«Ουόλσιν Ματίλντα»

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ

ΤΟ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑΝΟ τραγούδι «Ουόλσιν Ματίλντα» (“Waltzing Matilda”) είναι πολύ γνωστό σε όλο τον κόσμο. Πέρυσι αυξήθηκε απότομα το ενδιαφέρον για το τραγούδι λόγω της εκατοστής επετείου από την πρώτη δημόσια εκτέλεσή του στις 6 Απριλίου 1895.

Πώς κατάφερε μια απλή μπαλάντα με κάπως ασαφείς στίχους να γίνει τόσο δημοφιλής, όχι μόνο στην Αυστραλία, αλλά και σε πολλές χώρες του κόσμου; Υπάρχουν συγκρουόμενες αφηγήσεις για την ακριβή προέλευση του τραγουδιού. Ωστόσο, κατά γενική ομολογία, ο δημιουργός των στίχων ήταν ο Α. Μπ. (Μπάντζοου) Πάτερσον, του οποίου τα ποιήματα έγιναν μπεστ σέλερ στην Αυστραλία προς τα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα.

Υπάρχουν παραλλαγές στους στίχους του «Ουόλσιν Ματίλντα», αλλά η ιστορία αναφέρεται σαφώς σε έναν περιπλανώμενο εργάτη. Αυτός κουβαλάει έναν μπόγο με τα υπάρχοντά του καθώς ταξιδεύει. Σε αυτό το τραγούδι ο εργάτης έχει στήσει τη σκηνή του δίπλα σε ένα μικρό παραπόταμο. Καθώς είχε βάλει το κατσαρολάκι του πάνω στη φωτιά, ένα παχουλό πρόβατο κατέβηκε για να πιει νερό στον ίδιο παραπόταμο. Ο εργάτης έπιασε το πρόβατο, το σκότωσε και το έβαλε στο σάκο που είχε για να μεταφέρει τρόφιμα. Σε λίγο, ο γαιοκτήμονας στον οποίο ανήκε η περιοχή ήρθε με το άλογό του. (Οι γαιοκτήμονες ήταν αγρότες που είχαν κερδίσει τη γη με το να εγκατασταθούν εκεί. Αργότερα, μπόρεσαν να καταχωρήσουν τις τεράστιες εκτάσεις γης τους.) Το γαιοκτήμονα τον συνόδευαν τρεις έφιπποι αστυνομικοί. Όταν κατηγορούν το δύστυχο εργάτη ότι έκλεψε το πρόβατο, και χωρίς αμφιβολία τον περιμένει η φυλακή ή κάτι χειρότερο, εκείνος σηκώνεται, πηδάει στον παραπόταμο και πνίγεται.

Γιατί είναι τόσο ελκυστική αυτή η απίθανη ιστορία; Μια εξήγηση είναι αυτή που δίνει ο Μπρους Έλντερ στον πρόλογο του βιβλίου τού Ρεξ Νιούελ Αγαπημένα Ποιήματα του Μπάντζοου Πάτερσον (Favourite Poems of Banjo Paterson). Θεωρεί ότι το τραγούδι είναι μια δήλωση για τον τρόπο με τον οποίο οι Αυστραλοί θέλουν να βλέπουν τον εαυτό τους: «Δεν είναι απλώς η ιστορία κάποιου εργάτη που κλέβει ένα πρόβατο. Είναι η έκφραση της απαρέσκειας που νιώθουμε για τον εκφοβισμό και τα πρόσωπα της εξουσίας. Ο εργάτης είναι ο κάθε Αυστραλός που θέλησε κάποτε να αψηφήσει έναν κατώτερο αξιωματούχο . . . Καλύτερα να πηδήσουμε στον παραπόταμο παρά να αφήσουμε αυτούς τους ανθρώπους να εξουσιάζουν τη ζωή μας». Αλλά για όποιο λόγο και αν είναι δημοφιλές, το τραγούδι «Ουόλσιν Ματίλντα» έχει γίνει σύμβολο της Αυστραλίας επί 100 και πλέον χρόνια.

Τι Σημαίνει «Ουόλσιν Ματίλντα»;

Το τραγούδι έχει τέσσερις σύντομες στροφές. Έπειτα από κάθε στροφή ακολουθεί το ρεφρέν, που αρχίζει με τους στίχους:

Ουόλσιν Ματίλντα, Ουόλσιν Ματίλντα,

Θα έρθεις ουόλσιν Ματίλντα μαζί μου.

Ακολουθούν δύο στίχοι που επαναλαμβάνουν όσα είχε περιγράψει η προηγούμενη στροφή. Το τραγούδι πήρε το όνομά του από αυτό το ρεφρέν.

Υπάρχει αβεβαιότητα, και μάλιστα αντιλογία, ως προς το τι ακριβώς σημαίνει «ματίλντα» και τι «ουόλσιν». Η απλή εξήγηση που δίνουν μερικοί ερευνητές φαίνεται να είναι η πιο ικανοποιητική. Ένας συγγραφέας λέει: «Ο Πάτερσον . . . γοητεύτηκε από τους εργάτες που μετακινούνταν από κτήμα σε κτήμα με όλα τα υπάρχοντά τους τυλιγμένα σε έναν μπόγο τον οποίο κρεμούσαν στον ώμο. Του άρεσε η γλώσσα που χρησιμοποιούσαν αυτοί οι εργάτες. Η μεταφορά του μπόγου ήταν γνωστή ως ‘κουβάλημα του μπόγου’, ‘μεταφορά της κατάρας’ ή ‘ουόλσιν Ματίλντα’».

Ο περιεκτικός ορισμός για το Ουόλσιν Ματίλντα από τον Σίντνεϊ Μέι, στο βιβλίο του Η Ιστορία του «Ουόλσιν Ματίλντα» (The Story of “Waltzing Matilda”), αναφέρει: «Τύλιγαν σφιχτά τα ρούχα και τα υπάρχοντά τους και κατόπιν τα δίπλωναν μέσα στην ανοιχτή κουβέρτα. Κατόπιν έδεναν την κουβέρτα σε κάθε άκρη του συμπαγούς ρολού που βρισκόταν στο κέντρο, και τη μετέφεραν γύρω από το λαιμό, με τις άκρες να κρέμονται δεξιά και αριστερά, και με το ένα χέρι συνήθως να πιάνει τη μια άκρη».

Η Φήμη του Τραγουδιού Εξαπλώνεται

Ο Σίντνεϊ Μέι καταλήγει ότι η μετάβαση των Αυστραλών στρατιωτών σε άλλες χώρες στη διάρκεια του πρώτου και του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου ήταν αυτή που έκανε τόσο δημοφιλές το τραγούδι «Ουόλσιν Ματίλντα» έξω από τη χώρα της προέλευσής του. Αυτός δίνει τα εξής παραδείγματα: «Το 1941 στο Τελ Αβίβ οι ορχήστρες των εστιατορίων έπαιζαν το τραγούδι μόλις έμπαινε κάποιος Αυστραλός· η Ένατη Μεραρχία το τραγουδούσε καθώς έμπαινε στο Μπάρντια όταν το ανακατέλαβε· το 1917, η ορχήστρα της ναυαρχίδας προϋπάντησε ένα αυστραλιανό πολεμικό σκάφος που ενώθηκε με το Βρετανικό Στόλο, παίζοντας το ‘Ουόλσιν Ματίλντα’· και πριν αρχίσει να μιλάει κάποιος Αυστραλός στο ραδιόφωνο στο εξωτερικό, ακούγεται αυτό το τραγούδι ως εισαγωγή». Από τις πιο μεγαλοπρεπείς περιστάσεις στις οποίες παίχτηκε το τραγούδι ήταν οι εορταστικές παρελάσεις ενός σώματος Αυστραλών στρατιωτών στα Ανάκτορα του Μπάκιγχαμ, στο Λονδίνο, την εβδομάδα πριν από τη στέψη της Βασίλισσας Ελισάβετ Β΄.

Ένα ενδιαφέρον δημοσίευμα δίνει επίσης κάποια ιδέα για το πόσο δημοφιλές ήταν το «Ουόλσιν Ματίλντα» σε άτομα κάθε κοινωνικού στρώματος. Το δημοσίευμα της εφημερίδας ανέφερε: «Ένα βράδυ αφού ο [πρωθυπουργός της Αυστραλίας] κ. Μένζις είχε δειπνήσει στο Τσέκερς με τον [πρωθυπουργό της Βρετανίας] κ. Τσόρτσιλ και τον αγωνιστή Γάλλο ηγέτη στρατηγό Ντε Γκολ, πήγαν σε ένα από τα άλλα δωμάτια. Ο Σερ Ουίνστον έκανε νόημα και έβαλαν ένα δίσκο με το ‘Ουόλσιν Ματίλντα’. Τραγουδώντας εύθυμα και σχεδόν χορεύοντας στο δωμάτιο, σταμάτησε για να πει στο στρατηγό: ‘Αυτό είναι ένα από τα ωραιότερα τραγούδια στον κόσμο’».

Επιβεβαιώνοντας το πόσο δημοφιλές ήταν το «Ματίλντα», ο Ρίτσαρντ Μαγκόφιν στο βιβλίο του Ουόλσιν Ματίλντα—Η Ιστορία Πίσω από το Μύθο (Waltzing Matilda—The Story Behind the Legend) δηλώνει: «Στη διάρκεια του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου, το τραγούδι των παραποτάμων μεταφέρθηκε σε ακόμη περισσότερα μέρη, οπουδήποτε πήγαν οι Αυστραλοί στρατιώτες. Ήταν ένα τραγούδι που εύκολα ξυπνούσε τις αναμνήσεις της πατρίδας και εύκολα καταλάβαινες ότι ήταν αυστραλιανό». Επίσης παραθέτει τα λόγια του παραγωγού ταινιών Κρέιμερ, ο οποίος επέλεξε το «Ουόλσιν Ματίλντα» για να ακούγεται στην ταινία Στην Ακτή (On the Beach). Ο Κρέιμερ είπε: «Είναι ένα φοβερά εύχρηστο τραγούδι. Μπορεί να παιχτεί ως δημοτικό τραγούδι, εμβατήριο, μπαλάντα ή με κάθε άλλη μουσική μορφή, και το έχουμε χρησιμοποιήσει με καμιά δεκαριά διαφορετικούς τρόπους στη μουσική της ταινίας ‘Στην Ακτή’. Αποφάσισα, σχεδόν από παρόρμηση, ότι το ‘Ουόλσιν Ματίλντα’ θα ήταν το βασικό τραγούδι της μουσικής της ταινίας».

Έχει Κάποιο Μήνυμα;

Μερικοί πιστεύουν ότι ο Μπάντζοου Πάτερσον έστελνε ένα μήνυμα σε εκείνους που διάβαζαν και τραγουδούσαν το τραγούδι του. Για παράδειγμα, ο Ουίλιαμ Πάουερ έγραψε ένα άρθρο στο περιοδικό Γέιλ Ριβιού (Yale Review) στις Ηνωμένες Πολιτείες εκφράζοντας μερικές διερευνητικές σκέψεις για κάποιο πιθανό μήνυμα του τραγουδιού. Ενώ προφανώς δεν συμμερίζονται όλοι τις απόψεις του, εντούτοις, τα σχόλιά του αποτελούν ταιριαστό επίλογο σε αυτή τη σύντομη ανάλυση του «Ουόλσιν Ματίλντα». Είπε τα εξής:

«Οι Αυστραλοί έπρεπε να αγωνιστούν όχι μόνο με τις δυνάμεις της φύσης αλλά και με τα ελαττώματα της ανθρώπινης φύσης. . . . Αυτές οι ανησυχίες εκφράζονται στο ‘Ουόλσιν Ματίλντα’, όπου οι ανταγωνιστές είναι οι δύο ακραίες μορφές, ο γαιοκτήμονας και ο εργάτης. Σε μια τέτοια σύγκρουση, οι περισσότεροι θα έλεγαν ότι ο γαιοκτήμονας αξίζει να νικήσει. Η οικονομία της Αυστραλίας βασίζεται κυρίως στην εξαιρετική ικανότητά του ως εκτροφέα προβάτων ή βοδιών. Εργάζεται σκληρά, είναι υπεύθυνος, ριψοκίνδυνος· αν δεν είχε κάποια από τις ιδιότητες που αποδίδουμε στους σκαπανείς, δεν θα έμενε γαιοκτήμονας για πολύ. . . . Ο εργάτης, επίσης, είναι ανθρώπινο ον. . . . Και αυτός είναι μέρος της κοινωνίας. Λιγοστοί εργάτες κατάφεραν να γίνουν γαιοκτήμονες· οι περισσότεροι απέκτησαν μια κατώτερη αλλά επίσης ικανοποιητική θέση ως κτηνοτρόφοι, εργάτες σε αγροκτήματα, μηχανικοί, εργάτες στην πόλη· άλλοι έμειναν χωρίς γη και χωρίς σπίτι μέχρι το θάνατό τους, αφήνοντας τα κόκαλά τους στα μονοπάτια της ενδοχώρας. Ίσως η κοινωνία απαιτεί να επικρατήσει ο γαιοκτήμονας σε σχέση με τον εργάτη, αλλά τα δικαιώματα του εργάτη ως ανθρώπινου όντος δεν πρέπει να ξεχαστούν ποτέ».

Τώρα, έχουν περάσει πάνω από 100 χρόνια από τότε που γράφτηκε αυτή η απλή μπαλάντα που αναφέρεται στην ενδοχώρα. Ο Μπάντζοου Πάτερσον δεν είχε καν φανταστεί ότι το μελοποιημένο ποίημά του θα γινόταν ένα τόσο δημοφιλές αυστραλιανό τραγούδι.