Βιοηθική και Αναίμακτη Χειρουργική

ΤΑ ΠΡΟΣΦΑΤΑ χρόνια έχει σημειωθεί πρωτοφανής πρόοδος στον τομέα της ιατρικής. Ενώ, όμως, επιλύονται ορισμένα ιατρικά προβλήματα, μερικές εξελίξεις έχουν δημιουργήσει προβλήματα ηθικής φύσης.

Οι γιατροί χρειάζεται να κάνουν σκέψεις γύρω από διλήμματα όπως είναι τα εξής: Θα πρέπει μερικές φορές να διακόπτεται η ενεργή ιατρική αγωγή, πράγμα που θα επιτρέψει στον ασθενή να πεθάνει με αξιοπρέπεια; Θα πρέπει ο γιατρός να παρακάμπτει την απόφαση του ασθενούς αν πιστεύει ότι αυτό θα εξυπηρετήσει τα καλύτερα συμφέροντα του ασθενούς; Πώς θα μπορούσαν να λαβαίνουν όλοι την ίδια υγειονομική περίθαλψη εφόσον δεν είναι διαθέσιμες για τον καθένα πολυέξοδες μέθοδοι θεραπείας;

Τέτοια περίπλοκα ζητήματα έχουν φέρει στο προσκήνιο τον ιατρικό κλάδο που ονομάζεται βιοηθική. Αυτή η ειδικότητα έχει σκοπό να βοηθήσει τους γιατρούς και τους επιστήμονες να ασχοληθούν με τις ηθικές προεκτάσεις της βιολογικής έρευνας και των ιατρικών εξελίξεων. Εφόσον η ανάγκη για τη λήψη πολλών από τις πλέον δύσκολες αποφάσεις εγείρεται στα νοσοκομεία, πολλά νοσοκομεία έχουν συγκροτήσει επιτροπές δεοντολογίας. Συνήθως τα μέλη των επιτροπών—στα οποία συμπεριλαμβάνονται γιατροί και δικηγόροι—παρακολουθούν σεμινάρια βιοηθικής, όπου αναλύονται τα δεοντολογικά προβλήματα της ιατρικής.

Μερικά ερωτήματα που εγείρονται συχνά σε τέτοια σεμινάρια είναι: Σε ποιο βαθμό θα πρέπει να σέβονται οι γιατροί τις πεποιθήσεις των Μαρτύρων του Ιεχωβά οι οποίοι, πρωτίστως για θρησκευτικούς λόγους, αρνούνται να δεχτούν μεταγγίσεις αίματος; Θα πρέπει ένας γιατρός να κάνει μετάγγιση σε κάποιον ασθενή, παρά τη θέληση του ασθενούς, αν αυτό κρίνεται «ενδεδειγμένο» από ιατρική άποψη; Θα ήταν δεοντολογικά ορθό να χορηγήσει αίμα χωρίς να το γνωρίζει ο ασθενής, με το σκεπτικό ότι, ‘εφόσον γίνεται εν αγνοία του, ο ασθενής δεν θα υποστεί βλάβη’;

Για να χειρίζονται κατάλληλα οι γιατροί αυτά τα ζητήματα, χρειάζεται να κατανοούν με αντικειμενικότητα την άποψη των Μαρτύρων. Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά, από την πλευρά τους, είναι διατεθειμένοι να εξηγήσουν τη στάση τους στους γιατρούς, αντιλαμβανόμενοι ότι η αμοιβαία κατανόηση μπορεί να συμβάλει στην αποφυγή της αντιπαράθεσης.

Ανταλλαγή Απόψεων

Ο Ισπανός καθηγητής Ντιέγκο Γκράσια, μια εξέχουσα αυθεντία στον τομέα της βιοηθικής, θέλησε να λάβει χώρα στην τάξη του ένας τέτοιος διάλογος. «Εσείς [οι Μάρτυρες του Ιεχωβά] έχετε κάθε δικαίωμα να σας δοθεί η ευκαιρία να εκφράσετε τις ανησυχίες σας . . . λαμβανομένων υπόψη των δυσκολιών που αντιμετωπίζετε αναφορικά με τις μεταγγίσεις αίματος», είπε ο καθηγητής.

Έτσι, στις 5 Ιουνίου 1996, προσκλήθηκαν τρεις εκπρόσωποι των Μαρτύρων του Ιεχωβά στο Πανεπιστήμιο Κομπλουτένσε στη Μαδρίτη της Ισπανίας προκειμένου να εξηγήσουν τις απόψεις τους. Παρόντες ήταν περίπου 40 γιατροί και άλλοι ειδικοί.

Έπειτα από μια σύντομη παρουσίαση που έκαναν οι Μάρτυρες, άρχισε το μέρος με τις ερωτήσεις. Όλοι οι παρευρισκόμενοι συμφώνησαν στο ότι ο ενήλικος ασθενής θα πρέπει να έχει το δικαίωμα να αρνηθεί μια συγκεκριμένη ιατρική αγωγή. Η τάξη είχε επίσης την άποψη ότι ποτέ δεν θα πρέπει να χορηγείται αίμα χωρίς τη συναίνεση του ασθενούς η οποία θα δίνεται κατόπιν διαφώτισης. Ωστόσο, προβληματίζονταν σχετικά με μερικές πτυχές της στάσης των Μαρτύρων.

Μία από τις ερωτήσεις αφορούσε το ζήτημα των χρημάτων. Μερικές φορές η αναίμακτη χειρουργική περιλαμβάνει ειδικό εξοπλισμό, όπως λόγου χάρη χειρουργική με λέιζερ, καθώς και ακριβά φάρμακα, όπως είναι η ερυθροποιητίνη, η οποία χρησιμοποιείται για να διεγείρει την παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων. Κάποιος γιατρός διερωτήθηκε μήπως οι Μάρτυρες, με το να αρνούνται μια λιγότερο δαπανηρή λύση (ομόλογο αίμα), ανέμεναν προνομιακή μεταχείριση από τις υπηρεσίες δημόσιας υγείας.

Ένας από τους Μάρτυρες εκπροσώπους, ενώ αναγνώρισε ότι τα χρήματα αποτελούν παράγοντα τον οποίο θα πρέπει απαραίτητα να λάβουν υπόψη τους οι γιατροί, αναφέρθηκε σε δημοσιευμένες μελέτες που αναλύουν τα έξοδα μεταγγίσεων ομόλογου αίματος τα οποία δεν φαίνονται. Μεταξύ αυτών είναι και τα έξοδα για την αντιμετώπιση επιπλοκών που σχετίζονται με τη μετάγγιση, καθώς και η απώλεια εισοδήματος που προκύπτει από αυτές τις επιπλοκές. Επικαλέστηκε μια περιεκτική μελέτη από τις Ηνωμένες Πολιτείες, η οποία έδειχνε ότι η μέση μονάδα αίματος, αν και είχε αρχικό κόστος μόνο 250 δολάρια (περ. 58.000 δρχ.), στην πραγματικότητα δημιουργούσε έξοδα που ανέρχονταν σε πάνω από 1.300 δολάρια (περ. 300.000 δρχ.)—ποσό πενταπλάσιο και πλέον από το αρχικό. Επομένως, επισήμανε, αν συνεκτιμηθούν όλοι οι παράγοντες, η αναίμακτη χειρουργική είναι οικονομική. Επιπλέον, μεγάλο μέρος των υποτιθέμενων επιπρόσθετων εξόδων της αναίμακτης χειρουργικής αφορά εξοπλισμό ο οποίος μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί.

Ένα άλλο ερώτημα που απασχολούσε αρκετούς γιατρούς είχε να κάνει με την άσκηση πίεσης από μέρους του συνόλου. Τι θα συνέβαινε, αναρωτήθηκαν, αν κάποιος Μάρτυρας αμφιταλαντευόταν και τελικά δεχόταν μετάγγιση αίματος; Θα τον απέβαλλε η κοινωνία των Μαρτύρων;

Η απάντηση θα εξαρτιόταν από την πραγματική κατάσταση, διότι η παρακοή στο νόμο του Θεού είναι ασφαλώς σοβαρό ζήτημα, κάτι που θα πρέπει να εξετάσουν οι πρεσβύτεροι της εκκλησίας. Οι Μάρτυρες θα πρέπει να βοηθούν οποιοδήποτε άτομο έχει υποστεί την τραυματική εμπειρία μιας εγχείρησης που ήταν κρίσιμη για τη ζωή του και το οποίο δέχτηκε μετάγγιση. Ο Μάρτυρας που θα βρισκόταν σε αυτή τη θέση αναμφίβολα θα αισθανόταν πολύ άσχημα και θα ανησυχούσε για τη σχέση του με τον Θεό. Ένα τέτοιο άτομο μπορεί να χρειάζεται βοήθεια και κατανόηση. Εφόσον η «ραχοκοκαλιά» της Χριστιανοσύνης είναι η αγάπη, οι πρεσβύτεροι θα πρέπει, όπως και σε κάθε δικαστική υπόθεση, να εξισορροπούν τη σταθερότητα με το έλεος.—Ματθαίος 9:12, 13· Ιωάννης 7:24.

«Δεν θα αναθεωρήσετε άραγε σύντομα τη στάση σας όσον αφορά τη δεοντολογία;» ρώτησε ένας καθηγητής βιοηθικής, ο οποίος είχε έρθει από τις Ηνωμένες Πολιτείες. «Άλλες θρησκείες το έκαναν αυτό τα πρόσφατα χρόνια».

Του ειπώθηκε πως η στάση των Μαρτύρων σχετικά με την ιερότητα του αίματος αποτελεί δογματική πεποίθηση και όχι μια δεοντολογική θέση που υπόκειται σε περιοδικές επανεκτιμήσεις. Η σαφής Γραφική εντολή δεν αφήνει περιθώρια για συμβιβασμούς. (Πράξεις 15:28, 29) Η παραβίαση αυτού του θεϊκού νόμου θα ήταν κάτι τόσο απαράδεκτο για ένα Μάρτυρα όσο και το να παραβλέψει την ειδωλολατρία ή την πορνεία.

Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά εκτιμούν πάρα πολύ τη συνεργατική διάθεση των γιατρών—όπως εκείνων που παρευρέθηκαν στο σεμινάριο βιοηθικής στη Μαδρίτη—οι οποίοι σέβονται την απόφασή τους να ζητούν εναλλακτική θεραπεία που να είναι σύμφωνη με τις βασισμένες στη Γραφή πεποιθήσεις τους. Αναμφίβολα, η βιοηθική θα παίξει σημαντικό ρόλο στη βελτίωση των σχέσεων μεταξύ γιατρού και ασθενούς καθώς και στην ανάπτυξη μεγαλύτερου σεβασμού για τις επιθυμίες του ασθενούς.

Σύμφωνα με τα λόγια που, όπως λέγεται, είπε ένας διάσημος Ισπανός γιατρός, οι γιατροί πρέπει πάντα να θυμούνται ότι «εργάζονται με ατελή όργανα και με μέσα που μπορεί να αποτύχουν». Γι’ αυτό, χρειάζεται να έχουν την «πεποίθηση ότι η αγάπη θα πρέπει πάντα να εκδηλώνεται εκεί όπου δεν μπορεί να φτάσει η γνώση».