Μήπως Δυσανασχετείτε Όταν σας Κάνουν Κριτική;
ΘΥΜΑΣΤΕ πότε ήταν η τελευταία φορά που σας έκαναν κριτική; Αυτό συμβαίνει κατά καιρούς στον καθένα για πολλούς και διάφορους λόγους.
Ίσως κάποιος σας έκανε κριτική για να εξυψώσει τον εαυτό του. Συχνά, όμως, η κριτική προέρχεται από κάποιο άτομο που ενδιαφέρεται για το καλό σας. Ο σύζυγός σας παρατήρησε κάποιο ψεγάδι στη μαγειρική σας· η σύζυγός σας είπε ότι η γραβάτα σας δεν ταίριαζε με το κοστούμι σας· κάποιος φίλος σάς επέκρινε επειδή δεν προσέχετε την υγεία σας. Μπορεί ακόμα η κριτική να είχε σκοπό τη συμμόρφωση, όπως όταν προέρχεται από τον εργοδότη ή το γονέα (αν είστε μικροί σε ηλικία), για να διορθώσετε κάτι που είπατε ή κάνατε.
Όποια κι αν ήταν η περίπτωση, δεχτήκατε ευχάριστα την κριτική; Ή ενοχληθήκατε, λέγοντας ίσως στο άτομο αυτό να κοιτάζει τη δουλειά του;
Για πολλούς είναι οδυνηρό να δέχονται κριτική. Θυμώνουν, νιώθουν πικρία. Άλλοι χάνουν την αυτοπεποίθησή τους, συμπεραίνουν ότι ‘δεν μπορούν να κάνουν τίποτα σωστό’ και τους πιάνει κατάθλιψη.
Μήπως είστε απ’ αυτούς που απεχθάνονται να τους κάνουν κριτική; Αυτό δεν είναι ασυνήθιστο· πολλοί αισθάνονται έτσι. Μπορείτε να μάθετε να δέχεστε την κριτική νιώθοντας λιγότερο πόνο και χωρίς να αντιδράτε υπερβολικά; Αυτό το άρθρο θα εξετάσει έξι τρόπους με τους οποίους η κριτική που σας κάνουν μπορεί να γίνει πιο υποφερτή. Αυτοί οι τρόποι μπορεί να σας βοηθήσουν να εξαλείψετε ή τουλάχιστον να μειώσετε τον πόνο που προκαλεί η κριτική.
1. Να Δέχεστε την Κριτική Ευχάριστα
Σας φαίνεται παράξενο το ότι μερικοί άνθρωποι θέλουν να τους κάνουν κριτική και μάλιστα τη ζητούν από τους άλλους; Το περιοδικό Μικροπράγματα (Bits and Pieces) παρατήρησε: «Οι έξυπνοι ηγέτες . . . ξέρουν ότι θα κάνουν λάθη από καιρό σε καιρό. Γι’ αυτό θέλουν αυτές τις αντίθετες γνώμες—για να προλαβαίνουν μερικά λάθη πριν αυτά γίνουν και για να διορθώνουν σφάλματα, που ήδη έγιναν, όσο το δυνατόν γρηγορότερα».
Όπως ακριβώς οι άλλοι μπορούν να δουν σημεία στην εμφάνισή μας που δεν μπορούμε να δούμε εμείς—ένα σηκωμένο γιακά ή μια στραβή γραβάτα—έτσι μπορούν να δουν σημεία στην προσωπικότητά μας που δεν μπορούμε να δούμε εμείς. Να θεωρείτε τις παρατηρήσεις τους υποβοηθητικές και όχι απειλητικές. Να δέχεστε ευχάριστα την κριτική που σας κάνουν ως ευκαιρία για να μάθετε κάτι. Κάντε τη μια ενισχυτική εμπειρία.
2. Να Θέτετε υπό Έλεγχο τον Αυστηρότερο Κριτή Σας
Μήπως είστε υπερβολικά επικριτικός με τον εαυτό σας; Μήπως σκέφτεστε συνεχώς τα ελαττώματά σας και στενοχωριέστε; Ή όταν σας επισημαίνει κάποιος ένα ελάττωμα, μήπως με τη σκέψη σας το καταχωρείτε σ’ ένα μακρύ κατάλογο αδυναμιών που είναι άσχετες μ’ αυτό;
Ο Δρ Χάρολντ Μπλούμφιλντ τονίζει: «Αν ήδη βομβαρδίζουμε τον εαυτό μας με την αυτοκριτική, θα στενοχωριόμαστε ιδιαίτερα όταν δεχόμαστε κριτική από τους άλλους. Ακόμα κι όταν κάποιος μας δίνει έπαινο και έχει μόνο ένα μικρό σημείο στο οποίο μας κάνει κριτική, εμείς συνήθως συγκεντρώνουμε την προσοχή μας περισσότερο σ’ αυτό το αδύνατο σημείο παρά στα σημεία στα οποία πετύχαμε».
Να είστε λογικοί όταν αξιολογείτε τον εαυτό σας. Πώς μπορείτε να καθορίσετε τι είναι λογικό; Φανταστείτε ότι κάποιο πολύ φιλικό σας πρόσωπο δέχεται παρόμοια κριτική. Πώς θα θέλατε να αντιδράσει; Να νιώσει οίκτο για τον εαυτό του; Να χάσει την ψυχραιμία του; Να απορρίψει με αλαζονεία την καλή συμβουλή; Όχι· προφανώς θα ελπίζατε να ακούσει την κριτική χωρίς να πληγωθεί, να τη ζυγίσει με ειλικρίνεια, και να τη χρησιμοποιήσει για να βελτιώσει την προσωπικότητά του.
Τότε, λοιπόν, γιατί να μην αντιμετωπίζετε τον εαυτό σας με τον ίδιο τρόπο;
3. Να Ζητάτε Λεπτομέρειες
«Δεν μου αρέσει ο τρόπος σου!» Θα θέλατε να σας το πει κάποιος αυτό; Όχι, τέτοιου είδους παρατηρήσεις πληγώνουν, έτσι δεν είναι;
Το καλύτερο που έχετε να κάνετε σ’ αυτή την περίπτωση είναι να ζητήσετε περισσότερες λεπτομέρειες. Στο βιβλίο του Ας Κάνουμε Συζήτηση (Conversationally Speaking), ο Άλαν Γκάρνερ εξηγεί: «Συχνά οι άνθρωποι κάνουν κριτική χωρίς να αναφέρονται σε συγκεκριμένα παραδείγματα . . . Αν ζητήσετε κάποιες διευκρινίσεις θα μπορέσετε να διαπιστώσετε ακριβώς ποια είναι τα σημεία τα οποία αποδοκιμάζει το άλλο άτομο. . . . Όπως κάνουν οι δημοσιογράφοι, το μόνο που χρειάζεται να κάνετε είναι να θέσετε ερωτήματα με σκοπό να ανακαλύψετε ποιος, τι, πότε, πού, γιατί και πώς».
Για παράδειγμα, στην παρατήρηση που αναφέρθηκε προηγουμένως, θα μπορούσατε να απαντήσετε: ‘Ποιον τρόπο μου εννοείς ακριβώς;’ Αν εξακολουθεί να μην απαντάει αρκετά συγκεκριμένα, τότε μπορείτε να ρωτήσετε επίσης: ‘Γιατί είναι ενοχλητικός αυτός ο τρόπος μου; Θα μπορούσες να μου δώσεις ένα παράδειγμα σχετικά με το πότε το έκανα αυτό;’ Αν υποκινείστε από τη διάθεση να επικοινωνήσετε με τον άλλον και όχι να φιλονικήσετε, τότε ερωτήσεις σαν κι αυτές θα βοηθήσουν και αυτόν και εσάς να συγκεντρώσετε την προσοχή σας σε συγκεκριμένα παραδείγματα. Μπορεί να αποκαλύψουν αν η παρατήρηση έχει βάσεις ή αν πρόκειται για υπερβολική αντίδραση του ατόμου αυτού. Επίσης, οι ερωτήσεις σάς δίνουν λίγο περισσότερο χρόνο για να σκεφτείτε το ζήτημα καλά.
4. Να Ηρεμήσετε Αυτόν που σας Κάνει Κριτική
Τι γίνεται αν αυτός που σας κάνει κριτική είναι αναστατωμένος; Ο Δρ Ντέιβιντ Μπερνς συνιστά: «Είτε το άτομο που σας κάνει κριτική έχει δίκιο είτε άδικο, εσείς αρχικά βρείτε κάποιον τρόπο να συμφωνήσετε μαζί του». Πώς θα σας ωφελήσει αυτό; Συνήθως τον αφοπλίζει, τον ηρεμεί και τον κάνει πιο διαθέσιμο για επικοινωνία.
Από την άλλη μεριά, αν πάρετε αμέσως αμυντική στάση—όπως θα έχετε την τάση να κάνετε σε περίπτωση που η κατηγορία εναντίον σας είναι άδικη—τότε μπορεί κάλλιστα να δώσετε περισσότερα όπλα στο άτομο που σας κάνει κριτική. Όπως τονίζει ο Δρ Μπερνς: «Θα διαπιστώσετε ότι η ένταση της επίθεσης του άλλου ατόμου αυξάνει!» Η καλύτερη κίνησή σας, λοιπόν, είναι να βρείτε κάποιο σημείο στο οποίο θα συμφωνήσετε, προτού συζητήσετε οποιαδήποτε αμφιλεγόμενα θέματα.
5. Να Προσέχετε Τι σας Λένε και Όχι Πώς σας το Λένε
Μια μητέρα δέχτηκε κάποιο παράπονο σχετικά με τη συμπεριφορά του γιου της στη γειτονιά. Το παράπονο αυτό εκφράστηκε με σκληρό τρόπο και μ’ ένα ανταγωνιστικό πνεύμα. Η μητέρα θα μπορούσε εύκολα να απορρίψει τις παρατηρήσεις της γειτόνισσας ως αδικαιολόγητες ή ανειλικρινείς, και σίγουρα ένιωσε τον πειρασμό να κάνει κάτι τέτοιο.
Αντί γι’ αυτό, όμως, αφού πρώτα βεβαιώθηκε ότι υπήρχε κάποια αλήθεια σ’ αυτά τα επικριτικά λόγια, είπε στο γιο της: «Εκείνοι που μας τονίζουν τα λάθη μας δεν είναι πάντοτε εκείνοι που συμπαθούμε ιδιαίτερα, ακόμα κι όταν πρόκειται εμείς να ωφεληθούμε απ’ αυτό το γεγονός. Ας το χρησιμοποιήσουμε αυτό ως ευκαιρία για βελτίωση».
Σας έχει επιτιμήσει ποτέ κάποιος με σκληρό τρόπο; Ίσως το άτομο αυτό να έχει πρόβλημα έλλειψης ευαισθησίας ή ακόμα και ζήλειας. Εσείς ή κάποιος άλλος μπορεί να έχετε την ευκαιρία να βοηθήσετε εκείνο το άτομο σ’ αυτό το σημείο, στον κατάλληλο καιρό. Αλλά μην απορρίπτετε την παρατήρησή του απλώς και μόνο επειδή την εξέφρασε με απότομο τρόπο. Να συγκεντρώνετε την προσοχή σας στο τι σας είπε. Ευσταθεί; Αν ναι, μη στερείτε από τον εαυτό σας αυτή την ευκαιρία για βελτίωση.
6. Να Μειώνετε την Αυστηρότητα
Μπορεί αυτό να σας εκπλήξει, αλλά ως ένα βαθμό μπορείτε να ελέγξετε τη συχνότητα και την αυστηρότητα με την οποία δέχεστε κριτική. Η αρχή αυτή αληθεύει ιδιαίτερα σε σχέση με την κριτική που εκφράζουν, με σκοπό τη διόρθωση, άτομα που κατέχουν θέση εξουσίας. Πώς συμβαίνει αυτό;
Τον παλιό καιρό, το φυτό μελάνθιο ήταν πολύ γνωστό στην Παλαιστίνη. Αλλά, ανόμοια με άλλα φυτά, δεν το αλώνιζαν με βαρείς τροχούς ή κυλίνδρους αλωνιστικών εργαλείων. Το αλώνιζαν μ’ ένα ραβδί ή μια βέργα. Γιατί αυτή η ειδική και πιο λεπτή μεταχείριση; Επειδή οι μικροί, τρυφεροί του σπόροι δεν χρειάζονταν βαρύ αλώνισμα και, στην πραγματικότητα, αυτό μπορούσε να τους καταστρέψει.
Το Γραφικό βιβλίο του Ησαΐα χρησιμοποιεί το μελάνθιο για να δείξει παραστατικά τους διάφορους βαθμούς διαπαιδαγώγησης. Όταν ένα άτομο ανταποκρίνεται σε πιο ελαφριές μορφές διόρθωσης, δεν θα χρειάζεται να δεχτεί αυστηρότερη διόρθωση για το ίδιο θέμα.—Ησαΐας 28:26, 27, Απόδοση Ι. Θ. Κολιτσάρα.
Μπορείτε, λοιπόν, να αποφεύγετε την αυστηρή διόρθωση αν ανταποκρίνεστε άμεσα στις πιο ήπιες μορφές κριτικής. Για παράδειγμα, μήπως αντιλαμβάνεστε ότι συχνά φτάνετε αργοπορημένοι στη δουλειά σας; Διορθώστε αυτή τη συνήθεια τώρα, προτού ο εργοδότης σας σάς μιλήσει γι’ αυτό. Μήπως το έχει ήδη φέρει στην προσοχή σας; Ανταποκριθείτε αμέσως με το να γίνετε συνεπείς, προτού αναγκαστεί να πάρει πιο δραστικά μέτρα.
Μπορείτε να την Αντιμετωπίζετε
Η κριτική μπορεί να σας πληγώσει. Μπορεί να θέλετε να σας αφήσουν ήσυχους, να σταματήσουν να σας κρίνουν, να σταματήσουν να κάνουν ‘υποβοηθητικές υποδείξεις’.
Αλλά με το να θέλετε να σταματήσουν και με το να αντιδράτε έντονα η κριτική δεν σταματά. Είναι πια στη φύση του ανθρώπου να κάνει κριτική. Επιπλέον, δεν μπορείτε να ελέγξετε το βαθμό στον οποίο είναι διακριτικοί οι άλλοι όταν δίνουν συμβουλές που δεν τους έχουν ζητηθεί.
Αντί να δυσανασχετείτε, εκμεταλλευτείτε αυτό που μπορείτε να ελέγξετε: την ανταπόκρισή σας. Χρησιμοποιήστε μερικές από τις εισηγήσεις που αναφέρθηκαν προηγουμένως για να αντιμετωπίζετε την κριτική και να απαλύνετε τον πόνο που προξενεί. Θα χαρείτε που κάνατε κάτι τέτοιο.
Όταν Εσείς Κάνετε Κριτική
Αν είστε ευαίσθητοι στο να δέχεστε κριτική, μπορεί να δυσκολεύεστε και στο να κάνετε εσείς κριτική σε κάποιον άλλον. Ακολουθούν ορισμένες καθοδηγητικές γραμμές που μπορείτε να θυμάστε όταν κάνετε κριτική:
Να χρησιμοποιείτε λίγα λόγια. Οι αποτυχημένες προσπάθειες που κάνετε για να μην πληγώσετε τα αισθήματα του ατόμου που δέχεται την κριτική είναι συχνά αποτέλεσμα υπερβολικής πολυλογίας, η οποία μπορεί να μεταδώσει ένα ασαφές μήνυμα.
Να αποφεύγετε να επισημαίνετε το κάθε ασήμαντο λάθος που προσέχετε σε κάποιον. Αυτό προκαλεί εκνευρισμό και οι άλλοι τελικά θα απορρίπτουν τις απόψεις σας ως ασήμαντες. Μπορεί ακόμα και να αρχίσουν να σας αποφεύγουν. Όλοι είναι ατελείς και κάνουν λάθη. Δεν μπορούν να προσπαθούν να τα διορθώσουν όλα ταυτόχρονα. Αν το ελάττωμα που παρατηρείτε δεν είναι σοβαρό, αφήστε το να περάσει. Όπως παρατηρεί η Αγία Γραφή: «Η αγάπη καλύπτει πλήθος αμαρτιών».—1 Πέτρου 4:8, ΚΔΤΚ.