«Τα δέντρα αυτών των Ινδιών είναι κάτι το ανεξήγητο· τόσο πολλά είναι», αναφώνησε ο Ισπανός χρονικογράφος Γκονθάλο Φερνάντεθ δε Οβιέδο το 1526. Πέντε αιώνες αργότερα η εκτίμησή του δεν απέχει πολύ από την πραγματικότητα. «Το βροχερό δάσος», γράφει η συγγραφέας Σίνθια Ρας Ράμσι, είναι «το πλέον ποικίλο, το πλέον πολύπλοκο και το λιγότερο κατανοητό οικοσύστημα στη γη».

Ο βιολόγος Σέιμουρ Σόμερ, ειδικός στις τροπικές περιοχές, δηλώνει: «Δεν πρέπει να παραβλέψουμε το γεγονός ότι γνωρίζουμε ελάχιστα ή και τίποτα για τη δομή και τον τρόπο λειτουργίας των περισσότερων υγρών τροπικών δασών, για να μη μιλήσουμε για τα επί μέρους είδη από τα οποία αποτελούνται». Ο τεράστιος αριθμός των ειδών και η πολυπλοκότητα των μεταξύ τους σχέσεων δυσχεραίνουν το έργο των ερευνητών.

Ένα εύκρατο δάσος μπορεί να περιέχει ελάχιστα είδη δέντρων ανά στρέμμα. Ένα στρέμμα βροχερού δάσους, όμως, μπορεί να συντηρεί πάνω από 20 διαφορετικά είδη, μολονότι ο συνολικός αριθμός δέντρων ανά στρέμμα κυμαίνεται γύρω στα 75 μόνο. Επειδή η ταξινόμηση μιας τέτοιας ποικιλίας αποτελεί εξουθενωτικό και κοπιαστικό έργο, πολύ λίγα κομμάτια βροχερού δάσους έκτασης πάνω από 10 στρέμματα έχουν αναλυθεί ποτέ. Εκείνα που αναλύθηκαν, όμως, δίνουν εκπληκτικά αποτελέσματα.

Η απέραντη ποικιλία δέντρων προσφέρει αμέτρητα καταφύγια για έναν τεράστιο αριθμό κατοίκων του δάσους—πολύ περισσότερους από όσους μπορούσε να φανταστεί κάποιος. Η Εθνική Ακαδημία Επιστημών των Η.Π.Α. αναφέρει ότι μια τυπική περιοχή παρθένου βροχερού δάσους έκτασης 10 τετραγωνικών χιλιομέτρων μπορεί να φιλοξενεί μέχρι και 125 διαφορετικά είδη θηλαστικών, 100 είδη ερπετών, 400 είδη πουλιών και 150 είδη πεταλούδων. Συγκριτικά, παρατηρούμε ότι ολόκληρη η Βόρεια Αμερική έχει πουλιά ή δέχεται επισκέψεις από πουλιά που ανήκουν σε λιγότερα από 1.000 είδη.

Μολονότι μερικά από τα αμέτρητα είδη φυτών και ζώων μπορούν να βρεθούν σε μια ευρεία περιοχή του βροχερού δάσους, άλλα περιορίζονται σε μία και μόνο οροσειρά. Αυτό είναι που τα κάνει τόσο ευάλωτα. Όταν οι υλοτόμοι τελείωσαν την αποδάσωση μιας κορυφογραμμής στον Ισημερινό πριν από μερικά χρόνια, 90 ενδημικά είδη φυτών είχαν εξαφανιστεί.

Βλέποντας τέτοιες τραγωδίες, η Διακυβερνητική Επιτροπή των Ηνωμένων Πολιτειών για τα Τροπικά Δάση προειδοποιεί: «Η διεθνής κοινότητα πρέπει να εξαπολύσει γρήγορα μια επισπευσμένη και συντονισμένη επίθεση κατά του προβλήματος προκειμένου να προστατευτούν αυτοί οι ευρέως υποτιμημένοι και πιθανώς αναντικατάστατοι πόροι από την ουσιαστική καταστροφή που τους περιμένει μέχρι τις αρχές του επόμενου αιώνα».

Ο άνθρωπος δεν έχει την πολυτέλεια να στρέψει τα νώτα του στην πηγή των τροφίμων του. Τόσο τα φυτά όσο και τα ζώα μπορούν να εξασθενήσουν από την υπερβολική ομομειξία. Το βροχερό δάσος, με την τεράστια συλλογή ειδών του, μπορεί να παράσχει τη γενετική ποικιλία που χρειάζεται για να ενισχυθούν αυτά τα φυτά ή τα ζώα. Παραδείγματος χάρη, ο Μεξικανός βοτανολόγος Ραφαέλ Γκουσμάν ανακάλυψε ένα νέο είδος φυτού που σχετίζεται με το σημερινό καλαμπόκι. Το εύρημά του ενθουσίασε τους αγρότες επειδή αυτό το φυτό (Zea diploperennis) είναι ανθεκτικό σε πέντε από τις εφτά κύριες ασθένειες που αφανίζουν τις σοδειές του καλαμποκιού. Οι επιστήμονες ελπίζουν να χρησιμοποιήσουν αυτό το νέο είδος για να αναπτύξουν μια ποικιλία καλαμποκιού ανθεκτική στις ασθένειες.

Το 1987 η κυβέρνηση του Μεξικού προστάτεψε την οροσειρά όπου βρέθηκε αυτό το άγριο καλαμπόκι. Αλλά καθώς καταστρέφονται τόσα δάση, ανεκτίμητα είδη σαν αυτό αναμφίβολα χάνονται, ακόμη και προτού ανακαλυφτούν. Στα δάση της Νοτιοανατολικής Ασίας υπάρχουν αρκετά είδη άγριων βοδιών που θα μπορούσαν να ενισχύσουν τις ράτσες των κατοικίδιων κοπαδιών. Αλλά όλα αυτά τα είδη ταλαντεύονται στο χείλος της εξαφάνισης εξαιτίας της καταστροφής του φυσικού τους περιβάλλοντος.