درس ۳۴
مَثَل مناسب
۱، ۲. به طور اختصار نشان بده مَثَل چه نقشی را در یک گفتار ایفا می‌کند.
۱ وقتی که سخنران در گفتار خود از مَثَل استفاده می‌کند، در حقیقت تصویری پُرمعنا در اذهان حضار خود جای می‌دهد. مَثَل علاقه را برمی‌انگیزاند و نکات مهم را تأکید می‌کند، روندهای فکری شخص را برمی‌انگیزاند و جذب نکات جدید را آسانتر می‌کند. مَثَلی که خوب انتخاب شده باشد اثر عقلانی را با تأثیر عاطفی پیوند می‌زند. نتیجه این است که پیام با چنان نیرویی به فکر انتقال داده می‌شود که معمولاً با اظهار سادهٔ آن امکانپذیر نیست. این حالت فقط در صورتی که مَثَل مناسب با مطلب باشد صحت دارد.
۲ در مواقعی، ممکن است از مَثَلی برای جلوگیری از تعصب یا پیشداوری استفاده شود. با مَثَل می‌توان موانعی را از میان برداشت قبل از اینکه مطرح کردن موضوعی تعلیمی باعث به وجود آمدن اختلاف گردد. مثلاً می‌توانی بگویی: «هیچ پدری دست فرزندش را برای تنبیه بر روی اجاق داغ نمی‌گذارد.» چنین مَثَلی به عنوان مقدمه برای تعلیم «دوزخ،» بلافاصله مفهوم غلطِ مذهبی آن را برای دیگران تنفرانگیز جلوه می‌دهد، به طوری که می‌توان موضوع را راحتتر کنار گذاشت.
۳-۶. مَثَل را از چه منابعی می‌توان انتخاب کرد؟
۳ مَثَل از انواع بسیاری برخوردار است. ممکن است از نوع مطابقت، مقایسه، مقابله، تشبیه و استعاره، تجربهٔ شخصی و مثال باشد. منابع زیادی برای انتخاب مَثَل وجود دارد. یک مَثَل می‌تواند در ارتباط با چیزهای جاندار یا بی‌جان آفرینش باشد. می‌تواند بر اساس مشاغل حضار، مشخصات یا خصوصیات انسان، و یا صنعت دست او از قبیل وسایل منزل، خانه، کشتی و غیره باشد. امّا هر گونه مَثَلی که انتخاب و استفاده می‌کنی، باید هماهنگ با موقعیت و مطالب گفتار باشد و نَه بر مبنای علاقهٔ خودت.
۴ یادآوری محض احتیاط. گفتار را با مَثَلهای بیش از حد پر نکن. از مَثَل استفاده بکن، امّا نه بیش از حد.
۵ استفادهٔ درست از مَثَل یک هنر است. این کار مستلزم مهارت و تجربه است. امّا از اثر آن هر چه بگوییم، کم گفته‌ایم. برای کاربرد مَثَل باید یاد بگیری آن را به هنگام فکر کردن تجسم کنی. در حین خواندن مطلب یا موضوعی، به مَثَلهای آورده‌شده توجه کن. همانطور که به چیزهای اطرافت نگاه می‌کنی، فکر کن که چگونه می‌توان آنها را با شرایط زندگی و خدمت مسیحی مقایسه کرد. برای مثال، اگر به گلهای گلدانی نگاه می‌کنی که خشک و پلاسیده شده‌اند، ممکن است فکر کنی «دوستی مِثل گیاه است. برای سالم و سرحال نگهداشتن گیاه باید به آن آب داده شود.» بعضی اشخاص امروزه به کرهٔ ماه فقط در شرایط سفر فضایی می‌نگرند. فرد مسیحی آن را به عنوان عمل دست خدا، ماهواره‌ای که تا ابد باقی می‌ماند، چیزی که بر زندگی هر روزهٔ ما اثر می‌گذارد و باعث جزر و مدِ آب می‌شود می‌نگرد.
۶ اگر در حین آماده کردن گفتار، مَثَل ساده‌ای فوراً به ذهنت نمی‌آید، مطلب مربوطه را در نشریات انجمن برج دیده‌بانی جستجو کن. ببین، آیا از مَثَلی در آنجا استفاده شده است یا خیر. به کلمات اصلی و مهمِ گفتار و تصاویری که به ذهنت می‌آیند فکر کن و بر روی آنها بنا کن. امّا به خاطر داشته باش، استفاده نکردن از مَثَلی که مناسب نیست بهتر از استفاده کردن آن است. به هنگام بررسی نکتهٔ «مَثَل مناسب با مطلب» در برگهٔ مدرسه، به چند جنبه از آن برخورد می‌کنیم که باید به خاطر داشته باشیم.
۷-۹. چرا سادگی مَثَل تا این حد مؤثر است؟
۷ سادگی مَثَل. مَثَل ساده برای به خاطر سپردن آسانتر است و از آنجایی که طبیعتش پیچیده نیست به استدلال کردن کمک می‌کند. مَثَلهای عیسی اغلب بیشتر از چند کلمه نبودند. ( برای مثال به متی ۱۳:۳۱-۳۳؛ ۲۴:۳۲، ۳۳ رجوع کن.) برای ساده بودن مَثَل، باید بیان آن قابلِ‌فهم باشد. چنانچه مَثَل نیاز به توضیح زیاد داشته باشد، بار اضافی خواهد بود. یا از آن صرف‌نظر کن یا آن را ساده بنا کن.
۸ عیسی از چیزهای کوچک استفاده می‌کرد تا چیزهای بزرگ را شرح دهد، او از چیزهای آسان استفاده می‌کرد تا چیزهای دشوار را توضیح دهد. یک مَثَل باید به آسانی قابلِ‌تجسم باشد، و نباید با جزئیات بیش از حد ارائه گردد. آن باید مناسب و واضح باشد. از چنین مَثَلهایی به آسانی سوءاستفاده نمی‌شود.
۹ مَثَلی بهترین است که کاملاً هماهنگ با مطلبی باشد که مطرح می‌گردد. اگر جنبه‌ای از مَثَل مناسب نیست، شاید بهترین کار این باشد که از آن استفاده نشود، زیرا ممکن است کسی دربارهٔ جنبه‌های نامناسب آن فکر کند و بدین ترتیب مَثَل اثرش را از دست بدهد.
۱۰، ۱۱. نشان بده که چرا کاربرد مَثَل باید واضح باشد.
۱۰ توضیح کاربرد مَثَل. چنانچه کاربرد یک مَثَل توضیح داده نشود، ممکن است عدهٔ معدودی آن را درک کنند. سخنران باید به طور واضح مَثَل را در ذهن خود داشته باشد، و مقصود از آن را بداند. او باید ارزش مَثَل را بیان کند. ( به متی ۱۲:۱۰-۱۲ رجوع کن.)
۱۱ یک مَثَل را می‌توان به طریقهای گوناگون به کار برد. از آن می‌توان برای اثبات یک اصل که قبل یا بعد از مَثَل بیان می‌شود استفاده کرد. آن را می‌توان برای تأکید قوی بر نتیجه‌ای که از مطلب ارائه‌شده به دست می‌آید به کار برد. یا اینکه می‌توان آن را فقط برای جلب کردن توجه به تشابهات میان محتوای مَثَل و مطلب مورد بحث به کار برد.
۱۲-۱۴. چه چیزی در تعیین مَثَل مناسب کمک خواهد کرد؟
۱۲ مَثَل بجهت تأکید نکات مهم. از مَثَلی صرفاً به علت اینکه در همان موقع به فکرت رسیده است استفاده نکن. گفتار را تجزیه و تحلیل کن تا ببینی که دارای چه نکات اصلیی می‌باشد، و سپس مَثَلهایی را انتخاب کن تا مقصود از آن نکات را بفهمانند. چنانچه از مَثَلهای قوی و مؤثر برای نکات فرعی استفاده شود حضار به جای نکات اصلی، نکات فرعی را به یاد خواهند داشت. ( متی ۱۸:۲۱-۳۵؛ ۷:۲۴-۲۷.)
۱۳ مَثَل نباید مطلب را تحت‌الشعاع قرار دهد. البته مَثَل ممکن است چیزی باشد که حضار به یاد می‌آورند، امّا به محض اینکه آن را به یاد آوردند باید نکته یا مطلبی را که مَثَل برای تأکید آن آورده شده بود نیز به یاد آورند. چنانچه مطلب فوق به یاد آورده نشود آن مَثَل بیش از حد اهمیت پیدا کرده است.
۱۴ در آماده کردن گفتار و انتخاب مَثَل، ارزش مَثَل را در مقایسه با نکاتی که باید تأکید گردند بسنج. آیا آن نکات را تقویت می‌کند؟ آیا آنها را برجسته می‌سازد؟ آیا فهمیدن و به خاطر آوردن آنها را آسانتر می‌سازد؟ اگر این کارها را انجام ندهد، آن مَثَل مناسب نیست.
**********
۱۵، ۱۶. توضیح بده که چرا مَثَل باید مناسب با حضار باشد.
۱۵ مَثَل نَه تنها باید با مطلب سازگار، بلکه باید مناسب با حضار نیز باشد. این مطلب در برگهٔ مدرسه به طور مجزا تحت عنوان «مَثَل مناسب با حضار» منظور شده است. هنگامی که ناتان فرا خوانده شد تا داوود را برای گناهش با بَتْشَبَع تأدیب کند، او مَثَل مردی فقیر با تنها بَرهٔ کوچکش را انتخاب کرد. ( ۲ سمو. ۱۲:۱-۶) این مَثَل برای داوود نَه تنها سنجیده، بلکه مناسب نیز بود، زیرا او قبلاً یک شبان بود، و فوراً موضوع را درک کرد.
۱۶ اگر اکثر اشخاص حاضر افراد مسن می‌باشند، نباید از مَثَلهایی استفاده شود که فقط برای جوانان جالب هستند. امّا برای گروهی از حضار چنین مَثَلهایی می‌توانند کاملاً بجا باشند. بعضی اوقات می‌توان به یک مَثَل از دو دیدگاه مختلف نزدیک شد، مثلاً از دیدگاه افراد جوان و نیز از دیدگاه افراد مسن.
۱۷-۱۹. برای اینکه مَثَل برای حضار جالب باشد آن را از کجا باید گرفت؟
۱۷ مَثَل از وضعیتهای آشنا. اگر در مَثَلهایت از چیزهای آشنا استفاده کنی، برای حضار آشنا خواهند بود. عیسی این کار را کرد. عیسی بر سر چاه برای آن زن، خصوصیات زندگی‌بخش خود را به آب تشبیه کرد. او چیزهای کوچک زندگی را به میان کشید نه موارد استثنایی را. مَثَلهای او تصویری به اذهان حضار می‌رسانند، و یا فوراً بعضی از تجربیات شخصی زندگی حضار را به یاد آنها می‌آورند. او از مَثَل استفاده می‌کرد تا تعلیم دهد.
۱۸ امروزه وضعیت مشابه است. زنان خانه‌دار ممکن است چیزهایی دربارهٔ دنیای تجارت بدانند، امّا اگر تو ملاحظات خود را از چیزهایی که در زندگی روزمرهٔ آنها وجود دارند، از فرزندان آنها، از وظایف خانهٔ آنها و چیزهایی که در حوالی منزل آنها استفاده می‌شوند شرح دهی، خیلی بهتر خواهد بود.
۱۹ همچنین، مَثَلهایی مؤثر هستند که مطلقاً در رابطه با چیزها یا وقایعی باشند که در آن محل یا منطقه‌ای که اکثر حضار زندگی می‌کنند رخ می‌دهند. وقایع جاری که در محله بخوبی شناخته‌شده می‌باشند نظیر اخبار محلی نیز مناسب هستند به شرطی که جالب و شایسته باشند.
۲۰-۲۲. برای استفاده از مَثَل، بعضی دامها را که باید از آنها اجتناب کرد نام ببر.
۲۰ مَثَل جالب و شایسته. هر گونه مَثَلی که استفاده می‌شود باید مناسب با مطلبی از کتاب مقدس باشد. بدیهی است که مَثَل نباید از لحاظ اخلاقی «ناشایست» باشد. از اظهاراتی که مفهوم دوگانه دارند اجتناب کن چون ممکن است بد تعبیر شوند. یک رویهٔ خوب برای پیروی کردن این است: اگر شک داری، آن را حذف کن.
۲۱ مَثَل نباید بی‌جهت شخصی از حضار را ناراحت کند، بخصوص آن کسی را که جدیداً با شاهدان معاشرت می‌کند. به این دلیل، خوب نیست که موضوعات تعلیماتی یا مجادله‌ای را مطرح کنی که واقعاً موضوع مطالب تو نیستند. برای مثال، چنانچه انتقال خون، آیین پرچم و یا امثال آن، نکات اصلی گفتار تو نیستند، از آنها استفاده نخواهی کرد. این کار ممکن است باعث انحراف یا حتی لغزش برخی گردد. اگر نکته‌ای از گفتار تو راجع به یک چنین موضوعاتی است، آنوقت جریان فرق می‌کند، و فرصت خواهی داشت برای آنها استدلال کنی و حضار خود را متقاعد سازی. از مَثَل نامناسب استفاده نکن تا مبادا پیشداوری حضار علیه حقایق مهمّی که دربارهٔ آنها صحبت می‌کنی، مقصود تو را با شکست مواجه سازد.
۲۲ بنابراین، در انتخاب مَثَل بصیرت به خرج بده. از مناسب بودن آن اطمینان حاصل کن. مَثَلی مناسب است که هم با مطلب تو و هم با حضار تو مناسب باشد.