Γιατί Είναι Τόσο Εύκολο να Λέγονται Ψέματα;

ΣΕ ΚΑΝΕΝΑΝ δεν αρέσει να του λένε ψέματα. Ωστόσο, οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο λένε ψέματα ο ένας στον άλλον για διάφορους λόγους. Μια έρευνα που παρουσιάστηκε στο βιβλίο Η Μέρα που η Αμερική Είπε την Αλήθεια (The Day America Told the Truth), των Τζέιμς Πάτερσον και Πίτερ Κιμ, αποκάλυψε ότι το 91 τοις εκατό των Αμερικανών λένε ψέματα τακτικά. Οι συγγραφείς δηλώνουν: «Οι περισσότεροι από εμάς το βρίσκουν δύσκολο να περάσουν μια εβδομάδα χωρίς να πουν ψέματα. Ο ένας στους πέντε δεν μπορεί να ζήσει ούτε μια μέρα χωρίς να πει ψέματα—και εννοούμε συνειδητά, προμελετημένα ψέματα».

Το να λέει κανείς ψέματα είναι κοινή συνήθεια που εμφανίζεται σε όλες σχεδόν τις πλευρές της σύγχρονης ζωής. Οι πολιτικοί ηγέτες λένε ψέματα στους οπαδούς τους και ο ένας στον άλλον. Επανειλημμένα, έχουν εμφανιστεί στην τηλεόραση αρνούμενοι ότι έχουν οποιαδήποτε σχέση με σκανδαλώδεις μηχανορραφίες στις οποίες στην πραγματικότητα ήταν βαθιά αναμειγμένοι. Η Σίσελα Μποκ, στο βιβλίο της Ψέμα—Το Ηθικό Δίλημμα στη Δημόσια και στην Ιδιωτική Ζωή (Lying—Moral Choice in Public and Private Life), παρατηρεί: «Στη δικαιοσύνη και στη δημοσιογραφία, στο κυβερνητικό σύστημα και στις κοινωνικές επιστήμες, η απάτη θεωρείται ως κάτι το δεδομένο όταν εκείνοι που λένε τα ψέματα και οι οποίοι, επίσης, τείνουν να δημιουργούν τους κανόνες θεωρούν ότι αυτή είναι δικαιολογημένη».

Αναφερόμενο στο ψέμα που υπάρχει στην πολιτική, στις Ηνωμένες Πολιτείες, το Περιοδικό Κοινός Σκοπός (Common Cause Magazine) του Μαΐου/Ιουνίου 1989 παρατήρησε: «Το Γουότεργκεϊτ και το Βιετνάμ σίγουρα ανταγωνίζονται το σκάνδαλο Ιράν-κόντρα όσον αφορά την κυβερνητική απάτη και τη δημόσια δυσπιστία. Συνεπώς τι έκανε τα χρόνια διακυβέρνησης του Ρήγκαν να αποτελέσουν τέτοιο σημείο στροφής; Πολλοί είπαν ψέματα, αλλά λίγοι ένιωσαν τύψεις για αυτό». Επομένως, υπάρχουν σοβαροί λόγοι για τους οποίους ο κοινός λαός δεν εμπιστεύεται τους πολιτικούς ηγέτες.

Στις διεθνείς σχέσεις αυτοί οι ηγέτες το βρίσκουν δύσκολο να εμπιστεύονται ο ένας τον άλλον. Ο Έλληνας φιλόσοφος Πλάτων παρατήρησε: «Στους κυβερνήτες της Πολιτείας . . . μπορεί να επιτρέπεται να λένε ψέματα για το καλό της Πολιτείας». Στις διεθνείς σχέσεις συμβαίνει αυτό που λέει η Βιβλική προφητεία στο εδάφιο Δανιήλ 11:27: «Θέλουσι λαλεί ψεύδη εν τη αυτή τραπέζη».

Στον κόσμο των επιχειρήσεων, το να λέει κανείς ψέματα για προϊόντα και υπηρεσίες είναι κοινή συνήθεια. Οι αγοραστές πρέπει να προσέχουν όταν κάνουν συμφωνίες που καθορίζονται με συμβόλαιο και να βεβαιώνονται ότι έχουν διαβάσει τα «ψιλά» γράμματα. Μερικές χώρες έχουν ρυθμιστικούς οργανισμούς στην κυβέρνηση για να προστατεύουν τους ανθρώπους από αναληθείς διαφημίσεις, από επιβλαβή εμπορεύματα, τα οποία παρουσιάζονται ως ωφέλιμα ή αβλαβή, και από την απάτη. Παρά τις προσπάθειες αυτές, οι άνθρωποι εξακολουθούν να υποφέρουν οικονομικά από εμπόρους που λένε ψέματα.

Για μερικούς ανθρώπους, το να λένε ψέματα είναι τόσο εύκολο ώστε τους γίνεται συνήθεια. Άλλα άτομα είναι σε γενικές γραμμές φιλαλήθη, αλλά όταν βρεθούν σε δύσκολη θέση θα πουν ψέματα. Λίγοι είναι εκείνοι που αρνούνται να πουν ψέματα κάτω από οποιεσδήποτε περιστάσεις.

Το ψέμα ορίζεται ως «1. μια ψευδής δήλωση ή πράξη, ιδιαίτερα εκείνη που γίνεται με σκοπό να εξαπατήσει . . . 2. οτιδήποτε δίνει ή έχει σκοπό να δώσει ψευδή εντύπωση». Η πρόθεση είναι να πιστέψουν οι άλλοι κάτι που ο ψεύτης γνωρίζει ότι δεν είναι αλήθεια. Με τα ψέματα και τις μισοαλήθειες, αυτός προσπαθεί να εξαπατήσει εκείνους που έχουν δικαίωμα να γνωρίζουν την αλήθεια.

Λόγοι που Βρίσκονται Πίσω από το Ψέμα

Οι άνθρωποι λένε ψέματα για πολλούς λόγους. Μερικοί νομίζουν ότι είναι αναγκασμένοι να πουν ψέματα σχετικά με τις ικανότητές τους προκειμένου να πάνε μπροστά σε αυτόν τον ανταγωνιστικό κόσμο. Άλλοι προσπαθούν να καλύψουν τα σφάλματά τους ή την ενοχή τους λέγοντας ψέματα. Κάποιοι άλλοι παραποιούν αναφορές για να δώσουν την εντύπωση ότι έχουν κάνει κάτι το οποίο δεν έχουν κάνει. Κατόπιν υπάρχουν και εκείνοι που λένε ψέματα για να καταστρέψουν τη φήμη των άλλων, για να αποφύγουν την αμηχανία, για να δικαιολογήσουν προηγούμενα ψέματα ή για να εξαπατήσουν τους ανθρώπους προκειμένου να πάρουν τα χρήματά τους.

Μια κοινή δικαιολογία για το ψέμα είναι ότι προστατεύει κάποιο άλλο άτομο. Μερικοί νομίζουν ότι αυτό το ψέμα είναι αθώο επειδή σκέφτονται ότι δεν βλάπτει κανέναν. Αλλά είναι αλήθεια ότι αυτά τα λεγόμενα αθώα ψέματα δεν έχουν κακά αποτελέσματα;

Συλλογιστείτε τα Αποτελέσματα

Τα αθώα ψέματα μπορεί να θέσουν ένα πρότυπο το οποίο είναι δυνατόν να οδηγήσει στη συνήθεια να λέει κανείς ψέματα σε περιπτώσεις που μπορεί να περιλαμβάνουν πιο σοβαρά ζητήματα. Η Σίσελα Μποκ σχολιάζει: «Όλα τα ψέματα που μπορεί να τα δικαιολογεί κανείς λέγοντας ότι είναι ‘αθώα’ δεν μπορούν να αγνοηθούν τόσο εύκολα. Αρχικά, το κατά πόσο τα ψέματα είναι αβλαβή είναι κατά γενική ομολογία αμφισβητούμενο θέμα. Αυτό που ο ψεύτης θεωρεί ότι είναι αβλαβές ή ακόμα και ωφέλιμο μπορεί να μη φαίνεται έτσι στα μάτια αυτού που έχει εξαπατηθεί».

Τα ψέματα, άσχετα με το πόσο αθώα μπορεί να φαίνονται, είναι καταστροφικά για τις καλές ανθρώπινες σχέσεις. Η αξιοπιστία του ψεύτη καταστρέφεται, και μπορεί εύκολα να υπάρξει μόνιμος κλονισμός της εμπιστοσύνης. Ο διάσημος δοκιμιογράφος Ραλφ Γουόλντο Έμερσον έγραψε: «Κάθε παραποίηση της αλήθειας δεν είναι μόνο κατά κάποιον τρόπο αυτοκτονία του ψεύτη, αλλά επίσης ένα πλήγμα για την υγεία της ανθρώπινης κοινωνίας».

Είναι εύκολο για τον ψεύτη να κάνει μια ψευδή δήλωση για ένα άλλο άτομο. Μολονότι δεν παρουσιάζει καμιά απόδειξη, το ψέμα του δημιουργεί αμφιβολίες, και πολλοί τον πιστεύουν χωρίς να εξετάσουν τον ισχυρισμό του. Έτσι η υπόληψη του αθώου ατόμου καταστρέφεται, και αυτό υποχρεώνεται να αποδείξει την αθωότητά του. Είναι, λοιπόν, αποκαρδιωτικό όταν οι άνθρωποι πιστεύουν τον ψεύτη αντί το αθώο άτομο, και το ψέμα καταστρέφει τη σχέση που έχει το αθώο άτομο με τον ψεύτη.

Ο ψεύτης μπορεί εύκολα να αναπτύξει τη συνήθεια να λέει ψέματα. Το ένα ψέμα συνήθως φέρνει το άλλο. Ο Τόμας Τζέφερσον, από τους πρώτους Αμερικανούς πολιτικούς, παρατήρησε: «Δεν υπάρχει κανένα ηθικό ελάττωμα που να είναι τόσο άθλιο, τόσο αξιοκαταφρόνητο, τόσο ποταπό· μάλιστα εκείνος που επιτρέπει στον εαυτό του να πει ένα ψέμα μια φορά το βρίσκει πολύ πιο εύκολο να το κάνει και δεύτερη και τρίτη φορά, μέχρι που τελικά του γίνεται συνήθεια». Αυτός είναι ο δρόμος που οδηγεί στην ηθική κατάρρευση.

Ο Λόγος για τον Οποίο Είναι Εύκολο να Λέγονται Ψέματα

Το ψέμα άρχισε όταν ένας στασιαστικός άγγελος είπε ψέματα στην πρώτη γυναίκα, λέγοντάς της ότι δεν θα πέθαινε αν παρήκουε τον Δημιουργό της. Αυτό κατέληξε σε ανυπολόγιστη βλάβη για ολόκληρη την ανθρώπινη φυλή, καθώς επέφερε ατέλεια, αρρώστια και θάνατο σε όλους.—Γένεσις 3:1-4· Ρωμαίους 5:12.

Από τον καιρό των ανυπάκουων ανθρώπων, Αδάμ και Εύας, η απατηλή επιρροή εκείνου του πατέρα των ψεμάτων έχει δημιουργήσει στον κόσμο της ανθρωπότητας ένα κλίμα που υποκινεί να λέγονται ψέματα. (Ιωάννης 8:44) Αυτός είναι ένας παρακμασμένος κόσμος, στον οποίο η αλήθεια είναι μόνο σχετική. Το περιοδικό Δε Σάτερντεϊ Ίβνινγκ Ποστ (The Saturday Evening Post) του Σεπτεμβρίου 1986 παρατήρησε ότι το πρόβλημα του να λέει κανείς ψέματα «επηρεάζει τις σχέσεις στην εργασία, στην κυβέρνηση, στην εκπαίδευση, στη διασκέδαση, καθώς και τις απλές καθημερινές σχέσεις ανάμεσα στους συμπολίτες και στους γείτονες. . . . Δεχτήκαμε τη θεωρία της σχετικοκρατίας, το πολύ μεγάλο ψέμα που λέει ότι δεν υπάρχουν απόλυτες αλήθειες».

Αυτή είναι η άποψη όσων λένε κατά συνήθεια ψέματα, οι οποίοι δεν νιώθουν καμιά κατανόηση απέναντι σε εκείνους που εξαπατούν. Τους είναι εύκολο να λένε ψέματα. Είναι ο τρόπος της ζωής τους. Ωστόσο, άλλοι που δεν λένε κατά συνήθεια ψέματα μπορεί να πουν ψέματα χωρίς δισταγμό από φόβο—φόβο μήπως εκτεθούν, φόβο μήπως τιμωρηθούν, και ούτω καθεξής. Αυτό είναι αδυναμία της ατελούς σάρκας. Πώς μπορεί αυτή η τάση να αντικατασταθεί από τη σταθερή απόφαση να λέει κανείς την αλήθεια;

Γιατί Πρέπει να Είστε Φιλαλήθης;

Η αλήθεια είναι το πρότυπο που έχει θέσει ο μεγάλος Δημιουργός μας για όλους. Ο γραπτός του Λόγος, η Αγία Γραφή, δηλώνει στο εδάφιο Εβραίους 6:18 ότι «είναι αδύνατον να ψευσθή ο Θεός». Αυτό το ίδιο πρότυπο ακολούθησε και ο Γιος του, ο Ιησούς Χριστός, ο οποίος ήταν ο προσωπικός αντιπρόσωπος του Θεού στη γη. Ο Ιησούς είπε στους Ιουδαίους θρησκευτικούς ηγέτες που ήθελαν να τον σκοτώσουν: «Τώρα . . . ζητείτε να με θανατώσητε, άνθρωπον όστις σας ελάλησα την αλήθειαν, την οποίαν ήκουσα παρά του Θεού· . . . και εάν είπω ότι δεν γνωρίζω αυτόν, θέλω είσθαι όμοιός σας ψεύστης». (Ιωάννης 8:40, 55) Έθεσε το υπόδειγμα για εμάς με το να ‘μην κάνει αμαρτία, και να μη βρεθεί δόλος στο στόμα του’.—1 Πέτρου 2:21, 22.

Ο Δημιουργός μας, του οποίου το όνομα είναι Ιεχωβά, μισεί το ψέμα, όπως δηλώνουν σαφώς τα εδάφια Παροιμίαι 6:16-19: ‘Ταύτα τα εξ μισεί ο Ιεχωβά, επτά μάλιστα βδελύττεται η ψυχή αυτού· οφθαλμούς υπερηφάνους, γλώσσαν ψευδή και χείρας εκχεούσας αίμα αθώον, καρδίαν μηχανευομένην λογισμούς κακούς, πόδας τρέχοντας ταχέως εις το κακοποιείν, μάρτυρα ψευδή λαλούντα ψεύδος και τον εμβάλλοντα έριδας μεταξύ αδελφών’.

Αυτός ο φιλαλήθης Θεός απαιτεί από εμάς να ζούμε σύμφωνα με τους κανόνες του προκειμένου να λάβουμε την επιδοκιμασία του. Ο θεόπνευστος Λόγος του μας δίνει την εντολή: «Μη ψεύδεσθε εις αλλήλους, αφού απεξεδύθητε τον παλαιόν άνθρωπον μετά των πράξεων αυτού». (Κολοσσαείς 3:9) Οι άνθρωποι που αρνούνται να σταματήσουν τη συνήθεια να λένε ψέματα δεν γίνονται δεκτοί από αυτόν· δεν θα λάβουν το δώρο της ζωής που δίνει εκείνος. Μάλιστα, το εδάφιο Ψαλμός 5:6 λέει ξεκάθαρα ότι ο Θεός ‘θέλει εξολοθρεύσει τους λαλούντας το ψεύδος’. Το εδάφιο Αποκάλυψις 21:8 λέει περαιτέρω ότι η μερίδα ‘όλων των ψευτών’ είναι «ο δεύτερος θάνατος», ο οποίος σημαίνει αιώνια καταστροφή. Έτσι το να δεχτούμε την άποψη του Θεού για το ψέμα μάς δίνει ισχυρό λόγο για να λέμε την αλήθεια.

Αλλά τι θα πρέπει να γίνει σε μια περίπτωση που η αλήθεια μπορεί να προκαλέσει κάποια δύσκολη κατάσταση ή άσχημα αισθήματα; Το να πει κανείς ψέματα δεν είναι ποτέ η λύση, αλλά το να μην πει τίποτε μερικές φορές είναι. Γιατί να πείτε ψέματα εφόσον το μόνο που μπορούν αυτά να κάνουν είναι να καταστρέψουν την αξιοπιστία σας και να σας κάνουν να υποστείτε τη θεϊκή αποδοκιμασία;

Εξαιτίας του φόβου και των ανθρώπινων αδυναμιών, ένα άτομο μπορεί να μπει στον πειρασμό να καταφύγει στο ψέμα. Αυτή είναι η οδός της ελάχιστης αντίστασης ή της εσφαλμένης καλοσύνης. Ο απόστολος Πέτρος υπέκυψε σε έναν τέτοιον πειρασμό όταν αρνήθηκε τρεις φορές ότι γνώριζε τον Ιησού Χριστό. Στη συνέχεια, λυπήθηκε βαθιά επειδή είχε πει ψέματα. (Λουκάς 22:54-62) Η γνήσια μετάνοιά του έκανε τον Θεό να τον συγχωρήσει, όπως φαίνεται από το γεγονός ότι αργότερα ευλογήθηκε με πολλά προνόμια υπηρεσίας. Η μετάνοια σε συνδυασμό με τη σταθερή απόφαση να σταματήσει κανείς να λέει ψέματα είναι η πορεία που φέρνει θεϊκή συγχώρηση για το ότι εκείνος έκανε αυτό που μισεί ο Θεός.

Αλλά αντί να ζητάτε συγνώμη αφού πείτε ένα ψέμα, διατηρήστε καλή σχέση με τον Δημιουργό σας και διαφυλάξτε την αξιοπιστία σας ενώπιον των άλλων με το να λέτε την αλήθεια. Να θυμάστε τι λένε τα εδάφια Ψαλμός 15:1, 2: ‘Ιεχωβά, τις θέλει κατοικήσει εν τη σκηνή σου; Τις θέλει κατοικήσει εν τω όρει τω αγίω σου; Ο περιπατών εν ακεραιότητι και εργαζόμενος δικαιοσύνην και λαλών αλήθειαν εν τη καρδία αυτού’.