Μελέτη 9

Κατάρτιση Σχεδίου

1-4. Πώς μπορείτε να καθορίσετε το θέμα και τα κύρια σημεία μιας ομιλίας;

¹ Ο Ευαγγελιστής Λουκάς είπε στο φίλο του Θεόφιλο: «Εφάνη και εις εμέ εύλογον, όστις διηρεύνησα πάντα εξ αρχής ακριβώς, να σοι γράψω κατά σειράν περί τούτων». (Λουκ. 1:3) Έτσι, αφού ερεύνησε και συνέλεξε τα γεγονότα τα σχετικά με το θέμα του, άρχισε να τα τακτοποιεί με οργανωμένο τρόπο σε λογική σειρά. Εμείς θα ωφεληθούμε αν ακολουθούμε αυτή την τακτική όταν προετοιμάζουμε τις ομιλίες μας. Αυτό σημαίνει κατάρτιση σχεδίου.

² Επιλογή των κύριων σκέψεων. Εφόσον, όταν μιλάμε, ιδιαίτερα όταν συζητάμε από το Λόγο του Θεού, σκοπός μας είναι να μεταδώσουμε ιδέες στη διάνοια του άλλου, πρέπει πρώτα να έχουμε αποσαφηνίσει πλήρως στη δική μας διάνοια τις σκέψεις που ελπίζουμε να μεταδώσουμε με μια ομιλία. Αφού συγκεντρώσετε την ύλη σας, είστε τώρα σε θέση να αποφασίσετε τι ακριβώς θέλετε να μείνει στη διάνοια των ακροατών σας όταν τελειώσει η ομιλία σας. Προσπαθήστε να το διατυπώσετε αυτό με μια πρόταση. Αν η πρόταση αυτή περιέχει την ουσία της ομιλίας σας, αν εμπερικλείει τη μια και μόνη κεντρική ιδέα που θέλετε να θυμούνται οι ακροατές σας, τότε αυτή την πρόταση πρέπει να χρησιμοποιήσετε ως θέμα για την ομιλία σας. Θα διαπιστώσετε ότι είναι χρήσιμο να γράψετε κάπου αυτή την πρόταση για να μπορείτε να ανατρέχετε σ’ αυτήν στη διάρκεια της προετοιμασίας σας.

³ Τώρα, από την ύλη την οποία έχετε συγκεντρώσει διαλέξτε τις κυριότερες ιδέες, αυτές που είναι αναγκαίες για να γίνει κατανοητό το ένα αυτό κεντρικό θέμα. Αυτές θα αποτελέσουν τα κύρια σημεία της ομιλίας. Αν έχετε ταξινομήσει την ύλη σας σε κάρτες, μπορείτε να τις βάλετε κατά σειρά πάνω σ’ ένα τραπέζι μπροστά σας. Διαλέξτε τώρα άλλες ιδέες που χρειάζονται για να υποστηρίξετε αυτά τα κύρια σημεία, και τοποθετήστε την καθεμιά στην κατάλληλη θέση, κάτω από το κύριο σημείο που υποστηρίζει. Καθώς διαλέγετε και βάζετε στη θέση τους μέσα στο σχέδιο τα διάφορα κύρια και δευτερεύοντα σημεία που έχετε συγκεντρώσει, μπορεί να παρατηρήσετε ότι μερικά απ’ αυτά δεν προσθέτουν κάτι το ουσιώδες στην παρουσίαση του θέματός σας. Αν συμβαίνει αυτό, μη διστάσετε να τα παραλείψετε. Καλύτερα να το κάνετε αυτό, παρά να γεμίσετε την ομιλία με μη ουσιώδη και άσχετη ύλη. Επίσης, φροντίστε να είναι ταξινομημένες οι ιδέες με την πιο λογική ή πρακτική σειρά. Ακολουθώντας τη μέθοδο που υποδεικνύεται εδώ, εύκολα θα παρατηρήσετε τυχόν κενά στη συνοχή του σχεδίου που έχετε φτιάξει και μπορείτε να τα διορθώσετε. Έτσι μπορείτε να φροντίσετε ώστε κάθε κύρια επικεφαλίδα του σχεδίου να αποτελεί λογική συνέχεια της ιδέας που προηγείται και να συντελεί στην ανάπτυξη του θέματος. Και όταν τα σημεία που βρίσκονται κάτω από κάθε κύρια επικεφαλίδα την υποστηρίζουν κατάλληλα, η ομιλία δεν μπορεί παρά να παρουσιάζει ένα λογικό ειρμό σκέψεων.

⁴ Τα διδακτικά σημεία που μόλις έχετε ταξινομήσει θα αποτελέσουν το κύριο μέρος της ομιλίας σας. Τώρα χρειάζεστε πρόλογο και επίλογο. Αποφασίστε πώς θέλετε να αρχίσετε την ομιλία σας και, βάσει της παρουσίασης που έχετε προετοιμάσει, διαλέξτε έναν επίλογο που θα παρακινήσει τους ακροατές σας σε αρμονία με το σκοπό της ομιλίας σας. Τώρα είστε έτοιμοι να γράψετε αυτή την ύλη στη μορφή που, λογικά, θα είναι η τελική. Αυτό μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους.

5, 6. Τι είναι το κατά θέματα σχέδιο; το κατά προτάσεις σχέδιο;

⁵ Τύποι σχεδίου. Οι δυο πιο συνηθισμένοι τύποι είναι το κατά θέματα σχέδιο και το κατά προτάσεις σχέδιο. Συχνά χρησιμοποιείται ένας συνδυασμός και των δυο. Για να ετοιμάσετε ένα κατά θέματα σχέδιο, γράψτε απλώς το θέμα πάνω-πάνω στη σελίδα. Κατόπιν, γράψτε συνοπτικά τα κύρια σημεία κάτω από το θέμα, αρχίζοντας το καθένα από την αριστερή άκρη της σελίδας. Τα δευτερεύοντα σημεία κάθε κύριου σημείου μπορείτε να τα γράψετε κάτω από το σημείο που υποστηρίζουν, αρχίζοντας λίγο δεξιότερα. Αν κάποιο δευτερεύον σημείο έχει κι αυτό πρόσθετα σημεία που το υποστηρίζουν, μπορείτε να τα γράψετε ακόμα δεξιότερα. Τώρα, ρίχνοντας μια γρήγορη ματιά στο χαρτί σας, μπορείτε να δείτε ποια σημεία είναι τα εξέχοντα σημεία τα οποία εμπερικλείουν τις κύριες ιδέες που θέλετε να κατανοήσει το ακροατήριό σας. Αυτό θα σας βοηθήσει όταν εκφωνείτε την ομιλία, γιατί θα μπορείτε να δώσετε έμφαση σ’ αυτά επαναλαμβάνοντας, καθώς μιλάτε, τις βασικές λέξεις κάθε κύριας ιδέας, κι έτσι τα σημεία αυτά τονίζονται και εντυπώνονται περισσότερο στο ακροατήριο. Κάντε το αυτό σε κάθε κύριο σημείο καθώς το αναπτύσσετε. Σ’ αυτόν τον τύπο σχεδίου έχει μεγάλη σημασία να γράφετε το κάθε σημείο όσο πιο λακωνικά γίνεται.

⁶ Ο άλλος συνηθισμένος τρόπος είναι το κατά προτάσεις σχέδιο. Σ’ αυτόν τον τύπο σχεδίου συνήθως γράφετε όλες τις ιδέες που θα παρουσιάσετε ως πλήρεις προτάσεις, αλλά συμπυκνωμένες έτσι ώστε κάθε πρόταση να αποτελεί την κύρια ιδέα μιας παραγράφου της ομιλίας. Φυσικά, μπορείτε να γράψετε μερικές απ’ αυτές κάτω και δεξιότερα από άλλες προκειμένου να ξεχωρίζουν τα κύρια σημεία της ομιλίας. Στην εκφώνηση, μερικές φορές ο ομιλητής διαβάζει την πρόταση και κατόπιν την αναπτύσσει με περισσότερα λόγια. Και τα δυο είδη σχεδίου έχουν τα πλεονεκτήματά τους. Το κατά προτάσεις σχέδιο, στο οποίο οι ιδέες διατυπώνονται με πιο πλήρη τρόπο, είναι συνήθως καλύτερο για ομιλίες τις οποίες έχετε προετοιμάσει εβδομάδες πριν τις εκφωνήσετε ή τις οποίες ναι μεν εκφωνείτε επανειλημμένα, αλλά μεσολαβούν μερικοί μήνες από εκφώνηση σε εκφώνηση, όπως συμβαίνει με τις δημόσιες ομιλίες.

7, 8. Πώς μπορεί να είναι το σχέδιο που θα χρησιμοποιήσετε στην καθαυτή εκφώνηση της ομιλίας;

⁷ Χρησιμοποιήστε όποιο από τα δυο είδη σχεδίου θέλετε, είτε το κατά προτάσεις είτε το κατά θέματα, για το προκαταρκτικό σας σχέδιο, και κάντε το όσο πλήρες θέλετε. Μ’ αυτόν τον τρόπο θα βεβαιωθείτε ότι περιλάβατε ως και τα πιο λεπτά σημεία που θέλετε να συλλάβει το ακροατήριό σας. Ωστόσο, μερικοί προτιμούν να έχουν ένα πιο σύντομο σχέδιο όταν θα εκφωνούν την ομιλία. Καθώς προετοιμάζεστε για το πώς θα εκφωνήσετε την ομιλία σας, μπορείτε να έχετε και τα δυο σχέδια μπροστά σας. Κάντε πρόβες κρατώντας το συνοπτικό σχέδιο ωσότου τα σημεία που έχετε περιλάβει σ’ αυτό να φέρνουν στη μνήμη σας όλα τα πιο λεπτομερή σημεία που έχετε γράψει στο προκαταρκτικό σας σχέδιο. Όταν φτάσετε να θυμάστε αυτά τα σημεία κοιτώντας μόνο το συνοπτικό σχέδιο, είστε έτοιμοι να παρουσιάσετε την ομιλία.

⁸ Αυτά περιλαμβάνει σε γενικές γραμμές η κατάρτιση σχεδίου. Τώρα καλό θα είναι να εξετάσετε με περισσότερες λεπτομέρειες τις τρεις κύριες ενότητες μιας ομιλίας.

9-12. (α) Ποιο σκοπό έχει ο πρόλογος της ομιλίας; (β) Δώστε παράδειγμα ενός τύπου προλόγου.

⁹ Πρόλογος. Τα όσα λέγονται στον πρόλογο έχουν σκοπό να κινήσουν το ενδιαφέρον των ακροατών σας. Αυτές οι εισαγωγικές προτάσεις πρέπει να τους κάνουν να ενδιαφερθούν για το θέμα σας και να τους βοηθήσουν να καταλάβουν γιατί έχει σημασία γι’ αυτούς. Ιδιαίτερα την πρώτη πρόταση αξίζει να τη σκεφτείτε προσεκτικά. Είναι ζωτικό να προδιαθέτει ευχάριστα τους ακροατές, και όχι να είναι απόλυτη ή να προκαλεί αντιδράσεις.

¹⁰ Υπάρχουν πολλοί τύποι προλόγου. Θα μπορούσατε να χρησιμοποιήσετε ένα παράδειγμα ή να παραθέσετε κάποιο απόφθεγμα γνωστό στους ακροατές. Ίσως να παρουσιάσετε στον πρόλογο ένα πρόβλημα που απαιτεί λύση. Το ιστορικό φόντο του θέματος θα μπορούσε επίσης να αποτελέσει τον πρόλογο. Θα μπορούσατε να αρχίσετε υποβάλλοντας μια σειρά ερωτήσεων. Θα μπορούσατε, εξάλλου, να πείτε σύντομα τα κύρια σημεία που πρόκειται να καλύψετε.

¹¹ Είναι σπουδαίο να ταιριάζει ωραία ο πρόλογος στην ομιλία. Γι’ αυτό, ένα χτυπητό παράδειγμα μπορεί να είναι πολύ αποτελεσματικό, ιδιαίτερα αν ο ομιλητής αναφέρεται σ’ αυτό στη διάρκεια της ομιλίας του. Αυτό, όχι μόνο θα βοηθήσει να ακούν οι ακροατές με μεγαλύτερο ενδιαφέρον την ομιλία, και μάλιστα να την παρακολουθούν και να τη θυμούνται πιο εύκολα, αλλά θα βοηθήσει και στη συνοχή της ομιλίας, με την προϋπόθεση ότι το παράδειγμα θα είναι καλοδιαλεγμένο.

¹² Η παρουσίαση του προλόγου θα επηρεάσει πολύ το πόσο ενδιαφέρον θα δείξει το ακροατήριο. Ο ομιλητής πρέπει να αρχίσει την ομιλία του με τόνο που να δείχνει σταθερότητα και αυτοπεποίθηση και χωρίς να κομπιάζει ή να μιλάει διστακτικά. Γι’ αυτό, μερικοί ομιλητές το έχουν βρει εξυπηρετικό να γράφουν λέξη προς λέξη τις πρώτες μια-δυο προτάσεις της ομιλίας τους, προκειμένου να είναι σίγουροι ότι θα αρχίσουν ομαλά.

13-16. (α) Εξηγήστε πώς μπορεί να αναπτυχθεί το κύριο μέρος μιας ομιλίας. (β) Πώς πρέπει τα χρονικά περιθώρια της ομιλίας να επηρεάσουν την προετοιμασία του κύριου μέρους της;

¹³ Το κύριο μέρος της ομιλίας. Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους μπορείτε να αναπτύξετε το κύριο μέρος της ομιλίας. Ίσως προτιμήσετε να παρουσιάσετε πρώτα τα σημεία που έχουν λιγότερη σημασία και σιγά-σιγά να φτάσετε στο αποκορύφωμα, αναφέροντας τα πιο ισχυρά σημεία τελευταία. Η ύλη μπορεί επίσης να παρουσιαστεί χρονολογικά, όπως στην ομιλία που αναφέρεται στα εδάφια Πράξεις 7:2-53. Μια άλλη καλή μέθοδος είναι η διαίρεση της ομιλίας σε κύρια τμήματα βάσει των κυριότερων γραμμών ανάπτυξης του όλου θέματος. Για παράδειγμα, αν το θέμα είναι «Λύτρο για το Θάνατο», μπορείτε να το αναπτύξετε με βάση κύρια σημεία όπως τα εξής: «Πώς Άρχισε να Υπάρχει Θάνατος», «Το Ανθρώπινο Γένος Ανίκανο να Προμηθεύσει ένα Λύτρο», «Ποιος Μόνο Μπορούσε να το Προμηθεύσει και Γιατί», και «Ευλογίες από το Λύτρο που Έχει Παρασχεθεί».

¹⁴ Μερικές φορές μπορεί να διαπιστώσετε ότι η ομιλία σας χωρίζεται από μόνη της σε τμήματα, όπως στην περίπτωση όπου ο Παύλος δίνει οδηγίες πρώτα σε ολόκληρη την εκκλησία, στη συνέχεια στις συζύγους, ύστερα στους συζύγους και κατόπιν στα παιδιά. (Βλέπε Εφεσίους 5ο και 6ο κεφάλαιο). Ή ίσως διαπιστώσετε ότι η ύλη σας προσφέρεται για να την αναπτύξετε με τον τρόπο της αιτίας και του αποτελέσματος ή θέτοντας το πρόβλημα και παρουσιάζοντας κατόπιν τη λύση. Μερικές φορές μπορεί να γίνει αποτελεσματικός συνδυασμός δύο ή περισσότερων απ’ αυτές τις μεθόδους.

¹⁵ Η απλή αφήγηση γεγονότων, που δεν συνοδεύεται κατ’ ανάγκη από παράθεση χρονολογιών, είναι μια πολύ συνηθισμένη μέθοδος ανάπτυξης ομιλίας. Η περιγραφική ύλη συνήθως πλουτίζει την ομιλία. Άλλες πάλι ομιλίες γίνονται ενδιαφέρουσες όταν τις αναπτύσσετε αναλύοντας τα υπέρ και τα κατά ενός επίκαιρου ζητήματος που βρίσκεται σε εξέλιξη.

¹⁶ Έχοντας υπόψη τον παράγοντα χρόνο, μην παραφορτώνετε το σχέδιό σας με πάρα πολλή ύλη. Η αξία της καλής ύλης χάνεται όταν δεν υπάρχει αρκετός χρόνος για να την αναπτύξετε. Εξάλλου, δεν είναι ανάγκη να πει κανείς μέσα σε μια ομιλία όλα όσα γνωρίζει για ένα θέμα. Ίσως κάποιες άλλες πλευρές αυτού του θέματος αναπτυχθούν μια άλλη φορά. Καθορίστε πόσο χρόνο είναι κατάλληλο να αφιερώσετε σε κάθε κύριο σημείο της ομιλίας σας και κατόπιν προσαρμόστε ρεαλιστικά την ποσότητα της ύλης έτσι ώστε να μπορέσετε να την καλύψετε σ’ αυτό το χρονικό περιθώριο. Αυτό που μετράει είναι η ποιότητα και όχι η ποσότητα της ύλης.

17-20. Γιατί έχει σημασία ο επίλογος, και με ποιους τρόπους μπορείτε να τον αναπτύξετε;

¹⁷ Ο επίλογος. Στην προετοιμασία οποιασδήποτε ομιλίας αξίζει να δώσετε μεγάλη προσοχή στο τελικό τμήμα της ομιλίας. Ο επίλογος έχει σκοπό να συγκεντρώσει όλα τα σημεία της επιχειρηματολογίας του κύριου μέρους της ομιλίας και να τα προβάλει με τέτοιον τρόπο ώστε να πείσει τους ακροατές και να τους παρακινήσει να ενεργήσουν σε αρμονία μ’ αυτά για τα οποία πείστηκαν. Ταυτόχρονα, πρέπει να είναι σύντομος και ακριβώς επί του σημείου.

¹⁸ Υπάρχουν πολλά είδη επιλόγου από τα οποία μπορείτε να διαλέξετε ανάλογα με το θέμα που έχετε αναπτύξει. Μπορείτε να ανακεφαλαιώσετε τα κύρια σημεία της ομιλίας με λογική σειρά, έτσι ώστε να οδηγούν ξεκάθαρα στο συμπέρασμα στο οποίο θα καταλήξετε. Ή μπορείτε να χρησιμοποιήσετε έναν επίλογο εφαρμογής, που δείχνει στον ακροατή πώς εφαρμόζονται οι πληροφορίες σ’ αυτόν και τι μπορεί να κάνει ως αποτέλεσμα των πληροφοριών που παρουσιάστηκαν. Σε μερικές ομιλίες, και ιδιαίτερα στις ομιλίες οι οποίες γίνονται στη διακονία από σπίτι σε σπίτι, το καλύτερο είναι να χρησιμοποιήσετε έναν επίλογο που να παρακινεί. Μπορεί, για παράδειγμα, να παροτρύνει τον οικοδεσπότη να δεχτεί την έντυπη ύλη ή να συμφωνήσει να κάνει Γραφική μελέτη στο σπίτι του.

¹⁹ Υπάρχει, επίσης, ο επίλογος που καταλήγει σε αποκορύφωμα, δηλαδή οδηγεί σταδιακά στο βασικό σημείο το οποίο πρέπει να μείνει στο μυαλό του ακροατή. Για να ολοκληρώσετε την ομιλία αποτελεσματικά, είναι επίσης κατάλληλο να συνδέσετε τον επίλογο με κάτι που αναφέρατε στον πρόλογο. Θα μπορούσατε να αναφερθείτε στο παράδειγμα ή στο απόφθεγμα που είχατε χρησιμοποιήσει στον πρόλογο. Συχνά στον επίλογο τονίζεται πόσο επείγον είναι να πάρει κανείς μια απόφαση και να ενεργήσει σύμφωνα μ’ αυτήν. Έξοχο παράδειγμα αποτελούν τα λόγια με τα οποία έκλεισε ο Ιησούς του Ναυή την αποχαιρετιστήρια ομιλία που έκανε λίγο πριν από το θάνατό του.—Ιησ. Ναυή 24:14, 15.

²⁰ Είναι φανερό, λοιπόν, ότι μια ομιλία για την οποία έχει γίνει ένα καλό σχέδιο πρέπει να έχει πρόλογο που να κινεί την προσοχή. Πρέπει να αναπτύσσει λογικά τα βασικά σημεία που υποστηρίζουν το θέμα και τα οποία έχουν επιλεγεί προσεκτικά. Και πρέπει επίσης να έχει έναν επίλογο που να παρακινεί τους ακροατές να ενεργήσουν σε αρμονία με τη Γραφική συμβουλή την οποία δόθηκε. Όλα αυτά τα στοιχεία πρέπει να τα προετοιμάσετε στο στάδιο της κατάρτισης σχεδίου. Αν καταρτίσετε επιδέξια το σχέδιο της ομιλίας σας, θα εξοικονομήσετε χρόνο, και αυτό θα συντελέσει πολύ στο να κάνετε μια ομιλία η οποία θα έχει νόημα και η οποία θα εντυπώσει πολύτιμες διδασκαλίες στη διάνοια εκείνων που θα την ακούσουν.