφος εφημερίδας, εξηγεί: «Οι αιρέσεις προσφέρουν ένα καταφύγιο και μια οργανωμένη κοινωνία σε εκείνους που αισθάνονται ότι ζουν σε ένα κενό ή που δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τις πιέσεις του πραγματικού κόσμου». Παρ’ όλα αυτά, τα λόγια του επιβεβαιώνουν το γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι θα ήθελαν να ζουν σε έναν παράδεισο.

Ένας Παράδεισος Χωρίς Προβλήματα

Ο κατάλογος των προβλημάτων μοιάζει ατελείωτος: μόλυνση, έγκλημα, ναρκωτικά, υπερπληθυσμός, συγκρούσεις μεταξύ εθνοτήτων, πολιτική αναταραχή—για να μην αναφερθούμε σε εκείνα τα προβλήματα που είναι κοινά σε όλους τους ανθρώπους, την αρρώστια και το θάνατο. Το συμπέρασμα είναι ότι πουθενά σε αυτόν τον πλανήτη δεν υπάρχει ένας παράδεισος εντελώς απαλλαγμένος από προβλήματα. Όπως αναγνωρίζει ο Μπέρναρντ Λέβιν: «Υπάρχει ένα μελανό σημείο στο υπόμνημα που έχει δημιουργήσει η ανθρωπότητα, και φαίνεται ότι βρίσκεται εκεί σχεδόν από την αρχή της. Το μελανό αυτό σημείο είναι ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να ζει ευτυχισμένος παρά μόνο όταν έχει ελάχιστα ανθρώπινα όντα γύρω του».

Ωστόσο, θα υπάρξει ένας παγγήινος παράδεισος ο οποίος θα είναι πραγματικά απαλλαγμένος από προβλήματα. Το γεγονός ότι αυτός ο παράδεισος θα διαρκέσει το εγγυάται μια υπερανθρώπινη δύναμη. Πράγματι, πάνω από πέντε εκατομμύρια άνθρωποι εργάζονται ακόμα και τώρα προς αυτόν το σκοπό, και ήδη απολαμβάνουν μεταξύ τους πολύτιμη ενότητα και ένα περιβάλλον σχετικά απαλλαγμένο από προβλήματα. Πού μπορείτε να τους βρείτε; Πώς μπορείτε να αποκτήσετε και εσείς την ίδια ελπίδα και τα οφέλη που απολαμβάνουν τώρα; Και για πόσο καιρό θα διαρκέσει αυτός ο ερχόμενος Παράδεισος;

[Πλαίσιο στη σελίδα 6]

Πειραματικοί Κοινοτικοί Παράδεισοι

Στις αρχές του 19ου αιώνα, ο Γάλλος σοσιαλιστής Ετιέν Καμπέ (1788-1856) και 280 φίλοι του ίδρυσαν μια κοινοβιακή κοινότητα στο Νοβού του Ιλινόις, η οποία βασιζόταν στα ιδανικά του. Αλλά μέσα σε οχτώ χρόνια δημιουργήθηκε τέτοια διχόνοια στην κοινότητα ώστε σύντομα διαλύθηκε, όπως συνέβη και με παρόμοιες ομάδες στην Αϊόβα και στην Καλιφόρνια.

Ένας άλλος Γάλλος, ο Σαρλ Φουριέ (1772-1837), ανέπτυξε ιδέες για μια συνεταιριστική αγροτική κοινότητα με εναλλασσόμενους ρόλους για όλα τα μέλη της. Ο καθένας θα αμειβόταν με βάση την επιτυχία της ομάδας ως συνόλου. Αλλά οι κοινότητες που βασίστηκαν σε αυτό το πρότυπο, τόσο στη Γαλλία όσο και στις Ηνωμένες Πολιτείες, αποδείχτηκαν βραχύβιες.

Περίπου την ίδια περίοδο, ο Ουαλός κοινωνικός μεταρρυθμιστής Ρόμπερτ Όουεν (1771-1858) πρότεινε τη δημιουργία συνεταιριστικών χωριών όπου εκατοντάδες άτομα θα συμβίωναν και θα είχαν κοινή κουζίνα και τραπεζαρία. Οι οικογένειες θα ζούσαν σε δικά τους σπίτια και θα φρόντιζαν τα παιδιά τους μέχρι να γίνουν τριών χρονών. Κατόπιν, θα αναλάμβανε τη φροντίδα τους ολόκληρη η κοινότητα. Αλλά τα πειράματα του Όουεν απέτυχαν, και εκείνος έχασε μεγάλο μέρος της προσωπικής του περιουσίας.

Ο Τζον Νόις (1811-1886) ήταν, σύμφωνα με τη Νέα Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα (The New Encyclopædia Britannica), ο ιδρυτής «της πιο επιτυχημένης ουτοπικής σοσιαλιστικής κοινότητας στις Ηνωμένες Πολιτείες». Όταν οι οπαδοί του εγκατέλειψαν τη μονογαμία και επέτρεψαν τις σεξουαλικές σχέσεις σε όλους απλώς με την κοινή συναίνεση, ο Νόις συνελήφθη για μοιχεία.

Η πόλη Λεσέ Φερ, ένα είδος «καπιταλιστικής Ουτοπίας» στην Κεντρική Αμερική, είναι μια πρόσφατη απόπειρα δημιουργίας μιας τέτοιας ουτοπικής κοινότητας, αναφέρει η λονδρέζικη εφημερίδα Δε Σάντεϊ Τάιμς. Το σχέδιο ζητούσε επενδυτές. Εκείνοι που αναζητούσαν έναν παράδεισο δελεάστηκαν από την προοπτική να ζήσουν «στην πόλη-θαύμα του 21ου αιώνα» και πείστηκαν να στείλουν 5.000 δολάρια (περ. 1,2 εκατ. δρχ.) και να συμμετάσχουν σε μια μορφή κερδοσκοπικής πυραμίδας, όπου θα έψαχναν για ομοϊδεάτες τους οι οποίοι με τη σειρά τους θα επένδυαν τα χρήματά τους. Σύμφωνα με πληροφορίες, αυτό το χρηματικό ποσό επαρκεί μόνο για ένα αεροπορικό εισιτήριο ώστε να δει κάποιος το χώρο, «αν πειστεί ποτέ η χώρα να δώσει οικοδομική άδεια και αν χτιστεί ένα μικρό ξενοδοχείο εκεί», έλεγε η εφημερίδα. Δεν υπάρχουν ρεαλιστικές ελπίδες ότι θα ιδρυθεί ποτέ εκεί κάποιος «παράδεισος».

[Εικόνα στη σελίδα 7]

Τα νησιά γοητεύουν πολλά άτομα που αναζητούν τον παράδεισο. Αλλά σήμερα το έγκλημα αμαυρώνει ακόμα και τις πιο ειρηνικές περιοχές