Ye Mine Va Yem De ?
Aval avé be ladrillos nge ki bebrique be nga yen a Babilonia y’ôkua y’aval be mbe mboan, da lere naa, é mam bia lang a Bible été me ne bebela ?
BE ARQUEÓLOGOS nge ki archéologues be nga yen a Babilonia y’ôkua, bizukh be ladrillos nge ki bebrique a si été be nga belane be éyong be nga long kisoan. Arqueólogo nge ki archéologue Robert Koldewey, a dzô naa, be ladrillos nge ki bebrique beté, be nga bo be ya be hornos nge ki befour « a kisoan atan, é vôm ékuan é ne mbeng, y’é boan bilé ba dzighi [. . .] bi ne abuiñ ».
Mintsili mi y’ôkua mia ban naa é bôt be nga sèñ édjié Babilonia be nga belane fe be hornos nge ki befour beba naa be bo bura bisèñ bizing. Paul-Alain Beaulieu, n’yeghle Asiriología nge ki assyriologie a Universidad nge ki Université ya Toronto, a dzô naa : « Mintsili mi ya Babilonia mia lere naa [. . .] kéza a nga ban naa, é bôt ba ye bian é biôm bi ne ékî ba ye be wua ébéñ-nduan été. » Mintsili mife mi y’ôkoa é tam kéza Nabucodonosor mia dzô naa : « Wiñghane be, dzighane be, manane be tum, [. . .] a horno nge ki four n’yame bidzi [. . .] naa ôtsira wa so be ô ñuu ô bet, môra nkaba nduan ô vakh naa, be mane wu. »
Dzam té da ve naa bi siman é dzam Bible a dzô nten Daniel abong 3. Ébe nlang wa so n’nôm mintsili mité été, kéza Nabucodonosor a nga bo môra éyema kông ane a nga tele de a Doura—a kisoan ya Babilonia atan. Éyong bitong be Hebreos nge ki Hébreu Shadrak, Méshak, ye Abed-Négo be nga tep naa ba wumu éyema té, Nabucodonosor a nga wokh ôlun, ane a nga dzô naa be soo nduan ya horno nge ki four « tang biyong zangbwa a lôt aval be wula de tare bo, » ane a nga dzô naa be « wua belal beté e môra ébéñ-nduan été ». Angele a nga kôre be awu té été—Dan. 3:1-6, 19-28.
© The Trustees of the British Museum. Licensed under CC BY-NC-SA 4.0. Source
Be ladrillos nge ki bebrique mboan ya éyôla Nabucodonosor é too ntsilan ayô
Be ladrillos nge ki bebrique be nga yen a Babilonia ba sukh é dzam Bible a dzô. Abuiñ be ladrillos nge ki bebrique be y’été be bele mintsili mia lughu kéza. Mboo y’été wa dzô naa : « Nabucodonosor, kéza ya Babilonia [. . .] Nda ndjié, é tobgha édjié me va long [. . .] É duma dam é tobghe mbèmbèè ». Mintsili mité mia bira fônan é mi bia yen nten Daniel 4:30, é vôm Nabucodonosor a taman émièñ é dzô naa : « Ye se Babilonia N’nen mamièñ me va long akal nda-ndjié, ngalan é ngu’u dzam ése akal é duma dzam ? »