Αυτή είναι η εμπειρία εκατομμυρίων ανθρώπων σήμερα. Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του Ο.Η.Ε. για τους Πρόσφυγες (UNHCR), 27 εκατομμύρια άνθρωποι παγκόσμια έχουν εξαναγκαστεί σε φυγή εξαιτίας πολέμου ή διωγμού. Άλλα 23 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εκτοπιστεί μέσα στην ίδια τους τη χώρα. Συνολικά, ο 1 στους 115 ανθρώπους στη γη έχει εξαναγκαστεί σε φυγή. Οι περισσότεροι είναι γυναικόπαιδα. Παιδιά του πολέμου και της συμφοράς, οι πρόσφυγες έχουν γίνει έρμαιο σε έναν κόσμο που δεν τους θέλει, έναν κόσμο που τους απορρίπτει, όχι για το ποιοι είναι, αλλά για το τι είναι.

Αυξανόμενοι Αριθμοί Προσφύγων

ΣΤΟ μεγαλύτερο μέρος της η ανθρώπινη ιστορία έχει αμαυρωθεί από πολέμους, πείνες και διωγμούς. Ως αποτέλεσμα, πάντοτε υπήρχαν άνθρωποι που χρειάζονταν άσυλο. Η ιστορία μαρτυρεί ότι έθνη και λαοί έχουν δώσει άσυλο σε εκείνους που έχουν ανάγκη.

Οι αρχαίοι Αζτέκοι, Ασσύριοι, Εβραίοι, Έλληνες, Μουσουλμάνοι, και άλλοι, είχαν νόμους που μεριμνούσαν για το άσυλο. Ο φιλόσοφος Πλάτων έγραψε πριν από 23 αιώνες και πλέον: «Ο ξένος, απομονωμένος από τους συμπατριώτες του και την οικογένειά του, πρέπει να είναι αντικείμενο μεγαλύτερης αγάπης από μέρους των ανθρώπων και των θεών. Έτσι, πρέπει να λαβαίνονται όλες οι προφυλάξεις ώστε να μη διαπράττεται κανένα κακό εις βάρος των ξένων».

Στη διάρκεια του 20ού αιώνα, ο αριθμός των προσφύγων έχει σημειώσει αλματώδη αύξηση. Προκειμένου να παρασχεθεί φροντίδα στους 1,5 εκατομμύριο πρόσφυγες που άφησε πίσω του ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, ιδρύθηκε το 1951 η Ύπατη Αρμοστεία του Ο.Η.Ε. για τους Πρόσφυγες (UNHCR). Είχε προγραμματισμένη διάρκεια ζωής τριών ετών, με την ιδέα ότι οι υπάρχοντες πρόσφυγες σύντομα θα ενσωματώνονταν στις κοινωνίες στις οποίες είχαν βρει άσυλο. Είχαν την εντύπωση ότι κατόπιν ο οργανισμός θα μπορούσε να διαλυθεί.

Στο πέρασμα των δεκαετιών, όμως, ο αριθμός των προσφύγων αυξανόταν αδιάκοπα. Το 1975 ο αριθμός τους είχε φτάσει τα 2,4 εκατομμύρια. Το 1985 ήταν 10,5 εκατομμύρια. Το 1995 ο αριθμός των ανθρώπων τους οποίους προστάτευε και βοηθούσε η UNHCR είχε φτάσει τα 27,4 εκατομμύρια!

Πολλοί έλπιζαν ότι η μεταψυχροπολεμική περίοδος θα άνοιγε το δρόμο για την επίλυση του παγκόσμιου προβλήματος των προσφύγων· αυτό δεν έγινε. Απεναντίας, χώρες έχουν διασπαστεί εξαιτίας ιστορικών ή εθνικών διχασμών, καταλήγοντας σε συρράξεις. Καθώς μαίνονταν οι πόλεμοι, οι άνθρωποι έφευγαν για να σωθούν, γνωρίζοντας ότι οι κυβερνήσεις τους δεν μπορούσαν ή δεν επρόκειτο να τους προστατέψουν. Το 1991, για παράδειγμα, σχεδόν δύο εκατομμύρια Ιρακινοί κατέκλυσαν τις γειτονικές χώρες. Από τότε, όπως υπολογίζεται, 735.000 πρόσφυγες έχουν εγκαταλείψει την πρώην Γιουγκοσλαβία. Έπειτα, το 1994, ο εμφύλιος πόλεμος στη Ρουάντα ανάγκασε τους μισούς και πλέον από τους 7,3 εκατομμύρια κατοίκους της χώρας να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Περίπου 2,1 εκατομμύρια πολίτες της Ρουάντα ζήτησαν καταφύγιο σε γειτονικές αφρικανικές χώρες.

Γιατί Επιδεινώνεται το Πρόβλημα;

Αρκετοί παράγοντες συντελούν στον αυξανόμενο αριθμό των προσφύγων. Σε μερικά μέρη, όπως το Αφγανιστάν και η Σομαλία, έχουν καταρρεύσει οι κυβερνήσεις. Αυτό κατέληξε στο να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους ένοπλες οργανώσεις που λεηλατούν την ύπαιθρο αχαλίνωτα, προκαλώντας πανικό και φυγή.

Σε άλλα μέρη, οι συγκρούσεις βασίζονται σε πολύπλοκες διαφορές μεταξύ εθνοτήτων ή θρησκειών, όπου κύριος στόχος των αντιμαχόμενων παρατάξεων είναι να διώξουν τον άμαχο πληθυσμό. Σχετικά με τον πόλεμο στην πρώην Γιουγκοσλαβία, ένας εκπρόσωπος του Ο.Η.Ε. είπε με θλίψη στα μέσα του 1995: «Για πολλούς, είναι τρομερά δύσκολο να καταλάβουν τις αιτίες αυτού του πολέμου: ποιος πολεμάει, γιατί πολεμάει. Υπάρχει μια μαζική έξοδος από τη μια πλευρά και κατόπιν, τρεις εβδομάδες αργότερα, υπάρχει μια μαζική έξοδος από την άλλη πλευρά. Είναι πολύ δύσκολο να το καταλάβουν ακόμη και εκείνοι που υποτίθεται ότι το καταλαβαίνουν».

Τα πολύ καταστροφικά σύγχρονα όπλα—εκτοξευτές πολλαπλών πυραύλων, βλήματα, πυροβόλα και τα παρόμοια—εντείνουν τη σφαγή και διευρύνουν το πεδίο της σύρραξης. Το αποτέλεσμα: ακόμη περισσότεροι πρόσφυγες. Στα πρόσφατα χρόνια περίπου το 80 τοις εκατό των προσφύγων παγκόσμια έχει εγκαταλείψει αναπτυσσόμενες χώρες και έχει καταφύγει σε επίσης αναπτυσσόμενες γειτονικές χώρες, οι οποίες δεν έχουν τη δυνατότητα να φροντίσουν εκείνους που ζητούν άσυλο.

Σε πολλές συρράξεις η έλλειψη τροφής συντελεί στο πρόβλημα. Όταν οι άνθρωποι λιμοκτονούν, ίσως επειδή έχουν αποκλειστεί οι εφοδιοπομπές, αναγκάζονται να μετακινηθούν. Η εφημερίδα Δε Νιου Γιορκ Τάιμς (The New York Times) σημειώνει: «Σε μέρη όπως το Κέρας της Αφρικής, ο συνδυασμός της ξηρασίας και του πολέμου έχει ερημώσει τη γη σε βαθμό που να μην μπορεί πλέον να συντηρήσει κανέναν στη ζωή. Το αν οι εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι που φεύγουν το κάνουν αυτό εξαιτίας της λιμοκτονίας ή του πολέμου δεν έχει και μεγάλη σημασία».