Τον έκτο αιώνα, η Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία είχε ήδη πεθάνει. Είχε αντικατασταθεί από το Ανατολικό αντίστοιχό της, τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία που είχε πρωτεύουσά της την Κωνσταντινούπολη. Αλλά οι αντίστοιχες εκκλησίες τους, μεταξύ των οποίων υπήρχε η πιο ετοιμόρροπη σχέση, διαπίστωσαν σύντομα ότι απειλούνταν από έναν κοινό εχθρό, από τη γοργά εξαπλούμενη Ισλαμική κυριαρχία.

Η Ανατολική εκκλησία το συνειδητοποίησε τελικά αυτό, όταν, τον έβδομο αιώνα, οι Μουσουλμάνοι κατέλαβαν την Αίγυπτο και άλλα μέρη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας που βρίσκονταν στη Βόρεια Αφρική.

Οι Σταυροφορίες αύξησαν επίσης την ένταση μεταξύ Ανατολής και Δύσης, η οποία αναπτυσσόταν από το 1054, όταν ο Πατριάρχης της Ανατολής, Μιχαήλ Κηρουλάριος, και ο Καρδινάλιος της Δύσης, Ουμβέρτος, αφόρισαν ο ένας τον άλλον. Όταν οι Σταυροφόροι αντικατέστησαν τους Έλληνες κληρικούς με Λατίνους επισκόπους στις πόλεις που κατέλαβαν, το σχίσμα μεταξύ Ανατολής και Δύσης έφτασε στο σημείο να αγγίξει και τον κοινό λαό.

Ο διχασμός των δυο εκκλησιών έγινε πλήρης στη διάρκεια της Τέταρτης Σταυροφορίας, όταν—σύμφωνα με τον πρώην Αγγλικανό Εφημέριο του Καντέρμπουρι, Χέρμπερτ Γουάνταμς—ο Πάπας Ινοκέντιος Γ΄ έπαιξε «διπλό παιχνίδι». Αφενός, ο πάπας αγανάκτησε για τη λαφυραγώγηση της Κωνσταντινούπολης. (Βλέπε το πλαίσιο στη σελίδα 24.) Ο ίδιος έγραψε: «Πώς μπορούμε να αναμένουμε από την Εκκλησία των Ελλήνων να δείξει και πάλι αφοσίωση στην Αγία Έδρα, τη στιγμή που έχει δει τους Λατίνους να δίνουν το παράδειγμα στο κακό και στην εκτέλεση του έργου του διαβόλου, έτσι ώστε ήδη, και για εύλογες αιτίες, οι Έλληνες τους μισούν ήδη χειρότερα κι από τα σκυλιά». Αφετέρου, αυτός επωφελήθηκε πρόθυμα από την κατάσταση, εγκαθιδρύοντας εκεί ένα Λατινικό βασίλειο, υπό την ηγεσία κάποιου δυτικού πατριάρχη.

Αφού πέρασαν δυο αιώνες σχεδόν ακατάπαυστου πολέμου, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία είχε εξασθενήσει τόσο πολύ, ώστε δεν μπόρεσε να αντισταθεί στις ορμητικές επιθέσεις των Οθωμανών Τούρκων, οι οποίοι κατέλαβαν τελικά την Κωνσταντινούπολη στις 29 Μαΐου 1453. Η αυτοκρατορία είχε κατακερματιστεί όχι απλώς από το Ισλαμικό σπαθί, αλλά κι από το σπαθί που χρησιμοποίησε η αδελφή εκκλησία της αυτοκρατορίας, που βρισκόταν στη Ρώμη.