Γέννηση Άστρων στη «Φωλιά» του Αετού

● ΠΩΣ γεννιούνται τα άστρα; Γιατί μερικά είναι πιο μεγάλα και πιο λαμπρά από άλλα; Μια συναρπαστική σειρά φωτογραφιών τις οποίες τράβηξε το Διαστημικό Τηλεσκόπιο Χαμπλ ίσως αποκαλύπτει τη διαδικασία του σχηματισμού των άστρων. Αυτή η μοναδική δραστηριότητα λαβαίνει χώρα στο μέσον του Νεφελώματος του Αετού, ένα νέφος αερίων και σκόνης που υπάρχει στο γαλαξία μας.

Για τους αστρονόμους στη γη, το Νεφέλωμα του Αετού μοιάζει σαν πουλί που έχει ανοιχτά φτερά και γυμνά νύχια. Ο αστρονόμος Τζεφ Έστερ και οι συνάδελφοί του στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Αριζόνας ενδιαφέρθηκαν να φωτογραφίσουν την περιοχή των νυχιών, τα οποία μεμονωμένα σχηματίζουν στήλες που μοιάζουν με προβοσκίδες ελέφαντα. Εκεί, η υπεριώδης ακτινοβολία ιοντίζει μόρια υδρογόνου—δηλαδή, τους αφαιρεί ηλεκτρόνια.

Το μωσαϊκό των φωτογραφιών του Χαμπλ αποκαλύπτει δεκάδες μικρά δάχτυλα που προεξέχουν από τις άκρες των στηλών. Στις άκρες των δαχτύλων, συμπυκνωμένα αέρια σχηματίζουν σφαιρίδια μέσα στα οποία ίσως αναπτύσσονται άστρα και, σύμφωνα με μερικούς αστρονόμους, ακόμη και πλανήτες. Ωστόσο, η ανάπτυξη αυτών των αντικειμένων ανακόπτεται από ισχυρούς αστρικούς ανέμους που προέρχονται από περίπου εκατό άστρα βρεφικής ηλικίας τα οποία σχηματίστηκαν από το νεφέλωμα νωρίτερα. Το λαμπρότερο από αυτά τα άστρα μπορεί να είναι 100.000 φορές πιο λαμπρό και πάνω από οχτώ φορές πιο θερμό από τον ήλιο μας. Η ακτινοβολία τους έχει προφανώς ήδη διαβρώσει τα λεπτότερα μέρη του νεφελώματος. Αυτή η διαδικασία, που ονομάζεται φωτοεξάτμιση (photoevaporation), μπορεί να εμποδίσει το σχηματισμό άστρων καθώς απομακρύνει ύλη την οποία ειδάλλως θα κατανάλωναν τα εμβρυϊκά άστρα. Στις φωτογραφίες το αέριο που εξατμίζεται μοιάζει με ατμό ο οποίος ανεβαίνει από τις στήλες αερίου και σκόνης.

Για να αρχίσει να λάμπει ένα από αυτά τα αεριώδη σφαιρίδια, πρέπει να έχει αρκετή μάζα ώστε να ξεκινήσουν σε αυτό πυρηνικές αντιδράσεις. Οι επιστήμονες υπολογίζουν ότι το μέγεθός του πρέπει να είναι τουλάχιστον το 8 τοις εκατό του ήλιου. Επιπλέον, πρέπει να απομακρυνθεί αρκετή από την περιβάλλουσα σκόνη για να διαφύγει το φως. Ωστόσο, αν το σφαιρίδιο δεν γίνει τόσο μεγάλο ώστε να αρχίσει να λάμπει, ίσως απλώς γίνει μια σκούρα σφαίρα αερίων, γνωστή ως καφέ νάνος. Πρόσφατα, οι αστρονόμοι ανακάλυψαν τον πρώτο καφέ νάνο του οποίου την ταυτότητα μπορούν να καθορίσουν.

Η ομοιότητα των νεφών σκόνης στο Νεφέλωμα του Αετού με τα τεράστια νέφη καταιγίδας τα οποία βλέπουμε όταν ο καιρός είναι βροχερός ίσως σας κάνει να σκεφτείτε εσφαλμένα ότι τα νέφη της σκόνης δεν είναι πολύ μεγάλα. Στην πραγματικότητα, κάθε στήλη νέφους έχει τόσο μεγάλο μήκος ώστε μια ακτίνα φωτός που ξεκινάει από το ένα άκρο πρέπει να ταξιδεύει σχεδόν ένα χρόνο για να φτάσει στο άλλο άκρο. Επίσης, κάθε «μικροσκοπικό» σφαιρίδιο στην εικόνα έχει περίπου το μέγεθος του ηλιακού μας συστήματος. Επιπλέον, το νεφέλωμα είναι τόσο μακριά ώστε το φως χρειάστηκε περίπου 7.000 χρόνια για να φτάσει σε εμάς—ταξιδεύοντας με ταχύτητα 299.792 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο. Αυτό σημαίνει ότι βλέπουμε το Νεφέλωμα του Αετού όπως ήταν προτού ο άνθρωπος περπατήσει στη γη.

Οι αστρονόμοι παρατηρούν ότι άστρα φαίνεται να σχηματίζονται και σε άλλα νεφελώματα, όπως το Νεφέλωμα του Ωρίωνα. Ωστόσο, η οπτική γωνία αυτών των νεφελωμάτων δεν επιτρέπει καθαρή παρατήρηση της διαδικασίας. Τα άστρα μπορεί επίσης να πεθάνουν αν απλώς σβήσουν, αν εκραγούν βίαια και γίνουν σουπερνόβα ή αν καταρρεύσουν υπό τη δύναμη της βαρύτητας και γίνουν μαύρη τρύπα. Ο Δημιουργός του σύμπαντος, ο Ιεχωβά Θεός, κρατάει λογαριασμό για τα άστρα, επειδή αυτός τα έχει αριθμήσει και τα έχει ονομάσει όλα. (Ησαΐας 40:26) Η «φωλιά» του αστρικού αετού μπορεί να εξηγεί μερικούς από τους τρόπους με τους οποίους ο Θεός ‘κατασκευάζει το φως’ και παράγει άστρα που διαφέρουν σε δόξα.—Ησαΐας 45:7· 1 Κορινθίους 15:41.—Από Συνεργάτη.

[Ολοσέλιδη εικόνα στη σελίδα 15]

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 14]

J. Hester and P. Scowen, (AZ State Univ.), NASA