کتاب مقدّسی به زبان امروزی
محققی به نام آلِن داتی در کتابش به انگلیسی تحت عنوان «ترجمه‌های کتاب مقدّس و نحوهٔ انتخاب یکی از آن‌ها» نوشت: «اگر اعتقاد داشته باشید که کتاب مقدّس حقیقتاً کلام خدا برای بشر است، در واقع معتقدید که خدا از طریق آن با ما گفتگو می‌کند. . . . اگر شخص بخواهد ایمانش بر تمامی زندگی وی تأثیر بگذارد، باید [کتاب مقدّسی] را انتخاب کند که به زبان امروزی باشد.»
عاشقان کلام خدا با سخن فوق کاملاً موافقند. ایشان قویاً ایمان دارند که «کلِ نوشته‌های مقدّس از خدا الهام شده است و برای تعلیم، توبیخ، سامان دادن به امور و تأدیبی مطابق با معیارهای عادلانهٔ خدا مفید است.» (۲تیموتائوس ۳:۱۶) کتاب مقدّس صرفاً برای مردم دوران باستان نوشته نشده است. این کتاب «زنده و پرقدرت» است و برای حل مشکلات روزمره توصیه‌های بسیار مفید ارائه می‌دهد. (عبرانیان ۴:۱۲) برای آن که خواننده بتواند کتاب مقدّس را درک و به آن عمل کند، لازم است به زبان امروزی ترجمه شده باشد. علاوه بر این، بخش یونانی کتاب مقدّس که اغلب عهد جدید خوانده می‌شود، به یونانیِ رایج نوشته شد که زبان مردم عامی بود، نه به یونانی کلاسیک که مورد استفادهٔ فیلسوفانی مانند افلاطون بود. بلی، کتاب مقدّس نگاشته شد تا مردم عامی بتوانند آن را بخوانند و درک کنند.
در سال‌های اخیر، شماری از ترجمه‌های مدرن کتاب مقدّس در زبان‌های گوناگون با چنین هدف تهیه شده و در اغلب مواقع نتایج مفیدی به دست آمده است. امروزه، کتاب مقدّس بیش از هر زمانی در دسترس عموم قرار گرفته است. با این حال، در بسیاری از ترجمه‌های مدرن در حفظ دقت و سلاستِ متن اصلی کوتاهی شده است. برای مثال، برخی از مترجمان، تعالیم روشن کتاب مقدّس را در خصوص وضعیت مردگان و نام خدای یکتا مبهم و گنگ ساخته‌اند.
از این رو، مایهٔ شادی عاشقان کلام خداست که کتاب مقدّس—ترجمهٔ دنیای جدید—مَتّی تا مکاشفه به زبان فارسی به چاپ رسیده است. شاهدان یَهُوَه این ترجمهٔ جدید فارسی را در ۲۲ اوت ۲۰۱۴ عرضه کردند. این ترجمه از لحاظ دقت و موثق بودن بی‌سابقه و بی‌همتاست، زیرا مترجمان آن نگذاشتند عقاید مذهبی بر کارشان تأثیر بگذارد. از این رو، خوانندگان فارسی‌زبان اکنون می‌توانند کتاب مقدّس را به طوری که سابقاً میسر نبود، درک کنند. شاید از خود بپرسید: مترجمان این ترجمهٔ استثنایی چه کسانی هستند؟
مترجمانی که خدا را جلال داده‌اند
با آن که کتاب مقدّس—ترجمهٔ دنیای جدید—مَتّی تا مکاشفه در زبان فارسی جدید است، این ترجمه به انگلیسی از سال ۱۹۵۰ وجود داشته است. این کتاب در آن زمان به دست «انجمن کتاب مقدّس و رسالهٔ برج دیده‌بانی» (انجمنی بین‌المللی که برای سالیان سال ناشر کتاب مقدّس بوده است) انتشار یافت. در مجلّهٔ برج دیده‌بانی ۱۵ سپتامبر ۱۹۵۰ آمده است: «گروه مترجمان کتاب مقدّس گفته‌اند که می‌خواهند . . . گمنام بمانند و نامشان چه طی حیات و چه پس حیات منتشر نشود. هدف از این ترجمه جلال نام خدای زنده و یکتاست.»
کل ترجمهٔ دنیای جدید در یک جلد در سال ۱۹۶۱ انتشار یافت. درست است که نام مترجمان آن تا به امروز آشکار نشده است. با این حال، می‌توانیم از خلوص نیّت آنان اطمینان داشته باشیم. در پیشگفتار چاپ ۲۰۱۳ ترجمهٔ دنیای جدید انگلیسی آمده است: «از آنجایی که اهمیت پیام کتاب مقدّس را تشخیص داده‌ایم و برای محتوای آن احترامی عمیق قائلیم، متن آن را مورد بازنگری و تجدیدنظر قرار داده‌ایم. ما آگاهیم که انتقال مفهوم دقیق پیام کتاب مقدّس مسئولیتی سنگین است. . . . هدف ما از تهیهٔ این ترجمه انتقال معنای متن اصلی است و نیز این که خواننده بتواند به‌آسانی آن را بخواند و به‌روشنی آن را درک کند.»
آیا آن گروه ترجمه برای این کار واجد شرایط بودند؟ برخی از محققان با دلخوری ادعا می‌کنند که آشکار نشدن نام و مدارک تحصیلی مترجمان نشانی است بر این که کار به دست مترجمان بی‌تجربه انجام گرفته است و باید آن را کلاً نادیده گرفت. ولی همهٔ محققان چنین غیرمنطقی فکر نمی‌کنند. آلِن داتیِ محقق نوشت: «آیا دانستن نام مترجمان یا ناشران یک ترجمهٔ کتاب مقدّس به ما کمک می‌کند که تشخیص دهیم چه ترجمه‌ای خوب و چه ترجمه‌ای بد است؟ نه کاملاً. هیچ روشی بهتر از این نیست که شخصاً ویژگی‌های هر ترجمه را بررسی کنیم.»a
تا به امروز، حدوداً ۲۲۰ میلیون نسخه از کل یا بخشی از ترجمهٔ دنیای جدید به ۱۲۸ زبان در سراسر جهان انتشار یافته است. خوانندگان آن به چه ویژگی‌هایی پی بردند؟
ترجمه‌ای که نام خدا را تقدیس می‌کند
عیسی به شاگردانش تعلیم داد که چنین دعا کنند: «پدر ما که در آسمان‌هایی، نام تو مقدّس باد.» (مَتّی ۶:۹) ولی اکثر ترجمه‌های کتاب مقدّس به جای ذکر نام خدا از عناوینی مانند «خدا» و «خداوند» استفاده کرده‌اند. ولی در متن‌های اصلی کتاب مقدّس چنین نبوده است. نام خاص خدا یعنی یَهُوَه در متون عبری تقریباً ۷۰۰۰ بار ذکر شده است. (خروج ۳:۱۵؛ مزمور ۸۳:۱۸) سال‌ها بعد، قوم یهود به دلیل خرافات از به زبان آوردن نام الٰهی اجتناب کردند. پس از مرگ رسولان عیسی، جماعت مسیحی تحت تأثیر این خرافات قرار گرفت. (اعمال ۲۰:۲۹، ۳۰؛ ۱تیموتائوس ۴:۱) کاتبان که از متن‌های یونانی کتاب مقدّس رونوشت برمی‌داشتند، شروع کردند که واژهٔ یونانی کوریئوس یعنی «خداوند» و تیئوس یعنی «خدا» را جایگزین نام خاص خدا، یَهُوَه کنند.
کمیتهٔ ترجمهٔ دنیای جدید کتاب مقدّس، شجاعانه نام یَهُوَه را در نوشته‌های مقدّس یونانی یعنی «عهد جدید» به جای اصلی خود بازگرداند؛ نام الٰهی در این ترجمه ۲۳۷ بار درج شده است. این کار نه از روی هوا و هوس مترجمان بلکه از روی منطق، تحقیق و شواهد قطعی صورت گرفته است. برای مثال، در لوقا ۴:۱۸ نقل‌قولی از اِشَعْیا ۶۱:۱ شده است. در متن اصلی عبری، نام یَهُوَه در این آیه از کتاب اِشَعْیا به چشم می‌خورد.b پس در ترجمهٔ دنیای جدید، لوقا ۴:۱۸ به‌درستی چنین ترجمه شده است: «روح یَهُوَه بر من است؛ زیرا مرا مسح کرد تا به بینوایان بشارت دهم.»
بدین شکل، خوانندهٔ کتاب مقدّس می‌تواند یَهُوَه خدا را به‌راحتی از یگانه پسرش عیسی مسیح تشخیص دهد. برای مثال، مَتّی ۲۲:۴۴ در بسیاری از ترجمه‌ها چنین برگردانده شده است: «خداوند به خداوند من گفت.» (ترجمهٔ هزارهٔ نو) اما این سؤال مطرح می‌شود که چه کسی با چه کسی سخن می‌گوید! در واقع، این آیه از بخشی از مزمور ۱۱۰:۱ نقل‌قول شده است که نام الٰهی در متن عبری اصلی به چشم می‌خورد. از این رو، در ترجمهٔ دنیای جدید مَتّی ۲۲:۴۴ چنین ترجمه شده است: «یَهُوَه به سَرور من گفت.» درک تفاوتی که آیات بین یَهُوَه خدا و پسرش قرار می‌دهد، صرفاً یک نکتهٔ آموزشی نیست، بلکه در نجات شخص حیاتی است. (مَرقُس ۱۳:۳۲؛ یوحنا ۸:۱۷، ۱۸؛ ۱۴:۲۸) به همین دلیل، در اعمال ۲:۲۱ آمده است: «هر که نام یَهُوَه را بخواند، نجات خواهد یافت.»
دقت و سلاست
ترجمهٔ دنیای جدید دارای چند ویژگی چشمگیر نیز است. این ترجمه بر اساس متن مادر به زبان یونانی تنظیم شده است که به دست دو محقق به نام‌های وِستکت و هورت تهیه شده است. با این حال، از دیگر دست‌نوشته‌های پاپیروس و متن‌های مادر کهن مانند دست‌آورده‌های نستله-آلند و اتحادیهٔ انجمن‌های کتاب مقدّس نیز استفاده شده است. زحمت فراوانی کشیده شده است تا متن یونانی اصلی در ترجمهٔ دنیای جدید تا جای ممکن دقیق، بدون فدا شدن معنا، به زبانی ساده و امروزی برگردانده شود. بدین شکل، نه تنها رنگ و بوی متن اصلی کتاب مقدّس حفظ شده است بلکه این امکان نیز فراهم شده است تا درک آنچه سابقاً دشوار بود، آسان‌تر شود.
در ترجمهٔ دنیای جدید به نکات ظریفی در افعال یونانی توجه شده است. در بسیاری از زبان‌های مدرن، افعال به سه زمان گذشته، حال و آینده صرف می‌شود. در زبان یونانی، فعل همچنین مشخص‌کنندهٔ این است که عمل زودگذر، تکمیل‌شده یا پیوسته می‌باشد. برای مثال، به سخنان عیسی در مَتّی ۶:۳۳ توجه کنید. در این آیه، فعلِ «در پی بودن» به زبان یونانی حالت استمراری دارد. از این رو، شخص با خواندن «همواره نخست، در پی پادشاهی خدا و عدالت او باشید و همهٔ این چیزهای دیگر برای شما مهیا خواهد شد،» به مفهوم کامل سخنان عیسی پی می‌برد. به طور مشابه، مَتّی ۷:۷ نیز چنین ترجمه شده است: «پیوسته بطلبید که به شما داده خواهد شد؛ پیوسته بجویید که خواهید یافت؛ پیوسته بکوبید که در به رویتان باز خواهد شد.»—رومیان ۱:۳۲؛ ۶:۲؛ غَلاطیان ۵:۱۵.
یکی از ویژگی‌های ترجمهٔ دنیای جدید واژه‌نامهٔ عبارات کتاب مقدّس است و برای کسانی که می‌خواهند کلام خدا را مورد بررسی و مطالعه قرار دهند، بسیار مفید است. برای مثال، در تعریف عبارت «درّهٔ هِنّوم» که واژهٔ جهنّم نیز از آن گرفته شده است، چنین آمده است: «هیچ گاه از این درّه به منظور شکنجه‌گاه استفاده نمی‌شد و انسان‌ها و حیوانات را زنده برای سوزاندن به آن نمی‌افکندند. . . . عیسی و شاگردانش به صورت سمبولیک از این عبارت استفاده کردند تا مجازات ابدی را که همان نابودی ابدی است، نشان دهند. این نابودی یا مرگ ابدی «مرگ دوم» نیز خوانده شده است.» (مکاشفه ۲۰:۱۴؛ مَتّی ۵:۲۲؛ ۱۰:۲۸) به‌راستی که درک حقایق کلام خدا ما را به پروردگارمان یَهُوَه خدا نزدیک‌تر می‌سازد.
توزیع کلام خدا در سراسر جهان
توزیع نوشته‌های مقدّس یونانی به زبان فارسی فقط شروع کار است. قصد است که باقی کتاب مقدّس در وقت مناسب ترجمه شود. آیا خوانندگان فارسی‌زبان می‌توانند اطمینان داشته باشند که ترجمهٔ دنیای جدید به زبان فارسی به همان دقت و سلاست ترجمهٔ انگلیسی است؟
یقیناً چنین است؛ زیرا این ترجمه زیر نظارت نزدیک هیئت اداره‌کنندهٔ شاهدان یَهُوَه انجام شده است. آنان به‌خوبی تشخیص داده‌اند که بهترین روش برای ترجمهٔ کتاب مقدّس به زبان‌های دیگر این است که به عهدهٔ یک تیم باشد. بدین منظور، تیم‌های ترجمهٔ کتاب مقدّس در سرزمین‌های مختلف تشکیل شده است. برای رسیدگی به نیازهای این تیم‌ها، پاسخ دادن به سؤالات مترجمان و هماهنگ ساختن ترجمهٔ دنیای جدید به زبان‌های گوناگون، بخشی جدید به نام خدمات ترجمه در شعبهٔ مرکزی شاهدان یَهُوَه تأسیس شد. در کنار آن، برای یاری مترجمان کتاب مقدّس، برنامهٔ کامپیوتری «Watchtower Translation System» ساخته شده است. اشتباه نکنید! کار ترجمه هنوز ثمرهٔ تلاش‌های مترجمان است. با این حال، برنامه‌های کامپیوتری برای تیم‌های ترجمهٔ کتاب مقدّس بسیار مفید بوده است تا به هدف والای خود برسند؛ یعنی حفظ دقت و سلاستی که ترجمهٔ دنیای جدید انگلیسی داراست. یکی از ویژگی‌های این برنامهٔ کامپیوتری این است که نشان می‌دهد واژه‌های یونانی و عبری چگونه در ترجمهٔ انگلیسی برگردانده شده است و بدین شکل برای مترجمان کمکی بزرگ در انتخاب واژه‌ها یا عبارات است.
ثمرات این کار کاملاً نشان می‌دهد که پیش گرفتن چنین روشی واقعاً موفق‌آمیز بوده است. شما را ترغیب می‌کنیم تا کتاب مقدّس—ترجمهٔ دنیای جدید—مَتّی تا مکاشفه را مورد بررسی قرار دهید. می‌توانید نسخه‌ای از آن را از ناشران این مجلّه درخواست کنید. مطمئناً از ویژگی‌های بسیار آن لذّت خواهید برد. برای مثال: متن خوانا و واضح آن و نیز فهرست محتوا که تصویری کلّی از هر کتاب به دست خواننده می‌دهد، در یافتن سریع آیات مورد نظر بسیار مفید است. در کنار این ترجمه، دو کتابچه با عنوان‌های از کلام خدا چه می‌توان آموخت؟ و راهنمای مطالعهٔ کلام خدا تهیه شده است. محتوای این دو کتابچه شامل نقشه‌هایی با جزئیات بسیار و توضیحات جالب از کتاب مقدّس است. از همه مهم‌تر، شما می‌توانید اطمینان داشته باشید ترجمهٔ کتاب مقدّسی را می‌خوانید که کلام خدا را به‌دقت و به زبان امروزی بیان کرده است.
a جالب این که در جلد چاپ ۱۹۷۱ «ترجمهٔ جدید آمریکن استاندارد» آمده است: «نام هیچ یک از محققان معرفی نشده است، زیرا معتقدیم که ترجمهٔ کلام خدا باید به‌خودی‌خود ارزیابی و سنجیده شود.»
b البته، خیلی از مترجمان اغلب از ترجمهٔ یونانی سَبْعینی (ترجمهٔ هفتادی) استفاده کرده‌اند تا نقل‌قول‌های نوشته‌های مقدّس عبری را در عهد جدید ترجمه کنند. از آنجایی که نام الٰهی در نسخه‌های جدیدتر ترجمهٔ سَبْعینی دیده نمی‌شود، بسیاری از محققان ادعا می‌کنند که این نام باید از نوشته‌های مقدّس یونانی حذف شود. با این حال، در قدیمی‌ترین نسخه‌های ترجمهٔ سَبْعینی نام یَهُوَه با حروف عبری دیده می‌شود. این موضوع گواهی محکم بر این است که نام یَهُوَه باید در نوشته‌های مقدّس یونانی ذکر شود.