ΔΑΝΙΗΛ (ΒΙΒΛΙΟ)

Προφητικό βιβλίο που στην ελληνική Αγία Γραφή συμπεριλαμβάνεται στους μεγάλους προφήτες, αμέσως μετά τον Ιεζεκιήλ. Αυτή η σειρά ακολουθήθηκε στη Μετάφραση των Εβδομήκοντα και στη λατινική Βουλγάτα. Στον Εβραϊκό κανόνα, το βιβλίο του Δανιήλ τοποθετείται στα «Γραφεία», ή αλλιώς «Αγιόγραφα».

Συγγραφέας. Το ίδιο το βιβλίο πιστοποιεί ότι συγγραφέας του ήταν ο Δανιήλ ως εξής: «Το πρώτο έτος του Βαλτάσαρ, του βασιλιά της Βαβυλώνας, ο Δανιήλ είδε ένα όνειρο και οράματα του κεφαλιού του στο κρεβάτι του. Τότε κατέγραψε αυτό το όνειρο. Είπε την πλήρη αφήγηση των ζητημάτων». (Δα 7:1) Το ότι αυτός είναι ο συγγραφέας γίνεται φανερό και από το γεγονός ότι τα κεφάλαια 7 ως 12 είναι γραμμένα στο πρώτο πρόσωπο.

Τα κεφάλαια 1 ως 6 είναι γραμμένα στο τρίτο πρόσωπο, αλλά αυτό δεν αναιρεί το συμπέρασμα ότι ο Δανιήλ ήταν ο συγγραφέας, ο οποίος πήρε τη θέση του παρατηρητή και αφηγούνταν τι συνέβαινε στον εαυτό του και σε άλλους. Ένας άλλος Βιβλικός συγγραφέας, ο Ιερεμίας, το κάνει αυτό συχνά. (Βλέπε Ιερ 20:1-6· 21:1-3· και κεφ. 26, 36.) Επίσης, ο Ιερεμίας γράφει και σε πρώτο πρόσωπο.—Ιερ 1, 13, 15, 18· βλέπε ΔΑΝΙΗΛ Αρ. 2.

Σκηνικό και Χρόνος Συγγραφής. Σκηνικό του βιβλίου αποτελεί η Βαβυλώνα, ενώ ένα από τα οράματά του εκτυλίσσεται στα Σούσα κοντά στον ποταμό Ουλαΐ. Δεν είναι σαφές αν ο Δανιήλ βρισκόταν πράγματι στα Σούσα ή αν οραματίστηκε ότι βρισκόταν εκεί. Η συγγραφή ολοκληρώθηκε περίπου το 536 Π.Κ.Χ. και το βιβλίο καλύπτει την περίοδο από το 618 μέχρι περίπου το 536 Π.Κ.Χ.—Δα 8:1, 2.

Αυθεντικότητα. Μερικοί κριτικοί αμφισβητούν την αυθεντικότητα του Δανιήλ, υιοθετώντας την άποψη του Πορφύριου, ενός ειδωλολάτρη φιλοσόφου και εχθρού της Χριστιανοσύνης που έζησε τον τρίτο αιώνα, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι το βιβλίο του Δανιήλ υπήρξε το πλαστογράφημα ενός Ιουδαίου της Παλαιστίνης που έζησε την εποχή του Αντίοχου του Επιφανούς. Αυτός ο πλαστογράφος, σύμφωνα με τη θεωρία του Πορφύριου, πήρε γεγονότα του παρελθόντος και τα παρουσίασε ως προφητείες. Ωστόσο, έκτοτε η γνησιότητα του βιβλίου του Δανιήλ δεν αμφισβητήθηκε σοβαρά μέχρι τις αρχές του 18ου αιώνα. Ακόμη πιο σημαντική απόδειξη της αυθεντικότητας της προφητείας του Δανιήλ είναι η αποδοχή της από τον ίδιο τον Ιησού Χριστό.—Ματ 24:15· Δα 11:31.

Ιστορικότητα. Αρκετά χειρόγραφα τμήματα του βιβλίου του Δανιήλ βρέθηκαν στις σπηλιές της Νεκράς Θαλάσσης. Το αρχαιότερο χειρόγραφο χρονολογείται από το πρώτο ήμισυ του πρώτου αιώνα Π.Κ.Χ. Εκείνον τον καιρό το βιβλίο του Δανιήλ αποτελούσε αποδεκτό μέρος των Γραφών και ήταν τόσο γνωστό στους Ιουδαίους ώστε είχαν γίνει ήδη πολλά αντίγραφά του. Το ότι εκείνον τον καιρό αναγνωριζόταν ως κανονικό βιβλίο υποστηρίζεται από το συγγραφέα του απόκρυφου, αλλά ιστορικού, βιβλίου Α΄ Μακκαβαίων (2:59, 60), ο οποίος αναφέρθηκε στην απελευθέρωση τόσο του Δανιήλ από το λάκκο των λιονταριών όσο και των τριών Εβραίων από το πύρινο καμίνι.

Επίσης, έχουμε τη μαρτυρία του Ιουδαίου ιστορικού Ιώσηπου, ο οποίος δηλώνει πως, όταν ο Μέγας Αλέξανδρος μπήκε στην Ιερουσαλήμ, του έδειξαν τις προφητείες του Δανιήλ. Αυτό συνέβη περίπου το 332 Π.Κ.Χ., 150 και πλέον χρόνια πριν από την εποχή των Μακκαβαίων. Ο Ιώσηπος λέει για το γεγονός: «Όταν του έδειξαν το βιβλίο του Δανιήλ, όπου αναφέρει πως ένας Έλληνας θα καταλύσει το κράτος των Περσών, συμπέρανε πως πρόκειται για τον ίδιο». (Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, ΙΑ΄, 337 [viii, 5]) Η ιστορία επίσης αναφέρει ότι ο Αλέξανδρος παραχώρησε μεγάλα προνόμια στους Ιουδαίους, και πιστεύεται ότι αυτό συνέβη λόγω των όσων ανέφερε για εκείνον ο Δανιήλ στην προφητεία του.

Γλώσσα. Τα τμήματα Δανιήλ 1:1–2:4α και 8:1–12:13 είναι γραμμένα στην εβραϊκή, ενώ το τμήμα Δανιήλ 2:4β–7:28 είναι γραμμένο στην αραμαϊκή. Όσον αφορά το λεξιλόγιο που χρησιμοποιείται στο αραμαϊκό τμήμα του Δανιήλ, Η Διεθνής Στερεότυπη Εγκυκλοπαίδεια της Βίβλου ([The International Standard Bible Encyclopedia] Τόμ. 1, σ. 860) αναφέρει: «Εξετάζοντας το αραμαϊκό λεξιλόγιο του Δανιήλ διαπιστώνουμε ότι τα εννέα δέκατα αυτών των λέξεων μπορούν να πιστοποιηθούν απευθείας από δυτικοσημιτικές επιγραφές ή παπύρους του 5ου αιώνα π.Χ. ή προγενέστερους. Οι υπόλοιπες λέξεις έχουν βρεθεί σε πηγές γραμμένες στη ναβαταϊκή ή στην παλμυρηνή αραμαϊκή, πηγές οι οποίες είναι μεταγενέστερες του 5ου αιώνα π.Χ. Μολονότι είναι πιθανό, τουλάχιστον θεωρητικά, να δημιουργήθηκε ξαφνικά αυτό το μικρό υπόλοιπο λέξεων μετά τον 5ο αιώνα π.Χ., είναι εξίσου πιθανό να πρόκειται για γραπτή μορφή του 5ου αιώνα π.Χ. η οποία προήλθε από προγενέστερη προφορική μορφή. Ωστόσο, η κατά πολύ πιθανότερη εξήγηση είναι ότι το ένα δέκατο το οποίο λείπει είναι απλώς κενό που παρουσιάζει η τρέχουσα γνώση μας για την τότε γλωσσική κατάσταση, κενό που μπορούμε με βεβαιότητα να αναμένουμε ότι θα συμπληρωθεί με την πάροδο του χρόνου».—Επιμέλεια Τζ. Μπρόμιλι, 1979.

Υπάρχουν κάποιες λεγόμενες περσικές λέξεις στον Δανιήλ, αλλά με δεδομένες τις συχνές δοσοληψίες που είχαν οι Ιουδαίοι με τους Βαβυλωνίους, τους Μήδους, τους Πέρσες και άλλους, αυτό δεν είναι ασυνήθιστο. Επιπλέον οι περισσότερες ξένες λέξεις που χρησιμοποιεί ο Δανιήλ είναι τίτλοι αξιωματούχων, ονομασίες ενδυμάτων, νομικοί όροι και τα παρόμοια, για τα οποία η εβραϊκή ή η αραμαϊκή γλώσσα της εποχής προφανώς δεν είχε εξίσου δόκιμους όρους. Ο Δανιήλ έγραφε για το λαό του ο οποίος βρισκόταν ως επί το πλείστον στη Βαβυλωνία, ενώ πολλοί ήταν τότε διασκορπισμένοι και σε άλλα μέρη. Έγραψε, λοιπόν, σε γλώσσα που θα τους ήταν κατανοητή.

Δογματικά ζητήματα. Μερικοί κριτικοί προβάλλουν αντιρρήσεις επειδή ο Δανιήλ υπαινίσσεται την ανάσταση. (Δα 12:13) Υποστηρίζουν ότι αυτό το δόγμα αναπτύχθηκε αργότερα ή προήλθε από ειδωλολατρική δοξασία, αλλά η αναφορά του βιβλίου του Δανιήλ συμφωνεί με τις υπόλοιπες Εβραϊκές Γραφές, οι οποίες περιέχουν δηλώσεις πίστης στην ανάσταση. (Ιωβ 14:13, 15· Ψλ 16:10) Επίσης, υπάρχουν πραγματικές περιπτώσεις ανάστασης. (1Βα 17:21, 22· 2Βα 4:22-37, 13:20, 21) Έχουμε μάλιστα και τη δήλωση του αποστόλου Παύλου, ενός ατόμου με ιδιαίτερο κύρος, ότι ο Αβραάμ πίστευε στην ανάσταση των νεκρών (Εβρ 11:17-19), καθώς επίσης ότι άλλοι αρχαίοι πιστοί υπηρέτες του Θεού απέβλεπαν στην ανάσταση. (Εβρ 11:13, 35-40· Ρω 4:16, 17) Ο ίδιος ο Ιησούς είπε: «Αλλά το ότι οι νεκροί εγείρονται, και ο Μωυσής το φανέρωσε στην αφήγηση για τη βάτο, όταν αποκαλεί τον Ιεχωβά “Θεό του Αβραάμ και Θεό του Ισαάκ και Θεό του Ιακώβ”».—Λου 20:37.

Όσοι ισχυρίζονται ότι το βιβλίο δεν είναι πραγματικά προφητικό, αλλά γράφτηκε αφού τα γεγονότα είχαν ήδη συμβεί, θα έπρεπε να μεταθέσουν το χρόνο συγγραφής του βιβλίου ύστερα από την εποχή της επίγειας διακονίας του Ιησού, διότι το ένατο κεφάλαιο περιέχει, κατά γενική ομολογία, μια προφητεία σχετικά με την εμφάνιση και τη θυσία του Μεσσία. (Δα 9:25-27) Επίσης, η προφητεία προχωρεί ακόμη πιο πέρα και αφηγείται την ιστορία των βασιλειών που θα κυβερνήσουν μέχρι «τον καιρό του τέλους», οπότε θα καταστραφούν από τη Βασιλεία του Θεού που τελεί υπό τη διακυβέρνηση του Μεσσία του.—Δα 7:9-14, 25-27· 2:44· 11:35, 40.

Αξία του Βιβλίου. Εξέχον χαρακτηριστικό του Δανιήλ είναι το ότι καταγράφει διάφορες προφητικές χρονικές περιόδους: τις 69 εβδομάδες (ετών) από το διάταγμα για την ανοικοδόμηση της Ιερουσαλήμ μέχρι την έλευση του Μεσσία· τα γεγονότα που θα συνέβαιναν στη διάρκεια της 70ής εβδομάδας και την επακόλουθη καταστροφή της Ιερουσαλήμ (Δα 9:24-27)· τους “εφτά καιρούς”, που ο Ιησούς αποκάλεσε “προσδιορισμένους καιρούς των εθνών” και σχετικά με τους οποίους υποδήλωσε ότι βρίσκονταν ακόμη σε εξέλιξη όταν αυτός ήταν στη γη και ότι επρόκειτο να ολοκληρωθούν πολύ μεταγενέστερα (Δα 4:25· Λου 21:24)· τις περιόδους των 1.290, των 1.335 και των 2.300 ημερών· και τέλος, ένα διάστημα που θα διαρκούσε «προσδιορισμένο καιρό, προσδιορισμένους καιρούς και μισό καιρό». Όλες αυτές οι χρονικές προφητείες είναι ζωτικές για την κατανόηση της πολιτείας του Θεού με το λαό του.—Δα 12:7, 11, 12· 8:14· βλέπε ΕΒΔΟΜΗΝΤΑ ΕΒΔΟΜΑΔΕΣ· ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΕΝΟΙ ΚΑΙΡΟΙ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ.

Ο Δανιήλ δίνει επίσης λεπτομέρειες για την άνοδο και την πτώση παγκόσμιων δυνάμεων από την εποχή της αρχαίας Βαβυλώνας μέχρι τη στιγμή που η Βασιλεία του Θεού τις συντρίβει και τις εξαλείφει για πάντα. Η προφητεία στρέφει την προσοχή στη Βασιλεία του Θεού, η οποία δίνεται στα χέρια του διορισμένου Βασιλιά του και των “αγίων” συντρόφων του, ως την κυβέρνηση που θα διαρκέσει για πάντα φέρνοντας ευλογίες σε όλους όσους υπηρετούν τον Θεό.—Δα 2:44· 7:13, 14, 27.

Η θεόπνευστη ερμηνεία που δίνει ο άγγελος στην προφητεία για τα θηρία, εξηγώντας ότι αυτά αντιπροσωπεύουν παγκόσμιες δυνάμεις (Δα 7:3-7, 17, 23· 8:20, 21), μας βοηθάει πολύ να κατανοήσουμε τι συμβολίζουν τα θηρία της Αποκάλυψης.—Απ 13:1-18· βλέπε ΘΗΡΙΑ, ΣΥΜΒΟΛΙΚΑ.

Η αφήγηση του Δανιήλ σχετικά με την απελευθέρωση των τριών συντρόφων του από το πύρινο καμίνι, στο οποίο ρίχτηκαν επειδή αρνήθηκαν να προσκυνήσουν τη μεγάλη χρυσή εικόνα του Ναβουχοδονόσορα (Δα 3), εξιστορεί το πώς κατοχυρώθηκε νομικά το δικαίωμα που έχουν οι λάτρεις του Ιεχωβά να Του αποδίδουν αποκλειστική αφοσίωση, την περίοδο κατά την οποία κυριαρχούσε η πρώτη παγκόσμια δύναμη των “καιρών των εθνών”. Βοηθάει επίσης τους Χριστιανούς να διακρίνουν ότι η υποταγή τους στις ανώτερες εξουσίες, για τις οποίες κάνει λόγο το εδάφιο Ρωμαίους 13:1, είναι σχετική, πράγμα που συμφωνεί και με τις ενέργειες των αποστόλων όπως αυτές αναγράφονται στα εδάφια Πράξεις 4:19, 20 και 5:29. Ενισχύει τους Χριστιανούς ώστε να διακρατούν ουδετερότητα στις υποθέσεις των εθνών, αποκαλύπτοντας ότι η ουδετερότητά τους μπορεί μεν να τους δημιουργεί δυσκολίες, αλλά είτε ο Θεός τούς ελευθερώσει τότε είτε επιτρέψει ακόμη και να θανατωθούν λόγω της ακεραιότητάς τους, η θέση τους ως Χριστιανών είναι ότι θα λατρεύουν και θα υπηρετούν μόνο τον Ιεχωβά Θεό.—Δα 3:16-18.

[Πλαίσιο στη σελίδα 691]

ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΔΑΝΙΗΛ

Προφητείες σχετικά με την άνοδο και την πτώση ανθρώπινων κυβερνήσεων από την αρχαία Βαβυλώνα μέχρι τη στιγμή που η Βασιλεία του Θεού τις συντρίβει όλες και αναλαμβάνει τη διακυβέρνηση του κόσμου

Γράφτηκε από τον Δανιήλ, ο οποίος βρισκόταν στη Βαβυλώνα από το 617 Π.Κ.Χ. μέχρι και μετά την επιστροφή των Ιουδαίων εξορίστων στην Ιερουσαλήμ το 537 Π.Κ.Χ.

Ο Δανιήλ και οι τρεις σύντροφοί του εκδηλώνουν ακεραιότητα στον Ιεχωβά ενόσω βρίσκονται εξόριστοι στη Βαβυλώνα

Καθώς προετοιμάζονται για να υπηρετήσουν στην αυλή του Ναβουχοδονόσορα, απέχουν από το κρασί του και τα εκλεκτά φαγητά του· ο Θεός τούς ευνοεί δίνοντάς τους γνώση και ενόραση (1:1-21)

Ο Σεδράχ, ο Μισάχ και ο Αβδενεγώ αρνούνται να συμμετάσχουν στη λατρεία της γιγάντιας εικόνας του Ναβουχοδονόσορα· λένε σταθερά στο θυμωμένο βασιλιά ότι δεν θα λατρέψουν τους θεούς του· εκείνος διατάζει να τους δέσουν και να τους ρίξουν στο υπερθερμασμένο καμίνι· ένας άγγελος τους ελευθερώνει χωρίς να υποστούν καμιά βλάβη (3:1-30)

Φθονεροί αξιωματούχοι μηχανορραφούν κατά του Δανιήλ· παρά τη σχετική απαγόρευση, εκείνος συνεχίζει να προσεύχεται στον Θεό του και δεν προσπαθεί να το κρύψει· τον ρίχνουν στο λάκκο των λιονταριών· ένας άγγελος τον ελευθερώνει χωρίς να υποστεί καμιά βλάβη (6:1-28)

Προφητικά όνειρα και οράματα στρέφουν την προσοχή στη Βασιλεία του Θεού η οποία τελεί υπό τη διακυβέρνηση του Μεσσία του

Μια τεράστια εικόνα συντρίβεται από κάποια πέτρα η οποία κόβεται χωρίς την ενέργεια χεριών από ένα βουνό· η εικόνα συμβολίζει τη διαδοχή των παγκόσμιων δυνάμεων, ξεκινώντας από τη Βαβυλώνα και τελειώνοντας με τη συντριβή και την αντικατάσταση όλων αυτών από τη Βασιλεία του Θεού (2:1-49)

Ένα τεράστιο δέντρο κόβεται και δένεται επί εφτά καιρούς· αρχικά, αυτό εκπληρώνεται όταν ο βασιλιάς χάνει τα λογικά του και ζει σαν θηρίο εφτά χρόνια, ώσπου αναγνωρίζει ότι ο Ύψιστος είναι Άρχοντας στη βασιλεία των ανθρώπων και δίνει τη διακυβέρνηση σε αυτόν που επιλέγει (4:1-37)

Μια γραφή εμφανίζεται στον τοίχο όταν ο Βαλτάσαρ χρησιμοποιεί σκεύη από το ναό του Ιεχωβά για να κάνει πρόποση στους ειδωλολατρικούς θεούς του· καλείται ο Δανιήλ, ο οποίος επιπλήττει άφοβα το βασιλιά και εξηγεί τη γραφή λέγοντάς του ότι η βασιλεία του δόθηκε στους Μήδους και στους Πέρσες (5:1-31)

Η πορεία των παγκόσμιων δυνάμεων συμβολίζεται από ένα λιοντάρι, μια αρκούδα, μια λεοπάρδαλη, ένα φοβερό θηρίο με δέκα κέρατα, καθώς και ένα μικρό κέρατο που ανεβαίνει από το κεφάλι του τελευταίου θηρίου· τότε ο Παλαιός των Ημερών δίνει την εξουσία για τη διακυβέρνηση όλων των λαών σε κάποιον που είναι σαν γιος ανθρώπου (7:1-28)

Ένα κριάρι, ένας τράγος και ένα μικρό κέρατο αντιπροσωπεύουν τις παγκόσμιες δυνάμεις που θα διαδεχθούν τη Βαβυλώνα· το μικρό κέρατο αψηφά τον Άρχοντα του στρατεύματος των ουρανών και κατόπιν συντρίβεται χωρίς την ενέργεια χεριού (8:1-27)

Εβδομήντα εβδομάδες (ετών)· έπειτα από 7 + 62 εβδομάδες πρόκειται να εμφανιστεί ο Μεσσίας και μετά θα εκκοπεί· η (Αβραμιαία) διαθήκη θα διατηρηθεί σε ισχύ αποκλειστικά για τους Ιουδαίους επί μία εβδομάδα (9:1-27)

Διαμάχη ανάμεσα στο βασιλιά του βορρά και στο βασιλιά του νότου, η έγερση του Μιχαήλ ως ελευθερωτή, και μετέπειτα γεγονότα (10:1–12:13)