Νόστιμοι Αθλητές του Βυθού

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ

ΑΥΤΑ τα εκπληκτικά ψάρια είναι για τις θάλασσες ό,τι είναι τα γεράκια για τους ουρανούς. Γρήγορα και λεία, σχίζουν τις αβύσσους των θαλασσών σαν βέλη που λαμπυρίζουν. Είναι αεικίνητα και βρίσκονται σε διαρκή αναζήτηση τροφής. Μάλιστα, το επιστημονικό τους όνομα, Θύννος ο κοινός, προέρχεται από μια λέξη που σημαίνει «ορμώ». Είναι μέλη λαμπρής οικογένειας, και στους συγγενείς τους ανήκουν η μακαίρα, ο τετράπτουρος και ο ξιφίας. Ναι, αυτοί οι θαλάσσιοι αθλητές ανήκουν στην οικογένεια θυννίδες ή τονίδες, η οποία περιλαμβάνει 13 είδη.

Σε αυτή την αθλητική οικογένεια, πρωταθλητές είναι οι τόνοι. Ο τόνος που ζει νότια του ισημερινού (είδος Thunnus maccoyii) φτάνει σε μήκος τουλάχιστον τα δύο μέτρα και ζυγίζει μέχρι 200 κιλά. Ωστόσο, οι πρωταθλητές βαρέων βαρών της οικογένειας είναι οι γιγαντιαίοι κόκκινοι τόνοι που ζουν στο Βόρειο Ημισφαίριο. Με μήκος 2,70 μέτρα ή και περισσότερο (σπάνιοι πια εξαιτίας της υπεραλίευσης), μπορούν να ξεπεράσουν σε βάρος τα 700 κιλά—εκ των οποίων το 75 τοις εκατό είναι ισχυροί μύες. Αλλά το μέγεθος δεν μειώνει την ταχύτητα του τόνου. Στην πραγματικότητα, οι μεγαλύτεροι τόνοι είναι οι «πύραυλοι» του κοπαδιού, ικανοί να αναπτύσσουν ταχύτητες 70 ως 80 χιλιομέτρων την ώρα για μικρά χρονικά διαστήματα.

Σχεδιασμένοι και για Αγώνες Ταχύτητας και για Μαραθώνιους

Πώς καταφέρνουν οι τόνοι να κολυμπούν τόσο γρήγορα; Το περιοδικό Νάσιοναλ Τζεογκράφικ (National Geographic) εξηγεί: «Ο τόνος είναι σχεδιασμένος για να αναπτύσσει μεγάλες ταχύτητες, εφόσον τα τρία τέταρτα του βάρους του είναι μύες, έχει υπέροχο υδροδυναμικό σχήμα, ισχυρή καρδιά, σύστημα αερισμού που βασίζεται στην αρχή λειτουργίας του αυλωθητή, εναλλακτήρες θερμότητας και άλλα ειδικά προσόντα». Μάλιστα, η ισχυρή καρδιά του τόνου είναι αρκετές φορές μεγαλύτερη από την καρδιά άλλων ψαριών, και μοιάζει περισσότερο με καρδιά θηλαστικού παρά ψαριού. Επιπλέον, σε αντίθεση με τα συνηθισμένα ψυχρόαιμα ψάρια, η καρδιά του στέλνει σχετικά θερμό αίμα στο έξυπνα κατασκευασμένο κυκλοφορικό του σύστημα. Η αύξηση της θερμοκρασίας του αίματος του τόνου κατά 10 βαθμούς Κελσίου σχεδόν τριπλασιάζει τη μυϊκή του δύναμη, μετατρέποντάς τον έτσι σε τρομακτικό αρπακτικό που ικανοποιεί την πείνα του τρώγοντας ψάρια, καλαμάρια και κριλ.

Όταν ο τόνος εντοπίσει νόστιμο φαγητό—ας πούμε ένα σκουμπρί—με τη φοβερή ώθηση που του δίνει η δρεπανοειδής ουρά του αναπτύσσει ταχύτητα επίθεσης μέσα σε χρόνο μηδέν. Τα θωρακικά και τα πυελικά πτερύγια συστέλλονται μέσα σε ειδικές σχισμές που υπάρχουν στο σκληρό σαν ατσάλι σώμα του ψαριού ώστε να μειωθεί η αντίσταση του νερού. Όσο γρήγορο και αν είναι το σκουμπρί, έχει ελάχιστες πιθανότητες να ξεφύγει, επειδή ο τόνος είναι επίσης εφοδιασμένος με διόφθαλμη όραση, οξύτατη ακοή και χημικούς ανιχνευτές οι οποίοι ελέγχουν το νερό. Όταν ο τόνος είναι έτοιμος να χτυπήσει, τεντώνει ξανά τα πτερύγιά του για να αποκτήσει το ζωτικό και άμεσο έλεγχο της πορείας του. Κατόπιν, εν ριπή οφθαλμού, τα βραγχιακά επικαλύμματα και το στόμα του τόνου ανοίγουν, και το σκουμπρί εξαφανίζεται—ο τόνος το ρουφάει και το καταπίνει.

Χάρη στην ισχυρή καρδιά τους, στο σχετικά θερμό αίμα τους και στα εξαιρετικά μεγάλα βράγχιά τους, οι τόνοι ανακτούν τις δυνάμεις που χάνουν σε τέτοιους αγώνες ταχύτητας περίπου δέκα φορές γρηγορότερα από οποιοδήποτε άλλο ψάρι. Εντούτοις, ακόμα και όταν “παίρνουν μια ανάσα”—καθώς και όταν κοιμούνται—συνεχίζουν να κολυμπούν, επειδή είναι βαρύτεροι από το νερό και δεν έχουν τον αντλητικό βραγχιακό μηχανισμό που επιτρέπει σε άλλα ψάρια να αναπαύονται πλήρως. Οι τόνοι, λοιπόν, όπως και οι καρχαρίες, κολυμπούν με το στόμα τους μισάνοιχτο. Στην επιτύμβια στήλη ενός τόνου θα μπορούσε να γραφτεί: «Όλη του η ζωή ήταν ένας μαραθώνιος, που τον διέκοπταν μόνο ξέφρενοι και σύντομοι αγώνες ταχύτητας».

Τα πιο όμορφα μέλη της οικογένειας θυννίδες είναι οι γιγαντιαίοι κιτρινόπτεροι τόνοι. Οι κιτρινόπτεροι τόνοι φτάνουν τα δύο μέτρα σε μήκος και έχουν μια χαρακτηριστική κίτρινη λουρίδα, κίτρινα ψευδοπτερύγια και πολύ μακριά πτερύγια που γέρνουν προς τα πίσω. Όταν σχίζουν τα κύματα, αυτά τα μεγαλοπρεπή ψάρια λαμπυρίζουν σαν φλεγόμενα βέλη, ιδιαίτερα τη νύχτα. Μάλιστα, οι Χαβανέζοι τα αποκαλούν «άχι», που σημαίνει «φωτιά».

Οι Αθλητές Κινδυνεύουν Σοβαρά

Λόγω της πλούσιας, κόκκινης και λιπώδους σάρκας του, ο τόνος είναι και εξαίσιος μεζές. Εκλεκτά ιαπωνικά πιάτα, όπως το σασίμι και το σούσι, έχουν κάνει τον τόνο ένα από τα πιο περιζήτητα και ακριβά φαγητά της ιαπωνικής αγοράς. Οι πελάτες πληρώνουν πολλά χρήματα για μικρές μερίδες τόνου όταν πηγαίνουν σε εστιατόρια που σερβίρουν σούσι. Αν ακούγατε τους αγοραστές να κάνουν προσφορές μόνο για έναν τέτοιον τόνο σε μια δημοπρασία, δικαιολογημένα θα νομίζατε ότι οι προσφορές αφορούν κάποιο καινούριο αυτοκίνητο. Είναι συνηθισμένο να προσφέρουν 11.000 δολάρια (περ. 3,3 εκατ. δρχ.) ή και περισσότερα. Μάλιστα, ένας τόνος που ζύγιζε 324 κιλά πουλήθηκε 67.500 δολάρια (περ. 20 εκατ. δρχ.)! «Μεγάλος σαν Πόρσε, γρήγορος σαν Πόρσε και πολύτιμος σαν Πόρσε», είπε ένας υπέρμαχος της διατήρησης του περιβάλλοντος.

Εξαιτίας της ζήτησης για τόνο, ο αριθμός αυτών των ψαριών μειώνεται κατακόρυφα. Σε ό,τι αφορά τους τόνους, «υπάρχει υπεραλίευση, υπερεκμετάλλευση [και] μεγάλη σπατάλη με μόνο σκοπό το κέρδος, λες και δεν υπάρχει αύριο», λέει το βιβλίο Θαλάσσια Αλιεία ως Σπορ (Saltwater Gamefishing). Σύγχρονα βιομηχανικά πλοία εξοπλισμένα με τις πιο σύγχρονες συσκευές, περιλαμβανομένων και συστημάτων εναέριας παρακολούθησης, πιάνουν τεράστιες ψαριές. Παραδείγματος χάρη, όταν ένα πλοίο που χρησιμοποιεί κυκλικά δίχτυα εντοπίσει κάποιο κοπάδι με τόνους, κατεβάζει ένα βοηθητικό σκάφος το οποίο απλώνει ένα δικτυωτό παραπέτασμα, δηλαδή τα κυκλικά δίχτυα, γύρω από τα ψάρια, ώστε να μην μπορούν αυτά να ξεφύγουν. Από την άλλη μεριά, τα πλοία που χρησιμοποιούν παραγάδια απλώνουν ένα σχοινί το οποίο λέγεται ότι μπορεί να φτάνει σε μήκος τα 130 χιλιόμετρα. Από αυτό το αρχικό σχοινί κρέμονται περίπου 2.200 μικρότερα νήματα, καθένα από τα οποία καταλήγει σε δολωμένα αγκίστρια. Αυτός είναι ο εφιάλτης των τόνων! Οι μεγάλοι τόνοι είναι τόσο περιζήτητοι ώστε τα πλοία και τα ανιχνευτικά αεροπλάνα «μπορεί να δαπανήσουν εβδομάδες κυνηγώντας μόνο λίγους τόνους», λέει το Παγκόσμιο Ταμείο για τη Φύση (WWF).

Μερικές χώρες έχουν θέσει όρια στην ποσότητα των αλιευμάτων που επιτρέπεται να πιάνονται στα χωρικά τους ύδατα, αλλά πώς μπορεί να τεθεί υπό έλεγχο η αλιεία πελαγίσιων ψαριών, όπως είναι ο τόνος; (Ένας τόνος στον οποίο έβαλαν κάποιο όργανο παρακολούθησης και τον ελευθέρωσαν κοντά στην Ιαπωνία πιάστηκε αργότερα στο Μεξικό—σχεδόν 11.000 χιλιόμετρα μακριά!) Μέχρι σήμερα, η απάντηση είναι ότι δεν μπορεί να τεθεί υπό έλεγχο. Ορισμένες οργανώσεις που λειτουργούν στα πλαίσια των Ηνωμένων Εθνών αγωνίζονται για τον καθορισμό περιορισμένης ποσότητας αλιευμάτων· δυστυχώς, όμως, τις αντιμάχονται ισχυρά επενδεδυμένα συμφέροντα. Στην πραγματικότητα, όταν μερικές χώρες προσπάθησαν να κρατήσουν υπό έλεγχο την ποσότητα των αλιευμάτων, δημιουργήθηκαν βίαια επεισόδια.

Ίσως αναρωτιέστε γιατί οι ψαράδες βάζουν σε κίνδυνο την αφθονία των ωκεανών, ακόμα και τους απαραίτητους πόρους για τη δική τους μελλοντική διαβίωση, συνεχίζοντας να εκμεταλλεύονται αποθέματα τα οποία έχουν μειωθεί επικίνδυνα. Το περιοδικό Νάσιοναλ Τζεογκράφικ λέει: «Παρά τη μείωση [των αλιευτικών αποθεμάτων] ούτε οι παραδοσιακοί ούτε οι βιομηχανικοί ψαράδες μπορούν να στραφούν εθελοντικά στη διατήρηση των αποθεμάτων, επειδή αυτή δεν είναι κερδοφόρα. Απλώς αφήνει τα ψάρια σε κάποιους λιγότερο ευσυνείδητους. Αντίθετα, όλοι ψαρεύουν πιο εντατικά».

Τοποθέτηση Οργάνων Παρακολούθησης και Ιχθυοκαλλιέργεια—Θα Σώσει τους Τόνους;

Ο τόνος που ζει στο νότιο ημισφαίριο έχει γίνει αντικείμενο σημαντικής έρευνας. Μέρος αυτής της έρευνας περιλαμβάνει την τοποθέτηση υπερσύγχρονων ηλεκτρονικών οργάνων στους τόνους, τα οποία αποκαλύπτουν ζωτικά στοιχεία για τις συνήθειες και την υγεία των κοπαδιών. Με τη βοήθεια αυτών των πληροφοριών, θα μπορέσουν να οριστούν ανώτατες επιτρεπόμενες ποσότητες για την αλιεία.

Στο μεταξύ, η ιχθυοκαλλιέργεια, η οποία περιλαμβάνει και την εκτροφή τόνων, κερδίζει έδαφος σε μερικές χώρες. Σε ό,τι αφορά τη γονιμότητα, οι θηλυκοί τόνοι έχουν πολλά να προσφέρουν στον ιχθυοκαλλιεργητή—γεννούν μέχρι και 15 εκατομμύρια αβγά σε μία και μόνο αναπαραγωγική περίοδο! Αν πετύχει, η ιχθυοκαλλιέργεια ίσως μειώσει την πίεση που ασκείται στα επικίνδυνα χαμηλά αποθέματα ελεύθερων ψαριών. Πραγματικά, θα ήταν τραγικό να δούμε την εξαφάνιση τέτοιων μεγαλόπρεπων θαλάσσιων αθλητών, όπως είναι οι τόνοι και ειδικά οι πρωταθλητές αυτής της οικογένειας, οι κόκκινοι τόνοι—ψάρια που δεν ικανοποιούν μόνο τα μάτια αλλά και τον ουρανίσκο.

[Εικόνα στη σελίδα 16, 17]

Κιτρινόπτερος τόνος

[Ευχαριστίες]

Innerspace Visions

[Εικόνα στη σελίδα 18]

Κόκκινος τόνος

[Ευχαριστίες]

Innerspace Visions