Ένας Αιώνας Συναρπαστικής Δράσης στη Σύγχρονη Ελλάδα

ΕΝΑ λιμάνι της βορειοανατολικής Ελλάδας ήταν η πύλη από όπου εισήλθε στην Ευρώπη κάποιος Χριστιανός κήρυκας του πρώτου αιώνα. Στη διάρκεια του δεύτερου ιεραποστολικού του ταξιδιού, ο απόστολος Παύλος αποβιβάστηκε στη Νεάπολη (σημερινή Καβάλα) και άρχισε το κήρυγμά του στην Ελλάδα από τη γειτονική πόλη των Φιλίππων. Το έργο του ήταν καρποφόρο, αν και μερικές φορές η συγκομιδή των νέων πιστών γινόταν εν μέσω σφοδρής εναντίωσης.

Τον πρώτο αιώνα, η Ελλάδα παρέμεινε εστία έντονης Χριστιανικής δράσης, αλλά μετά το θάνατο των αποστόλων, το ευαγγελιστικό έργο που άρχισε εκεί ο Παύλος σταμάτησε. Ωστόσο, 18 αιώνες αργότερα, αυτό το έργο αναβίωσε. Κήρυκες σαν τον Παύλο μεταδίδουν σήμερα τα καλά νέα της Γραφής στα ίδια μέρη όπου κήρυξε εκείνος στους κατοίκους της Ελλάδας τον πρώτο αιώνα.

Το 1905, όταν ο Γεώργιος Κόσσυφας, που είχε γνωρίσει τη Γραφική αλήθεια στις Ηνωμένες Πολιτείες, γύρισε στην Ελλάδα, σπάρθηκαν ξανά οι σπόροι της αλήθειας, και το 1922 ιδρύθηκε γραφείο τμήματος στην Αθήνα, στην οδό Λομβάρδου. Το έργο κηρύγματος απέφερε καρπούς​—μια σοδειά μαθητών οι οποίοι, όπως οι μαθητές του πρώτου αιώνα, είναι μάρτυρες υπέρ του Ιεχωβά. Το φθινόπωρο του 2005, οι Μάρτυρες συμμετείχαν σε μια εκστρατεία για τον εορτασμό της 100ετούς δράσης τους, διανέμοντας ένα ειδικό φυλλάδιο με τίτλο 100 Χρόνια Σύγχρονης Ιστορίας των Χριστιανών Μαρτύρων του Ιεχωβά στην Ελλάδα. Ποια ήταν μερικά κύρια χαρακτηριστικά αυτής της ιστορίας;a

Ζηλωτές Παρά τις Δυσκολίες

Πριν από το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο αλλά και μετά, εξαιτίας της παραπληροφόρησης και της προκατάληψης, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά στην Ελλάδα αντιμετώπισαν περιόδους έντονου διωγμού. Πολλοί συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν, άλλοι έχασαν την εργασία τους, παιδιά αποβλήθηκαν από σχολεία, αρκετοί έπεσαν θύματα οχλοκρατικής βίας και βασανιστηρίων, μερικοί θανατώθηκαν. Εκείνους τους δύσκολους καιρούς, οι Μάρτυρες πήγαιναν «εκδρομές» στην εξοχή για να διεξάγουν τις συνελεύσεις τους. Η εναντίωση εντάθηκε στη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου και κατά τον Εμφύλιο Πόλεμο που ακολούθησε, καθώς και υπό δικτατορικά καθεστώτα. Προϊόν ενός τέτοιου καθεστώτος ήταν ο νόμος περί προσηλυτισμού του 1938, ο οποίος οδήγησε σε χιλιάδες συλλήψεις, δίκες και καταδίκες. Από το 1938 ως το 1992, έγιναν 19.147 συλλήψεις νομοταγών ανθρώπων, που το μόνο έγκλημά τους ήταν ότι κήρυτταν το Γραφικό άγγελμα, και επιβλήθηκαν συνολικά ποινές κάθειρξης 753 ετών.

Το 1993 υπήρξε μια εξέλιξη αποφασιστικής σημασίας. Έπειτα από 60 και πλέον συλλήψεις, 18 δίκες και έξι και πλέον χρόνια φυλάκισης και εξορίας, ο Μίνως Κοκκινάκης προσέφυγε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το οποίο στις 25 Μαΐου 1993 υποστήριξε το δικαίωμά του για ελεύθερη διακήρυξη των πεποιθήσεών του. Ο δρόμος ήταν πλέον ανοιχτός για να αγωνιστούν οι Μάρτυρες υπέρ της θρησκευτικής τους ελευθερίας ενώπιον αυτού του ευρωπαϊκού δικαστηρίου. Το Δικαστήριο έλαβε ευνοϊκές αποφάσεις και σε άλλες υποθέσεις, προστατεύοντας τα ανθρώπινα και τα θρησκευτικά τους δικαιώματα.b Έπειτα από αυτές τις νομικές νίκες, το έργο των Μαρτύρων είναι πιο ελεύθερο, γεγονός που έχει συμβάλει σε πολύ καλό θερισμό στον ελληνικό αγρό. Ας εξετάσουμε, όμως, μερικές εμπειρίες από τα παλιότερα χρόνια.

Ένα παράδειγμα είναι το χωριό Ελευθεροχώρι Τρικάλων. Η αλήθεια ρίζωσε εκεί τη δεκαετία του 1920. Σύντομα ξέσπασε σφοδρή εναντίωση. Οι ιερείς έλεγαν στους ανθρώπους ότι τα έντυπα των Μαρτύρων ήταν φθοροποιά και ότι έπρεπε να τα αποφεύγουν σαν την πανούκλα. Οι συλλήψεις, ο εκφοβισμός και οι ξυλοδαρμοί έγιναν καθημερινά φαινόμενα. Ο διωγμός κλιμακώθηκε κατά τον εμφύλιο πόλεμο, στα τέλη της δεκαετίας του 1940. Ένας αξιωματικός ορκίστηκε μάλιστα να εξαφανίσει τους Μάρτυρες από την περιοχή. Η απειλή του έπεσε στο κενό, καθώς τον σκότωσαν οι ίδιοι του οι άντρες. Σύντομα, οι Μάρτυρες έγιναν γνωστοί ως εντελώς ουδέτεροι και, παρά τις δυσκολίες, οι σπόροι της αλήθειας παρήγαγαν καλό καρπό στο Ελευθεροχώρι. Επί χρόνια, σχεδόν το ένα τρίτο του πληθυσμού ήταν Μάρτυρες του Ιεχωβά!

“Θα Υπηρετώ τον Θεό μου Κάτω από Δύσκολες Συνθήκες”

Στις 7 Σεπτεμβρίου 1970, μετά το βάφτισμά του, ο Βασίλης Καραφάτσας έγραψε ένα πρόχειρο σημείωμα με τα παραπάνω λόγια, εκφράζοντας την απόφασή του να υπηρετεί τον Θεό ακόμη και σε αντίξοους καιρούς. Μόλις 10 μήνες αργότερα, βασανίστηκε μέχρι θανάτου εξαιτίας της απόφασής του να μη “μάθει τον πόλεμο”. (Ησαΐας 2:4) Ήταν μόνο 20 χρονών.

Ο Βασίλης ήταν ένας ταπεινός αγρότης με διόλου εντυπωσιακό ανάστημα. Το πνευματικό του ανάστημα, όμως, ήταν πολύ υψηλό. Ενόσω επικρατούσε δικτατορία, ενέμεινε γενναία στην απόφασή του ακόμη και όταν αντιμετώπισε απειλές, σωματικές επιθέσεις και κτηνώδη βασανιστήρια. Τελικά, νεκρός ή μισοπεθαμένος, ο Βασίλης ρίχτηκε στις γραμμές του τρένου έτσι ώστε ο θάνατός του να φανεί σαν τυχαία πτώση από τρένο ή αυτοκτονία. Ο δικηγόρος της οικογένειάς του είπε χρόνια αργότερα: «Όταν αντιμετωπίζω δυσκολίες τώρα, θυμάμαι πάντα τον Βασίλη που, αν και ήταν μόλις 1,5 μέτρο, είχε το σθένος να παραμείνει πιστός μέχρι θανάτου, και αναλογίζομαι τα λόγια του Ιησού: “Πάρτε θάρρος! Εγώ έχω νικήσει τον κόσμο”».​—Ιωάννης 16:33.

Ένας 37χρονος πατέρας τεσσάρων παιδιών, ο Χρήστος Μουλώτας, συνελήφθη στις 5 Μαρτίου 1948 από μια ομάδα ενόπλων. Για να τον εκφοβίσουν, βασάνισαν μέχρι θανάτου έναν από τους κρατουμένους τους και κατόπιν διέταξαν τον Χρήστο να ενταχθεί στις τάξεις τους. Είπαν ότι, αν αρνιόταν τον Ιεχωβά, έκανε το σταυρό του και έπαιρνε όπλο, θα τον άφηναν ελεύθερο. Ο Χρήστος απάντησε ότι όσο ήταν ζωντανός θα υπηρετούσε μόνο τον Ιεχωβά και, αν πέθαινε, ο Ιεχωβά θα τον ανάσταινε. Μη μπορώντας να διαρρήξουν την ακεραιότητά του, τον σκότωσαν.

Τον ίδιο περίπου καιρό, αντάρτες συνέλαβαν τον Γιάννη Τσούκαρη και τον υπέβαλαν σε βασανιστήρια για να τον εξαναγκάσουν να γίνει μέλος τους. Κατόπιν, κυβερνητικά στρατεύματα επιτέθηκαν στους αντάρτες και συνέλαβαν τον Γιάννη. Με τη σειρά τους, οι αρχές τον διέταξαν να πάρει όπλο. Ο Γιάννης υπέστη και πάλι βασανιστήρια, πέρασε από στρατοδικείο και καταδικάστηκε σε θάνατο. Καθώς περίμενε να εκτελεστεί έδινε μαρτυρία στους συγκρατουμένους του, κερδίζοντας το σεβασμό των φρουρών του για την καλή διαγωγή του και τη σταθερή στάση του. Οδηγήθηκε πάνω από μία φορά στον τόπο της εκτέλεσης, μόνο και μόνο για να δει την εκτέλεση άλλων καταδίκων. Ήθελαν να τον εκφοβίσουν αναγκάζοντάς τον να τους βλέπει να πεθαίνουν, αλλά ο Γιάννης παρέμεινε αταλάντευτος μέχρι τη δική του εκτέλεση, στις 9 Φεβρουαρίου 1949. Ο καλύτερος επίλογος στη θαρραλέα πορεία του γράφτηκε από έναν συγκρατούμενό του, πρώην πολιτικό κρατούμενο: «Η πιστότητά του έγινε καλό παράδειγμα σε πολλούς και ιδιαιτέρως σε εμένα που γνώρισα την αλήθεια από τότε και υπηρετώ τον Ιεχωβά».

Στις 2 Μαρτίου 1949 εκτελέστηκε και ο Γιώργος Ορφανίδης ως αντιρρησίας συνείδησης. Ένας μητροπολίτης προσπάθησε, μάταια, να του αλλάξει γνώμη. Ο Γιώργος παρέμεινε ακλόνητος, και η στάση του εντυπωσίασε το μητροπολίτη που τον περιέγραψε ως “από πολλών πλευρών αξιοθαύμαστον νέον, [ο οποίος] προτίμησε τον μαρτυρικόν θάνατον” παρά το συμβιβασμό, προσθέτοντας: «Η ψυχή μου θα χρειασθή πάρα πολλά έτη διά να παρηγορηθή εκ του τραγικού τέλους του Γιώργου τον οποίον τρεις ώρες μόνον είδον εις το κελλί του, αλλά τον ηγάπησα σαν να ήτο παιδί μου και τον εγνώριζα χρόνια».

Η στάση αυτών των τηρητών ακεραιότητας, τους οποίους κάποιος Έλληνας συγγραφέας περιέγραψε ως «όρθιες ψυχές», ώθησε μέλη της βρετανικής Βουλής των Κοινοτήτων να γράψουν μια επιστολή διαμαρτυρίας με ημερομηνία 21 Οκτωβρίου 1949, στην οποία ανέφεραν ότι «δεν δυνάμεθα ειμή να σεβασθώμεν και να θαυμάσωμεν την ειλικρίνειαν και την πιστότητά των». Ωστόσο, έως το 1997, 3.173 αντιρρησίες είχαν καταδικαστεί σε 12.773 χρόνια φυλάκισης, από τα οποία τα 7.256 εκτίθηκαν πραγματικά. Άλλοι 26 καταδικάστηκαν σε ισόβια κάθειρξη και 68 σε εξορία, ενώ 42 καταδικάστηκαν σε θάνατο, εκ των οποίων 2 εκτελέστηκαν. Πέντε ακόμη βασανίστηκαν μέχρι θανάτου. Εντούτοις, στα τέλη της δεκαετίας του 1990, το Ελληνικό Κράτος έλαβε πρόνοια ώστε οι αντιρρησίες συνείδησης να προσφέρουν κοινωνική υπηρεσία αντί της στρατιωτικής υπηρεσίας. Έκτοτε, τέτοια άτομα, περιλαμβανομένων και των Μαρτύρων, μπορούν να επιλέξουν την εργασία σε δημόσιους φορείς προσφέροντας κοινωνική υπηρεσία.

Το ευχάριστο είναι ότι η σύγχρονη ιστορία των Μαρτύρων στην Ελλάδα περιλαμβάνει πολύ περισσότερα από παθήματα και διωγμό. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για μια ιστορία που φέρνει μεγάλη χαρά.

Άλλα Χαρακτηριστικά ενός Συναρπαστικού Αιώνα

Το 1940 υπήρχαν μόνο 178 Μάρτυρες στην Ελλάδα. Αλλά παρ’ όλα όσα υπέμειναν, στο τέλος του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου ο αριθμός τους είχε εκτοξευτεί στους 1.770! Όταν η στρατιωτική χούντα κατέλαβε την εξουσία το 1967, οι Μάρτυρες αριθμούσαν 10.940. Όταν έπεσε εκείνο το καθεστώς, το 1974, παρά τις δυσκολίες που υπέμειναν, είχαν αυξηθεί σε 17.073.

Ακολούθησαν πνευματικά ορόσημα. Ένα από αυτά ήταν η κυκλοφορία της Μετάφρασης Νέου Κόσμου στην ελληνική​—των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών το 1993 και ολόκληρης της Γραφής το 1997. Αυτή η σύγχρονη Αγία Γραφή έγινε δεκτή με μεγάλο ενθουσιασμό και δάκρυα χαράς. Και πόσο χάρηκαν οι Μάρτυρες όταν έμαθαν το 2001 ότι το Κράτος είχε δηλώσει επίσημα πως τα κεντρικά τους γραφεία (τώρα στεγάζονται στο Μαρούσι) «είναι χώρος ιερός και καθαγιασμένος, αφιερωμένος . . . στη λατρεία του Θεού»!

Ένα άλλο εξέχον χαρακτηριστικό είναι η οικοδόμηση Αιθουσών Βασιλείας, όπου οι Μάρτυρες του Ιεχωβά συναθροίζονται για να λατρέψουν τον Θεό. Ως τη δεκαετία του 1990, οι Μάρτυρες σπανίως διέθεταν κατάλληλους χώρους συναθροίσεων. Συγκεντρώνονταν σε χώρους αναδιαμορφωμένους γι’ αυτόν το σκοπό​—καταστήματα, σπίτια και ούτω καθεξής. Αλλά στις αρχές της δεκαετίας του 1990, άρχισε ένα οικοδομικό πρόγραμμα με εξαιρετικά αποτελέσματα. Μέχρι στιγμής έχουν οικοδομηθεί 107 Αίθουσες Βασιλείας που εξυπηρετούν 241 εκκλησίες, και συνεχίζονται οι προσπάθειες για την οικοδόμηση των περίπου 60 Αιθουσών Βασιλείας που είναι ακόμη απαραίτητες.

«Μια Όμορφη Ανθοδέσμη σε Κάθε Τοπική Κοινωνία»

Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά αποσπούν πολλές φορές το σεβασμό και το θαυμασμό των συνανθρώπων τους για την καλή διαγωγή και τη στάση τους. Χαρακτηριστικά είναι τα ακόλουθα σχόλια από τέτοια άτομα.

«Μια όμορφη ανθοδέσμη σε κάθε τοπική κοινωνία»​—έτσι περιέγραψε κάποιος τους Μάρτυρες του Ιεχωβά. Ένας άλλος είπε: «Η κοινωνία μας έχει πάθει αμνησία. Ξέχασε τι σημαίνει ανθρωπιά, σεβασμός, ευγένεια, ήθος. Καλά κάνετε λοιπόν και μας υπενθυμίζετε με τα λόγια και τις πράξεις σας ότι υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που εκδηλώνουν αυτές τις δυσεύρετες ιδιότητες». Ένας αστυνομικός διοικητής ανέφερε: «Ειλικρινά χαιρόμαστε που έχουμε τόσο πολλούς Μάρτυρες του Ιεχωβά στην περιοχή μας, γιατί εσείς είστε οι μόνοι που δεν μας απασχολείτε». Και κάποιος εισαγγελέας δήλωσε: «Είστε έντιμοι άνθρωποι, καλοί οικογενειάρχες, καλοί πολίτες, και ουδέποτε έχω ασχοληθεί ποινικά μαζί σας».

Όταν μια εφημερίδα σε κάποιο νησί του Αιγαίου έγραψε ευνοϊκά σχόλια για τους Μάρτυρες, ο διευθυντής της έλαβε ένα απειλητικό τηλεφώνημα από το μητροπολίτη. Ο διευθυντής απάντησε: «Εμείς δεν δεχόμαστε από κανέναν μητροπολίτη ούτε από κάποια θρησκεία όπως την επικρατούσα να μας κατευθύνει». Έπειτα συνεχάρη τους Μάρτυρες, λέγοντας: «Μπράβο σας για το θάρρος που έχετε και το έργο που επιτελείτε στη χώρα μας, κάτω από τέτοιου είδους αντίξοες συνθήκες».

Ένας περιφερειάρχης παρότρυνε τους Μάρτυρες να εμμείνουν στο έργο τους. Ο προϊστάμενος προσωπικού στην ίδια υπηρεσία δέχτηκε το φυλλάδιο 100 Χρόνια Σύγχρονης Ιστορίας των Χριστιανών Μαρτύρων του Ιεχωβά στην Ελλάδα και ζήτησε να βοηθήσει τους Μάρτυρες να διανείμουν τα υπόλοιπα αντίτυπα στους υπαλλήλους. Σε ένα νησί, ο αντιδήμαρχος μίλησε επαινετικά για κάποιον νεαρό Μάρτυρα που πρόσφερε κοινωνική υπηρεσία εκεί. Του ζήτησαν να παραμείνει μόνιμος επειδή, όπως είπε ο αντιδήμαρχος, «τέτοια εμπιστοσύνη δεν είχαμε ούτε στους υπαλλήλους μας. Ακόμη και τώρα υπάρχουν υπεύθυνες θέσεις στις οποίες δεν έχουμε ποιον να βάλουμε». Σε ένα επίσημο έγγραφο, ο δήμαρχος ανέφερε ότι ο νεαρός επιτελούσε την εργασία του «με εξαιρετική συνέπεια, υπευθυνότητα, εργατικότητα, πάντα με καλή διάθεση και ξεχωριστό ήθος. Ήταν για μας ένας πολυτιμότατος συνεργάτης που δυστυχώς τον αποχωριστήκαμε».

Στο ίδιο νησί, μια πυρκαγιά προκάλεσε σοβαρές ζημιές στο σπίτι κάποιας Μάρτυρας του Ιεχωβά. Δεκάδες ομόπιστοί της έσπευσαν να βοηθήσουν. Μερικοί, μάλιστα, πήραν άδεια από την εργασία τους. Άλλοι δώρισαν υλικά, πράγμα που υποκίνησε ακόμη και μη ομοπίστους να συνεισφέρουν, περιλαμβανομένου και κάποιου ιερέα που πρόσφερε ένα σεβαστό ποσό. Ο μητροπολίτης επαίνεσε τους Μάρτυρες για το σκληρό τους έργο και τη βοήθειά τους, και είπε στο ποίμνιό του να παραδειγματιστεί από αυτούς. Σύντομα, το σπίτι είχε επισκευαστεί πλήρως. Το όλο περιστατικό εντυπωσίασε τους γείτονες και βοήθησε να απαλειφθεί η προκατάληψη. Μια κυρία συμπέρανε: «Εσείς οι Μάρτυρες του Ιεχωβά δεν αγαπάτε μόνο με λόγια αλλά και με έργα».

Ναι, τα περασμένα 100 χρόνια, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά στην Ελλάδα έχουν δημιουργήσει ένα λαμπρό υπόμνημα ανάμεσα στους συμπατριώτες τους, αν και ενίοτε κάτω από θύελλες εναντίωσης. Μια νεαρή έγραψε τα εξής όταν δύο κοπέλες από τους Μάρτυρες της μετέδωσαν τα καλά νέα: “Όλα αυτά τα χρόνια πίστευα ότι δεν υπάρχει Θεός ή, και αν υπήρχε, σίγουρα εμένα δεν με γνώριζε. [Έπειτα από τη συζήτηση μαζί σας], πρώτη φορά διέκρινα με αποδείξεις από τη Γραφή ότι υπάρχει Θεός που ενδιαφέρεται για τον καθένα προσωπικά”.

Έτσι λοιπόν, καθώς οι Μάρτυρες του Ιεχωβά στην Ελλάδα έχουν ήδη εισέλθει στο δεύτερο αιώνα της σύγχρονης ιστορίας τους, είναι ευγνώμονες στον Ιεχωβά που έχει ευλογήσει τόσο άφθονα τη σθεναρή δράση τους. Συμμερίζονται τα αισθήματα του ψαλμωδού καθώς λένε στον Θεό: «Στεφάνωσες [αυτά τα 100 χρόνια] με την αγαθότητά σου».​—Ψαλμός 65:11.

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνα στη σελίδα 22]

Συνελεύσεις στα δάση

[Εικόνα στη σελίδα 22]

Βάφτισμα στη θάλασσα

[Εικόνα στη σελίδα 23]

Βασίλης Καραφάτσας

[Εικόνες στη σελίδα 23]

Χρήστος Μουλώτας

Γιάννης Τσούκαρης

[Εικόνα στη σελίδα 24]

Από το γραφείο τμήματος στην οδό Λομβάρδου . . .

[Εικόνα στη σελίδα 25]

. . . στο σημερινό στο Μαρούσι