-
ΛυχνοστάτηςΕνόραση στις Γραφές, Τόμος 2
-
-
Ο ναός που ανοικοδομήθηκε από τον Ηρώδη. Η μεγαλοπρέπεια του ναού που ανοικοδομήθηκε από τον Ηρώδη μάς δίνει λόγους να υποθέσουμε ότι αυτός ο ναός πρέπει να περιείχε και λυχνοστάτες ισοδύναμης ομορφιάς και αξίας με εκείνους που υπήρχαν στο ναό του Σολομώντα. Ωστόσο, οι Γραφές δεν περιέχουν καμιά σχετική μνεία. Στοιχεία για την ύπαρξη ενός τέτοιου λυχνοστάτη αντλούμε από τα όσα αναφέρει ο Ιώσηπος και από την αναπαράσταση που υπάρχει σε ένα ανάγλυφο στο εσωτερικό της θριαμβικής Αψίδας του Τίτου στη Ρώμη. Σε αυτή την αψίδα απεικονίζονται αντικείμενα που πάρθηκαν από την Ιερουσαλήμ όταν αυτή καταστράφηκε από τους Ρωμαίους το 70 Κ.Χ. Ο Ιώσηπος ισχυρίζεται ότι ήταν αυτόπτης μάρτυρας αυτής της θριαμβευτικής πομπής του Αυτοκράτορα Βεσπασιανού και του γιου του, του Τίτου. Αναφερόμενος στην πομπή, μιλάει για τη μεταφορά «ενός λυχνοστάτη, που ήταν παρομοίως από χρυσό, αλλά είχε διαφορετική τεχνοτροπία από αυτούς που χρησιμοποιούμε στην καθημερινή ζωή. Σε μια βάση ήταν προσαρτημένος ένας κεντρικός άξονας, από τον οποίο εκτείνονταν λεπτά κλαδιά που σχημάτιζαν τρίαινα και είχαν προσαρμοσμένη στο άκρο τους από μια σφυρήλατη λυχνία· αυτές οι λυχνίες ήταν εφτά».—Ο Ιουδαϊκός Πόλεμος, Ζ΄, 148, 149 (v, 5).
Σήμερα κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα αν ο λυχνοστάτης που απεικονίζεται στην Αψίδα του Τίτου είναι πανομοιότυπος με τον αρχικό λυχνοστάτη που υπήρχε στο ναό της Ιερουσαλήμ. Οι απόψεις διίστανται κυρίως ως προς το σχήμα της βάσης, η οποία αποτελείται από δύο πολυγωνικά παραλληλεπίπεδα, εκ των οποίων το μικρότερο είναι πάνω στο μεγαλύτερο. Μια άποψη είναι ότι η ρωμαϊκή απεικόνιση στην αψίδα είναι ακριβής και ότι ο ίδιος ο Ηρώδης είχε αλλάξει το σχέδιο της βάσης του λυχνοστάτη αποκλίνοντας από την παραδοσιακή Ιουδαϊκή τριγωνική ή τρίποδη βάση, στα πλαίσια μιας εκστρατείας «δυτικοποίησης» που έκανε για να ευχαριστήσει τους Ρωμαίους. Άλλοι λόγιοι διαφωνούν ως προς το αν η αναπαράσταση είναι ακριβής. Διακοσμητικά σχέδια στη βάση απεικονίζουν αετούς και θαλάσσια τέρατα, τα οποία επικαλούνται οι λόγιοι ως κατάφωρη παραβίαση της δεύτερης εντολής.
Στις Ιουδαϊκές παραστάσεις όπου απεικονίζεται ο λυχνοστάτης του ναού (δεξιά: πάνω σε κίονα· επάνω: στο δάπεδο μιας συναγωγής) το σχέδιο της βάσης είναι πολύ διαφορετικό από αυτό που φαίνεται στην Αψίδα του Τίτου
Μερικοί συμπεραίνουν ότι ο αρχικός λυχνοστάτης του ναού είχε τρία πόδια, βασίζοντας εν μέρει το συμπέρασμά τους στις πολυάριθμες αναπαραστάσεις του λυχνοστάτη σε διάφορα μέρη της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής οι οποίες χρονολογούνται από τον τρίτο μέχρι και τον έκτο αιώνα και απεικονίζουν τρίποδη βάση, ενίοτε με πόδια ζώων. Η αρχαιότερη αναπαράσταση του λυχνοστάτη εμφανίζεται σε νομίσματα του Αντίγονου Β΄, ο οποίος βασίλεψε το διάστημα 40-37 Π.Κ.Χ. Ένα τέτοιο νόμισμα, αν και δεν έχει διατηρηθεί σε καλή κατάσταση, φαίνεται να δείχνει ότι η βάση αποτελούνταν από μία πλάκα με πόδια. Το 1969 βρέθηκε μια αναπαράσταση του λυχνοστάτη του ναού χαραγμένη στο σοβά ενός σπιτιού που ανασκάφηκε στην παλιά πόλη της Ιερουσαλήμ. Η σχηματική αναπαράσταση υποδηλώνει εφτά κλαδιά και μια τριγωνική βάση, διακοσμημένα όλα με κόμπους που χωρίζονται από δύο παράλληλες γραμμές. Στον Τάφο του Ιάσονα, που ανακαλύφτηκε στην Ιερουσαλήμ το 1956 και χρονολογείται από τις αρχές του πρώτου αιώνα Π.Κ.Χ., οι αρχαιολόγοι βρήκαν χαραγμένα πάνω στο σοβά σχέδια ενός λυχνοστάτη με εφτά κλαδιά. Τα χαμηλότερα τμήματά του φαίνονται να είναι προσαρτημένα σε κάποιο κουτί ή υποστήριγμα.
Μερικοί, λοιπόν, βασιζόμενοι σε αυτά τα αρχαιολογικά ευρήματα, εκφράζουν αντιρρήσεις για τη μορφή που έχει η βάση του λυχνοστάτη στην Αψίδα του Τίτου και προβάλλουν μεταξύ άλλων την εκδοχή ότι τα εν λόγω ανάγλυφα είναι προϊόν της φαντασίας ενός Ρωμαίου καλλιτέχνη, επηρεασμένου από Ιουδαϊκά σχέδια που είχε υπόψη του από άλλες πηγές.
-