Οι Ψυχολογικές Ρίζες

«ΚΑΝΑΜΕ όλες τις εξετάσεις και δεν δείχνουν τίποτα», είπε ευγενικά ο γιατρός στην Ελίζαμπεθ. «Πιστεύω ότι έχεις οξεία κατάθλιψη και είμαι σίγουρος γι’ αυτό».

Η Ελίζαμπεθ, η οποία νόμιζε ότι έπασχε από κάποια σωματική ασθένεια, άρχισε να αναρωτιέται αν ο γιατρός είχε δίκιο. Σκέφτηκε τον καθημερινό αγώνα που είχε τα τελευταία δυο χρόνια για να τα βγάλει πέρα με τον ανυπάκουο, και συχνά ανεξέλεγκτο, εξάχρονο γιο της, για τον οποίο αργότερα διαπιστώθηκε ότι είχε κάποια διαταραχή της προσοχής. «Μέρα έμπαινε, μέρα έβγαινε, η ένταση και το άγχος δεν έλεγαν να φύγουν· όλ’ αυτά με εξάντλησαν συναισθηματικά σε μεγάλο βαθμό», εκμυστηρεύτηκε η Ελίζαμπεθ. «Έφτασα σε σημείο απελπισίας και άρχισα να σκέφτομαι την αυτοκτονία».

Πολλά άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη, σαν την Ελίζαμπεθ, έχουν αντιμετωπίσει αβάσταχτη συναισθηματική ένταση. Πράγματι, σε μια μελέτη-ορόσημο που έγινε πάνω στο θέμα, οι Άγγλοι ερευνητές Τζωρτζ Μπράουν και Τίριλ Χάρις διαπίστωσαν ότι ανάμεσα στις γυναίκες που έπασχαν από κατάθλιψη, η αναλογία εκείνων που αντιμετώπιζαν «μεγάλες δυσκολίες», όπως άσχημες συνθήκες στέγασης ή τεταμένες οικογενειακές σχέσεις, ήταν πάνω από τρεις φορές παραπάνω από ό,τι ανάμεσα στις γυναίκες που δεν είχαν κατάθλιψη. Αυτές οι δυσκολίες είχαν προκαλέσει «έντονη και συχνά αδιάκοπη κατάθλιψη» που διάρκεσε δυο χρόνια τουλάχιστον. Οι σκληρές εμπειρίες της ζωής, όπως ο θάνατος ενός στενού συγγενή ή φίλου, μια σοβαρή ασθένεια ή δυστύχημα, συγκλονιστικά άσχημα νέα ή η απώλεια της εργασίας, εμφανίζονταν τέσσερις φορές πιο συχνά ανάμεσα στις γυναίκες που έπασχαν από κατάθλιψη!

Όμως, οι Μπράουν και Χάρις διαπίστωσαν ότι δεν είναι οι αντιξοότητες αυτές καθαυτές που προκαλούν την κατάθλιψη. Πολλά εξαρτιούνται από τη διανοητική αντίδραση και τη συναισθηματική ευαισθησία του ατόμου.

«Δεν μου Έμεινε Καμιά Ελπίδα Πια»

Για παράδειγμα, η Σάρα, μια σκληρά εργαζόμενη σύζυγος και μητέρα τριών μικρών παιδιών, έπαθε διάστρεμμα στη μέση της από ένα ατύχημα που της συνέβη στη δουλειά. Ο γιατρός της είπε ότι θα έπρεπε να περικόψει μεγάλο μέρος από τη σωματική της δραστηριότητα επειδή είχε υποστεί θλάση σ’ ένα δίσκο της σπονδυλικής της στήλης. «Νόμιζα ότι ολόκληρος ο κόσμος μου είχε γκρεμιστεί. Πάντα ήμουν δραστήριο άτομο, μου άρεσαν τα αθλήματα και έπαιζα με τα παιδιά μου. Καθώς σκεφτόμουν αυτά που έχασα νόμιζα ότι τα πράγματα δεν θα καλυτέρευαν ποτέ. Σύντομα έχασα κάθε χαρά στη ζωή. Δεν μου έμεινε καμιά ελπίδα πια», ομολόγησε η Σάρα.

Ο τρόπος που αντέδρασε στο ατύχημα την έκανε να σκέφτεται ότι δεν υπήρχε πια καμιά ελπίδα για τη ζωή της γενικά και αυτό γέννησε την κατάθλιψη. Όπως δηλώνουν οι Μπράουν και Χάρις στο βιβλίο τους Social Origins of Depression (Κοινωνικές Καταβολές της Κατάθλιψης): «[Το ενοχλητικό περιστατικό, όπως το ατύχημα της Σάρας] μπορεί να οδηγήσει κάποιον να πιστεύει ότι γενικά χάθηκε κάθε ελπίδα στη ζωή του. Πιστεύουμε ότι αυτή η γενικοποίηση της απελπισίας είναι η πεμπτουσία της καταθλιπτικής διαταραχής».

Αλλά τι είναι εκείνο που κάνει πολλούς ανθρώπους να αισθάνονται ανήμποροι να αποκαταστήσουν τη βλάβη που προκαλεί μια οδυνηρή απώλεια, οδηγώντας τους σε βαριά κατάθλιψη; Γιατί η Σάρα, για παράδειγμα, υπόκυψε τόσο εύκολα σ’ αυτήν τη σωρεία των αρνητικών σκέψεων;

‘Είμαι Ανάξιος’

«Πάντα μου ’λειπε η αυτοπεποίθηση», εξήγησε η Σάρα. «Ο αυτοσεβασμός μου ήταν αρκετά μειωμένος και αισθανόμουν ανάξια κάθε προσοχής». Συχνά ο αποφασιστικός παράγοντας είναι τα οδυνηρά αισθήματα που σχετίζονται με την έλλειψη αυτοεκτίμησης ενός ατόμου. «Υπό δε της λύπης της καρδίας καταθλίβεται το πνεύμα», δηλώνει το εδάφιο Παροιμίαι 15:13. Η Αγία Γραφή αναγνωρίζει ότι το καταθλιμμένο πνεύμα αποτελεί επακόλουθο όχι μόνο εξωτερικών πιέσεων αλλά και εσωτερικών φόβων. Τι είναι εκείνο που προκαλεί το μειωμένο αυτοσεβασμό;

Μερικά από τα πρότυπα του τρόπου σκέψης μας διαμορφώνονται από την ανατροφή που λάβαμε. «Όταν ήμουν παιδί, οι γονείς μου ποτέ δεν έλεγαν καλή κουβέντα για μένα», εκμυστηρεύτηκε η Σάρα. «Ο πρώτος έπαινος που μου δόθηκε ήταν μετά το γάμο μου. Συνεπώς, επιζητούσα την επιδοκιμασία των άλλων. Έχω αυτόν τον τρομερό φόβο ότι δεν θα κερδίσω την επιδοκιμασία των ανθρώπων».

Η έντονη ανάγκη που είχε η Σάρα για επιδοκιμασία είναι ένα κοινό χαρακτηριστικό μεταξύ πολλών που υποφέρουν από οξεία κατάθλιψη. Η έρευνα έχει αποκαλύψει ότι τέτοια άτομα τείνουν να οικοδομούν τον αυτοσεβασμό τους πάνω στην αγάπη και στην επιδοκιμασία που λαβαίνουν από τους άλλους μάλλον, παρά στα δικά τους επιτεύγματα. Μπορεί να υπολογίζουν την προσωπική τους αξία από το βαθμό που είναι αρεστοί ή σημαντικοί στα μάτια κάποιου άλλου. «Η απώλεια ενός τέτοιου στηρίγματος», αναφέρει μια ομάδα ερευνητών, «θα οδηγήσει στη μείωση του αυτοσεβασμού και αυτό συμβάλλει αποφασιστικά στην απαρχή της κατάθλιψης».

Επιδίωξη της Τελειότητας

Η υπερβολική ανησυχία για την απόκτηση της επιδοκιμασίας των άλλων συχνά εκδηλώνεται μ’ έναν ασυνήθιστο τρόπο. Η Σάρα εξηγεί: «Αγωνιζόμουν να κάνω τα πάντα σωστά ώστε να κερδίσω την επιδοκιμασία που δεν μου δόθηκε όταν ήμουν παιδί. Στην κοσμική μου εργασία, ενεργούσα πάντα μ’ αυτόν ακριβώς τον τρόπο. Ήταν επιβεβλημένο να έχω την ‘τέλεια’ οικογένεια. Ήμουν υποχρεωμένη να ζω μ’ αυτό το πρότυπο». Όμως, όταν της συνέβη το ατύχημα, τα πάντα της φαίνονταν μαύρα. Προσθέτει: «Πίστευα ότι εγώ ήμουν εκείνη που κρατούσε την οικογένεια στο σωστό δρόμο και ότι αν εγώ δεν συνέχιζα να είμαι εντάξει στις υποχρεώσεις μου τότε η οικογένειά μου θα αποτύχαινε και οι άνθρωποι θα έλεγαν, ‘Αυτή δεν κάνει ούτε για μητέρα ούτε για σύζυγος’».

Ο τρόπος σκέψης της Σάρας την οδήγησε σε βαριά κατάθλιψη. Έρευνες σχετικά με την προσωπικότητα των ατόμων που πάσχουν από κατάθλιψη αποκαλύπτουν ότι η περίπτωσή της δεν είναι μοναδική. Η Μάργκαρετ, που επίσης υπόφερε από οξεία κατάθλιψη, παραδέχτηκε: «Με απασχολούσε το τι σκέφτονταν οι άλλοι για μένα. Επιδίωκα την τελειότητα, κοίταζα συνεχώς το ρολόι και κυνηγούσα το πρόγραμμα μέχρι και την τελευταία λεπτομέρεια». Πολλές φορές το βασικό πρόβλημα που οδηγεί στην κατάθλιψη είναι το να επιδιώκει κάποιος μη ρεαλιστικούς ψηλούς στόχους ή να είναι πέρα από το λογικό ‘άνθρωπος του καθήκοντος’, και συνάμα να αποτυχαίνει να ζήσει σύμφωνα με τις προσδοκίες του. Το εδάφιο Εκκλησιαστής 7:16 προειδοποιεί: «Μη γίνου δίκαιος παραπολύ, και μη φρόνει σεαυτόν υπέρμετρα σοφόν· δια τι να αφανισθής;» Αν προσπαθείς να δείξεις στους άλλους ότι είσαι σχεδόν ‘τέλειος’ αυτό μπορεί να οδηγήσει σε συναισθηματικό και σωματικό αφανισμό. Οι απογοητεύσεις μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε κάποια μορφή αυτομομφής που είναι καταστροφική.

«Τίποτα δεν Μπορώ να Κάνω Σωστά»

Η αυτομομφή μπορεί μερικές φορές να αποτελεί θετική αντίδραση. Για παράδειγμα, ένα άτομο μπορεί να πέσει θύμα ληστείας επειδή περπατούσε μόνο του σε μια επικίνδυνη γειτονιά. Μπορεί να ρίξει το λάθος στον εαυτό του που εκτέθηκε σ’ αυτή την κατάσταση, να αποφασίσει να αλλάξει και επομένως να αποφύγει παρόμοια προβλήματα αργότερα. Αλλά κάποιο άτομο θα μπορούσε να προχωρήσει πιο πέρα απ’ αυτό και να μέμφεται τον εαυτό του για τον χαρακτήρα του και να λέει: ‘Είμαι τόσο απρόσεκτος που πάντα τα καταφέρνω να μπλέκομαι σε φασαρίες’. Αυτό το είδος της αυτομομφής μειώνει το χαρακτήρα κάποιου και υποσκάπτει τον αυτοσεβασμό του.

Για παράδειγμα, τέτοιου είδους επιβλαβή αυτομομφή ανάπτυξε μια 32χρονη γυναίκα, η Μαρία. Για έξι μήνες ήταν τσακωμένη με τη μεγαλύτερη αδελφή της εξαιτίας κάποιας παρεξήγησης. Ένα βράδυ τηλεφωνήθηκε με την αδελφή της και την κατσάδιασε. Όταν η μητέρα τους έμαθε τι είχε κάνει η Μαρία, την έπιασε και την επέπληξε αυστηρά.

«Έγινα έξω φρενών με τη μητέρα μου, αλλά περισσότερο νευρίασα με τον εαυτό μου, γιατί κατάλαβα ότι είχα πληγώσει πάρα πολύ την αδελφή μου», εξήγησε η Μαρία. Λίγο μετά ξέσπασε με ξεφωνητά στον εννιάχρονο γιο της, επειδή έκανε κάποια αταξία. Το αγόρι, που αναστατώθηκε πάρα πολύ, της είπε αργότερα: «Μαμά, έκανες λες κι ήθελες να με σκοτώσεις!»

Η Μαρία αισθάνθηκε συντριβή. Αναφέρει: «Ένιωσα ότι ήμουν απαίσια. Σκέφτηκα, ‘Τίποτα δεν μπορώ να κάνω σωστά!’ Μόνο αυτό μπορούσα να σκεφτώ. Τότε άρχισε στ’ αλήθεια η μεγάλη μου κατάθλιψη». Η αυτομομφή της αποδείχτηκε επιβλαβής.

Μήπως όλα αυτά σημαίνουν ότι όλοι εκείνοι που υποφέρουν από βαριά κατάθλιψη έχουν και μειωμένο αυτοσεβασμό; Φυσικά όχι. Οι αιτίες είναι περίπλοκες και ποικίλες. Ακόμα και όταν το αποτέλεσμα είναι εκείνο που η Αγία Γραφή ονομάζει ‘πόνο της καρδιάς’, υπάρχουν πολλά συναισθήματα που το προκαλούν αυτό, περιλαμβανομένου και του καταπιεσμένου θυμού, της δυσαρέσκειας, της ενοχής—φυσιολογικής ή υπερβολικής—και των διενέξεων με άλλους οι οποίες εκκρεμούν. (Παροιμίαι 15:13) Όλα αυτά μπορεί να προκαλέσουν συντριμμένο πνεύμα, δηλαδή κατάθλιψη.

Όταν η Σάρα αντιλήφθηκε ότι η κατάθλιψή της οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στον τρόπο σκέψης της, στην αρχή αισθάνθηκε πολύ άσχημα. «Αλλά μετά ένιωσα λίγη ανακούφιση», αποκαλύπτει, «επειδή κατάλαβα ότι αφού για όλα φταίει ο τρόπος σκέψης μου, τότε θα μπορούσα να τον χρησιμοποιήσω για να διορθώσω το πρόβλημα». Η Σάρα είπε ότι αυτή η ιδέα την ενθουσίασε, και εξήγησε: «Αντιλήφθηκα ότι αν άλλαζα τον τρόπο με τον οποίο έβλεπα ορισμένα πράγματα, αυτό θα μπορούσε να επηρεάσει επωφελώς τη ζωή μου από τότε κι έπειτα».

Η Σάρα έκανε τις αναγκαίες αλλαγές και η κατάθλιψή της έφυγε. Η Μαρία, η Μάργκαρετ και η Ελίζαμπεθ παρόμοια κέρδισαν τη μάχη. Τι αλλαγές έκαναν;

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 10]

‘Όταν αντιλήφθηκα ότι ο τρόπος σκέψης μου προκαλούσε την κατάθλιψή μου, αυτό μου έδωσε λίγη ανακούφιση και παρηγοριά επειδή πίστευα ότι θα μπορούσα να διορθώσω το πρόβλημα’.

Μερικά άτομα που έχουν κατάθλιψη δεν επιζητούν επιδέξια κατεύθυνση από φόβο μήπως οι άλλοι τους θεωρήσουν διανοητικά ασθενείς. Ωστόσο, η βαριά κατάθλιψη δεν φανερώνει ούτε διανοητική ασθένεια ούτε πνευματική αποτυχία. Η έρευνα δείχνει ότι αυτή η οξεία διαταραχή μπορεί να οφείλεται σε μια συγκεκριμένη χημική δυσλειτουργία του εγκέφαλου. Εφόσον την ευθύνη μπορεί να τη φέρνει κάποια σωματική ασθένεια, αν αισθάνεστε βαριά κατάθλιψη για πάνω από δυο βδομάδες, ίσως είναι φρόνιμο να κάνετε ιατρικές εξετάσεις. Αν δεν βρεθεί κάποια σωματική ασθένεια που συμβάλλει σ’ αυτό το πρόβλημα, τότε συνήθως μπορείτε να βελτιώσετε την κατάστασή σας με το να διορθώσετε τον τρόπο σκέψης σας σε συνδυασμό με τη βοήθεια που μπορεί να λάβετε από κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή και σωστό διαιτολόγιο.a Αν κερδίσετε τη μάχη ενάντια στην κατάθλιψη αυτό δεν σημαίνει ότι ποτέ στο μέλλον δεν θα ξανααισθανθείτε καταθλιπτική διάθεση. Το αίσθημα της λύπης είναι μέρος της ζωής. Όμως, αν οι προσπάθειές σας διέπονται από επιδέξια κατεύθυνση, τότε μπορείτε να βοηθηθείτε να αντιμετωπίσετε καλύτερα την κατάθλιψη.

Συνήθως οι γιατροί δίνουν αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Αυτά προορίζονται για την αποκατάσταση της χημικής ισορροπίας. Η Ελίζαμπεθ, που αναφέρθηκε παραπάνω, χρησιμοποίησε τέτοια φάρμακα, και μέσα σε λίγες βδομάδες είδε βελτίωση. «Όμως, ακόμα χρειαζόταν να καλλιεργήσω θετική στάση η οποία θα επιδρούσε σε συνδυασμό με τα φάρμακα», είπε. «Η ‘ώθηση’ που μου έδωσε η φαρμακευτική θεραπεία βοήθησε στην απόφασή μου να γίνω καλά. Επίσης τηρούσα ένα καθημερινό πρόγραμμα γυμναστικής».

Εντούτοις, η χρήση αντικαταθλιπτικών δεν αποδεικνύεται πάντοτε επιτυχής. Σε μερικά άτομα εμφανίζονται ορισμένες ενοχλητικές παρενέργειες. Και ακόμα και στις περιπτώσεις που διορθώνεται η χημική δυσλειτουργία, αν δεν διορθωθεί και ο τρόπος σκέψης του ατόμου, τότε η κατάθλιψη μπορεί να ξαναεμφανιστεί. Ωστόσο, μπορείτε να ανακουφιστείτε αισθητά αν είστε πρόθυμος να . . .

Εξωτερικεύστε τα Αισθήματά Σας

Η Σάρα δυσανασχετούσε βαθιά μέσα της επειδή είχε φορτωθεί όλες τις ευθύνες της οικογένειας και από πάνω είχε και τις πιέσεις της κοσμικής εργασίας. (Βλέπε σελίδα 7.) «Αλλά απλώς καταπίεζα τα αισθήματα που είχα μέσα μου», εξήγησε η Σάρα. «Ένα βράδυ, όταν είχα φτάσει στα όρια της απελπισίας, πήρα τηλέφωνο τη μικρότερη αδελφή μου και για πρώτη φορά στη ζωή μου άρχισα να εξωτερικεύω τα αισθήματά μου. Από τότε άλλαξαν όλα· εκείνο το τηλεφώνημα με ανακούφισε πάρα πολύ».

Επομένως, αν έχετε κατάθλιψη, ψάξτε για ένα συμπονετικό άτομο το οποίο μπορείτε να εμπιστευτείτε. Αυτό το άτομο μπορεί να είναι ο γαμήλιος σύντροφός σας, ένας στενός φίλος, κάποιος συγγενής, ίσως ένας διάκονος, ο γιατρός ή κάποιος εκπαιδευμένος σύμβουλος. Σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Journal of Marriage and the Family (Περιοδικό του Γάμου και της Οικογένειας), ένα από τα βασικά πράγματα για να νικήσετε την κατάθλιψη είναι «να έχετε κάποιον που είναι πρόθυμος να σας προσφέρει υποστήριξη και βοήθεια και με τον οποίο να μπορείτε να μοιραστείτε τις στενοχώριες της ζωής».

Όταν μετατρέπετε τα αισθήματά σας σε λόγια, αυτό σας βοηθάει να θεραπευτείτε και δεν επιτρέπει στη διάνοιά σας να προσπαθεί να αρνηθεί είτε την πραγματικότητα του προβλήματος είτε κάποια απώλεια, με αποτέλεσμα να καταπιέζονται τα αισθήματά σας. Αλλά να εξωτερικεύετε τα πραγματικά σας αισθήματα. Μην παίρνετε ύφος ψευτοπερήφανου, κάποιου που θέλει να δείξει ότι προχωράει απτόητος παρά τις αντιξοότητες. «Η λύπη εν τη καρδία του ανθρώπου ταπεινόνει αυτήν· ο δε καλός λόγος ευφραίνει αυτήν», δηλώνει το εδάφιο Παροιμίαι 12:25. Εντούτοις, μόνο αν εξωτερικεύσετε τα αισθήματά σας θα μπορέσουν οι άλλοι να κατανοήσουν τη «λύπη» σας και κατόπιν να σας δώσουν κάποιον ‘καλό λόγο’ ενθάρρυνσης.

«Όταν τηλεφώνησα στην αδελφή μου, το μόνο που ήθελα ήταν συμπόνια, αλλά μου έδωσε πολύ περισσότερα», θυμάται η Σάρα. «Με βοήθησε να καταλάβω ακριβώς ποιες σκέψεις μου ήταν εσφαλμένες. Μου είπε ότι φορτώνομαι πολλές ευθύνες. Αν και στην αρχή δεν ήθελα να την ακούσω, όταν άρχισα να εφαρμόζω τη συμβουλή της, ήταν σαν να έφυγε ένα τεράστιο βάρος από πάνω μου». Πόσο αληθινά είναι τα λόγια του εδαφίου Παροιμίαι 27:9: «Τα μύρα και τα θυμιάματα ευφραίνουσι την καρδίαν, και η γλυκύτης του φίλου δια της εγκαρδίου συμβουλής».

Είναι «γλυκύτης» όταν έχετε ένα φίλο ή γαμήλιο σύντροφο που μιλάει σταράτα και σας βοηθάει να δείτε τα πράγματα από τη σωστή γωνία. Αυτό μπορεί να σας βοηθήσει να ασχοληθείτε με το καθένα πρόβλημα χωριστά. Έτσι, αντί να πάρετε αμυντική στάση, δεχτείτε με εκτίμηση αυτή την ‘επιδέξια κατεύθυνση’. Μπορεί να χρειάζεστε κάποιον που, μετά από αρκετές συζητήσεις, θα μπορέσει να θέσει μπροστά σας ορισμένους βραχυπρόθεσμους στόχους, οι οποίοι θα αντιπροσωπεύουν τα βήματα που μπορείτε να κάνετε για να αλλάξετε ή να τροποποιήσετε την κατάστασή σας ώστε να μειώσετε ή να εξαφανίσετε την πηγή της συναισθηματικής έντασης.b

Η μάχη ενάντια στην κατάθλιψη συχνά απαιτεί αγώνα ενάντια στα αισθήματα μειωμένου αυτοσεβασμού. Πώς μπορεί κανείς να αντισταθεί επιδέξια σε τέτοιου είδους αισθήματα;

Μάχη Ενάντια στο Μειωμένο Αυτοσεβασμό

Για παράδειγμα, η Μαρία, όπως δείχνει το προηγούμενο άρθρο, έπαθε κατάθλιψη επειδή συγκρούστηκε με μέλη της οικογένειάς της. Κατάληξε στο συμπέρασμα: ‘Είμαι απαίσιο άτομο και τίποτα δεν μπορώ να κάνω σωστά’. Αυτό ήταν λάθος. Αν είχε απλώς αναλύσει τα συμπεράσματα στα οποία έφτασε, θα μπορούσε να τα αναθεωρήσει κάνοντας τις εξής σκέψεις: ‘Κάνω μερικά πράγματα σωστά και μερικά λάθος, όπως κι οι άλλοι άνθρωποι. Ναι, έκανα μερικά λάθη και χρειάζεται να είμαι περισσότερο προσεκτική, αλλά δεν είναι ανάγκη να μεγαλοποιώ το ζήτημα’. Αυτή η σειρά σκέψεων θα είχε αφήσει άθικτο τον αυτοσεβασμό της.

Πολύ συχνά εκείνη η υπερβολικά επικριτική εσωτερική φωνή που μας καταδικάζει κάνει λάθος! Μερικές χαρακτηριστικές διαστρεβλωμένες σκέψεις που γεννούν κατάθλιψη αναφέρονται στο συνοδευτικό πλαίσιο. Μάθετε πώς να ξεχωρίζετε αυτές τις λαθεμένες σκέψεις και χρησιμοποιείτε τη διάνοιά σας για να αναθεωρείτε το βαθμό στον οποίο ισχύουν.

Ένα άλλο θύμα μειωμένου αυτοσεβασμού ήταν η Τζην, μια 37χρονη ανύπαντρη μητέρα. «Κουράστηκα πολύ να αναθρέψω δυο αγόρια. Αλλά όταν έβλεπα άλλους ανύπαντρους γονείς να παντρεύονται, σκέφτηκα μέσα μου, ‘Κάτι δεν πάει καλά με μένα’», εξήγησε. «Επειδή συνεχώς έβλεπα την αρνητική πλευρά των πραγμάτων, αυτό αυξήθηκε με ταχύτητα και κατέληξα στο νοσοκομείο με κατάθλιψη».

«Όταν βγήκα από το νοσοκομείο», συνεχίζει η Τζην, «διάβασα στο Ξύπνα! 8 Φεβρουαρίου 1982, έναν κατάλογο ‘Σκέψεων που Μπορούν να Στρέψουν Κάποιον σε Κατάθλιψη’. Κάθε βράδυ διάβαζα αυτόν τον κατάλογο. Μερικές από τις λαθεμένες σκέψεις ήταν, ‘Η αξία μου ως ατόμου εξαρτάται από το τι σκέφτονται οι άλλοι για μένα’, ‘Ποτέ δεν πρέπει να αισθάνομαι πληγωμένος· πρέπει να είμαι πάντα ευτυχισμένος και ήρεμος’, ‘Πρέπει να είμαι ο τέλειος γονέας’. Είχα την τάση να επιδιώκω την τελειότητα, γι’ αυτό και κάθε φορά που σκεφτόμουν μ’ αυτόν τον τρόπο, προσευχόμουν στον Ιεχωβά να με βοηθήσει να σταματήσω αυτές τις σκέψεις. Έμαθα ότι ο αρνητικός τρόπος σκέψης οδηγεί σε μειωμένο αυτοσεβασμό, γιατί στη ζωή σου βλέπεις μόνο τις δυσάρεστες πλευρές και όχι τα καλά πράγματα που σου έχει χαρίσει ο Θεός. Πιέζοντας τον εαυτό μου να αποφεύγει ορισμένες λαθεμένες σκέψεις κατάφερα να ξεπεράσω την κατάθλιψή μου». Μήπως χρειάζεται να αναθεωρήσετε ή να αποβάλετε μερικές από τις σκέψεις σας;

Μήπως Φταίω Εγώ;

Ο Αλεξάντερ, παρ’ ότι είχε βαριά κατάθλιψη, κατάφερνε να εργάζεται ως δάσκαλος σε μια τάξη του δημοτικού. (Βλέπε σελίδα 3.) Όταν μερικοί από τους μαθητές του απότυχαν σ’ ένα πολύ σημαντικό τεστ ανάγνωσης, άρχισε να έχει τάσεις αυτοκτονίας. «Πίστευε ότι ήταν αυτός που είχε αποτύχει», ανάφερε η Έστερ, η γυναίκα του. «Του είπα ότι δεν έφταιγε αυτός. Δεν μπορείς να έχεις επιτυχία 100 τοις εκατό». Δυστυχώς, η υπερβολική ενοχή που ένιωθε δεν τον άφηνε να σκεφτεί λογικά και τον οδήγησε στην αυτοκτονία. Συχνά, αν παίρνουμε την ευθύνη για τη συμπεριφορά των άλλων χωρίς πραγματικά να φταίμε εμείς, αυτό μπορεί να προκαλέσει αισθήματα υπερβολικής ενοχής.

Ακόμα και στην περίπτωση ενός παιδιού, οι γονείς αν και μπορούν να επηρεάσουν δραστικά τη ζωή του, δεν μπορούν να την ελέγχουν απόλυτα. Αν κάτι δεν εξελίσσεται τόσο καλά όσο είχατε σχεδιάσει, ρωτήστε τον εαυτό σας: Μήπως αντιμετώπισα απρόοπτες περιστάσεις πέρα από τον έλεγχό μου; (Εκκλησιαστής 9:11, Απόδοση Η. Παπαδημητρίου και Ν. Π. Βασιλειάδη) Έκανα σε λογικό βαθμό όλα όσα θα μπορούσα να κάνω μέσα στα όρια των σωματικών, διανοητικών και συναισθηματικών μου δυνατοτήτων; Μήπως οι προσδοκίες μου ήταν άπιαστες; Μήπως χρειάζεται να μάθω να είμαι πιο λογικός και μετριόφρων;—Φιλιππησίους 4:5, ΜΝΚ.

Αλλά τι θα πούμε αν κάνετε ένα σοβαρό σφάλμα, και πράγματι φταίτε γι’ αυτό; Μήπως θα επανορθώσετε το σφάλμα αν συνεχίσετε να βασανίζετε τον εαυτό σας; Αν μετανιώσετε πραγματικά, δεν είναι ο Θεός πρόθυμος να σας συγχωρήσει, μάλιστα «αφθόνως»; (Ησαΐας 55:7) Αν ο Θεός από τη μεριά του ‘δεν θα συνεχίζει διαρκώς να βρίσκει λάθη’, μήπως εσείς θα πρέπει να καταδικάσετε τον εαυτό σας σε ισόβια διανοητικά παθήματα εξαιτίας κάποιας αδικοπραγίας; (Ψαλμός 103:8-14, ΜΝΚ) Αυτό που θα ευαρεστήσει τον Ιεχωβά και που θα απαλύνει την κατάθλιψή σας δεν είναι τα μόνιμα αισθήματα λύπης αλλά τα θετικά βήματα που θα κάνετε για να ‘διορθώσετε το λάθος’.—2 Κορινθίους 7:8-11.

‘Λησμονήστε τα Παλιά’

Ορισμένα από τα συναισθηματικά μας προβλήματα μπορεί να είναι ριζωμένα στο παρελθόν, ειδικά αν έχουμε πέσει θύμα άδικης μεταχείρισης. Να είστε πρόθυμοι να συγχωρείτε και να ξεχνάτε. ‘Δεν είναι εύκολο να ξεχάσω!’ μπορεί να σκέφτεστε. Ναι, αλλά είναι καλύτερο από το να καταστρέψετε την υπόλοιπη ζωή σας με το να βασανίζεστε για κάτι που δεν μπορεί να αλλάξει.

«Λησμονώ τα παλαιά και προχωρώντας προς εκείνα που είναι εμπρός», έγραψε ο απόστολος Παύλος, «τρέχω προς το τέρμα, προς το βραβείον». (Φιλιππησίους 3:13, 14, ΚΔΤΚ) Ο Παύλος δεν άφηνε αυτά που είχε κάνει όταν ήταν Ιουδαίος, που περιλάμβαναν και την από μέρους του επιδοκιμασία ενός φόνου, να τον βασανίζουν. (Πράξεις 8:1) Όχι, συγκέντρωσε τις δυνάμεις του στην προσπάθεια να αποκτήσει τα προσόντα για το μελλοντικό βραβείο της αιώνιας ζωής. Η Μαρία επίσης έμαθε να μην αφήνει να τη βασανίζει το παρελθόν. Κάποτε κατηγορούσε τη μητέρα της για την ανατροφή που της έδωσε. Η μητέρα της έδινε μεγάλη σημασία στην τελειότητα και στη σωματική ομορφιά· συνεπώς η Μαρία επιδίωκε το τέλειο και είχε την τάση να ζηλεύει την όμορφη αδελφή της.

«Αυτή η ζήλεια που υπόβοσκε ήταν η ρίζα της σύγκρουσης, αλλά εγώ κατηγορούσα την οικογένειά μου για τον τρόπο που ενεργούσα. Όμως, έφτασα στο σημείο που σκέφτηκα, ‘Δεν έχει και τόση σημασία ποιος έφταιγε’. Ίσως έχω μερικές κακές τάσεις σαν αποτέλεσμα της ανατροφής που έλαβα από τη μητέρα μου, αλλά το σημείο είναι ότι πρέπει να κάνω κάτι γι’ αυτό! Δεν πρέπει να συνεχίσω να ενεργώ μ’ αυτόν τον τρόπο». Όταν η Μαρία το συνειδητοποίησε αυτό, μπόρεσε να κάνει τις αναγκαίες διανοητικές αλλαγές προκειμένου να κερδίσει τη μάχη ενάντια στην κατάθλιψη.—Παροιμίαι 14:30.

Η Πραγματική σας Αξία

Αφού έχουμε εξετάσει όλους τους παράγοντες, θα πρέπει να πούμε ότι για να καταπολεμήσει κανείς επιτυχώς την κατάθλιψη απαιτείται να έχει ισορροπημένη άποψη για την αξία του. «Λέω σ’ όλους σας:», γράφει ο απόστολος Παύλος, «Μη δίνετε στον εαυτό σας πιο μεγάλη αξία απ’ αυτή που έχει πραγματικά. Μετράτε τον εαυτό σας με ειλικρίνεια». (Ρωμαίους 12:3, Καινή Διαθήκη, Ο Λόγος Ζωντανός) Η ψευτοπερηφάνια, η άγνοια των περιορισμών μας και η επιδίωξη της τελειότητας αποτελούν σημάδια υπερεκτίμησης του εαυτού μας. Πρέπει να αντισταθούμε σ’ αυτές τις τάσεις. Ωστόσο, μη φτάσετε στο άλλο άκρο.

Ο Ιησούς Χριστός τόνισε την ατομική αξία του καθενός από τους μαθητές του, λέγοντας: «Τα πέντε σπουργίτια πουλιούνται για πενταροδεκάρες. Κι όμως ο Θεός ούτε ένα απ’ αυτά δεν ξεχνάει. Ο Θεός έχει μετρημένες ακόμα και τις τρίχες του κεφαλιού σας. Μη φοβάστε, γιατί αξίζετε περισσότερο από πολλά σπουργίτια». (Λουκάς 12:6, 7, ΝΔΜ) Τόση είναι η αξία μας ενώπιον του Θεού, ώστε αυτός προσέχει και την τελευταία λεπτομέρεια πάνω μας. Γνωρίζει για μας πράγματα που ούτε εμείς δεν ξέρουμε, επειδή ενδιαφέρεται βαθιά για τον καθένα μας.—1 Πέτρου 5:7.

Όταν η Σάρα συνειδητοποίησε το προσωπικό ενδιαφέρον που είχε ο Θεός γι’ αυτή, αυτό τη βοήθησε να αναπτύξει αισθήματα αυτοεκτίμησης. «Πάντα αισθανόμουν δέος για τον Δημιουργό, αλλά τότε μπόρεσα να αντιληφθώ ότι ενδιαφερόταν για μένα προσωπικά. Ανεξάρτητα από το τι κάνουν τα παιδιά μου ή ο άντρας μου, ανεξάρτητα από το πώς με μεγάλωσε η μητέρα μου, κατάλαβα ότι είχα μια προσωπική φιλία με τον Ιεχωβά. Τότε πράγματι άρχισε να αυξάνει η αυτοεκτίμησή μου».

Εφόσον ο Θεός θεωρεί πολύτιμους τους δούλους του, η προσωπική μας αξία δεν εξαρτάται από την επιδοκιμασία που λαβαίνουμε από άλλους ανθρώπους. Φυσικά, δεν μας αρέσει να μας απορρίπτουν. Αλλά όταν χρησιμοποιούμε την επιδοκιμασία ή την αποδοκιμασία κάποιου άλλου σαν μέτρο για τον υπολογισμό της δικής μας αξίας, τότε είναι πολύ εύκολο να περιπέσουμε σε κατάθλιψη. Κάποτε ένας άντρας αποκάλεσε τον Βασιλιά Δαβίδ, που ήταν άνθρωπος σύμφωνα με την καρδιά του ίδιου του Θεού, ‘άχρηστο άντρα’, στην κυριολεξία ‘ανάξιο άντρα’. Όμως, ο Δαβίδ αντιλήφθηκε ότι αυτός που τον έβριζε είχε κάποιο πρόβλημα και έτσι δεν θεώρησε ότι αυτό το σχόλιο αποτελούσε και την οριστική απόφαση σχετικά με την προσωπική του αξία. Και πράγματι, όπως συμβαίνει συνήθως με τους ανθρώπους, ο Σιμεΐ αργότερα ζήτησε συγνώμη. Ακόμα κι αν κάποιος σας κατηγορεί άδικα, θεωρήστε το ως κάτι που λέχτηκε για κάποια συγκεκριμένη πράξη σας και όχι για την αξία σας ως ατόμου.—2 Σαμουήλ 16:7, ΜΝΚ· 19:18, 19.

Η Σάρα, καθώς μελετούσε προσωπικά την Αγία Γραφή και βασισμένες στη Βίβλο εκδόσεις και καθώς παρακολουθούσε συναθροίσεις των Μαρτύρων του Ιεχωβά, μπόρεσε να θέσει τα θεμέλια για την οικοδόμηση σχέσης με τον Θεό. «Αλλά τη μεγαλύτερη βοήθεια την έλαβα όταν άλλαξα τη στάση μου απέναντι στην προσευχή», θυμάται η Σάρα. «Είχα την άποψη ότι στον Θεό πρέπει να προσευχόμαστε μόνο για μεγάλα πράγματα και όχι να τον ενοχλούμε με ασήμαντα προβλήματα. Τώρα αισθάνομαι ότι μπορώ να του μιλήσω για οτιδήποτε. Αν έχω ανησυχία για τη λήψη κάποιας απόφασης, του ζητάω να με βοηθήσει να ηρεμήσω και να λογικευτώ. Η σχέση μου μαζί του βελτιώνεται καθώς βλέπω ότι απαντάει στις προσευχές μου και με βοηθάει να αντιμετωπίζω με επιτυχία κάθε μέρα που περνάει και κάθε δύσκολη κατάσταση».—1 Ιωάννη 5:14· Φιλιππησίους 4:7.

Πράγματι, η διαβεβαίωση ότι ο Θεός ενδιαφέρεται προσωπικά για σας, ότι κατανοεί τους περιορισμούς σας και ότι θα σας δώσει τη δύναμη να χειριστείτε τις δυσκολίες της κάθε μέρας, αποτελεί βασικό παράγοντα στη μάχη ενάντια στην κατάθλιψη. Ωστόσο, μερικές φορές, ανεξάρτητα από τις προσπάθειές σας, η κατάθλιψη επιμένει.

Εγκαρτέρηση ‘Ώρα με την Ώρα’

«Έχω εφαρμόσει τα πάντα, ακόμα και ειδικά διαιτολόγια και αντικαταθλιπτικά φάρμακα», παραπονιέται η Αϊλήν, μια 47χρονη μητέρα που αγωνίζεται χρόνια τώρα με τη βαριά κατάθλιψη. «Έχω μάθει πώς να διορθώνω τον εσφαλμένο τρόπο σκέψης και αυτό με έχει βοηθήσει να είμαι πιο λογική. Αλλά η κατάθλιψη παραμένει».

Το γεγονός και μόνο ότι η κατάθλιψη επιμένει δεν σημαίνει ότι δεν την πολεμάτε επιδέξια. Οι γιατροί δεν γνωρίζουν όλες τις απαντήσεις για τη θεραπεία αυτής της διαταραχής. Σε μερικές περιπτώσεις, η κατάθλιψη αποτελεί παρενέργεια ορισμένων φαρμάκων που λαμβάνονται για τη θεραπεία μιας σοβαρής ασθένειας. Επομένως, η χρήση τέτοιων φαρμάκων αποτελεί αναγκαίο κακό αν λάβουμε υπόψη μας τα οφέλη που μπορούν να προκύψουν από τη θεραπεία κάποιου άλλου ιατρικού προβλήματος.

Βέβαια, η εξωτερίκευση των αισθημάτων σας σε κάποιο άλλο άτομο που έχει κατανόηση, βοηθάει. Αλλά κανένας άλλος άνθρωπος δεν μπορεί πραγματικά να γνωρίζει το βάθος του προβλήματός σας. Ωστόσο, ο Θεός γνωρίζει και θα βοηθήσει. «Ο Ιεχωβά μου έδωσε δύναμη να συνεχίσω την προσπάθεια», αποκάλυψε η Αϊλήν. «Δεν με έχει αφήσει να παραδώσω τα όπλα και μου έχει χαρίσει ελπίδα».

Με τη βοήθεια του Θεού, τη συναισθηματική υποστήριξη των άλλων και τις δικές σας προσπάθειες, δεν θα καταβληθείτε σε σημείο που να εγκαταλείψετε τη μάχη. Με τον καιρό μπορεί να προσαρμοστείτε στην κατάθλιψη, όπως ακριβώς θα κάνατε και σε οποιαδήποτε άλλη χρόνια ασθένεια. Η εγκαρτέρηση δεν είναι εύκολη, αλλά είναι δυνατή! Η Τζην, που η βαριά της κατάθλιψη επέμενε, είπε: «Χρειαζόταν να εγκαρτερούμε όχι απλώς μέρα με τη μέρα, αλλά μάλλον ώρα με την ώρα». Η ελπίδα που δίνει η Αγία Γραφή βοήθησε τόσο την Αϊλήν όσο και την Τζην, να συνεχίσουν.