ΜΑΤΘΑΙΟΣ (ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ)

Η θεόπνευστη αφήγηση της ζωής του Ιησού Χριστού, η οποία χωρίς αμφιβολία γράφτηκε στην Παλαιστίνη από τον πρώην εισπράκτορα φόρων Ματθαίο, ή αλλιώς Λευί. Είναι το πρώτο βιβλίο στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές και από την αρχαιότητα θεωρούνταν το πρώτο Ευαγγέλιο που γράφτηκε. Η αφήγηση του Ματθαίου αρχίζει με τη γραμμή των ανθρώπινων προγόνων του Ιησού, συνεχίζει με τη γέννησή του και ολοκληρώνεται με το διορισμό που έδωσε ο Χριστός στους ακολούθους του, μετά την ανάστασή του, να πάνε και να “κάνουν μαθητές από όλα τα έθνη”. (Ματ 28:19, 20) Επομένως, καλύπτει χρονικά την περίοδο από τη γέννηση του Ιησού το 2 Π.Κ.Χ. μέχρι τη συνάντησή του με τους μαθητές του λίγο πριν από την ανάληψή του το 33 Κ.Χ.

Χρόνος Συγγραφής. Σημειώσεις στο τέλος του Ευαγγελίου του Ματθαίου, οι οποίες εμφανίζονται σε πολυάριθμα χειρόγραφα (όλα μεταγενέστερα του δέκατου αιώνα Κ.Χ.), αναφέρουν ότι η αφήγηση γράφτηκε περίπου οχτώ χρόνια μετά την ανάληψη του Χριστού (περ. 41 Κ.Χ.). Αυτό δεν αντιβαίνει στις εσωτερικές αποδείξεις. Το γεγονός ότι δεν γίνεται αναφορά στην εκπλήρωση της προφητείας του Ιησού σχετικά με την καταστροφή της Ιερουσαλήμ υποδεικνύει ότι το βιβλίο γράφτηκε πριν από το 70 Κ.Χ. (Ματ 5:35· 24:16) Επίσης, η έκφραση «μέχρι και σήμερα» (27:8· 28:15) δείχνει ότι είχε μεσολαβήσει κάποιος χρόνος από τα γεγονότα που αναφέρονται μέχρι τον καιρό της συγγραφής του βιβλίου.

Αρχικά Γράφτηκε στην Εβραϊκή. Εξωτερικές μαρτυρίες που πιστοποιούν ότι ο Ματθαίος έγραψε αρχικά το εν λόγω Ευαγγέλιο στην εβραϊκή υπάρχουν ακόμη και από την εποχή του Παπία της Ιεράπολης, ο οποίος έζησε το δεύτερο αιώνα Κ.Χ. Ο Ευσέβιος, παραθέτοντας από τον Παπία, έγραψε: «Ο Ματθαίος συνέταξε τα λόγια στην εβραϊκή γλώσσα». (Η Εκκλησιαστική Ιστορία, 3, 39, 16) Στις αρχές του τρίτου αιώνα, ο Ωριγένης αναφέρθηκε στην αφήγηση του Ματθαίου και, πραγματευόμενος τα τέσσερα Ευαγγέλια, είπε, σύμφωνα με τον Ευσέβιο, ότι το «πρώτο γράφτηκε . . . κατά τον Ματθαίο, που κάποτε ήταν εισπράκτορας φόρων αλλά αργότερα έγινε απόστολος του Ιησού Χριστού, . . . στην εβραϊκή γλώσσα». (Η Εκκλησιαστική Ιστορία, 6, 25, 3-6) Ο λόγιος Ιερώνυμος (που έζησε μεταξύ του τέταρτου και του πέμπτου αιώνα Κ.Χ.) έγραψε στο έργο του Περί των επιφανών ανδρών (De viris inlustribus), 3ο κεφάλαιο, ότι ο Ματθαίος «συνέγραψε στην Ιουδαία ένα Ευαγγέλιο του Χριστού στην εβραϊκή γλώσσα και με εβραϊκούς χαρακτήρες, προς όφελος εκείνων των περιτμημένων που είχαν πιστέψει. . . . Επιπλέον, το ίδιο το εβραϊκό κείμενο διατηρείται μέχρι την εποχή μας στη βιβλιοθήκη της Καισάρειας, τα βιβλία της οποίας συγκέντρωσε με τόση επιμέλεια ο μάρτυρας Πάμφιλος».—Μετάφραση από το λατινικό κείμενο, το οποίο επιμελήθηκε ο Έ. Κ. Ρίτσαρντσον και δημοσιεύτηκε στη σειρά «Κείμενα και Έρευνες για την Ιστορία της Πρωτοχριστιανικής Λογοτεχνίας» (“Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen Literatur”), Λειψία, 1896, Τόμ. 14, σ. 8, 9.

Κατά μία εκδοχή, όταν ο Ματθαίος ολοκλήρωσε την αφήγησή του στην εβραϊκή, ίσως τη μετέφρασε ο ίδιος στην Κοινή Ελληνική.

Ποιες Πληροφορίες Είναι Μοναδικές στο Ευαγγέλιο του Ματθαίου. Μια εξέταση της αφήγησης του Ματθαίου δείχνει ότι 40 και πλέον τοις εκατό της ύλης που περιέχεται σε αυτήν δεν υπάρχει στα άλλα τρία Ευαγγέλια. Η γενεαλογία του Ιησού σύμφωνα με τον Ματθαίο είναι μοναδική (Ματ 1:1-16) και ακολουθεί διαφορετική προσέγγιση από αυτήν που παραθέτει ο Λουκάς (Λου 3:23-38). Μια σύγκριση των δύο δείχνει ότι ο Ματθαίος παρουσίασε τη νομικά αποδεκτή γενεαλογία του Ιησού μέσω του θετού του πατέρα, του Ιωσήφ, ενώ ο Λουκάς προφανώς παρέθεσε τη φυσική γενεαλογία του Ιησού. Άλλα περιστατικά που αναφέρονται μόνο στην αφήγηση του Ματθαίου είναι: η αντίδραση του Ιωσήφ στην εγκυμοσύνη της Μαρίας, η εμφάνιση ενός αγγέλου στον Ιωσήφ σε όνειρο (Ματ 1:18-25), η επίσκεψη των αστρολόγων, η φυγή στην Αίγυπτο, η σφαγή των αγοριών στη Βηθλεέμ και στην περιφέρειά της (κεφ. 2) και το όνειρο της συζύγου του Πιλάτου σχετικά με τον Ιησού (27:19).

Τουλάχιστον δέκα παραβολές που συναντάμε στην αφήγηση του Ματθαίου δεν αναφέρονται στα άλλα Ευαγγέλια. Σε αυτές περιλαμβάνονται τέσσερις παραβολές από το 13ο κεφάλαιο: για τα ζιζάνια στον αγρό, για τον κρυμμένο θησαυρό, για το «μαργαριτάρι μεγάλης αξίας» και για το συρόμενο δίχτυ. Άλλες παραβολές είναι: του ανελεήμονα δούλου (Ματ 18:23-35), των εργατών στο αμπέλι (20:1-16), του γάμου του γιου του βασιλιά (22:1-14), των δέκα παρθένων (25:1-13) και των ταλάντων (25:14-30).

Μερικές φορές ο Ματθαίος δίνει συμπληρωματικές λεπτομέρειες. Αν και τμήμα της Επί του Όρους Ομιλίας εμφανίζεται και στην αφήγηση του Λουκά (Λου 6:17-49), το Ευαγγέλιο του Ματθαίου την παραθέτει πολύ πιο αναλυτικά. (Ματ 5:1–7:29) Ενώ ο Μάρκος, ο Λουκάς και ο Ιωάννης αναφέρουν ότι τράφηκαν θαυματουργικά περίπου 5.000 άντρες, ο Ματθαίος προσθέτει «εκτός από τις γυναίκες και τα μικρά παιδιά». (Ματ 14:21· Μαρ 6:44· Λου 9:14· Ιωα 6:10) Ο Ματθαίος κάνει λόγο για τη συνάντηση δύο δαιμονισμένων με τον Ιησού στη χώρα των Γαδαρηνών, ενώ ο Μάρκος και ο Λουκάς μιλούν μόνο για έναν δαιμονισμένο. (Ματ 8:28· Μαρ 5:2· Λου 8:27) Ο Ματθαίος, επίσης, λέει ότι δύο τυφλοί θεραπεύτηκαν σε κάποια περίπτωση, ενώ ο Μάρκος και ο Λουκάς αναφέρουν μόνο έναν. (Ματ 20:29, 30· Μαρ 10:46, 47· Λου 18:35, 38) Ασφαλώς, όλοι οι συγγραφείς είχαν δίκιο, εφόσον ένα τουλάχιστον άτομο περιλαμβανόταν σε κάθε περιστατικό. Αλλά ο Ματθαίος ήταν συχνά πιο ακριβής στους αριθμούς. Αυτό ίσως οφείλεται στην προηγούμενη ενασχόλησή του ως εισπράκτορα φόρων.

Η Χρήση των Εβραϊκών Γραφών από τον Ματθαίο. Υπολογίζεται ότι το Ευαγγέλιο του Ματθαίου περιέχει γύρω στις εκατό αναφορές στις Εβραϊκές Γραφές. Περίπου 40 από αυτές είναι παραθέσεις συγκεκριμένων περικοπών. Σε αυτές περιλαμβάνονται άμεσες ή έμμεσες παραθέσεις που έκανε ο ίδιος ο Χριστός από τις Εβραϊκές Γραφές, όπως οι ακόλουθες: εχθροί του ανθρώπου θα είναι άτομα από το ίδιο του το σπιτικό (Ματ 10:35, 36· Μιχ 7:6), η ταύτιση του Ιωάννη του Βαφτιστή με τον «Ηλία» που έμελλε να έρθει (Ματ 11:13, 14· 17:11-13· Μαλ 4:5), ο παραλληλισμός της εμπειρίας που θα είχε ο Ιησούς με αυτήν που είχε ο Ιωνάς (Ματ 12:40· Ιων 1:17), η εντολή για απόδοση τιμής στους γονείς (Ματ 15:4· Εξ 20:12· 21:17), η απόδοση υπηρεσίας στον Θεό με τα χείλη (Ματ 15:8, 9· Ησ 29:13), η ανάγκη για δύο ή τρεις μάρτυρες (Ματ 18:16· Δευ 19:15), δηλώσεις για το γάμο (Ματ 19:4-6· Γε 1:27· 2:24), διάφορες εντολές (Ματ 5:21, 27, 38· 19:18, 19· Εξ 20:12-16· 21:24· Λευ 19:18· 24:20· Δευ 19:21), το ότι ο ναός είχε μετατραπεί σε «σπηλιά ληστών» (Ματ 21:13· Ησ 56:7· Ιερ 7:11), η απόρριψη του Ιησού, της “πέτρας” που έγινε η «κορυφαία ακρογωνιαία πέτρα» (Ματ 21:42· Ψλ 118:22, 23), το ότι οι εχθροί του Κυρίου του Δαβίδ θα τεθούν κάτω από τα πόδια του (Ματ 22:44· Ψλ 110:1), το αηδιαστικό πράγμα στον άγιο τόπο (Ματ 24:15· Δα 9:27), ο διασκορπισμός των μαθητών του Ιησού (Ματ 26:31· Ζαχ 13:7), η φαινομενική εγκατάλειψη του Χριστού από τον Θεό (Ματ 27:46· Ψλ 22:1). Υπάρχουν επίσης οι δηλώσεις που χρησιμοποίησε ο Ιησούς όταν αντιστάθηκε στους πειρασμούς του Σατανά.—Ματ 4:4, 7, 10· Δευ 8:3· 6:16, 13.

Ενδιαφέρον επίσης έχει το πώς ο Ματθαίος υπό θεϊκή έμπνευση εφαρμόζει στο πρόσωπο του Ιησού διάφορες προφητείες των Εβραϊκών Γραφών, αποδεικνύοντας ότι αυτός είναι ο υποσχεμένος Μεσσίας. Αυτή η πτυχή θα ενδιέφερε ιδιαίτερα τους Ιουδαίους, προς τους οποίους φαίνεται ότι απευθυνόταν αρχικά η αφήγηση. Οι προφητείες περιλαμβάνουν: τη γέννηση του Ιησού από παρθένα (Ματ 1:23· Ησ 7:14), τη γέννησή του στη Βηθλεέμ (Ματ 2:6· Μιχ 5:2), το ότι κλήθηκε από την Αίγυπτο (Ματ 2:15· Ωσ 11:1), το θρήνο για το θάνατο των παιδιών που σφαγιάστηκαν (Ματ 2:16-18· Ιερ 31:15), το ότι ο Ιωάννης ο Βαφτιστής προετοίμασε την οδό μπροστά από τον Ιησού (Ματ 3:1-3· Ησ 40:3), το ότι η διακονία του Ιησού εξέχεε φως (Ματ 4:13-16· Ησ 9:1, 2), το ότι ο Ιησούς βάσταξε τις ασθένειες (Ματ 8:14-17· Ησ 53:4), το ότι χρησιμοποιούσε παραβολές (Ματ 13:34, 35· Ψλ 78:2), την είσοδο του Ιησού στην Ιερουσαλήμ πάνω σε πουλάρι γαϊδουριού (Ματ 21:4, 5· Ζαχ 9:9), την προδοσία του Χριστού για 30 ασημένια νομίσματα (Ματ 26:14, 15· Ζαχ 11:12).

Ακριβές και Ωφέλιμο Υπόμνημα. Εφόσον ο Ματθαίος υπήρξε στενός σύντροφος του Χριστού τα τελευταία χρόνια της ζωής του Ιησού στη γη και άρα αυτόπτης μάρτυρας της διακονίας του, μπορούσε εύλογα να καταγράψει ένα συγκινητικό, πλούσιο σε νόημα Ευαγγέλιο. Τέτοιο ακριβώς είναι το υπόμνημα που μας άφησε για τη ζωή του Ιησού Χριστού αυτός ο πρώην εισπράκτορας φόρων. Το πνεύμα του Θεού τού έδωσε τη δυνατότητα να θυμηθεί λεπτομερώς αυτά που είπε και έκανε ο Ιησούς στη γη. (Ιωα 14:26) Ως αποτέλεσμα, ο Ματθαίος περιέγραψε με ακρίβεια τον Ιησού από τη Ναζαρέτ ως τον αγαπητό Γιο του Θεού που είχε τη θεϊκή επιδοκιμασία, ως αυτόν που ήρθε «για να διακονήσει και να δώσει την ψυχή του λύτρο σε αντάλλαγμα για πολλούς» και ως τον προειπωμένο Μεσσιανικό Βασιλιά που επρόκειτο να έρθει με δόξα. (Ματ 20:28· 3:17· 25:31) Όταν ο Ιησούς ήταν στη γη, έστρεψε την προσοχή στα έργα του και μπορούσε να πει αληθινά: «Στους φτωχούς διακηρύττονται τα καλά νέα». (11:5) Και σήμερα επίσης, πλήθη τόσο φυσικών Ιουδαίων όσο και μη Ιουδαίων ωφελούνται πολύ από αυτά τα καλά νέα της Βασιλείας τα οποία έχουν καταγραφεί στο Ευαγγέλιο του Ματθαίου.—Ματ 4:23, υποσ.

[Πλαίσιο στη σελίδα 279]

ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΥ ΤΟΥ ΜΑΤΘΑΙΟΥ

Η αφήγηση της ζωής του Ιησού από τον απόστολο Ματθαίο· αυτό το Ευαγγέλιο, το οποίο έγραψε ο Ματθαίος έχοντας πρωτίστως υπόψη τους Ιουδαίους, αποδεικνύει ότι ο Ιησούς είναι ο προειπωμένος Μεσσιανικός Βασιλιάς

Πρόκειται για το πρώτο Ευαγγέλιο που γράφτηκε· πιθανότατα συντάχθηκε αρχικά στην εβραϊκή, περίπου οχτώ χρόνια μετά το θάνατο και την ανάσταση του Χριστού

Οι λεπτομέρειες της ζωής του Ιησού εκπληρώνουν Μεσσιανικές προφητείες

Ο Ιησούς γεννιέται στη Βηθλεέμ από μια παρθένα, ως απόγονος του Αβραάμ από τη γραμμή του Δαβίδ (1:1-23· 2:1-6)

Μικρά αγόρια σφαγιάζονται· εκείνος καλείται από την Αίγυπτο (2:14-18)

Μεγαλώνει στη Ναζαρέτ· ο Ιωάννης ο Βαφτιστής προετοιμάζει την οδό για αυτόν (2:23–3:3)

Ο Ιησούς αποδεικνύεται φως στη Γαλιλαία (4:13-16)

Εκτελεί πολλές θαυματουργικές θεραπείες (8:16, 17)

Βοηθάει ευχαρίστως τους ασήμαντους (12:10-21)

Διδάσκει μέσω παραβολών· οι καρδιές πολλών είναι μη δεκτικές (13:10-15, 34, 35)

Ο Ιησούς μπαίνει στην Ιερουσαλήμ ανεβασμένος σε πουλάρι γαϊδουριού· τα πλήθη τον χαιρετούν ως τον Γιο του Δαβίδ, αλλά οι Ιουδαίοι «οικοδόμοι» τον απορρίπτουν (21:1-11, 15, 42)

Ο Ιούδας τον προδίδει για 30 ασημένια νομίσματα, τα οποία αργότερα χρησιμοποιούνται για την αγορά του αγρού του αγγειοπλάστη (26:14, 15, 48, 49· 27:3-10)

Οι μαθητές του διασκορπίζονται (26:31)

Ο Ιησούς βρίσκεται στον τάφο μέρη τριών ημερών (12:39, 40)

Ο Ιησούς διακηρύττει τα καλά νέα της Βασιλείας του Θεού

Μετά τη σύλληψη του Ιωάννη, ο Ιησούς διακηρύττει: «Η βασιλεία των ουρανών έχει πλησιάσει» (4:12-23)

Επισκέπτεται όλες τις πόλεις και τα χωριά της Γαλιλαίας για να κηρύξει τα καλά νέα της Βασιλείας (9:35)

Δίνει οδηγίες στους 12 μαθητές του και τους αποστέλλει να κηρύξουν για τη Βασιλεία (10:1–11:1)

Αποκαλύπτει αλήθειες για τη Βασιλεία, αναφέροντας τις παραβολές για το σπορέα, το σιτάρι και τα ζιζάνια, τον κόκκο σιναπιού, το προζύμι, το θησαυρό που ήταν κρυμμένος στον αγρό, το μαργαριτάρι μεγάλης αξίας, το συρόμενο δίχτυ, τους εργάτες στο αμπέλι, τους δύο γιους, τους πονηρούς καλλιεργητές και το γαμήλιο συμπόσιο για το γιο του βασιλιά (13:3-50· 20:1-16· 21:28-41· 22:1-14)

Απαντάει στην ερώτηση των μαθητών του για το σημείο της παρουσίας του, περιλαμβάνοντας στην απάντησή του μια πρόρρηση για το παγγήινο κήρυγμα των καλών νέων της Βασιλείας (24:3–25:46)

Ο Ιησούς εκθέτει την υποκρισία των θρησκευτικών ηγετών

Δείχνει ότι δυσφημούν το σκοπό του Σαββάτου και ότι οι παραδόσεις τους ακυρώνουν το Λόγο του Θεού (12:3-7· 15:1-14)

Εκθέτει την απιστία τους, το δολοφονικό τους πνεύμα, την υποκρισία τους και την υπερηφάνειά τους (12:24-42· 16:1-4· 21:43-45· 23:2-36)

Εκθέτει την πλήρη περιφρόνησή τους για τη δικαιοσύνη, το έλεος και την πιστότητα (23:23, 24· 9:11-13)

Ο Ιησούς δίνει εξαίρετες συμβουλές στους ακολούθους του

Στην Επί του Όρους Ομιλία του, ο Ιησούς δείχνει γιατί οι μαθητές του θα ήταν αληθινά ευτυχισμένοι· δίνει προειδοποιήσεις για τα αισθήματα οργής και τους παροτρύνει να έχουν ειρήνη μεταξύ τους και να αγαπούν ακόμη και τους εχθρούς τους· εκθέτει τους κινδύνους που εγκυμονούν οι μοιχικές σκέψεις· τους συμβουλεύει για το θέμα της υποκρισίας, τους διδάσκει πώς να προσεύχονται, τους δίνει προειδοποιήσεις για τον υλισμό και τους συμβουλεύει να ζητούν πρώτα τη Βασιλεία του Θεού και τη δικαιοσύνη Του· προειδοποιεί τους ακροατές του να μην είναι επικριτικοί, τους λέει να προσεύχονται διαρκώς και τους παροτρύνει να συνειδητοποιήσουν ότι ο δρόμος που οδηγεί στη ζωή είναι στενός και ότι πρέπει να παράγουν καλούς καρπούς (5:1–7:27)

Ο Ιησούς ενθαρρύνει την ταπεινοφροσύνη και προειδοποιεί να μη σκανδαλίζουμε άλλους· δείχνει πώς πρέπει να επιλύονται οι διαφορές (18:1-17, 21-35)

Αναφέρει ποιο είναι το Χριστιανικό πρότυπο για το γάμο και το διαζύγιο (19:3-9)

Ο θάνατος και η ανάσταση του Γιου του Θεού

Τη νύχτα του Πάσχα, ο Ιησούς θεσπίζει την Ανάμνηση του επικείμενου θανάτου του (26:26-30)

Προδίδεται, συλλαμβάνεται και κρίνεται άξιος θανάτου από το Σάνχεδριν (26:46-66)

Τον ανακρίνει ο Πιλάτος, κατόπιν τον μαστιγώνουν, τον περιπαίζουν και τον κρεμούν στο ξύλο (27:2, 11-54)

Ο Ιησούς θάβεται, ανασταίνεται και εμφανίζεται στους ακολούθους του· τους αναθέτει την αποστολή να πάνε και να κάνουν μαθητές από όλα τα έθνη (27:57–28:20)