کتاب شمارهٔ ۲۷ دانیال

نگارنده:‏ دانیال

محل نگارش:‏ بابل

تاریخ اتمام نگارش:‏ حدود ۵۳۶ ق.‏م.‏

شامل وقایع دوران:‏ ۶۱۸ ق.‏م.‏ تا حدود ۵۳۶ ق.‏م.‏

در این عصر که همهٔ ملّت‌های دنیا را در آستانهٔ فاجعه می‌یابیم،‏ کتاب دانیال توجه ما را به پیام‌های نبوی پراهمیّتی جلب می‌کند.‏ با اینکه چندین کتاب در کتاب مقدّس مانند کتاب‌های سموئیل،‏ پادشاهان و تواریخ بر پایهٔ گزارشات شاهدان عینی وقایع تاریخی سلسلهٔ داود،‏ یعنی مظهر ملکوت خدا،‏ نوشته شده‌است،‏ کتاب دانیال توجه خود را بر ملّت‌های جهان متمرکز می‌کند و پیش‌نمایشی از جنگ و کشمکش بین سلسله‌هایی بزرگ را از زمان دانیال تا «زمان آخر» ارائه می‌دهد.‏ در واقع،‏ این گزارشی از تاریخ جهان است که از پیش نوشته شده است.‏ وقایع این کتاب خواننده را به اوجی بسیار گیرا می‌کشاند و ‹آنچه را که در ایّام آخر واقع خواهد شد› نشان می‌دهد.‏ در ضمن گوشزد می‌کند که ملّت‌های دنیا،‏ درست مانند نَبُوکَدْنَصَّر،‏ باید درسی تلخ بیاموزند و بدانند «که حضرت متعال بر ممالک آدمیان حکمرانی می‌کند» و سرانجام این حکمرانی را به کسی «مثل پسر انسان» خواهد داد،‏ یعنی مسیح و رئیس ما عیسی.‏ (‏ دان ۱۲:‏۴؛‏ ۱۰:‏۱۴؛‏ ۴:‏۲۵؛‏ ۷:‏۱۳،‏ ۱۴؛‏ ۹:‏۲۵؛‏ یو ۳:‏۱۳-‏۱۶‏)‏ بررسی دقیق تحقّق نبوّت‌های متعدد کتاب الهامی دانیال سبب می‌شود بهتر به عمق قدرت یَهُوَه در امر نبوّت پی ببریم و به تضمین او جهت حفاظت و برکت امّتش ایمان بیشتری داشته باشیم.‏ —‏ ۲ پطر ۱:‏۱۹‏.‏

^۲ عنوان این کتاب بر مبنای نام نگارنده‌اش،‏ دانیال نامیده شده است.‏ نام «دانیال» (‏ به عبری،‏ دَنیِّال )‏ یعنی «داور من خداست» می‌باشد.‏ حِزْقِیال که معاصر او بود تصدیق می‌کند که دانیال شخصی واقعی بوده است و از این رو،‏ از وی در کنار اشخاصی مانند نوح و ایّوب نام می‌برد.‏ (‏ حز ۱۴:‏۱۴،‏ ۲۰؛‏ ۲۸:‏۳‏)‏ دانیال «سال سوّم سلطنت یَهُویاقیم پادشاه یهودا» را تاریخ آغاز کتابش مشخص می‌کند.‏ این سال سوّم،‏ یعنی سال ۶۱۸ ق.‏م.‏،‏ در واقع سوّمین سالی بود که یَهُویاقیم به عنوان پادشاهی خراجگزار تحت یوغ نَبُوکَدْنَصَّر حکومت می‌کرد.‏a رؤیاهای نبوی دانیال تا سوّمین سال انقیاد کورش یعنی تا حدود ۵۳۶ ق.‏م.‏ ادامه یافت.‏ (‏ دان ۱:‏۱؛‏ ۲:‏۱؛‏ ۱۰:‏۱،‏ ۴‏)‏ براستی که دانیال چه وقایع پرحادثه‌ای را در طول عمرش دید!‏ دانیال در اوان زندگی‌اش تحت ملکوت خدا در یهودا به سر می‌برد.‏ سپس در دوران نوجوانی‌اش،‏ زمانی که در زمرهٔ اولاد شُرَفا محسوب می‌شد،‏ به همراه یارانش که از نخبگان یهودا بودند به بابل برده شد و با گذشت زمان،‏ در آنجا صعود و سقوط آن سوّمین قدرت جهانی تاریخ کتاب مقدّس را به عین دید.‏ سرانجام عمر دانیال کفاف داد تا در دوران حکومت چهارمین قدرت جهانی ماد -‏ پارس نیز در ردیف مسئولین کشوری به خدمت خود ادامه داد.‏ احتمالاً دانیال نزدیک به صد سال عمر کرد.‏

^۳ کتاب دانیال همیشه بخشی از مجموعهٔ کتب الهامی کتاب مقدّس محسوب شده است.‏ قسمت‌هایی از کتاب دانیال را می‌توان در میان تکه‌های دیگر کتاب‌های قانونی کتاب مقدّس در طومارهای بحرالمیّت یافت که قدمت بعضی از آنها به نیمهٔ اوّل قرن اوّل ق.‏م.‏ می‌رسد.‏ امّا مدرکی پراهمیّت‌تر از آن اشارات نوشته‌های یونانی مسیحی به کتاب دانیال است که دال بر اصالت این کتاب می‌باشد.‏ عیسی در نبوّت «انقضای عالَم» خصوصاً از دانیال نام می‌برد و در آنجا چندین بار از کتاب وی نقل‌قول می‌کند.‏ —‏ مت ۲۴:‏۳‏؛‏ همچنین رجوع شود به دانیال ۹:‏۲۷؛‏ ۱۱:‏۳۱‏؛‏ و ۱۲:‏۱۱ —‏ مت ۲۴:‏۱۵ و مَرقُس ۱۳:‏۱۴؛‏ دان ۱۲:‏۱ —‏ مت ۲۴:‏۲۱؛‏ دان ۷:‏۱۳،‏ ۱۴ —‏ مت ۲۴:‏۳۰‏.‏

^۴ با اینکه هواخواهان نقد عالی کتاب مقدّس اهمیّت کتاب دانیال را از نظر تاریخی مورد سؤال قرار داده‌اند،‏ با گذشت زمان،‏ کشفیات علم باستان‌شناسی ادعاهای ایشان را کاملاً تکذیب کرده است.‏ برای نمونه،‏ بعضی از منتقدان اظهارات دانیال را به تمسخر می‌گرفتند زیرا وی نوشته است که در زمانی که نَبونیدوس پادشاه بود بَلْشصَّر در بابل پادشاهی می‌کرد.‏ (‏ دان ۵:‏۱‏)‏ امّا علم باستان‌شناسی اکنون ثابت کرده است که بدون هیچ شک و شبه‌ای بَلْشصَّر نه فقط یک شخصیّت تاریخی بوده،‏ بلکه در سال‌های آخر امپراتوری بابل با نَبونیدوس هم‌تخت و پادشاه بوده است.‏ برای مثال،‏ لوحه‌ای باستانی با خط میخی که «وقایع‌نامهٔ نَبونیدوس» نامیده شده است بخوبی گواهی می‌دهد که بَلْشصَّر در بابل حکومت می‌کرده است و این لوحه همچنین وقایعی را که به پادشاهی مشترک با نَبونیدوس انجامید شرح می‌دهد.‏b الواح دیگری نیز کشف شده‌اند که عهده‌داری وظایف ملوکانهٔ بَلْشصَّر را تأیید می‌کند.‏ لوحه‌ای که آن را متعلّق به دوازدهمین سال حکومت نَبونیدوس می‌دانند حاوی سوگندی است که به نام پادشاه نَبونیدوس و پسر پادشاه بَلْشصَّر،‏ یاد شده است و از این رو،‏ نشان می‌دهد بَلْشصَّر همتراز پدرش بود.‏c بی‌جهت نبود که بَلْشصَّر به دانیال پیشنهاد کرد که اگر بتواند دست‌نوشتهٔ روی دیوار را توضیح دهد او را «در مملکت حاکم سوّم» خواهد کرد.‏ نَبونیدوس اوّلین پادشاه بود و خود بَلْشصَّر دوّمین،‏ در نتیجه دانیال به مقام سوّمین حاکم کشور ارتقا می‌یافت.‏ (‏ ۵:‏۱۶،‏ ۲۹‏)‏ محقّقی چنین می‌نویسد:‏ «اشارات الواح مکشوف به بَلْشصَّر چنان نوری بر نقش او افکنده است که جایگاه وی را در تاریخ بوضوح مشخص می‌کند.‏ متون متعددی وجود دارند که نشان می‌دهند بَلْشصَّر تقریباً از نظر مقام و اعتبار همپایهٔ نَبونیدوس بود.‏ حکمرانی دوگانه در اواخر حکومت نوین بابل امری شناخته‌شده بود.‏ نَبونیدوس بالاترین مقام کشوری را در اختیار داشت و اقتدارش را از دربار خود در تیما واقع در عربستان اِعمال می‌کرد و بَلْشصَّر نیز به عنوان حاکم متفق در سرزمین اصلی حکمرانی می‌کرد و بابل نیز مرکز قدرت وی بود.‏ بخوبی مشهود است که بَلْشصَّر نایب‌السلطنه‌ای نالایق نبود بلکه ‹سلطنت› را بر عهده داشت.‏»‏d

^۵ برخی نیز سعی کرده‌اند حادثهٔ کورهٔ آتش را که دانیال گزارش کرده است (‏ باب ۳‏)‏ رد کنند و از این رو آن را افسانه‌ای بیش نمی‌دانند.‏ در یک قسمت از نامه‌ای متعلّق به دوران بابل کهن می‌خوانیم:‏ «سَروَر شما رَمسین چنین می‌گوید:‏ چون پسر غلام را به کوره انداخت،‏ شما هم خود غلام را به کوره اندازید.‏» جالب توجه اینکه محقّقی به نام جِی.‏ آر.‏ دْرایْوِر در نوشته‌های خود خاطر نشان کرد همین نوع مجازات «در روایت آن سه مرد مقدّس دیده می‌شود (‏ دان باب سوّم،‏ آیات ۶،‏ ۱۵،‏ ۱۹-‏۲۷)‏.‏»‏e

^۶ یهودیان کتاب دانیال را در زمرهٔ کتب انبیا قرار نداده‌اند بلکه آن را در مجموعهٔ مکتوبات گنجانده‌اند.‏ امّا کتاب مقدّس فارسی از ترتیب کتاب موجود در مجموعهٔ کتب الهامی ترجمهٔ یونانی سَبْعینی (‏ سپتواجینت )‏ و وولگات لاتینی پیروی کرده،‏ کتاب دانیال را بین کتب انبیای بزرگ و کتب انبیای کوچک قرار داده است.‏ در واقع این کتاب از دو بخش تشکیل شده است.‏ اوّلین بخش،‏ باب‌های ۱ تا ۶ را در بر می‌گیرد و شامل گزارشی است از خدمت دانیال و یارانش در دستگاه حکومت وقت،‏ از سال ۶۱۷ ق.‏م.‏ تا ۵۳۸ ق.‏م.‏ که به ترتیب وقوع حوادث درج شده است.‏ (‏ دان ۱:‏۱،‏ ۲۱‏)‏ دوّمین بخش،‏ متشکل از باب‌های ۷ تا ۱۲‏،‏ به زبان اوّل شخص یعنی نگارندهٔ کتاب دانیال نوشته شده است که رؤیاها و مکالمات خود با فرشته را که از حدود سال ۵۵۳ ق.‏م.‏f تا ۵۳۶ ق.‏م.‏ به وی نازل شد،‏ شرح می‌دهد.‏ (‏ ۷:‏۲،‏ ۲۸؛‏ ۸:‏۲؛‏ ۹:‏۲؛‏ ۱۲:‏۵،‏ ۷،‏ ۸‏)‏ این دو بخش با هم کتاب منسجم دانیال را تشکیل می‌دهند.‏

چرا مفید است؟‏

^۱۹ همهٔ کسانی که در این دنیای غریب با خدا خواهان حفظ کمال اخلاقی و وفاداری خود می‌باشند خوب است نمونهٔ برجستهٔ دانیال و سه یارانش را مدّ نظر قرار دهند.‏ قطع نظر از هر تهدید شرورانه،‏ آنها زندگی بر طبق اصول الٰهی را ترک نکردند.‏ وقتی جانشان به مخاطره افتاد،‏ دانیال با احترام به قدرت و اختیارات والامقام پادشاه «با حکمت و عقل» عمل کرد.‏ (‏ ۲:‏۱۴-‏۱۶‏)‏ وقتی به آنها فشار آوردند،‏ آن سه عبری ترجیح دادند در تون آتش بسوزند ولی دست به عملی بت‌پرستانه نزنند،‏ و دانیال نیز افتادن در چاه شیران را به تن خرید امّا نخواست از افتخار دعا کردن به یَهُوَه محروم شود.‏ در هر دو مورد یَهُوَه از آنها محافظت کرد.‏ (‏ ۳:‏۴-‏۶،‏ ۱۶-‏۱۸،‏ ۲۷؛‏ ۶:‏۱۱،‏ ۱۲،‏ ۲۴‏)‏ دانیال نمونهٔ عالی‌ای از تضرّع و توکّل به یَهُوَه خداست.‏ —‏ ۲:‏۱۹-‏۲۳؛‏ ۹:‏۳-‏۲۳؛‏ ۱۰:‏۱۲‏.‏

^۲۰ مرور رؤیاهای دانیال بسیار هیجان‌انگیز و مشوّق ایمان است.‏ ابتدا چهار رؤیای قدرت‌های جهانی را در نظر بگیریم:‏ (‏ ۱)‏ یکی از آنها رؤیای تمثالی هولناک است با سری طلایی که مظهر سلسلهٔ پادشاهان بابلی می‌باشد که با نَبُوکَدْنَصَّر آغاز شد،‏ و بعد از آن همانطور که از اعضای دیگر آن مجسمه برآورد می‌شود،‏ سه پادشاهی دیگر به دنبال پادشاهی بابل برمی‌خیزند.‏ آنان همان پادشاهانی‌اند که «سنگ» آنها را خرد می‌کند و سپس خودِ آن سنگ تبدیل به ‹سلطنتی می‌شود که تا ابدالآباد زایل نخواهد شد› یعنی همان ملکوت خدا.‏ (‏ ۲:‏۳۱-‏۴۵‏)‏ (‏ ۲)‏ در این مرحله رؤیاهای دانیال گزارش می‌شوند و اوّلین آنها رؤیای چهار وحش است که «چهار پادشاه» هستند.‏ این وحوش مانند شیر،‏ خرس،‏ پلنگی چهارسر و حیوانی وحشی که دندان‌های بزرگ آهنین و ده شاخ دارد و بعداً یک شاخ کوچک دیگر نیز در می‌آورد،‏ هستند.‏ (‏ ۷:‏۱-‏۸،‏ ۱۷-‏۲۸‏)‏ (‏ ۳)‏ سپس رؤیای قوچ (‏ ماد -‏ پارس)‏،‏ بز نر (‏ یونان)‏ و شاخ کوچک متجلی می‌شود.‏ (‏ ۸:‏۱-‏۲۷‏)‏ (‏ ۴)‏ سرانجام به رؤیای پادشاه جنوب و پادشاه شمال می‌رسیم.‏ دانیال ۱۱:‏۵-‏۱۹ رقابت بین دو قدرت مصر و سلوکیان که پس از مرگ اسکندر کبیر در سال ۳۲۳ ق.‏م.‏ از امپراتوری یونانی وی منشعب شدند به نحوی دقیق شرح می‌دهد.‏ از آیهٔ ۲۰ به بعد توالی و سلسله مراتب کشورها و سلطنت‌های جنوب و شمال را دنبال می‌کند.‏ عیسی در نبوّت خود دربارهٔ نشان حضورش،‏ به «رجاسات ویرانی» (‏ ۱۱:‏۳۱‏)‏ اشاره می‌نماید که معلوم می‌سازد جنگ قدرت بین دو پادشاه تا «انقضای عالَم» ادامه خواهد داشت.‏ (‏ مت ۲۴:‏۳‏)‏ نبوّت دانیال حاکی از آن است که در آینده «چنان زمان تنگی خواهد شد که از حینی که امّتی به وجود آمده است تا امروز نبوده،‏» امّا تسلّی می‌دهد که خود میکائیل خواهد برخاست و ملّت‌ها و کشورهای خدانشناس را از میان برداشته،‏ صلح را برای بشر مطیع به ارمغان می‌آورد.‏ —‏ دان ۱۱:‏۲۰–‏۱۲:‏۱‏.‏

^۲۱ سپس،‏ نبوّت ‹هفتاد هفتهٔ› دانیال را می‌خوانیم.‏ پس از سپری شدن ۶۹ هفته «مسیح رئیس» ظهور می‌کند.‏ قابل توجه است که ۴۸۳ سال (‏ ۶۹ ضرب در ۷ سال)‏ بعد از «صدور فرمان» نوسازی اورشلیم که اَرْتَحْشَسْتا (‏ اردشیر)‏ در بیستمین سال سلطنت خود مقرّر کرد و به وسیلهٔ نَحَمِیا در اورشلیم به اجرا گذاشته شد،‏ عیسای ناصری در رود اُرْدُن تعمید گرفت و با روح‌القدس مسح و بدین ترتیب مسیح شد.‏g این واقعهٔ مهم در سال ۲۹ م.‏ روی داد.‏ بعد از آن،‏ همانطور که دانیال پیشگویی کرده بود،‏ «نهایت» (‏«هلاکتی» د ج )‏ در سال ۷۰ م.‏ بر اورشلیم واقع شد.‏ —‏ دان ۹:‏۲۴-‏۲۷؛‏ لو ۳:‏۲۱-‏۲۳؛‏ ۲۱:‏۲۰‏.‏

^۲۲ در دانیال باب ۴ رؤیای نَبُوکَدْنَصَّر دربارهٔ درختی که قطع شد گزارش شده است و در آنجا آمده است که پادشاه به موفقیّت‌های خود می‌بالید و به قدرت خود اعتماد می‌کرد و بدین سبب یَهُوَه خدا او را پست کرد.‏ نَبُوکَدْنَصَّر مجبور شد مانند حیوانی وحشی در علفزارها به سر برد تا بداند «که حضرت متعال بر ممالک آدمیان حکمرانی می‌کند و آن را به هر که می‌خواهد می‌دهد.‏» (‏ دان ۴:‏۳۲‏)‏ آیا ما نیز مثل نَبُوکَدْنَصَّر مغرورانه به موفقیّت‌های خود می‌بالیم و به قدرت آدمیان توکّل می‌کنیم تا خدا مجبور شود ما را نیز تنبیه کند،‏ یا اینکه عاقلانه اذعان می‌کنیم که او حاکم انسان‌هاست و از این رو،‏ امید خود را به ملکوت وی بسته‌ایم؟‏

^۲۳ در طول کتاب دانیال امید به ملکوت خدا به طرز بسیار تشویق‌کننده‌ای ابراز شده است و سبب تقویّت ایمان می‌شود!‏ این کتاب یَهُوَه خدا را حاکم مطلق و متعال معرفی می‌نماید که ملکوتی را برقرار می‌کند که نه فقط هرگز زایل و نابود نخواهد شد بلکه تمامی حکومت‌های دیگر را خرد خواهد کرد.‏ (‏ ۲:‏۱۹-‏۲۳،‏ ۴۴؛‏ ۴:‏۲۵‏)‏ حتّی پادشاهانی بت‌پرست چون نَبُوکَدْنَصَّر و داریوش اقرار کردند که یَهُوَه خدای متعال است.‏ (‏ ۳:‏۲۸،‏ ۲۹؛‏ ۴:‏۲،‏ ۳،‏ ۳۷؛‏ ۶:‏۲۶-‏۲۸‏)‏ کتاب دانیال یَهُوَه را تجلیل و تمجید کرده،‏ او را قدیم‌الایّام می‌نامد که مسئلهٔ حکمرانی ملکوت را فیصله می‌دهد و سرانجام آن «سلطنت و جلال و ملکوت» را به دست کسی «مثل پسر انسان» می‌سپارد «تا جمیع قوم‌ها و امّت‌ها و زبانها او را خدمت نمایند.‏» «مقدّسان حضرت اعلیٰ» نیز با «پسر انسان» یعنی عیسی مسیح در آن ملکوت شریک می‌شوند.‏ (‏ دان ۷:‏۱۳،‏ ۱۴،‏ ۱۸،‏ ۲۲؛‏ مت ۲۴:‏۳۰؛‏ مکا ۱۴:‏۱۴‏)‏ او میکائیل،‏ امیر بزرگ است که اقتدار ملکوتی خویش را بر ضدّ تمامی حکومت‌های این دنیای کهنه و فرسوده اِعمال کرده،‏ آنها را خرد و نابود می‌کند.‏ (‏ دان ۱۲:‏۱؛‏ ۲:‏۴۴؛‏ مت ۲۴:‏۳،‏ ۲۱؛‏ مکا ۱۲:‏۷-‏۱۰‏)‏ درک این نبوّت‌ها و رؤیاها باید دوستداران راستی و عدالت را به جنبش آورده،‏ در صفحات کلام خدا تفحّص کنند تا «عجایب» مقصودهای ملکوت خدا را که در کتاب الهامی و مفید دانیال فاش شده است بیابند.‏ —‏ دان ۱۲:‏۲،‏ ۳،‏ ۶‏.‏

‏[پاورقی‌ها]‏