Οι ερευνητές έχουν διαπιστώσει ότι, για να επιβιώσει ένα κύτταρο, χρειάζεται να συνεργαστούν τουλάχιστον τρεις διαφορετικοί τύποι πολύπλοκων μορίων​—το DNA (δεσοξυριβονουκλεϊνικό οξύ), το RNA (ριβονουκλεϊνικό οξύ) και οι πρωτεΐνες. Σήμερα, λίγοι επιστήμονες θα υποστήριζαν ότι ένα πλήρες κύτταρο σχηματίστηκε τυχαία από ένα μείγμα άβιων χημικών ουσιών. Πόσο πιθανό είναι, όμως, να σχηματίστηκαν τυχαία το RNA ή οι πρωτεΐνες;a

Πολλοί επιστήμονες πιστεύουν ότι η ζωή θα μπορούσε να προκύψει τυχαία βασιζόμενοι σε ένα πείραμα που πρωτοέγινε το 1953. Εκείνο το έτος, ο Στάνλεϊ Λ. Μίλερ κατάφερε να παραγάγει μερικά αμινοξέα, τους χημικούς δομικούς λίθους των πρωτεϊνών, δημιουργώντας ηλεκτρική εκκένωση μέσα σε ένα μείγμα αερίων που θεωρούνταν ότι προσομοίωνε την ατμόσφαιρα της αρχέγονης γης. Έκτοτε, έχουν βρεθεί αμινοξέα και σε μετεωρίτη. Αποδεικνύουν άραγε αυτά τα ευρήματα ότι όλοι οι βασικοί δομικοί λίθοι της ζωής θα μπορούσαν εύκολα να παραχθούν κατά τύχη;

Ο Ρόμπερτ Σαπίρο, ομότιμος καθηγητής χημείας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, λέει: «Κάποιοι συγγραφείς υπέθεσαν ότι όλα τα δομικά τμήματα της ζωής θα μπορούσαν να σχηματιστούν με ευκολία σε πειράματα τύπου Miller και πως υπήρχαν μέσα σε μετεωρίτες. Η άποψη αυτή δεν είναι σωστή».²b

Πάρτε για παράδειγμα το μόριο RNA. Αποτελείται από μικρότερα μόρια, τα λεγόμενα νουκλεοτίδια. Το νουκλεοτίδιο είναι διαφορετικό μόριο από το αμινοξύ και είναι ελαφρώς μόνο πιο πολύπλοκο. Ο Σαπίρο λέει ότι «δεν έχει αναφερθεί η παραγωγή κανενός νουκλεοτιδίου, οποιουδήποτε τύπου, σε πειράματα ηλεκτρικής εκκένωσης ή η παρουσία του σε μελέτες μετεωριτών».³ Δηλώνει επίσης ότι η πιθανότητα να συναρμολογηθεί τυχαία ένα αυτοαντιγραφόμενο μόριο RNA από μια σούπα χημικών δομικών λίθων «είναι τόσο μικρή ώστε το να συμβεί ακόμη και μία μόνο φορά οπουδήποτε στο ορατό Σύμπαν αποτελεί γεγονός εξαιρετικής καλοτυχίας».⁴

Ας εξετάσουμε τώρα τα πρωτεϊνικά μόρια. Για να σχηματιστούν αυτά, χρειάζονται από τουλάχιστον 50 ως και αρκετές χιλιάδες αμινοξέα, συνδεδεμένα μεταξύ τους σε αυστηρά καθορισμένη σειρά. Η μέση λειτουργική πρωτεΐνη ενός «απλού» κυττάρου περιέχει 200 αμινοξέα. Αλλά ακόμη και σε αυτά τα κύτταρα υπάρχουν χιλιάδες διαφορετικοί τύποι πρωτεϊνών. Η πιθανότητα να σχηματιστεί τυχαία στη γη έστω και μία πρωτεΐνη που να περιέχει μόνο 100 αμινοξέα υπολογίζεται ότι είναι περίπου 1 στο 1 τετράκις εκατομμύριο.

Ο ερευνητής Χούμπερτ Π. Γιόκεϊ, ο οποίος υποστηρίζει τη διδασκαλία της εξέλιξης, προχωρεί ένα βήμα παραπέρα, λέγοντας: «Σε σχέση με την προέλευση της ζωής, είναι αδύνατον να ισχύει το “πρώτα οι πρωτεΐνες”».⁵ Το RNA είναι απαραίτητο για την παραγωγή των πρωτεϊνών, αλλά και για την παραγωγή του RNA χρειάζονται πρωτεΐνες. Ας υποθέσουμε όμως ότι, παρά τις εξαιρετικά μικρές πιθανότητες, τόσο οι πρωτεΐνες όσο και τα μόρια RNA εμφανίστηκαν όντως τυχαία στον ίδιο τόπο και στον ίδιο χρόνο. Πόσο πιθανό θα ήταν να συνεργαστούν για να σχηματίσουν έναν αυτοαντιγραφόμενο, αυτοσυντηρούμενο τύπο ζωής; «Η πιθανότητα να γίνει αυτό κατά σύμπτωση (σε ένα τυχαίο μείγμα πρωτεϊνών και RNA) φαίνεται απειροελάχιστη», λέει η Δρ Κάρολ Κλέλαντ,c μέλος του Αστροβιολογικού Ινστιτούτου της NASA. Και συνεχίζει: «Παρ’ όλα αυτά, οι περισσότεροι ερευνητές φαίνεται να νομίζουν πως, αν μπορέσουν να κατανοήσουν την ανεξάρτητη παραγωγή των πρωτεϊνών και του RNA υπό φυσικές αρχέγονες συνθήκες, ο τρόπος συντονισμού αυτών των μορίων όλο και κάπως θα βρεθεί». Όσον αφορά τις σύγχρονες θεωρίες για το πώς μπορεί να προέκυψαν τυχαία αυτοί οι δομικοί λίθοι της ζωής, η ίδια λέει: «Καμιά τους δεν μας δίνει κάποια ιδιαίτερα ικανοποιητική εξήγηση για το πώς συνέβη αυτό».⁶

Γιατί έχουν σημασία αυτά τα στοιχεία; Σκεφτείτε την πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι ερευνητές οι οποίοι πιστεύουν ότι η ζωή προέκυψε τυχαία. Αυτοί έχουν ανακαλύψει κάποια αμινοξέα τα οποία υπάρχουν και στα κύτταρα. Στα εργαστήριά τους έχουν συνθέσει άλλα πιο περίπλοκα μόρια με προσεκτικά σχεδιασμένα και κατευθυνόμενα πειράματα. Ελπίζουν ότι τελικά θα φτιάξουν όλα τα απαραίτητα μέρη για την κατασκευή ενός «απλού» κυττάρου. Η περίπτωσή τους θα μπορούσε να παρομοιαστεί με την περίπτωση ενός επιστήμονα ο οποίος παίρνει φυσικά υλικά, δημιουργεί από αυτά ατσάλι, πλαστικό, σιλικόνη και καλώδια και κατασκευάζει ένα ρομπότ. Στη συνέχεια, προγραμματίζει αυτό το ρομπότ έτσι ώστε να είναι σε θέση να κάνει αντίγραφα του εαυτού του. Τι θα αποδείξει με αυτό; Το πολύ πολύ να αποδείξει ότι μια νοήμων οντότητα μπορεί να δημιουργήσει ένα εντυπωσιακό μηχάνημα.

Παρόμοια, αν ποτέ οι επιστήμονες κατασκευάσουν όντως ένα κύτταρο, θα επιτελέσουν κάτι αληθινά αξιοθαύμαστο​—αλλά θα αποδείξουν ότι το κύτταρο θα μπορούσε να δημιουργηθεί τυχαία; Αν μη τι άλλο, θα αποδείξουν το ακριβώς αντίθετο, έτσι δεν είναι;

Εσείς τι λέτε; Όλα τα σύγχρονα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν ότι η ζωή μπορεί να προέλθει μόνο από προϋπάρχουσα ζωή. Για να πιστέψει κανείς ότι έστω και ένα «απλό» κύτταρο προέκυψε τυχαία από άβιες χημικές ουσίες χρειάζεται τεράστια ευπιστία.

Τι ισχυρίζονται πολλοί επιστήμονες; Όλα τα κύτταρα ανήκουν σε δύο κύριες κατηγορίες​—σε αυτά που έχουν πυρήνα και σε αυτά που δεν έχουν. Τα ανθρώπινα, τα ζωικά και τα φυτικά κύτταρα έχουν πυρήνα. Τα βακτηριακά κύτταρα δεν έχουν. Τα κύτταρα που έχουν πυρήνα λέγονται ευκαρυωτικά, ενώ όσα δεν έχουν είναι γνωστά ως προκαρυωτικά. Εφόσον τα προκαρυωτικά κύτταρα υπολείπονται σε πολυπλοκότητα από τα ευκαρυωτικά, πολλοί πιστεύουν ότι τα ζωικά και τα φυτικά κύτταρα εξελίχθηκαν από τα βακτηριακά.

Συγκεκριμένα, πολλοί διδάσκουν ότι επί εκατομμύρια χρόνια μερικά «απλά» προκαρυωτικά κύτταρα «κατάπιναν» άλλα κύτταρα τα οποία όμως δεν αφομοίωναν. Αντί για αυτό, σύμφωνα με τη θεωρία, η μη νοήμων «φύση» επινόησε έναν τρόπο, όχι μόνο για να αλλάξει ριζικά τη λειτουργία των έγκλειστων κυττάρων, αλλά και για να κρατάει τα προσαρμοσμένα αυτά κύτταρα μέσα στο κύτταρο-ξενιστή όταν εκείνο αυτοαντιγραφόταν.⁹a

Τι αποκαλύπτουν τα αποδεικτικά στοιχεία; Χάρη στην πρόοδο της μικροβιολογίας έχουμε πλέον τη δυνατότητα να ερευνήσουμε το εντυπωσιακό εσωτερικό τμήμα των απλούστερων προκαρυωτικών κυττάρων που είναι γνωστά. Οι εξελικτικοί επιστήμονες εικάζουν ότι τα πρώτα κύτταρα πρέπει να έμοιαζαν κάπως με αυτά.¹⁰

Αν η θεωρία της εξέλιξης είναι αληθινή, θα πρέπει να δίνει μια πειστική εξήγηση για το πώς σχηματίστηκε τυχαία το πρώτο «απλό» κύτταρο. Από την άλλη πλευρά, αν η ζωή αποτελεί προϊόν δημιουργίας, θα πρέπει να υπάρχουν αποδείξεις μεγαλοφυούς σχεδιασμού ακόμη και στα μικρότερα πλάσματα. Θα θέλατε να ξεναγηθείτε σε ένα προκαρυωτικό κύτταρο; Στην πορεία της ξενάγησης, αναρωτηθείτε αν ένα τέτοιο κύτταρο θα μπορούσε να προκύψει τυχαία.

ΤΟ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΟ ΤΕΙΧΟΣ ΤΟΥ ΚΥΤΤΑΡΟΥ

Για να ξεναγηθείτε σε ένα προκαρυωτικό κύτταρο, θα χρειαζόταν να συρρικνωθείτε σε μέγεθος εκατοντάδες φορές μικρότερο από την τελεία στο τέλος αυτής της πρότασης. Την πρόσβασή σας στο κύτταρο εμποδίζει μια ανθεκτική, εύκαμπτη μεμβράνη η οποία λειτουργεί σαν το χτιστό περιτοίχισμα ενός εργοστασίου. Αυτή η μεμβράνη είναι τόσο λεπτή ώστε θα χρειάζονταν γύρω στα 10.000 στρώματα για να φτάσει το πάχος ενός φύλλου χαρτιού. Ωστόσο, είναι πολύ πιο περίπλοκη από ένα περιτοίχισμα. Από ποιες απόψεις;

Σαν το περιτοίχισμα ενός εργοστασίου, η μεμβράνη του κυττάρου θωρακίζει το εσωτερικό του από ένα ενδεχομένως εχθρικό περιβάλλον. Εντούτοις, δεν είναι συμπαγής. Επιτρέπει στο κύτταρο να «αναπνέει» αφήνοντας μικρά μόρια, όπως του οξυγόνου, να μπαίνουν και να βγαίνουν. Μολαταύτα, εμποδίζει ορισμένα πιο σύνθετα, ενδεχομένως επιβλαβή μόρια να μπουν χωρίς την άδεια του κυττάρου. Η μεμβράνη αποτρέπει επίσης την έξοδο των χρήσιμων μορίων από το κύτταρο. Πώς τα κατορθώνει όλα αυτά;

Σκεφτείτε πάλι το παράδειγμα του εργοστασίου. Αυτό μπορεί να έχει φύλακες οι οποίοι ελέγχουν τα προϊόντα που μπαίνουν και βγαίνουν από τις πύλες του. Παρόμοια, η κυτταρική μεμβράνη έχει ενσωματωμένα ειδικά πρωτεϊνικά μόρια τα οποία λειτουργούν όπως οι πύλες και οι φύλακες στο εργοστάσιο.

Μερικές από αυτές τις πρωτεΐνες (1) έχουν ένα άνοιγμα στο κέντρο τους, το οποίο επιτρέπει μόνο σε συγκεκριμένους τύπους μορίων να μπαίνουν και να βγαίνουν από το κύτταρο. Άλλες πρωτεΐνες είναι ανοιχτές από τη μία πλευρά της κυτταρικής μεμβράνης (2) και κλειστές από την άλλη. Έχουν έναν «χώρο φορτοεκφόρτωσης» (3) του οποίου το σχήμα είναι ανάλογο με το σχήμα μιας συγκεκριμένης ουσίας. Όταν παραλαμβάνεται αυτή η ουσία, η άλλη άκρη της πρωτεΐνης ανοίγει και αδειάζει το φορτίο διαμέσου της μεμβράνης (4). Όλη αυτή η δραστηριότητα λαμβάνει χώρα στην επιφάνεια ακόμη και του απλούστερου κυττάρου.

ΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΤΟΥ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟΥ

Φανταστείτε ότι οι «φύλακες» σας επέτρεψαν να περάσετε και βρίσκεστε τώρα μέσα στο κύτταρο. Το εσωτερικό ενός προκαρυωτικού κυττάρου είναι γεμάτο με υδατοειδές υγρό πλούσιο σε θρεπτικές ουσίες, άλατα και άλλα συστατικά. Το κύτταρο χρησιμοποιεί αυτές τις πρώτες ύλες για να παρασκευάσει τα προϊόντα που χρειάζεται. Αλλά η διαδικασία αυτή δεν είναι ανοργάνωτη. Το κύτταρο, σαν ένα καλά διοικούμενο εργοστάσιο, συντονίζει χιλιάδες χημικές αντιδράσεις ώστε να γίνονται με συγκεκριμένη σειρά και σύμφωνα με ένα καθορισμένο χρονοδιάγραμμα.

Το κύτταρο δαπανά μεγάλο μέρος του χρόνου του παρασκευάζοντας πρωτεΐνες. Πώς το κάνει αυτό; Κατ’ αρχάς, παράγει περίπου 20 διαφορετικούς βασικούς δομικούς λίθους που λέγονται αμινοξέα. Αυτοί οι δομικοί λίθοι παραδίδονται στα ριβοσώματα (5), τα οποία μπορούν να παρομοιαστούν με αυτόματα μηχανήματα που συνδέουν τα αμινοξέα σε ακριβή σειρά για να σχηματιστεί μια συγκεκριμένη πρωτεΐνη. Όπως οι λειτουργίες ενός εργοστασίου μπορεί να συντονίζονται από ένα κεντρικό ηλεκτρονικό πρόγραμμα, έτσι και πολλές λειτουργίες του κυττάρου συντονίζονται από ένα «ηλεκτρονικό πρόγραμμα», ή κώδικα, γνωστό ως DNA (6). Από το DNA, το ριβόσωμα παίρνει ένα αντίγραφο των λεπτομερών οδηγιών που του λένε ποια πρωτεΐνη να παρασκευάσει και πώς (7).

Αυτό που συμβαίνει καθώς παρασκευάζεται η πρωτεΐνη είναι απλώς καταπληκτικό! Κάθε πρωτεΐνη διπλώνεται σε ένα μοναδικό τρισδιάστατο σχήμα (8). Αυτό ακριβώς το σχήμα καθορίζει ποια εξειδικευμένη εργασία θα κάνει η πρωτεΐνη.b Φανταστείτε μια γραμμή παραγωγής σε ένα εργοστάσιο όπου συναρμολογούνται τα εξαρτήματα μιας μηχανής. Για να λειτουργήσει η μηχανή, κάθε εξάρτημά της πρέπει να είναι κατασκευασμένο με ακρίβεια. Παρόμοια, αν μια πρωτεΐνη δεν παρασκευαστεί με ακρίβεια και δεν διπλωθεί ακριβώς στο κατάλληλο σχήμα, τότε δεν θα μπορέσει να λειτουργήσει σωστά και ίσως μάλιστα βλάψει το κύτταρο.

Πώς βρίσκει η πρωτεΐνη το δρόμο της από το σημείο παραγωγής της προς το σημείο όπου είναι απαραίτητη; Κάθε πρωτεΐνη που παρασκευάζει το κύτταρο έχει μια ενσωματωμένη «ετικέτα προορισμού», η οποία διασφαλίζει ότι θα παραδοθεί εκεί όπου είναι απαραίτητη. Αν και χιλιάδες πρωτεΐνες παρασκευάζονται και παραδίδονται κάθε λεπτό, η καθεμιά φτάνει στο σωστό προορισμό.

Γιατί έχουν σημασία αυτά τα στοιχεία; Τα πολύπλοκα μόρια που υπάρχουν στον απλούστερο ζωντανό οργανισμό δεν μπορούν να αναπαραχθούν από μόνα τους. Έξω από το κύτταρο, καταστρέφονται. Μέσα στο κύτταρο, δεν μπορούν να αναπαραχθούν χωρίς τη βοήθεια άλλων πολύπλοκων μορίων. Για παράδειγμα, για να παραχθεί ένα ειδικό μόριο που παρέχει ενέργεια, η τριφωσφορική αδενοσίνη (ΑΤΡ), απαιτούνται ένζυμα, αλλά και για να παραχθούν τα ένζυμα απαιτείται ενέργεια από την τριφωσφορική αδενοσίνη. Παρόμοια, το DNA (αυτό το μόριο θα εξεταστεί στο τμήμα 3) είναι απαραίτητο για την παραγωγή ενζύμων, αλλά και τα ένζυμα είναι απαραίτητα για την παραγωγή DNA. Άλλες πρωτεΐνες, επίσης, μπορούν να παραχθούν μόνο από το κύτταρο, αλλά και το κύτταρο μπορεί να παραχθεί μόνο με πρωτεΐνες.c

Ο μικροβιολόγος Ράντου Πόπα δεν συμφωνεί με την αφήγηση της Γραφής περί δημιουργίας. Εντούτοις, το 2004 έθεσε το ερώτημα: «Αν εμείς δεν καταφέραμε να δημιουργήσουμε ζωή σε πλήρως ελεγχόμενες πειραματικές συνθήκες, πώς ήταν δυνατόν να το κάνει αυτό η φύση;»¹³ Επίσης δήλωσε: «Η πολυπλοκότητα των μηχανισμών που απαιτούνται για τη λειτουργία ενός κυττάρου είναι τόσο μεγάλη ώστε η ταυτόχρονη εμφάνιση από απλή σύμπτωση φαίνεται αδύνατη».¹⁴

Εσείς τι λέτε; Η θεωρία της εξέλιξης προσπαθεί να εξηγήσει την προέλευση της ζωής στη γη χωρίς την ανάγκη θεϊκής παρέμβασης. Ωστόσο, όσο περισσότερα ανακαλύπτουν οι επιστήμονες για τη ζωή, τόσο πιο απίθανο φαίνεται να προέκυψε αυτή τυχαία. Για να παρακάμψουν το εν λόγω δίλημμα, μερικοί εξελικτικοί επιστήμονες επιδιώκουν να διαχωρίσουν τη θεωρία της εξέλιξης από το ερώτημα για την προέλευση της ζωής. Σας φαίνεται λογικό αυτό;

Η θεωρία της εξέλιξης βασίζεται στην αντίληψη ότι μια μακρά αλληλουχία ευνοϊκών συμπτώσεων παρήγαγε αρχικά τη ζωή. Κατόπιν διατείνεται ότι μια ακόμη αλληλουχία μη κατευθυνόμενων συμπτώσεων παρήγαγε την εκπληκτική ποικιλομορφία και πολυπλοκότητα όλων των ζωντανών οργανισμών. Αν, όμως, η ίδια η θεωρία στερείται θεμελίου, τι γίνεται με τις υποθεωρίες που έχουν δομηθεί πάνω σε αυτή την υπόθεση; Όπως ένας ουρανοξύστης χωρίς θεμέλιο θα κατέρρεε, έτσι και μια εξελικτική θεωρία η οποία δεν μπορεί να εξηγήσει την προέλευση της ζωής δεν μπορεί να σταθεί.