Είναι οι Πόλεμοι Αναπόφευκτοι;

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ είναι ένα καταθλιπτικό χαρακτηριστικό των ειδήσεων. Αυτά τα δελτία κτηνωδίας χωρίς αμφιβολία σας αναστατώνουν. Αλλά ίσως σας κάνουν επίσης να αναρωτιέστε γιατί τα όπλα πρέπει να είναι οι ρυθμιστές τόσο πολλών διενέξεων. Θα μάθουν ποτέ οι άνθρωποι να ζουν με ειρήνη;

Κάποια θεραπεία για τη μάστιγα του πολέμου φαίνεται περισσότερο ασύλληπτη από τη θεραπεία του AIDS. Στη διάρκεια του 20ού αιώνα, ολόκληρα έθνη έχουν κινητοποιηθεί για πόλεμο, εκατομμύρια άντρες έχουν σταλθεί στα πεδία των μαχών και εκατοντάδες πόλεις έχουν ερειπωθεί. Δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα κάποιο τέλος στη σφαγή. Το προσοδοφόρο εμπόριο όπλων διασφαλίζει το γεγονός ότι οι στρατοί—και οι αντάρτες—του κόσμου θα συνεχίσουν να είναι φοβερά αποτελεσματικοί.

Καθώς τα όπλα του πολέμου έγιναν πιο θανατηφόρα, ο αριθμός των θυμάτων ανέβηκε στα ύψη. Περισσότεροι από τους μισούς των 65 εκατομμυρίων στρατιωτών οι οποίοι πολέμησαν στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν. Περίπου 30 χρόνια αργότερα, δύο και μόνο ατομικές βόμβες αφαίρεσαν τη ζωή περισσοτέρων από 150.000 και πλέον Ιαπώνων αμάχων. Από το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και ύστερα, οι συγκρούσεις είναι πιο περιορισμένες από γεωγραφική άποψη. Ωστόσο, είναι θανατηφόρες, ιδιαίτερα για τους αμάχους, οι οποίοι τώρα αποτελούν το 80 τοις εκατό των θυμάτων.

Αποτελεί ειρωνεία το ότι αυτή η μαζική σφαγή λαβαίνει χώρα στη διάρκεια ενός αιώνα ο οποίος έχει δει τις άνευ προηγουμένου προσπάθειες που έγιναν για να τεθεί εκτός νόμου ο πόλεμος ως τρόπος επίλυσης των διενέξεων μεταξύ των εθνών. Όταν τελείωσε πρόσφατα ο Ψυχρός Πόλεμος, υπήρχαν πολλές ελπίδες ότι μια νέα, ειρηνική παγκόσμια τάξη θα αναδυόταν. Ωστόσο, η παγγήινη ειρήνη παραμένει ένα άπιαστο όνειρο. Γιατί;

Βιολογική Ανάγκη;

Μερικοί ιστορικοί και ανθρωπολόγοι ισχυρίζονται ότι οι πόλεμοι είναι αναπόφευκτοι—ακόμη και απαραίτητοι—απλώς επειδή αποτελούν μέρος ενός εξελικτικού αγώνα για επιβίωση. Επηρεασμένος από αυτόν τον τρόπο σκέψης, ο στρατιωτικός αναλυτής Φρίντριχ φον Μπερνχάρντι ισχυρίστηκε το 1914 ότι ο πόλεμος γίνεται «για το συμφέρον της βιολογικής, της κοινωνικής και της ηθικής προόδου». Η θεωρία του ήταν πως ο πόλεμος είναι ένας τρόπος να απομακρύνονται τα αδύναμα άτομα ή έθνη, ενώ εναπομένουν τα ικανότερα.

Ένα τέτοιο επιχείρημα δύσκολα θα παρηγορούσε τις εκατομμύρια χήρες και τα εκατομμύρια ορφανά που αφήνει ο πόλεμος. Εκτός του ότι είναι ηθικά απεχθής, αυτός ο τρόπος σκέψης αγνοεί τις σκληρές πραγματικότητες του σύγχρονου πολέμου. Το πολυβόλο δεν σέβεται τον ικανότερο, και η βόμβα εξοντώνει το δυνατό μαζί με τον αδύναμο.

Αψηφώντας τα αφυπνιστικά μαθήματα που δίδαξε ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος, ο Αδόλφος Χίτλερ οραματίστηκε τη σφυρηλάτηση μιας κυρίαρχης φυλής μέσω στρατιωτικών κατακτήσεων. Στο βιβλίο του Ο Αγών Μου, ο ίδιος έγραψε: «Η ανθρωπότητα έφτασε εδώ που είναι σήμερα μόνο κάτω από συνεχείς πολέμους· η αιώνια ειρήνη θα την οδηγούσε στον τάφο. . . . Ο πιο δυνατός ρόλος των ζωντανών πλασμάτων μέσα στη φύση είναι να κυριαρχούν κι όχι να συγχωνεύονται με το πιο αδύνατο». Όμως, αντί να εξυψώσει το ανθρώπινο γένος, ο Χίτλερ θυσίασε εκατομμύρια ζωές και ερήμωσε μια ολόκληρη ήπειρο.

Ωστόσο, αν ο πόλεμος δεν είναι βιολογική ανάγκη, τι οδηγεί το ανθρώπινο γένος προς την αυτοκαταστροφή; Ποιες δυνάμεις εξαναγκάζουν τα έθνη να ασχοληθούν με αυτή την «επιχείρηση βαρβάρων»;a Ακολουθεί ένας κατάλογος μερικών βασικών παραγόντων οι οποίοι παρακωλύουν ακόμη και τις καλύτερες προσπάθειες των ειρηνοποιών.

Αίτια του Πολέμου

Εθνικισμός. Ο εθνικισμός, τον οποίο επικαλούνται συχνά οι πολιτικοί και οι στρατηγοί, αποτελεί μια από τις πιο ισχυρές δυνάμεις που προωθεί τον πόλεμο. Έχουν γίνει πολλοί πόλεμοι για την προστασία «εθνικών συμφερόντων» ή για την υπεράσπιση της «εθνικής τιμής». Όταν επικρατεί η νοοτροπία τού ‘υποστηρίζω τη χώρα μου, είτε δίκιο έχει είτε άδικο’, ακόμη και η κατάφωρη επιθετικότητα μπορεί να δικαιολογηθεί ως επίθεση για την πρόληψη εχθρικών επιθέσεων.

Μίσος μεταξύ εθνοτήτων. Πολλοί τοπικοί πόλεμοι ξεσπούν και μετά τροφοδοτούνται από μακροχρόνια μίση μεταξύ φυλών και εθνοτήτων. Οι τραγικοί εμφύλιοι πόλεμοι στην πρώην Γιουγκοσλαβία, στη Λιβερία και στη Σομαλία είναι πρόσφατα παραδείγματα.

Οικονομικός και στρατιωτικός ανταγωνισμός. Στις φαινομενικά ειρηνικές μέρες πριν από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι ευρωπαϊκές δυνάμεις στην πραγματικότητα ανέπτυσσαν τεράστια στρατεύματα. Η Γερμανία και η Μεγάλη Βρετανία απορροφήθηκαν σε έναν ανταγωνισμό ναυπήγησης θωρηκτών. Εφόσον το καθένα από τα μεγάλα έθνη τα οποία τελικά συμμετείχαν στη σφαγή πίστευε ότι ο πόλεμος θα αύξανε τη δύναμή του και θα έφερνε άφθονα οικονομικά οφέλη, οι συνθήκες ήταν ώριμες για να αρχίσει η σύρραξη.

Θρησκευτικά μίση. Ιδιαίτερα όταν ενισχύονται από τις φυλετικές διαιρέσεις, οι θρησκευτικές διαφορές μπορούν να προκαλέσουν ένα εκρηκτικό μείγμα. Τόσο οι συγκρούσεις στο Λίβανο και στη Βόρεια Ιρλανδία όσο και οι πόλεμοι μεταξύ της Ινδίας και του Πακιστάν έχουν τις ρίζες τους στο θρησκευτικό μίσος.

Ένας αόρατος υποκινητής πολέμου. Η Αγία Γραφή αποκαλύπτει ότι «ο θεός αυτού του συστήματος πραγμάτων», ο Σατανάς ο Διάβολος, είναι τώρα πιο δραστήριος από όσο ποτέ προηγουμένως. (2 Κορινθίους 4:4) Επειδή έχει μεγάλο θυμό και του έχει απομείνει μόνο «μικρό χρονικό διάστημα», προξενεί συνθήκες, περιλαμβανομένων και πολέμων, οι οποίες χειροτερεύουν την αξιοθρήνητη κατάσταση της γης.—Αποκάλυψη 12:12.

Αυτά τα βασικά αίτια του πολέμου δεν είναι εύκολο να εκριζωθούν. Πριν από 2.000 χρόνια και πλέον, ο Πλάτων είπε ότι «μόνο οι νεκροί έχουν δει το τέλος του πολέμου». Μήπως αυτή η ζοφερή εκτίμησή του είναι μια πικρή αλήθεια την οποία πρέπει να μάθουμε να δεχόμαστε; Ή έχουμε λόγο να ελπίζουμε ότι μια μέρα θα υπάρξει ένας κόσμος χωρίς πόλεμο;

[Υποσημειώσεις]

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 2]

Cover: John Singer Sargent’s painting Gassed (detail), Imperial War Museum, London

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 3]

Instituto Municipal de Historia, Barcelona