Πώς Επιβίωσε η Θρησκεία

ΟΤΑΝ η ναζιστική Γερμανία εισέβαλε στη Ρωσία τον Ιούνιο του 1941, οι σοβιετικές αρχές ουσιαστικά είχαν ήδη αφανίσει τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία. Αλλά μετά τη ναζιστική εισβολή, άρχισαν να αλλάζουν τη στάση τους απέναντι στη θρησκεία. Ποια ήταν η αιτία;

Ο Ρίτσαρντ Όβαρι, καθηγητής της σύγχρονης ιστορίας στο Κολέγιο Κινγκς του Λονδίνου, εξήγησε στο βιβλίο του Ο Πόλεμος της Ρωσίας​—Αίμα Πάνω στο Χιόνι (Russia’s War​—Blood Upon the Snow): «Ο Μητροπολίτης Σέργιος, αρχηγός της Εκκλησίας, απηύθυνε στους πιστούς την έκκληση, από την πρώτη κιόλας μέρα της εισβολής των Γερμανών, να κάνουν ό,τι μπορούν για τη νίκη. Εξέδωσε τουλάχιστον είκοσι τρεις επιστολές μέσα στα επόμενα δύο χρόνια, προσκαλώντας το ποίμνιό του να πολεμήσει για το άθεο κράτος στο οποίο ζούσαν». Έτσι λοιπόν, όπως συνέχισε ο Όβαρι, “ο Στάλιν άφησε τη θρησκεία να ανθίσει και πάλι”.

Το 1943, ο Στάλιν δέχτηκε τελικά να αναγνωρίσει την Ορθόδοξη Εκκλησία διορίζοντας τον Σέργιο νέο πατριάρχη της. «Οι αρχές της Εκκλησίας ανταποκρίθηκαν συγκεντρώνοντας χρήματα από τους πιστούς προκειμένου να χρηματοδοτήσουν μια σοβιετική τεθωρακισμένη στρατιωτική φάλαγγα», ανέφερε ο Όβαρι. «Οι ιερείς και οι επίσκοποι ενθάρρυναν το εκκλησίασμά τους να τηρούν την πίστη​—στον Θεό και στον Στάλιν».

Περιγράφοντας αυτή την περίοδο της ρωσικής ιστορίας, ο Ρώσος θεολόγος Σεργκέι Ιβανένκο έγραψε: “Το επίσημο έντυπο της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, Το Περιοδικό του Πατριαρχείου της Μόσχας (The Journal of the Moscow Patriarchate), εξυμνούσε τον Στάλιν ως το μεγαλύτερο ηγέτη και δάσκαλο όλων των εποχών και των εθνών, σταλμένο από τον Θεό για να σώσει το έθνος από την καταδυνάστευση, τους γαιοκτήμονες και τους καπιταλιστές. Προσκαλούσε τους πιστούς να καταθέσουν και την τελευταία ρανίδα του αίματός τους υπερασπιζόμενοι την ΕΣΣΔ ενάντια στους εχθρούς της και να δώσουν όλο τους το είναι για την οικοδόμηση του κομμουνισμού”.

«Θεωρούνταν Πολύτιμοι από την Κα-Γκε-Μπε»

Ακόμη και μετά τη λήξη του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου το 1945, η Ορθόδοξη Εκκλησία εξακολούθησε να είναι χρήσιμη στους κομμουνιστές. Το βιβλίο Σοβιετική Ένωση: Τα Πενήντα Χρόνια (The Soviet Union: The Fifty Years), το οποίο επιμελήθηκε ο Χάρισον Σόλζμπερι, αποκάλυψε το λόγο: «Με το τέλος του πολέμου, οι ηγέτες της εκκλησίας εναρμονίστηκαν με τις απαιτήσεις του Ψυχρού Πολέμου, τις οποίες επέβαλλε η εξωτερική πολιτική του Στάλιν».

Το πρόσφατο βιβλίο Το Σπαθί και η Ασπίδα (The Sword and the Shield) περιγράφει πώς οι ηγέτες της εκκλησίας υπηρέτησαν τα σοβιετικά συμφέροντα. Εξηγεί ότι ο Πατριάρχης Αλέξιος Α΄, που είχε διαδεχθεί τον Σέργιο ως πατριάρχης το 1945, «συμμετείχε στο Παγκόσμιο Συμβούλιο για την Ειρήνη, έναν σοβιετικό οργανισμό-βιτρίνα που ιδρύθηκε το 1949». Το βιβλίο επισημαίνει επίσης ότι αυτός και ο Μητροπολίτης Νικόλαος «θεωρούνταν πολύτιμοι από την Κα-Γκε-Μπε [τη Σοβιετική Επιτροπή Κρατικής Ασφάλειας] ως μέσα επιρροής».

Είναι αξιοσημείωτο ότι το 1955 ο Πατριάρχης Αλέξιος Α΄ διακήρυξε: «Η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία υποστηρίζει την απόλυτα ειρηνική εξωτερική πολιτική της κυβέρνησής μας, όχι επειδή η Εκκλησία δήθεν δεν έχει ελευθερία, αλλά επειδή η σοβιετική πολιτική είναι ορθή και συμπορεύεται με τα Χριστιανικά ιδεώδη τα οποία κηρύττει η Εκκλησία».

Στις 22 Ιανουαρίου 2000 η εφημερίδα Δε Γκάρντιαν (The Guardian) του Λονδίνου, στην Αγγλία, ανέφερε ότι ο Ορθόδοξος ιερέας Γκιόργκι Έντελσταϊν είπε: «Όλοι οι επίσκοποι επιλέγονταν προσεκτικά έτσι ώστε να συνεργάζονται με τη σοβιετική κυβέρνηση. Όλοι ήταν πράκτορες της Κα-Γκε-Μπε. Είναι ευρέως γνωστό ότι ο Πατριάρχης Αλέξιος είχε στρατολογηθεί από την Κα-Γκε-Μπε με το κωδικό όνομα Ντροζντόφ. Σήμερα οι επίσκοποι ακολουθούν την ίδια πολιτική που ακολουθούσαν πριν από 20 ή 30 χρόνια».

Η Υπηρέτρια του Σοβιετικού Κράτους

Όσον αφορά τη σχέση ανάμεσα στην Ορθόδοξη Εκκλησία και στις σοβιετικές αρχές, το περιοδικό Λάιφ (Life) της 14ης Σεπτεμβρίου 1959 παρατήρησε: «Ο Στάλιν έκανε μερικές παραχωρήσεις στη θρησκεία και η εκκλησία τού συμπεριφερόταν σαν να ήταν τσάρος. Η συνεργασία της Ορθοδοξίας έχει διασφαλιστεί από ένα ειδικό υπουργείο της κυβέρνησης και έκτοτε οι κομμουνιστές χρησιμοποιούν την εκκλησία ως εκτελεστικό όργανο του σοβιετικού κράτους».

Ο Μάθιου Σπίνκα, ειδικός σε ζητήματα που αφορούν τη ρωσική εκκλησία, επιβεβαίωσε την ύπαρξη στενής σχέσης Εκκλησίας-Κράτους στο βιβλίο του Η Εκκλησία στη Σοβιετική Ρωσία (The Church in Soviet Russia), που εκδόθηκε το 1956. «Ο νυν Πατριάρχης Αλέξιος», έγραψε, «έχει κάνει σκόπιμα την Εκκλησία του όργανο της κυβέρνησης». Πράγματι, η Ορθόδοξη Εκκλησία ουσιαστικά επέζησε επειδή έγινε η υπηρέτρια του Κράτους. “Αλλά είναι τόσο αξιόμεμπτο αυτό;” μπορεί να ρωτήσετε. Εξετάστε πώς βλέπουν αυτό το ζήτημα ο Θεός και ο Χριστός.

Ο Ιησούς Χριστός είπε για τους αληθινούς μαθητές του: «Δεν είστε μέρος του κόσμου, αλλά εγώ σας έχω εκλέξει και ξεχωρίσει από τον κόσμο». Επίσης ο Λόγος του Θεού θέτει το καίριο ερώτημα: «Μοιχαλίδες, δεν γνωρίζετε ότι η φιλία με τον κόσμο είναι έχθρα με τον Θεό;» (Ιωάννης 15:19· Ιακώβου 4:4) Επομένως, όπως δείχνει η Γραφή, η εκκλησία έγινε μια θρησκευτική πόρνη με την οποία «πόρνευσαν οι βασιλιάδες της γης». Έχει αποδείξει ότι είναι μέρος της “Βαβυλώνας της Μεγάλης, της μητέρας των πορνών και των αηδιαστικών πραγμάτων της γης”, όπως αποκαλείται στη Γραφή.​—Αποκάλυψη 17:1-6.

[Πλαίσιο στη σελίδα 11]

Η Συνεργασία της Εκκλησίας με τις Σοβιετικές Αρχές

Στο βιβλίο του Η Ρωσία Δεν Είναι Γρίφος (Russia Is No Riddle), που εκδόθηκε το 1945, ο Έντμουντ Στίβενς έγραψε: «Η Εκκλησία πρόσεχε πολύ να μη δαγκώσει το χέρι που την τάιζε. Αναγνώριζε πλήρως ότι, σε ανταπόδοση για την εύνοια που της παρείχε, το Κράτος ανέμενε από την Εκκλησία να δίνει αμέριστη υποστήριξη στο σύστημα και να κινείται εντός συγκεκριμένων ορίων».

Ο Στίβενς συνέχισε: «Η μακραίωνη παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας ως επίσημης θρησκείας του Κράτους είχε ριζώσει βαθιά, και έτσι η εκκλησία πέρασε πολύ ομαλά στο νέο της ρόλο​—τη στενή συνεργασία με τη Σοβιετική Κυβέρνηση».

Το Ινστιτούτο Κέστον ερεύνησε σε βάθος τη συνεργασία που είχε κατά το παρελθόν ο Αλέξιος Β΄, ο σημερινός πατριάρχης της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, με τις σοβιετικές αρχές. Η έκθεση του ινστιτούτου κατέληγε: «Η συνεργασία του Αλέξιου δεν ήταν η εξαίρεση​—σχεδόν όλοι οι μεγάλοι ηγέτες όλων των επίσημα αναγνωρισμένων θρησκευτικών δογμάτων​—περιλαμβανομένων των Καθολικών, των Βαπτιστών, των Αντβεντιστών, των Μουσουλμάνων και των Βουδιστών—​ήταν στρατολογημένοι πράκτορες της Κα-Γκε-Μπε. Πράγματι, η ετήσια έκθεση που περιγράφει τη στρατολόγηση του Αλέξιου περιλαμβάνει επίσης πολλούς άλλους πράκτορες, μερικοί από τους οποίους ανήκαν στην Εσθονική Λουθηρανική Εκκλησία».

[Εικόνα στη σελίδα 10]

Λόγω της υποστήριξης από την εκκλησία στη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, ο Στάλιν επέτρεψε στη θρησκεία να ανθίσει προσωρινά

[Ευχαριστίες]

Φωτογραφία U.S. Army

[Εικόνα στη σελίδα 10]

Ο Πατριάρχης Αλέξιος Α΄ (1945-1970) είπε: “Η σοβιετική πολιτική συμπορεύεται με τα Χριστιανικά ιδεώδη τα οποία κηρύττει η Εκκλησία”

[Ευχαριστίες]

Central State Archive regarding the film/photo/phono documents of Saint-Petersburg