Biyalan bia daghe Kalare akal ésulan éning moan Kristen ye ésèñ minkanghle

4-10 YE NGOAN ÔSUA

AKUM YA KALARE NZAME | LÉVITIQUE 18-19

« A baghle abo dulu é ne nfuban »

w19.06 28 étun 1

Mbemba achèñ da kame bia asu melam Satan

Éyong a mbe é tu mbimbia mimboan ye meyong me mbe bo mefeng, Jehôva a nga bame be Israélitas é dzô be naa : « Mina yiène ki bo mam ane é bôr be too é si Canaan é vôm ma ke mina. [. . .] Si té é ne mvîn, éde ma ye be ve akira akal bikop bieba. » Ébe n’fufup Nzame ya Israël, aval be Cananéen nge ki Cananeos be mbe béé ning, é mbe édedaa angônô, dzam té, éde é nga ve naa é si deba é bo mvîn.​—Lév. 18:3, 25.

w17.02 20 étun 13

Jehôva a lere ayong dèñ zen

¹³ Za nkane é ne ézang besôsôe bekéza beté ya bedjié be ya meyong mefe, a tobe mebun ya n’yemane moan môt é mbe ve naa be ta’a yen mam ôyap ! Bedjié be ya Canaan ya é bôr beba be mbe béé bo é mam me ne angônô, a ke binong ya bôt be ya nda-bôt dzaa, befam ya befam nge ki binenga ya binenga, bôt ya betsit, a ve boan ane atunegha, a kang biyema ya é mam mevoo. (Lév. 18:6, 21-25) Ya fe naa bedjié be ya Babilonia nge ki Babylone ya Egipto nge ki Égypte béé mbe ki béé kang metsing Jehôva a nga ve Israël nfa nfuban. (Nla. 19:13) Ayong Nzame é mbe yen naa é bôr be nga wulu bo, be mbe béé tele nfuban ya nsisim, nfuban ya ôtemgha ya nfuban ye ô ñuu ôsu. Mam meté me mbe méé lere naa Jehôva ény’a a mbe é lere be zen.

w14 7/1 7 étun 2

É dzam Nzame a ye bo nfa mbimbia be-mam

Za dzam da ye bobane ya é bôr baa kômô ki tsen ya tsini naa ba bo mbimbia be-mam ? Bible a ve bia éyalane té : « Besôsôe be-bôt ba ye tobe a si va, é bôr be ne tetele ébe ba ye tobe été. Édi da daghe mbimbia be-bôt ba ye be vèè a si, bekong bôt ki, ba ye mane dzang. » (Mink. 2:21, 22) Mbimbia be-mam ba ye mane dzang, mvoa éde da ye dzèñ. Ya mbemba tam té, é bôr be ne mewokh ba ye be mane vèè nsem.​—Berom. 6:17, 18 ; 8:21.

Ndzenghane mimbeng mi-mam mi ya nsisim

w06 6/15 22 étun 11

« Ma bira nyeghe Atsing dwiè ! »

¹¹ É dzam bèè déé mbe déé lere naa Nzame a bis be-bo bisèñ bèñ, a mbe Atsing da daghe a ke toa mefes ma lighi éyong bôt ba mane sap. Abeng-si ya Israël, éyong m’béñ bidzi a mbe éé ke sap bidzi afup dèñ, aval atsing Jehôva da dzô de, a nga yiène likh naa mingigèñ mi zu mia toa mefes ya mintem me blé me mbe méé lighi me sap ô mvus. É nga yiène ki mane sap afup dèñ asese, nge ki a mane toa bibuma bi gavillas/raisin nge be olivos nge ki olive be mbe béé lighi. Mintem mi blé mi mbe mi vuène, béé nga yiène ki bulane ô mvus naa ba ke mi toa, mboane té ô mbe wéé lere ényeghe Jehôva a bele akal mingigèñ, é bôr ba so mesi mefe, boan beñung ya akal minkus. É ne été naa a ke ba toa mefes me mbe béé lighi, é mbe ésèñ akal é bôr ba yiène bo dzam té, ve, dzam té é nga likh be naa be ta’a ke ba dzaa bidzi​—Lévitique 19:9, 10 ; Deutéronome 24:19-22 ; Bya 37:25.

11-17 YE NGOAN ÔSUA

AKUM YA KALARE NZAME | LÉVITIQUE 20-21

« Jehôva a tele ayong dèñ afeng »

w04 10/15 11 étun 12

Ye nféfèñ éning​—É ne a kal denan ?

¹² Ve, biaa yiène ki vuène é dzam ézing Jehôva a nga dzô be Israélitas : « Mina yiène baghle metsing mesese ma ve mina ému, naa mi bo ngu’u ye naa mi nyî ye ñong si. » (Deutéronome 11:8) Ba tu si té nten Lévitique 20:22, 24, : « Mina yiène baghle metsing mesese mam, ya minkighane misese miam, ya dzale mio, naa é si mia ke, é si ma kee mina naa mi nyî, naa si té, é ta’a mina mane yô. Éde me va dzô mina naa : ‘Mina, mia ye ñong é si deba, éde ma, ma ye mina kee si té, é si meñang ye wiñ ma chii.’» Éde, naa be ñong é si ngiagh, be nga yiène bele mbemba élat ya Jehôva. É ne, amu Bisraélite be nga bo Jehôva melo, éde a nga likh naa be Babilonios nge ki be Babylonien be wun be alumane ya mane ke bo é si deba.

it-1 1199

Élikh

Akum sese é môr a nga wu a nga likh n’lighe biôm wèñ, nge ki é bôr be ne é yiène dèñ, é biôm bisese be ne ñong ébe mimvemvam miè mi mana wu, é môr bia berane nye nge ki bia sanghle naa a likh bia do. Éfiè Hebreos nge Hébreu ba belane do é ne na·chalʹ (na·chalahʹ). Da yili naa a ñong nge ki a likh élikh nge ki akum ba kelane memvong a memvong, é wôla bobane éyong môt a va likh môt dzôm. (Nla. 26:55 ; Ézéch. 46:18) Biyong bizing be wôla belane éfiè ya·rashʹ naa be kobe adzô « n’lighe biôm môt, » ve ba dang belane éfiè té éyong ba kobe adzô, « a ñong dzôm » daa larane ki éyong be va likh môt dzôm. (Atar. 15:3 ; Lév. 20:24) Ve da yili fe naa « a ñong dzôm ya ngu’u ; a tsirane, » é dzam da lere naa bôt ba yiène bo alumane. (Deut. 2:12 ; 31:3) Bifiè Griego nge ki Grec bia larane élikh bia ke bia yirane éfiè kleʹros, é bele tsin ayilgha naa « a top » ve, é nga ñong ayilgha « ngap » é sughan ki ñong ayilgha « élikh. »​—Mat. 27:35 ; Bisè m. 1:17 ; 26:18.

it-1 317 étun 2

Anon

Niène ndôn mendzim é nga lôt, Noé a nga ve « anon ézing é mbe nfuban » ane metunegha ya fe betsit befe. (Atar. 8:18-20) A té ye éyong té, Nzame a nga likh naa moan môt a koghle anon ane bidzi bièñ, ve béé nga yiène ki dzi mekî. (Atar. 9:1-4 ; a vaghane ye Lév. 7:26 ; 17:13.) Nge anon ézing é mbe nfuban a ne akal naa Jehôva a nga dzô aval ba yiène belane do ane metunegha nfa ye naa a yebe me ; ane nlang Bible wa lere de, édi da daghe bidzi, anon ézing déé mbe ki « mvîn » kaa naa Atsing Moises é sum. (Lév. 11:13-19, 46, 47 ; 20:25 ; Deut. 14:11-20) Bible aa dzô ki é dzôm déé mbe déé ve naa anon ézing é bo « mvîn » nfa ékang. Abuiñ y’été é mbe anon da dzi é biôm bi tèè, nge ki éba ba dzi mimbîm mitsit, ve besese béé mbe ki de. (A daghe ABUBILLA nge ki HUPPE) Ékî té, é nga man éyong nféféñ atsing é nga sum, a ne Nzame a nga ve naa Pierre a wokh do biyeyem été.​—Bisè m. 10:9-15.

Ndzenghane mimbeng mi-mam mi ya nsisim

it-1 563

A baa émièn meveng

Éyong môt a mbe éé wu, Atsing Nzame é mbe déé kili naa moan Israélite a kaa baa émièn meveng ô ñuu. (Lév. 19:28 ; 21:5 ; Deut. 14:1) Amu dzé, amu naa Bisraélite be mbe ayong é ne n’fufup akal Jehôva, be mbe é dzôm dèñ. (Deut. 14:2) Éde be nga yiène tebe ôyap ya ékang bivus benzame. Ya fe naa n’lerane mintèñ ya ésoangha té, déé mbe déé boban éyong môt a kaa baa émièn meveng, dzam té déé mbe ki déé yiène ya ayong déé mbe déé tugha yem é dzam da boban éyong môt a wuang, ya bele mebun me ye awômô bewu. (Dan. 12:13 ; Behéb. 11:19) A too fe naa, a kili Bisraélite naa be ke ba baa bebién meveng, é mbe déé lere be naa, ba yiène bele ngang akal avele Nzame, moan môt.

18-24 YE NGOAN ÔSUA

AKUM YA KALARE NZAME | LÉVITIQUE 22-23

« Metam mefet, ayilgha deba akal dèè »

it-1 826-827

Fet mimfem mi ne kaa levadura nge ki levain

É môs ôsua ye fet mimfem mi ne kaa levadura nge ki levain, a mbe môra ésesang a mbe fe sabbat nge ki sábado. É môs bèè 16 Nisan , be mbe béé ke kee Sacerdote nge ki Prêtre ébang gavilla nge ki orge ba tare sap, mefes me mbe méé dziga bo éwôlô abeng-si Palestina. Kaa naa fet é sum, béé mbe ki dzi mefes mézing ma so nféfèñ n’saban. A bo naa é mbe mbéane, n’yanghan ô dzi, nge ki ane mfem. Sacerdote nge ki Prêtre a mbe éé ve mefes ba tare sap asu Jehôva, éé soghle ébang mefes, nté be mbe béé ve n’nôm ntôma ane ofrenda quemada nge ki holocauste ô too kaa ékop, ô bele fe mbu mboo béé ve wô ya bivevee mefes, béé miè ôyôm mboan ayô. (Lév. 23:6-14) Atsing ézing déé nga dzô ki naa ba yiène dzighe mefes ye harina nge ki farine, altar nge ki autel ayôp, ane be sacerdote nge ki prêtre be nga sughlane bele fulu naa ba bo do melu ôsu. Déé mbe ki fave bivevee be sacerdote nge ki prêtre be nga bo béé ve a bôr été, nge ki akal ayong ngura, kada nda bôt ya fe é môr sese a mbe bele biôm ya abeng-si ye Israël a mbe éé so metunegha ba ve akal n’vaane akiba nté fet té da bobane.​—Akô. 23:19 ; Deut. 26:1, 2 ; a daghe PRIMICIAS nge ki PREMIERS FRUITS.

Ayilgha dèñ. Ndziane nfem ô ne kaa levadura nge ki levain tam té ye mbu, é mbe déé wulu nsama ya melepgha Jehôva a nga kee Moises bia lang nten Akôre 12:14-20, me bele fe atsing di, éfus 19 : « Tang melu zangbwa, baa ye ki kuane nfem ô bele levadura nge ki levain menda menan été. » Nten Deutéronome 16:3 minfem mi ne kaa levadura ba luè fe naa « nfem éngôngol, » mimbu misese mi mbe mi simane be Judíos nge ki Bejuif aval be nga kôre avôô abeng-si ya Egipto, (déé dzi ki be likh tam naa harina nge ki farine be nga mane fuk a vus [Akô. 12:34]), Aval Jehôva a nga dzô de, « naa ô simane é môs ô nga kôre Egipto melu mesese me ye éning dwiè. » Akal naa be nga ye simane fili ayong deba é mbe déé buane do, ya yem naa Jehôva ény’a mbe nkôre wôba, be Bisraélite be nga ye dzemle fet dzèè ye mefet be nga yiène bele kada mbu ya ôsimane wa yiène.​—Deut. 16:16.

it-2 598 étun 2

Pentecostés nge ki Pentecôte

Béé mbe ki béé ve mefes me blé nge ki trigo ba tare sap ane be mbe béé ve mefes me orge nge ki cebada. Deux dixièmes d’épha de farine nge ki dos décimas de efá de flor de harina a mbe (4.4 L) ya levain nge ki levadura naa be yam minfem mibèñ. « Be nga yiène ka mio menda meba », dzam té da yili naa minfem mité mi nga yiène fônan émi be mbe béé yam akal nda, se ki minfem be mbe béé yam akal metam n’fufup. (Lév. 23:17) Ya minfem mité, be mbe béé ve holocauste nge ki ofrenda quemada, atunegha akal nsem ya bitong mintôma mibèñ ane atunegha akal communion. Prêtre nge ki sacerdote a mbe é soghle minfem, ya bitong mintôma asu Jehôva, é furu émo mèñ asi ya bifus bitong mintôma asi. Éde a nga soghle bio ôsu ya a mvus, é dzam déé mbe déé yili naa a lere bio asu Jehôva, niène a mane ve mimfem ya bitong mintôma, bii ntoo akal prêtre nge ki sacerdote, a mbe é dzi bio ane atunegha akal comunión.​—Lév. 23:18-20.

w14 5/15 29 étun 11

Ye wa wulu nsama mboo ya Ékôan Jehôva ?

¹¹ Ékôan Jehôva da bira bia bis, éde ba simane bia éyong sese naa bi béé melepgha Paul nge ki Pablo ma dzô naa : « Éde, bi tughane daghe bevoo ya éba bevoo, nfa a vehane ngu’u ébe ényeghe, ya ébe mbemba mimboan. Kaa dzogho bikôan biè aval bôr b’ézing be mbele de fulu, fave naa bi lepghane bevoo ya éba bevoo, a dang-dang akal bi nga yen-hang é môs ô nen ô nga yir-hang bebéñ. » (Behéb. 10:24, 25) Mefet me ya mbu, ya bura bisesang bife bi mbe bi tsinan ékang, bi nga bo bi ve Bisraélite ngu’u nfa ya nsisim. Ya fe naa mam ane mefet bibem be mbe béé dzemle melu Néhémie nge ki Nehemías me mbe édedaa mevakh. (Akô. 23:15, 16 ; Néh. 8:9-18) Bisulan, ya bura bisesang, bia fe bia ve mevakh ému. Bia yiène dzeng naa bi tugha buane mintaane mi-mam mité, akal é mvoa ya nsisim dèè ya akal mevakh mèè.​—Tite 2:2.

Ndzenghane mimbeng mi-mam mi ya nsisim

w19.02 3 étun 3

Baghlane é sôsôe denan !

³ É kristen a ne sôsôe, a lere naa a dzing ya n’nem ôse melepgha Jehôva a ve nye, édzing té da tsini nye naa a bo é dzam sese da ve nye n’nem mbeng. N’tamane fas ayilgha ôsua éfiè « sôsôe » é bele a Bible été, é ne yili naa : é dzam é ne ndzalane nge ki kaa ékop. Éfônane, atsing déé mbe déé sili Bisraélite naa be ve Jehôva metunegha betsit be ne kaa bikop. (Lév. 22:21, 22) Ayong Nzame déé nga yiène ki ve Jehôva metunegha betsit be mbe be bele abo daa, alô daa nge ki dzis daa, nge ki faa naa ba kôane. É mbe édedaa éban ébe Jehôva naa be ve nye é tsit é ne ngura, é too kaa ékop. (Mal. 1:6-9) Bi ne yen amu dzé a mbe é yen fulu té édedaa éban. É ne été naa, éyong bia sôm dzôm a ne bo abakh nge ki évol, biaa kômô ki naa dzam ézing été é makh, nge ki naa é bo abé, bia yi naa dzôm té é bo ngura, kaa ékop. Aval dèè fe, Jehôva a kômô naa édzing ya é sôsôe bi bele ya nye é bo kaa ékop.

25-31 YE NGOAN ÔSUA

AKUM YA KALARE NZAME | LÉVITIQUE 24-25

« Mbu mvom ya é fili da zu »

it-1 871

Fili

É Nzame a ve fili. Jehôva a ne é Nzame a ve fili. A nga kôre ayong Israël é mbe minkôm abeng-si ye Egipto. A nga kiagh be Israélitas naa nté sese ba ye nye bo mewokh, baa ye ki tobe agèñ. (Deut. 15:4, 5) David a nga dzô naa « baa ye ki bele » nge ki naa ba ye tobe fili ya dzam sese é ne be kele min’nem ôyôp menda meba abeng-si ya Jérusalem. (Bya 122:6, 7) Atsing é mbe déé dzô naa, nge môr a bo agèñ, a yiène kuane émièn ane nkôm, naa a dzale mekômgha mèñ ya é nda môr dzèñ. Ve, Atsing déé mbe déé ve naa, moan Hebreo nge ki Hébreu a mbe tobe fili niène a nga sèñ mimbu zangbwa ane nkôm. (Akô. 21:2) Mbu mvom (niène mimbu 50 mi nga kuiñ), be mbe béé bôm mbu mvom si ése ngura akal é bôr besese be mbe be too été. Be Hebreo besese be mbe minkôm be nga bo fili, éde kada môt a mbe é bulane naa ke bera ñong élikh dèñ.​—Lév. 25:10-19.

it-1 1200 étun 2

Élikh

Akal éfus si é mbe déé likh môr ye nda bôt dzaa tang memvong a memvong, béé mbe ki de kuane mbembèè. Éde, éyong be mbe béé dzô naa ba kuane éfus si, é dzôm be mbe béé kuane a mbe é biôm bi mbe m’béhane éfus si té, be mbe béé kikh tang ya éfus si té ya abim mimbu é nga ye lôt yakekuiñ mbu mvom, é tam môr asese a mbe é bera ñong éfus si dèñ nge éé dzi ki de bera kus avôô. (Lév. 25:13, 15, 23, 24) Atsing té, é mbe déé daghe menda me mbe bekisôan be ne kaa nkaalé, be mbe béé ñong ane é dzôm é ne afup é ne kaa bilé. Édi da daghe menda me mbe bekisôan be bele minkaalé, be mbe bera sôm nda té niène mbu mbo ô nga lôt a téé ye éyong be nga kuane do, nge mbu té ô nga lôt kaa naa é môr a ne do a bera de kus, é môr a nga kus do a mbe likh ya do mbèmbèè. Édi da daghe menda me mbe bekisôan be Levitas nge ki Belévite, é môr a nga kuane nda té a mbe de bera kus mbèmbèè, amu naa be Levitas béé mbe ki be bele éfus si ane élikh.​—Lév. 25:29-34.

it-2 122-123

Mbu mvom

Éyong be mbe béé kang atsing da daghe mbu mvom, be Israélitas béé mbe ki béé tobe éngôngol ane bi tèè de abuiñ mesi ému, é vôm bi ne yen minsama mibèñ, é bôr be ne édedaa minkukum ya éba be ne édedaa agèñ. Éde, abuane kada môt a mbe éé ñong n’taane té été, ô mbe wéé ve ayong ngu’u, amu naa môr ézing é mbe ki éngôngol, ye ôkukut akal éé bele ki mono, môr asese a mbe ve bivevee, ye bo é dzam é ne éban akal ayong. Ngalane aval Jehôva a mbe ve naa bidzi bi vem, ya melepgha a mbe é ve bo, nté sese ayong Israël éé mbe déé bo nye mewokh be mbe béé buane é zen a mbe é lere bo, ya akum déé mbe déé so ya é zen a lere be.​—Esaïe 33:22.

Ndzenghane mimbeng mi-mam mi ya nsisim

w09 9/1 22 étun 4

Éyong be va bo mina abé

Nge moan Israélita a mbe é yirane ya é môr mboo, éyong té a tup nye dzis, atsing é mbe déé ve akira da yiène, éde, é môr be nga bo abé nge ki môr ya nda bôr dzèñ, é nga yiène ki kun émièn. Atsing é mbe déé dzô naa môr té a yiène ke yen​—é bôr be nga tele akal té​—da yili naa bekikh minsang. A yem naa é môr a bo é môr mboo abé, nge ki naa, môr té ane nget, be mbe béé bo nye aval a nga bo é môr mboo, dzam té é mbe déé ve naa bôt be ta’a de bera bo, ve, déé mbe ki déé sughu vèè.

1-7 YE NGOAN BÈÈ

AKUM YA KALARE NZAME | LÉVITIQUE 26-27

« Aval bi ne bele biborane Jehôva »

w08 4/15 4 étun 8

N’tepghane « é mam me ne kaa éban »

⁸ Aval avé « akum » é ne venghane é Nzame wèè ? N’tamane simane akok ézing afup Israël, be mbe belane de naa ba long nda nge ki nfin. Ve nge be nga tele de ane « nkum ô ne n’fufup » nge ki ane « éyema ba yen » é mbe venghane é dzôm da kol ôba akal ayong Jehôva. (Lév. 26:1) Ya sôsôe té, mono me ne éban. Naa bi dzale mekômgha mèè me ne nfi, é ne éban naa bi bele mono, bi ne fe belane mio naa bi bo ésèñ Jehôva. (Eccl. 7:12 ; Luc 16:9) Ve, nge bi tele mono ôsu évang ésèñ moan Kristen dèè, mono mia ye venghane é nzame wèè. (A lang 1 Timothée 6:9, 10.) Émo di été, é vôm n’dzenghane akum ô tele ôsu, bia yiène yem ngu’u naa bi bele ôsiman wa yiène nfa mono.​—1 Tim. 6:17-19.

it-1 223 étun 3

Ngang

Akal aval Jehôva a nga belane nye ye ñong nye, Moises a nga bele môra ngang (nkobe hébreux, moh·raʼʹ) asu ayông Nzame. (Deut. 34:10, 12 ; Akô. 19:9) É bôr be y’ayong be mbe be bele mebun, be mbe be bele é wong da yiène asu édjié Moises. Be nga yem naa Jehôva ény’a mbe é kobe ngalane Moises. Be Israélitas be mbe fe be bele ngang akal n’fufup vôm Jehôva. (Lév. 19:30 ; 26:2) Dzam té é nga yili naa be nga yiène lere ngang asu n’fufup vôm, béé ve Jehôva ékang aval a sili be de, ya bele abo dulu da wulu nsama ya metsing méñ.

w91 3/1 17 étun 10

Lighane naa « é mvoa Nzame » é kame min’nem mienan

¹⁰ Jehôva a nga dzô ayong naa : « Nge mine tsine ôsu naa mina bèè melepgha mam ye metsing mam, éde, bebela a ne naa, ma ye mina kee nveng é tam da yiène, é si denan da ye kulu bidzi, bilé bi ye mefup bia ye ve bibuma. Éde ma ye ve mvoa é si denan ; bebela naa mina ye ke ôyô kaa naa môr a ve naa mine ko-wong. Ma ye ve naa é tsit y’afan é ne éko-wong é dzang, zokh-ôkeng da daa ye ki so é si denan. Bebela ma ye wulu ézizang denan, éde ma ye lere naa me ne é Nzame wônan, mia ki, mia ye lere naa mi ne ayong dam. » (Lévitique 26:3, 4, 6, 12) Ayong Israël é mbe ning mvoa amu naa béé mbe ki béé ko wong akal bezizing beba, be mbe fe be bele akum ye mbemba élat ya Jehôva. Ve, naa be buane mam mese meté, be nga yiène baghle metsing Jehôva.​—Bya 119:165.

Ndzenghane mimbeng mi-mam mi ya nsisim

it-2 617

Bura b’akôan

É dzam da biane é bôr ba likh Atsing Nzame. Nzame a nga bame be Israélitas naa nge be lume élar déñ mvus, a ye lôm akôan ézizang deba.’ (Lév. 26:14-16, 23-25 ; Deut. 28:15, 21, 22) A Bible ngura été, mvoa ya nsôn nge ki a nsisim é larane biborane Nzame (Deut. 7:12, 15 ; Bya 103:1-3 ; Mink. 3:1, 2, 7, 8 ; 4:21, 22 ; Mel. 21:1-4), ôkôan wa wa larane nsem ya bikop. (Akô. 15:26 ; Deut. 28:58-61 ; Esaïe 53:4, 5 ; Mat. 9:2-6, 12 ; Jean 5:14) Édeng, é ne été naa Jehôva a nga ve bôr akira ye akôan, étéñ bién bôr beté be nga bo abé, ane éyong a nga ve Miriam, Uzza ya Gehazi ôkôan nzame (Nla. 12:10 ; 2 Mila. 26:16-21 ; 2 Bed. 5:25-27), ve, bia yen naa metam mézing, akôan ye bura b’akôan mefe me mbe biane bôr, nge ki meyong me mbe méé so étam nge ki akal nsem be nga bo. Bôr beté be nga wun é dzam be nga sap ; meñuu meba me nga dzukh akal mbia abo dulu deba. (Begal. 6:7, 8) Édi da daghe é bôr be mbe béé bo nsem ô ne angônô, ntôl Paul a nga dzô naa Nzame « a nga likh be é mvin deba été, naa ôsoan ô biane meñuu meba, [. . .] naa be ñong ôba wa yiène mbia abo dulu deba. »​—Bero. 1:24-27.

8-14 YE NGOAN BÈÈ

AKUM YA KALARE NZAME | NLANG 1-2

« Jehôva a kôm ayong déñ »

w94 12/1 9 étun 4

Étéñ ékang Jehôva é bele éning dzèè été

⁴ Bibem be Israélitas bi mbe bi yene yè éyang été ? A mbe môra nsama bibem bi too mbemba ntaane, ngeng ézing, be mbe lang bôr a lôre bizukh bilal be too ntaane kada angôs é bele memvong melal, ôkuiñ, a nkèñ, nfa est nge ki este ye ouest. Éyong bia tugha daghe, bi mbe yen nsama ôfe ô nga tele bibem bieba ézizang camp nge ki campamento. Boan mengôs bibem binii bité, a mbe menda-me-bôr be ye ayong Lévi. Ézizang camp, bebéñ nkaale ô mbe mboane ya mebong bitô, ébem éé nga fônane ki ébem éfe, é mbe é tele vôm té. A mbe « ébem atubane, » nge ki tabernacle, e Bisraélite be mbe « akeng » be nga long de aval Jehôva a nga lere be.​—Nlang 1:52, 53 ; 2:3, 10, 17, 18, 25 ; Akôre 35:10.

it-1 397 étun 4

Camp nge ki campamento

É camp be Israélitas a mbe édedaa n’nen. Nsama té ô mbe ô bele bôr tang 603.550, a lang été, binenga, boan, min’nôm ya mimbobokh. Belévite be mbe 22,000, ye « môra nsama bôr » beyeng​—ngeng ézing nsama té, ô mbe lôr bôr tang 3.000.000. (Akô. 12:38, 44 ; Nla. 3:21-34, 39) Béé mbe ki tugha yem ntéñ camp ; ve, bia bunu naa ntéñ camp ô mbe wéé tsen. Éyong be nga long camp té mefup Moab, asu Jerico, a mbe aval nlang wa lere de, a té ye « Bet-Yeshimoth yakekuiñ Abel-Shittim. »​—Nla. 33:49.

Ndzenghane mimbeng mi-mam mi ya nsisim

it-2 764

Nlanghan bôt

Nlanghan bôt ô mbe wéé boban ngalane éyôla, éndan bemvam, ayong ye nda bôt. É mbe ki fave zeze nlanghan bôr. Minlanghan mi-bôr ayong été Bible a kobe mio, mi mbe mi daghe abuiñ mam, ane a kikh metang ba yiène yaane, a top é bôr ba ye bo bizima, nge ki (akal Belévite be mbe metam meté) bisèñ be mbe bé ke bo n’fufup vôm.

15-21 YE NGOAN BÈÈ

AKUM YA KALARE NZAME | NLANG 3-4

« Ésèñ Belévite nge ki be Levitas »

it-2 683 étun 3

Beprêtre nge ki sacerdotes

Atsing y’élat asi. A too naa be Israelites be mbe minkôm abeng-si y’ Égypte, Jehôva a nga fubu akal déñ mintôô befam mise mi ya Israël éyong a nga mane wiñ mintôô befam bese be y’abeng-si ya Égypte ngalane ébubua awôm. (Akô. 12:29 ; Nla. 3:13) Éde, mintôô mité mi mbe akal déñ, ye naa be nga yiène belane be fave akal ngura aval ésèñ da larane nye. Jehôva a mbe ke mintôô befam mise mité bisèñ bia daghe beprêtre ye baghle n’fufup vôm wèñ. Ve, é nga yiène akal n’kôman wéñ naa a top befam be ye ayong Lévi ésèñ té. Akalgha té, éde a nga ve naa a yebe naa ayong israël é tsen befam be y’ayong Lévi, ye mintôô befam be ye meyong 12 mevoo (be nga lang memvong Éphraim ye manasé é boan Joseph ane meyong mebèñ). Nlanghan bôr ézing ô nga lere naa mintôô mi fam mi mbe ki Belévite be mbe be bele ngoan daa, nge ki a dang nomo té, be mbe béé lôr befam be ne be Levite tang 273. Éde, akal nsama boan befam 273 ô nga dang, Nzame a nga sili naa be yaane be cicle betan ($11), be nga ke Aaron ya bendôma béñ tang té. (Nla. 3:11-16, 40-51) Kaa naa dzam té é bo, abong té Jehôva a teleyang befam be y’é nda bôr Aaron y’éba be y’ayong Lévi afeng naa be bo beprêtre be y’ayong Israël.​—Nla. 1:1 ; 3:6-10.

it-2 241

Belévite

Ésèñ deba. Belévite be mbe menda bôr melal ba so é mvong Lévi ; Gershon (Gershom), Kohath, ya Merari. (Atar. 46:11 ; 1 Mila. 6:1, 16) Éyang été, be nga lere kada nda-bôr é vôm a yiène tele ébem déñ. Be Kohathite y’é nda-bôr Aaron be nga tele bibem bieba a tabernacle ôsu nfa est. Be Kohathites bevoo be nga yiène tobe a nkèñ, Be Gershonites nfa ouest, be Mérarite ki, ba be nga yiène long bibem bieba nfa ôkuiñ. (Nla. 3:23, 29, 35, 38) Belévite ébe be nga yiène tele, a tsii, ye a baghe tabernacle. Éyong é tam be nga yiène kôre vôm té é mbe déé kuiñ, Aaron ya bendôma béñ be nga yiène tsii é cortina a mbe é kane N’fufup vôm ye éwi wa dang N’fufup, ye buru arche du témoignage, be autel y’é biôm bise bivoo be mbe béé belane bio a tabernacle été, bi mbe n’fufup. Be Kohathites ébe be mbe béé baghe biôm bité. Be Gershonites be mbe béé baghe nfingha ô ne ôkekep, biburgha, bevoile, be tenture akal nseng, ye minkoo (minkoo tabernacle émién), be Mérarite baa be mbe bé baghe, be cadre, minkum, be socle mortaisé, be piquet ye minkoo (minkoo mi mbe mii kighane tabernacle).​—Nla. 1:50, 51 ; 3:25, 26, 30, 31, 36, 37 ; 4:4-33 ; 7:5-9.

it-2 241

Belévite

Metam Moises, a mbe éyong moan Lévite a nga kuiñ mimbu 30, éde a mbe dzale bisèñ bise bia daghe nye, éfônan, bisèñ bia daghe a baghe tabernacle ye é biôm bise bièñ éyong be mbe béé kôre vôm. (Nla. 4:46-49) A mbe bo ésèñ éyong a kuiñ mimbu 25, ve, se ki ésèñ é ne nzukh, ane a baghe tabernacle (Nla. 8:24) Metam kéza David, be nga saghe mimbu mité yakekuiñ mimbu 20. Akalgha David a nga ve éé mbe naa baa ye ki fe bera lerane tabernacle (be nga ye nye tsen ya templo nge ki temple). Ésèñ té é nga ye sim niène môr a kuiñ mimbu 50. (Nla. 8:25, 26 ; 1 Mila. 23:24-26 ; a daghe MIMBU.) Belévite be nga yiène tugha yem Atsing, amu be nga ye de bira lang a bôr été, ye yeghle de ayong.​—1 Mila. 15:27 ; 2 Mila. 5:12 ; 17:7-9 ; Néhémie 8:7-9.

Ndzenghane mimbeng mi-mam mi ya nsisim

w06 8/1 23 étun 13

Boghe akeng​—Ko Nzame wong !

¹³ Akal Jehôva a nga vole nye, dzam té é nga ve naa é wong ye mebun David a mbe éé wôrane akal déñ, me vem. (Bya 31:22-24) Ve, tang biyong bilal, David é dzi ki ko Nzame wong, dzam té é nga so nye abuiñ minzukh. Éyong ôsua, a mbe éyong a nga kikh naa ba baghe arche ya élat Jehôva ékaleyas ayô, naa ba ke nye a Jérusalem, a too naa Belévite, ébe be nga yiène nye baghe bituu ayô, aval Atsing Nzame é nga dzô de. Naa arche a ta’a ku, Uzza, é môr a mbe éé dure ékaleyas, a nga biñ de. Jehôva a nga ve naa a wu éto té ébiéñ, akal mboane té ô mbe « mboane abiane. » É ne été, Uzza a nga bo mbia nsem, ve, David ény’a mba bidzô, amu éé dzi ki kang Atsing Nzame, éde mbimbia dzam té a nga boban. A ko Nzame wong, é nga yili naa a bo mam aval a sili de.​—2 Samuel 6:2-9 ; Nlang 4:15 ; 7:9.

22-28 YE NGOAN BÈÈ

AKUM YA KALARE NZAME | NLANG 5-6

« Aval avé bi ne vu Benaziréen nge ki Nazareos ? »

it-2 477

Benaziréen

É bôr be nga bo ngiagh Benaziréen nge ki be Nazareos, be nga yiène kang metsing melal : (1) Béé nga yiène ki ñu meyokh ma ve fuène, kaa ki dzi mendzang bibuma bia kuiñ afup vino, a bo naa bi ne ékekes, évele nge ki nkôt. Béé mbe ki ñu mendzim ya bibuma bité, a bo naa a ne vino, nge ki vinaigre. (2) Béé mbe ki kikh ésii deba. (3) Béé mbe ki name mbim, amben a ne môr y’é nda-bôr déñ​—Ésaa, nyè, moanyang, nge ki kal.​—Nla. 6:1-7.

Mingura meval minkighane. É môr a nga ñong ngura aval nkighane té, a nga yiène « ning ane naziréen [a ne é môr beva top, a ne n’telane afeng] akal Jehôva , kaa ki dzeng ôlughu wa so ébe bôt, éé kili émién biôm aval daa yiène ki. Atsing é mbe déé dzô naa, « melu mese é naziréen wéñ, a ne n’fufup akal Jehôva. »​—Nla. 6:2, 8 ; a vaghane ye nten Atar. 49:26, ftn.

É mam be mbe béé sili naa Benaziréen nge ki Nazareos be bo, me mbe me bele ngura aval ayilgha, ye mura éban ékang Jehôva été. Aval prêtre n’nen éé mbe ki name mbim, a bo naa a ne môr y’é nda bôr dzèñ, akal n’fufup ésèñ déñ, benaziréen be nga yiène fe bo aval daa. Akal é bura meyem me mbe méé larane é sèñ be mbe béé bo, prêtre n’nen ye é boan beprêtre bevoo, béé nga yiène ki ñu vino nge ki meyokh ma fuène, éyong be nga bo bé dzale n’fufup ésèñ asu Jehôva.​—Lév. 10:8-11 ; 21:10, 11.

Ya fe naa, Naziréen nge ki Nazareo (nkobe Hébreu, nazir) « a nga yiène lere naa a ne n’fufup, éé likh naa ésii déñ é bira vem. » Ndem té, é nga likh naa bôr be yen n’fufup Naziréen wéñ. (Nla. 6:5) Be mbe bé belane éfiè Hebreu nazir éyong be mbe bé kobe adzô bilé bi vino, béé mbe ki bé kikh ayô metam mimbu Sabbat ye mimbu mvom. (Lév. 25:5, 11) É ne fe mbeng naa bi baghle naa éngông kông é mbe é beme é turban nge ki turbano é prêtre n’nen, é mbe dé bele bifiè bi : « N’fufup ô ne akal Jehôva, » be nga sughlane de luè naa : « n’fufup ndem n’tobane [nkobe Hébreu, nezer, é bele tsin daa ye éfiè nazir]. » (Akô. 39:30, 31) Aval daa fe, n’tôm nge ki couronne bekéza Jehôva a nga top ayong Israël été, a mbe fe éyôla naa nezer. (2 Sam. 1:10 ; 2 Bed. 11:12 ; a daghe COURONNE ; N’TOBANE.) Ntôl a nga dzô naa, be nga likh naa binenga be bele ayap ésii, amu da ve nkane ézang éto deba y’édi befam. Dzam té déé mbe déé ve naa be simane naa béé mbe ki aval daa ye befam ; A nga yiène simane étéñ déñ ye kang étéñ Nzame a nga ke nye nkômane wéñ été. Éde, metsing ane​—be ta’a keng ésii (é dzam é mbe éyaghane akal fam), ya ki meyokh, ye baghle é ñuu dzéñ nfuban nfa é dzam ése é ne nye ve mvin​—déé mbe déé lere benaziréen naa, a bo mewokh asu é mam mese Jehôva a nga sili be, éé mbe édedaa éban.​—1 Becor. 11:2-16 ; a daghe ÉSII ; ZENG ; A BURU NLÔ ; FAM NGE MINENGA.

Ndzenghane mimbeng mi-mam mi ya nsisim

w05 1/15 30 étun 2

Minsili belang

Samson, a mbe ngura aval naziréen. Kaa naa Samson a byale, Jehôva a nga dzô nyè ngalane angele naa : « Daghe ! wa ye ñong abum, bebela naa wa ye byèñ moan fam, waa yiène ki nye keng ésii, akal moan a ye bo é naziréen nge ki nazareo Nzame niène a ye byale ; éde a ye bo é môr a ye kôre Israël é mo be filisteos été. » (Bekôre 13:5) Samson éé dzi ki top naa a bo naziréen. A nga bo naziréen amu n’tobane Nzame, éde a nga ye bo naziréen nge ki nazareo yakekuiñ awu. Éki da dzô naa, naziréen a yiène ki name mbim, dé mbe ki déé daghe nye. Nge a nga sia name mbim môr, a mbe bo yè naa a bera sum é naziréen wéñ a too naa a nga sum de kaa naa a byale ? Bebela a ne naa, é dzam be mbe béé sili be naziréen be nga ye de bo yakekuiñ awu déé mbe déé selane nfa abuiñ mam, y’é naziréen môr émién a mbe éé top naa a bo.