Υεμένη—Μια Χώρα Γεμάτη Εκπλήξεις

ΑΡΑΒΙΚΗ χερσόνησος! Όταν οι άνθρωποι σκέφτονται αυτό το εξωτικό μέρος του κόσμου, συχνά οραματίζονται αμμόλοφους, καμήλες και καραβάνια. Αλλά ενώ μεγάλο μέρος αυτής της περιοχής το χαρακτηρίζουν οι αμμόλοφοι και οι υπερβολικά υψηλές θερμοκρασίες, αυτή έχει επίσης άλλα χαρακτηριστικά τα οποία ίσως σας προκαλέσουν μεγάλη έκπληξη.

Σκεφτείτε, για παράδειγμα, τη χώρα της Υεμένης, τον «αγκώνα» γης που αντικρίζει την Ερυθρά Θάλασσα και τον κόλπο του Άντεν. Αντί να αποτελεί μια άγονη αμμώδη έκταση, η Υεμένη είναι γη βουνών και φαραγγιών· γη σταφυλιών, βερίκοκων και άλλων προκλητικών φρούτων· γη συναρπαστικής αρχιτεκτονικής. Μολονότι ο φοβερός καύσωνας της ερήμου όντως κατακαίει τα παράλια της Υεμένης, μπορεί να μείνετε έκπληκτοι αν μάθετε ότι στα ορεινά της χώρας επικρατεί ένα ευχάριστο εύκρατο κλίμα. Ωστόσο, εκείνο που ενδιαφέρει ιδιαίτερα τους Χριστιανούς είναι η πλούσια ιστορία της—μια ιστορία που ανάγεται στους Βιβλικούς χρόνους.

Ο Δρόμος του Λιβανιού

Στους αρχαίους χρόνους μεγάλος πλούτος εισέρρευσε σε αυτό το μέρος του κόσμου από μια παραξενιά της φύσης—τους αληγείς ανέμους που πνέουν από τον Ινδικό Ωκεανό και οι οποίοι μετέφεραν δροσιά στη νότια ακτή της Αραβίας. Αυτοί οι φορτωμένοι υγρασία άνεμοι συντέλεσαν στο σχηματισμό ιδανικών συνθηκών για την ανάπτυξη ρητινωδών δέντρων των οποίων ο κορμός έδινε την κομμεορητίνη που ονομάζεται λιβάνι.a Όταν καίγεται, το λιβάνι αναδίδει μια γλυκιά μυρωδιά, πράγμα που το κάνει περιζήτητο για χρήση σε θρησκευτικές τελετές. Η χώρα που τώρα ονομάζεται Υεμένη κατείχε εξέχουσα θέση στο εμπόριο του λιβανιού.

Η Υεμένη μπορεί επίσης να ήταν το μέρος όπου βρισκόταν η αρχαία πόλη Οφείρ—η οποία κάποτε αποτελούσε την πηγή του πιο εξαίρετου χρυσού. (Ιώβ 22:24· 28:15, 16· Ψαλμός 45:9) Όπως και αν έχουν τα πράγματα, η Υεμένη ήταν το σταυροδρόμι για τα αρχαία καραβάνια με τις καμήλες τα οποία μετέφεραν χρυσό, λιβάνι και μπαχαρικά σε μακρινά μέρη, όπως στην αρχαία Παλαιστίνη και στην Τύρο. (Ιεζεκιήλ 27:2, 22-25, ΜΝΚ) Αυτό έφερε μεγάλο πλούτο όχι μόνο στους ίδιους τους εμπόρους αλλά επίσης στα διάφορα βασίλεια που βρίσκονταν κατά μήκος της διαδρομής και απαιτούσαν την καταβολή φόρου από τα καραβάνια.

Το βασίλειο της Σεβά, το οποίο όπως πιστεύεται βρισκόταν στην περιοχή που τώρα αποτελεί το ανατολικό μέρος της Υεμένης, έφτασε να δεσπόζει στο δρόμο των καραβανιών. Αυτό έγινε πασίγνωστο για τις αγοραπωλησίες λιβανιού, μύρου, χρυσού, πολύτιμων λίθων και ελεφαντοστού. (Ησαΐας 60:6) Στις μέρες του Σολομώντα, η βασίλισσα της Σεβά ταξίδεψε από «τα πέρατα της γης» για να ακούσει τη σοφία εκείνου του βασιλιά από πρώτο χέρι. (Ματθαίος 12:42) Σύμφωνα με την ιστορική Βιβλική αφήγηση, αυτή πήγε στην Ιερουσαλήμ «μετά συνοδίας μεγάλης σφόδρα, μετά καμήλων πεφορτωμένων αρώματα και χρυσόν πολύν σφόδρα και λίθους πολυτίμους». (1 Βασιλέων 10:1, 2) Η ανάμνηση αυτής της αρχαίας βασίλισσας παραμένει ζωντανή ανάμεσα στους Υεμενίτες σήμερα. Αν και το Κοράνιο δεν την κατονομάζει, η Ισλαμική παράδοση την αποκαλεί Μπίλκις—όνομα που εμφανίζεται σε πολλά εμπορεύματα στην Υεμένη.

Αιώνες Παρακμής

Επί αιώνες η Υεμένη απολάμβανε μεγάλο πλούτο, τόσο μεγάλο ώστε οι Ρωμαίοι της έδωσαν το λατινικό όνομα Αράμπια φέλιξ, δηλαδή «Ευδαίμων Αραβία». Αλλά όταν οι Ρωμαίοι έκαναν την αποστατική Χριστιανοσύνη θρησκεία του Κράτους, η ζήτηση για λιβάνι μειώθηκε. Κάτι άλλο που επίσπευσε την παρακμή της Υεμένης ήταν η καταστροφική κατάρρευση του μεγάλου φράγματος Μαρίμπ—κύριο μέρος ενός τεράστιου αρδευτικού συστήματος το οποίο πότιζε αυτή την περιοχή από τον όγδοο αιώνα Π.Κ.Χ.

Η Υεμένη ξαναήρθε για λίγο στο προσκήνιο χάρη στην αυξανόμενη δημοτικότητα ενός άλλου προϊόντος—του καφέ. Γύρω στο 1610 οι Ευρωπαίοι ανακάλυψαν το ελκυστικό άρωμα και την ελκυστική γεύση αυτών των εξωτικών κόκκων από τα ορεινά της Υεμένης. Η πόλη της Μόκας που βρίσκεται στο νότιο άκρο της Ερυθράς Θάλασσας έγινε το κύριο λιμάνι εξαγωγής καφέ. Έτσι η λέξη «μόκα» έγινε συνώνυμη του αραβικού καφέ και κοινότατη λέξη στο Βόρειο Ημισφαίριο.

Αλλά πριν περάσει πολύς καιρός άρχισε η εξαγωγή των καφεόδεντρων τα οποία αναπτύχτηκαν με επιτυχία σε άλλες χώρες. Ως αποτέλεσμα, η πόλη της Μόκας άρχισε να παρακμάζει. Ενώ ο καφές εξακολουθεί να αποτελεί σημαντικό εξαγώγιμο προϊόν της Υεμένης, η πόλη της Μόκας σήμερα δεν είναι τίποτα παραπάνω από ένα ήσυχο ψαρολίμανο.

Μια Ματιά στην Πρωτεύουσα της Υεμένης

Ενώ η πρώτη της δόξα έχει σβήσει, η Υεμένη έχει ακόμα πολλά ελκυστικά—και εκπληκτικά—χαρακτηριστικά. Η πρωτεύουσα, η Σανά, βρίσκεται σε ένα επιβλητικό οροπέδιο ύψους 2.000 και πλέον μέτρων και έχει ευχάριστο εύκρατο κλίμα. Η πλειονότητα των 12 εκατομμυρίων κατοίκων της Υεμένης—αριθμός που αντιστοιχεί περίπου με το ένα τρίτο του πληθυσμού όλης της Αραβίας—ζει, όχι στην καυτή έρημο, αλλά σε αυτό το οροπέδιο και στα πολλά βουνά που υπάρχουν διάσπαρτα σε αυτή τη χώρα.

Η Σανά είναι ηλικίας χιλιάδων χρόνων, και το γεγονός ότι είναι τόσο αρχαία φαίνεται καλά από την αρχιτεκτονική της. Τα κτίρια από πέτρα τα κοσμούν άσπρες κορνίζες γύρω από τα παράθυρα, καφασωτές αψίδες και πολύχρωμα γυάλινα μωσαϊκά. Σε μερικά τμήματα της πόλης, παλιά και νέα κτίρια στέκονται πλάι πλάι, και είναι πρακτικά αδύνατο να τα ξεχωρίσει κανείς. Αλλά στο λαβύρινθο του παλιού τμήματος της Σανά, μπορεί κανείς να δει κτίρια—μερικά έχουν οχτώ ή περισσότερα πατώματα—που σαφώς υπάρχουν επί αιώνες.

Όταν κάποιος αφήνει το παλιό τμήμα της Σανά, περνάει μέσα από την επιβλητική μεσαιωνική πύλη και περιπλανιέται στην ορεινή ύπαιθρο. Με στρογγυλούς πύργους που χρησιμοποιούνται για κατοικίες, οι οποίοι έχουν τέσσερα ή και περισσότερα πατώματα, και προστατευτικά τείχη που είχαν χτιστεί χωρίς τσιμέντο ή λάσπη, το κάθε χωριό μοιάζει με τεράστιο κάστρο χτισμένο στη βουνοπλαγιά. Πράγματι, μερικά χωριά δένουν τόσο πολύ με το τοπίο γύρω τους ώστε δεν μπορείτε να τα διακρίνετε παρά μόνο όταν φτάσετε κοντά.

Ένα άτομο ίσως μείνει έκπληκτο που οι άνθρωποι μπορούν να ζουν σε τόσο μεγάλα ύψη. Αλλά κοιτώντας ακόμα πιο ψηλά, μπορεί να δει άλλη μια σειρά από οικισμούς που μοιάζουν με οχυρά «κουρνιασμένα» σε ακόμα μεγαλύτερο υψόμετρο. Στις απότομες πλαγιές υπάρχουν χτιστές αναβαθμίδες οι οποίες περιβάλλουν αυτά τα ορεινά χωριά.

Ο Λαός της Υεμένης

Οι επισκέπτες από τη Δύση περιμένουν πράγματι ότι οι Υεμενίτες θα είναι εξωτικός λαός. Αλλά η πραγματικότητα μπορεί ακόμα και να ξεπερνάει τις προσδοκίες τους. Στην αρχή, το παρουσιαστικό των αντρών οι οποίοι ζουν στα ορεινά μπορεί να φαίνεται αρκετά απειλητικό. Αυτοί φορούν τη φούτα, ένα ένδυμα που μοιάζει με φούστα και τυλίγεται γύρω από το σώμα, και μια φαρδιά ζώνη στην οποία είναι στερεωμένο ένα πολύ εντυπωσιακό ξίφος. Στα χωριά πολλοί μάλιστα κουβαλάνε μεγάλα πολυβόλα στους ώμους τους.

Ναι, οι άντρες της Υεμένης υπερηφανεύονται για τον οπλισμό τους. Ολόκληρα τμήματα στην αγορά είναι αφιερωμένα στην πώληση του τζάμπια, ενός καμπυλωτού ξίφους. Γενικά, αυτό το φορούν αγόρια ηλικίας 14 χρονών και άνω ως σύμβολο της ανδρικής ηλικίας. Ωστόσο, μπορεί κανείς να δει ακόμα και μικρά αγόρια να το φορούν. Η λαβή του ξίφους μπορεί να είναι φτιαγμένη από πλαστικό, ξύλο ή πολύ ακριβό κέρατο ρινόκερου, και η θήκη συχνά είναι διακοσμημένη με όμορφα σχέδια από ασήμι. Η λεπίδα είναι πολύ κοφτερή. Ευτυχώς, τα μαχαίρια είναι κυρίως διακοσμητικά. Οι άντρες της Υεμένης είναι στην πραγματικότητα πολύ φιλόξενοι και εκτιμούν τις όποιες προσπάθειες καταβάλλουν οι επισκέπτες για να πιάσουν κουβέντα.

Στα μάτια των επισκεπτών από τη Δύση, η εμφάνιση των γυναικών της Υεμένης δεν είναι λιγότερο εξωτική. Αυτές φορούν σκουρόχρωμα ρούχα, είναι εντελώς καλυμμένες με πέπλο και δεν δείχνουν ούτε καν τα μάτια τους. Η ζωή τους δεν είναι εύκολη. Στα ορεινά χωριά, οι γυναίκες εργάζονται πολύ και σκληρά μεταφέροντας νερό, τροφή για τα ζώα και καύσιμα. Το έθιμο είναι να υπάρχουν μεγάλες οικογένειες.

Μια επίσκεψη στις αγορές μάς δίνει ακόμα μια ευκαιρία να παρατηρήσουμε πώς ζουν αυτοί οι γοητευτικοί άνθρωποι. Τα καταστήματα με τα μπαχαρικά αναδίδουν υπέροχες μυρωδιές. Το στόμα μας υγραίνεται όταν βλέπουμε τα ρόδια, τα ροδάκινα, τα βερίκοκα, τα σταφύλια και τα αμύγδαλα. Οι χειροτέχνες είναι απασχολημένοι καθώς κατεργάζονται το δέρμα, το χρυσό, το ασήμι και άλλα μέταλλα.

Στο χώρο της αγοράς, μπορεί επίσης να δει κανείς πολυάριθμα σουκ, δηλαδή μαγαζιά, που πουλάνε κατ—φύλλα του φυτού κάθα η εδώδιμος. Όταν κάποιος μασήσει ή πιπιλίσει το κατ, αυτό ενεργεί ως τονωτικό· μερικοί λένε ότι προκαλεί εθισμό. Εντούτοις, το μάσημα του κατ αποτελεί σημαντικό μέρος της ζωής των Υεμενιτών. Μεγάλα τμήματα των βουνοπλαγιών είναι αφιερωμένα στην καλλιέργεια του φυτού κάθα η εδώδιμος. Ομάδες αντρών περνούν ώρες ολόκληρες μασώντας τα φύλλα ενώ απολαμβάνουν κάποια συζήτηση. Μερικοί επίσης μασούν κατ ενώ εργάζονται—ή ακόμα ενώ οδηγούν.

Εντούτοις, το μάσημα του κατ είναι μια πολύ ακριβή συνήθεια, η οποία στοιχίζει μέχρι και το ένα τρίτο του εισοδήματος μιας οικογένειας Υεμενιτών. Τέλος, μερικοί επισημαίνουν την ύπαρξη κινδύνων για την υγεία, οι οποίοι περιλαμβάνουν παραμορφωμένα σαγόνια, διαταραχές στον ύπνο και στην όρεξη και εντερικές παθήσεις. Γι’ αυτό κάποιοι κυβερνητικοί αξιωματούχοι έχουν μιλήσει ανοιχτά εναντίον αυτού του ναρκωτικού. Αλλά μέχρι σήμερα υπάρχουν ελάχιστα σημάδια που να δείχνουν ότι η επιρροή που ασκεί το κατ στο λαό της Υεμένης έχει αρχίσει να μειώνεται.

Ωστόσο, υπάρχουν αποδείξεις για το ότι ο παραδοσιακός τρόπος ζωής αρχίζει να παραχωρεί τη θέση του στο Δυτικό εκσυγχρονισμό. Πολλοί άντρες έχουν φύγει για να εργαστούν στο εξωτερικό. Μερικές οικογένειες έχουν μετακομίσει στις πόλεις, εκθέτοντας τους νέους στην επιρροή της εισαγόμενης μουσικής και των ξενόφερτων βιντεοταινιών. Είναι δικαιολογημένο το ότι δεν ανυπομονούν όλοι να δουν τη μετάβαση της χώρας τους στο σύγχρονο κόσμο.

Συνεπώς θα είναι ενδιαφέρον να δει κανείς τι επιφυλάσσει το μέλλον για αυτή τη χώρα. Σχετικά λίγα πράγματα έχουν γίνει για να εξερευνηθούν τα αρχαιολογικά ερείπια της χώρας, και ίσως μελλοντικές ανασκαφές να αποκαλύψουν μερικά γοητευτικά μυστικά του ξακουστού παρελθόντος της Υεμένης. Στο μεταξύ, η Υεμένη προσφέρει στον ταξιδιώτη που αγαπάει τις περιπέτειες άφθονους λόγους για να επισκεφτεί αυτή τη χώρα των εκπλήξεων.—Από συνεργάτη.

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνα στη σελίδα 24, 25]

Μπεμπ-ελ-Υέμεν, η πύλη της Σανά που οδηγεί στο παλιό τμήμα της πόλης

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Δεξιά: Αγορά μαχαιριών στη Σανά

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Κάτω: Μικρές κωμοπόλεις δένουν με το τοπίο γύρω τους