Κάθε Πράγμα Έχει τον Καιρό του στην Ιαπωνία

Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στην Ιαπωνία

ΚΑΠΟΙΟΣ νεαρός, από μια επαρχία της Ιαπωνίας, πήγε να μείνει στο Τόκιο για να σπουδάσει στο πανεπιστήμιο. Εκεί γνώρισε μια όμορφη κι έξυπνη κοπέλα και σχεδίαζε να την παντρευτεί. Όμως η οικογένειά του εναντιώθηκε τόσο έντονα σ’ αυτό το δεσμό ώστε ο νεαρός αναγκάστηκε να θυσιάσει την αγάπη του. Γιατί; Επειδή, σύμφωνα με το παραδοσιακό ιαπωνικό ημερολόγιο, το έτος γέννησής του θεωρούνταν αταίριαστο με το έτος γέννησης της κοπέλας.

Στις 13 Ιουνίου 1985, το τμήμα της Εταιρίας Σκοπιά στην Ιαπωνία θέλησε να αρχίσει τις εργασίες του σιδερένιου σκελετού ενός νέου κτιρίου δωματίων στην Εμπίνα. Όμως η εταιρία σιδηροκατασκευών προτίμησε να μη γίνει αυτό την ημέρα που είχε οριστεί, επειδή ήταν «μέρα ατυχίας» σύμφωνα με το παραδοσιακό ιαπωνικό ημερολόγιο.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι Ιάπωνες είναι άνθρωποι έξυπνοι, εργατικοί και μορφωμένοι. Όμως υπάρχει η βαθιά ριζωμένη παράδοση που ορίζει ποιος είναι ο γούρικος καιρός για κάθε πράγμα που πρόκειται να γίνει. Στην Ιαπωνία, το κάθε πράγμα έχει τον καιρό του, στον οποίο πρέπει να γίνει ή να μη γίνει. Από πού προήλθε αυτή η πειθαρχημένη, δεισιδαιμονική αντίληψη του χρόνου; Μέχρι ποιου βαθμού επηρεάζεται η ζωή στη σύγχρονη ιαπωνική κοινωνία; Και πώς μπορεί να μας ωφελήσει το να κατανοήσουμε το ζήτημα αυτό;

Το Παραδοσιακό Ιαπωνικό Ημερολόγιο

Αν και στην Ιαπωνία είναι κοινή η χρήση του ημερολογίου των Δυτικών χωρών, συχνά χρησιμοποιείται παράλληλα μ’ αυτό και ένα αρχαίο σεληνιακό ημερολόγιο, που το υιοθέτησαν από την Κίνα το 604 μ.Χ. Αυτό το σύστημα μέτρησης του χρόνου βασίζεται σ’ έναν εξηκονταετή κύκλο, ο οποίος σχηματίζεται από την παραλλαγή και το συνδυασμό δυο συνόλων από σύμβολα, τα οποία ονομάζονται οι 10 θεϊκοί κορμοί και οι 12 επίγειοι κλάδοι.

Σύμφωνα με την ερμηνεία που δίνουν οι Ιάπωνες, τα πρώτα σύμβολα (οι δέκα κορμοί) βασίζονται στην ιδέα που έχουν οι Ιάπωνες για το σύμπαν το οποίο, όπως λέγεται, αποτελείται από πέντε στοιχεία—ξύλο, φωτιά, γη, μέταλλο και νερό—και κάθε στοιχείο έχει δυο πλευρές: τη γιανγκ (το αρσενικό ή θετικές ιδιότητες όπως το φως, η ζεστασιά, η ξηρότητα, η ενεργητικότητα) και τη γιν (το θηλυκό ή αρνητικές ιδιότητες όπως το σκοτάδι, το κρύο, η υγρασία, η παθητικότητα). Οι 12 γήινοι κλάδοι αντιπροσωπεύουν μια σειρά από 12 ζώα—αρουραίος, βόδι, τίγρης, λαγός, δράκοντας, φίδι, άλογο, πρόβατο, πίθηκος, κόκορας, σκύλος και χοίρος.

Ο κύκλος αρχίζει με το συνδυασμό του πρώτου κορμού με τον πρώτο κλάδο, δηλαδή, ξύλο-γιανγκ αρουραίος. Έπειτα είναι ο συνδυασμός του δεύτερου κορμού με το δεύτερο κλάδο, δηλαδή ξύλο-γιν βόδι. Κατόπιν ακολουθεί η φωτιά-γιανγκ τίγρης, η φωτιά-γιν λαγός, και άλλοι. Οι συνολικοί συνδυασμοί που βγαίνουν μ’ αυτόν τον τρόπο είναι 60, κι απ’ αυτό βγαίνει ο εξηκονταετής κύκλος. Μέρες, μήνες και χρόνια, όλα μετριούνται με τον ίδιο εξηκονταετή κύκλο. Ο πρώτος κύκλος ξεκίνησε το 604 μ.Χ. και από τότε, κάθε εξήντα χρόνια άρχιζε νέος κύκλος. Ο παρών κύκλος άρχισε το 1984. Άρα το 1988 τι θα είναι; Εφόσον είναι το πέμπτο κατά σειρά έτος, είναι το έτος γης-γιανγκ δράκοντα.

Ο Καζαμίας που «Προκαθορίζει τους Καιρούς»

Λόγω της φανερής αστρολογικής σχέσης, σύντομα το αποτέλεσμα ήταν να αποδίδονται στα σύμβολα του κύκλου δεισιδαιμονικές σημασίες. Τελικά οι διάφορες αυτές δεισιδαιμονικές ιδέες και παρατηρήσεις δημοσιεύτηκαν σε ετήσιο καζαμία. Μέχρι και σήμερα πολλά άτομα στην Ιαπωνία εξακολουθούν να συμβουλεύονται τον καζαμία, στην προσπάθειά τους να προσδιορίσουν την καλή ή την κακή τους τύχη και την επιτυχία ή την αποτυχία τους, σε όλες τις μορφές δραστηριοτήτων της καθημερινής ζωής.

Για παράδειγμα, πολλοί άνθρωποι στην Ιαπωνία εξακολουθούν να πιστεύουν ότι κάποιο άτομο, ανάλογα με το έτος στο οποίο γεννιέται, παίρνει τα χαρακτηριστικά του ζώου το οποίο αντιπροσωπεύει εκείνο το έτος. Λόγου χάρη, λέγεται ότι εκείνοι που γεννιούνται κάτω από το σημάδι του αρουραίου είναι ανήσυχοι και τσιγκούνηδες· εκείνοι που γεννιούνται στο έτος του βοδιού είναι υπομονετικοί και αργοί· της τίγρης είναι τραχείς και σκληροί· του φιδιού είναι καχύποπτοι και δεν καταφέρνουν να τα πηγαίνουν καλά με τους άλλους. ‘Α, είναι γεννημένη το έτος του φιδιού—γι’ αυτό είναι έτσι!’ Τέτοιου είδους εκφράσεις εξακολουθούν να ακούγονται συχνά στην Ιαπωνία.

Σύμφωνα με τον καζαμία, υποτίθεται ότι οι γυναίκες που γεννιούνται στο έτος φωτιάς-γιανγκ αλόγου (43ος κύκλος) είναι ιδιαίτερα ξεροκέφαλες κι έχουν την τάση να σκοτώνουν τους άντρες τους. Συνεπώς οι άνθρωποι, ειδικά εκείνοι που ζουν στις επαρχίες της Ιαπωνίας, απέφυγαν να κάνουν παιδιά εκείνο το έτος, πράγμα που κατέληξε σε αξιοσημείωτες μειώσεις στον αριθμό των σχολικών τάξεων. Έτσι λοιπόν, τον Οκτώβριο του 1985, η εφημερίδα Asahi Shimbun, κάτω από τον τίτλο «Πληθαίνουν οι Έρημες Τάξεις στα Υπερπλήρη Σχολεία», εξηγούσε ότι το 1966 (έτος φωτιάς-γιανγκ αλόγου), οι γεννήσεις στην Ιαπωνία ήταν καταφανώς λιγότερες του κανονικού και όσα παιδιά ήταν γεννημένα εκείνο το έτος φυσιολογικά θα είχαν ενισχύσει τα σχολεία στα έτη 1984 και 1985.

Ορισμένες μέρες του κύκλου θεωρούνται γούρικες ή τυχερές και άλλες ακριβώς το αντίθετο. Σ’ αυτές τις τελευταίες συμπεριλαμβάνονται και οι Γκομουνίτσι, ή οι μέρες των πέντε τάφων, στις οποίες κανείς δεν πρέπει να διαταράξει ή να μετακινήσει το χώμα. Πολλοί άνθρωποι ενεργούν επιφυλακτικά και αποφεύγουν να κάνουν κηδεία μια τέτοια μέρα, κι αυτό επειδή κανένας δεν θέλει να καταλήξει με πέντε τάφους, δηλαδή με πέντε ανθρώπους νεκρούς. Για να είναι σίγουρος κανείς, πριν από οποιοδήποτε μεγάλο εγχείρημα, πρέπει να συμβουλεύεται τον καζαμία.

Το ημερολόγιο και ο καζαμίας παίζουν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στους γάμους. Αν και στις μέρες μας, τα έξι στα δέκα ζευγάρια λένε ότι έκαναν «γάμο από έρωτα», οι γάμοι από συνοικέσιο εξακολουθούν να είναι συνηθισμένοι στην Ιαπωνία και το να υπολογίζει κανείς αν ένα ζευγάρι ταιριάζει ή όχι, είναι θέμα που προξενεί μεγάλο ενδιαφέρον. Ο καζαμίας όχι μόνο δίνει συμβουλές για το ποιος καιρός είναι τυχερός για γάμο, αλλά λέει επίσης και ποια άτομα ταιριάζουν με ποια. Για παράδειγμα, ένα άτομο που έχει γεννηθεί το έτος του αρουραίου (1948, 1960, 1972) θα ταίριαζε ιδιαίτερα με κάποιο άλλο άτομο που έχει γεννηθεί το έτος του δράκοντα (1952, 1964, 1976), του πίθηκου (1956, 1968, 1980) ή του βοδιού (1949, 1961, 1973). Ακόμα και στους «γάμους από έρωτα», συχνά ασκείται πίεση από τους συγγενείς να παντρευτεί το άτομο κάποιον, με τον οποίο να «ταιριάζει» το έτος γέννησής του.

Συνέπειες Ενός Τέτοιου «Προκαθορισμένου» Συστήματος

Ο φόβος για το άγνωστο και η αναζήτηση καλής τύχης εξουσίαζαν απόλυτα τον τρόπο ζωής της αρχαίας ιαπωνικής κοινωνίας. Αλλά η ισχυρή επιρροή της δεισιδαιμονίας δεν έχει μειωθεί καθόλου στη σύγχρονη Ιαπωνία, παρά το ποσοστό των εγγραμμάτων που είναι σχεδόν 100 τοις εκατό και παρά την προηγμένη τεχνολογία.

Με μια έρευνα, που έγινε το 1950 από το Υπουργείο Παιδείας, διαπιστώθηκε ότι από τους 6.373 ενήλικους που απάντησαν, το 33 τοις εκατό θεωρούσαν «σίγουρα σωστές» τις ιδέες σχετικά με τις τυχερές και τις άτυχες μέρες, και το 44 τοις εκατό τις θεωρούσαν «πιθανώς σωστές». Σχετικά με τον προκαθορισμό για το αν ένα ζευγάρι είναι ταιριαστό για γάμο ή όχι, το 23 τοις εκατό απάντησαν ότι είναι «σίγουρα σωστός» και το 36 τοις εκατό απάντησαν «πιθανώς σωστός». Αντί αυτές οι ιδέες να είναι πράγματα του παρελθόντος, το ήμισυ με τρία τέταρτα των ανθρώπων που ρωτήθηκαν εξακολουθούν να μένουν προσκολλημένοι σ’ αυτές τις δεισιδαιμονικές ιδέες. Όπως σχολιάζει το βιβλίο Japanese Religion (Ιαπωνική Θρησκεία): «Είναι μέρος της ζωής των ανθρώπων».

Πώς όμως επηρεάζουν τους ανθρώπους αυτές οι δοξασίες; Πρώτα απ’ όλα, όταν ένα άτομο ακολουθεί μηχανικά τις δεσποτικές προσταγές των δεισιδαιμονικών ιδεών, μπορεί να αρχίσει να χάνει την ικανότητα να σκέφτεται και να βγάζει λογικά συμπεράσματα σε προσωπικά ζητήματα. Τα λεγόμενα, οι συμβουλές και η καθοδήγηση του καζαμία, άσχετα από το πόσο παράλογα και ασυμβίβαστα μπορεί να είναι με τη λογική, φτάνουν στο σημείο να κυριαρχούν στις αποφάσεις που το άτομο πρέπει να πάρει στη ζωή του. Σύντομα μπορεί να ανακαλύψει ότι δεν μπορεί να πάρει καμιά απόφαση αν δεν συμβουλευτεί πρώτα τον καζαμία.

Η πίστη σε τέτοιους «προκαθορισμένους καιρούς» και στην τύχη ενθαρρύνει επίσης μια μοιρολατρική άποψη για τη ζωή. Όταν ένα εγχείρημα αποτυχαίνει ή όταν κάτι πάει στραβά, είναι εύκολο να κατηγορείς την κακή τύχη ή τους άτυχους καιρούς. Και κάποιος αντί να ψάξει για την πραγματική αιτία της αποτυχίας, κάνει εντατικές προσπάθειες, ελπίζοντας σε καλύτερη τύχη. Όταν αυτό οδηγεί σε ακόμα μεγαλύτερη απογοήτευση, το άτομο μπορεί απλώς να αποδεχτεί το γεγονός ότι από την αρχή δεν ήταν τυχερό του να πετύχει. Ένας τέτοιος φαύλος κύκλος δεν κάνει τίποτα άλλο από το να κρατάει τους ανθρώπους υποδουλωμένους ακόμα πιο βαθιά στη δεισιδαιμονία και στο φόβο.

Υπάρχει καμιά ελπίδα; Και βέβαια, υπάρχει. Ήδη 125.000 και πλέον Μάρτυρες του Ιεχωβά στην Ιαπωνία έχουν δοκιμάσει την υπόσχεση της Αγίας Γραφής: «Και θέλετε γνωρίσει την αλήθειαν. Και η αλήθεια θέλει σας ελευθερώσει». (Ιωάννης 8:32) Αυτό περιλαμβάνει και ελευθερία από την υποδούλωση στη δεισιδαιμονία. Η μελέτη της Αγίας Γραφής τούς έχει δώσει ικανότητα να σκέφτονται καθαρά, μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, ελπίδα για ένα ευτυχισμένο μέλλον, καθώς και τη χαρά που απορρέει απ’ αυτά.

[Εικόνα στη σελίδα 10]

Συχνά τα άτομα εκλέγουν το γαμήλιο σύντροφό τους και την ημέρα του γάμου τους, αφού πρώτα συμβουλευτούν τον καζαμία