Biyalane bia daghe kalare akal ésulan éning moan kristen ye ésèñ minkanghle

4-10 YE NGOAN ZANGBWA

AKUM YA KALARE NZAME | 2 SAMUEL 18-19

« Barzillaï, éfônane ye é môt a mbe é yem menié mèñ »

w07 7/15 14 ¶5

Barzillaï, é môt a mbe é yem menié mèñ

Kaa bisô, David a mbe é dzing avole Barzillaï a nga ve ñe. Aval bia yen de, kéza éé nga kômô ki bo va ve biôm akal mbeng be nga bo ñe. Amu Barzillaï a mbe édedèè kuma, éé mbe ki é yi avol. A ne bo naa, David a nga kômô naa n’nôm môt té ô zu ñe tobe nfeng akal é mbemba mefulu a mbe a bele. A bele ayem édjié kéza asi, é mbe môra duma ya mimbeng misese mia wulu nsama ya ayem té.

w07 7/15 14 ¶7

Barzillaï, é môt môt a mbe é yem menié mèñ

Dzam daa ye é mam me nga ve naa Barzillaï a tep ayem kéza a nga ve ñe, é mbe amu abong té a ntoo édedèè n’nôm. Tam ézing a nga tem fe naa, aa ye ki fe ning ayap (Bya 90:10) A nga bo dzam asese naa, a sukh David asi, ve, a mbe é yem naa éé se ki fe étong. Barzillaï éé dzi ki likh naa, nkômane ya bele duma ya môra éto é ve ñe naa a taa yem menié mèñ aval ane Absalón a nga bo de.—Minkana 11:2.

w07 7/15 15 ¶1-2

Barzillaï, é môt a mbe é yem menié mèñ

Éfônane Barzillaï da tugha lere amu dzé é ne éban naa, bi tugha yem takh mam. Éde, biaa yiène ki tep meyem ba ve bia ékôan été, nge ki a bo kaa sèñ ngu’u naa bi bo do, amu naa bia wôrane naa bii se ki de bo, nge ki naa bia kômô tobe fili. Nzame a ne bia vole naa bi dzale meyem meté nge bi dzaa ñe é ngu’u dzèñ ya n’yeman wèñ.—Bephilippien 4:13 ; Jacques 4:17 ; 1 Pierre 4:11.

Nfa mboo, bia yiène yem menié mèè. Éfônan, é ne bo naa moan kristen a bele abuiñ ésèñ ya bo nfa ye a nsisim. A tugha yem naa nge a bera yebe meyem mefe, dzam té da ye ve naa a biane meyem mevoo a bele ma tsinane Bible ane a belane é nda bôt dzèñ. Tam té, kaa ye lere naa a yem menié mèñ ya naa a yem takh mam nge a tebe naa a dzale meyem meté ?—Bephilippien 4:5 ; 1 Timothée 5:8.

Mimbeng mi-mam mi ya nsisim

w20.04 30 ¶19

« Marghe mbîî yakekuiñ amangha »

¹⁹ Nge bi tèè naa bii se ki bo mam m’ézing, ya naa, bôt baa wokh ki biè, nlang Mefibóset nge ki Mefibosheth ô ne bia ve ngu’u. (2 Sam. 4:4) A mbe a bele éyem ya fe naa kéza David a nga dzime ñe kikh nsang. Mefibóset éé dzi ki dzeng mintiè mité. Ve, dzam té déé dzi ki ñe likh naa a bele mbimbia mesiman ; ndaane de, a mbe é dzing é mbemba be-mam me mbe mé boban éning dèñ, amu naa a nga yem é fulu añep David a nga lere ñe metam ô mvus. (2 Sam. 9:6-10) Éde é nga ve naa, éyong David a nga dzim ñe kikh nsang, a nga dzeng naa a tugha wokh é mam mesese me mbe mé tsinan adzô té. Éé dzi ki likh naa évus David a nga bo, é ve ñe zing a n’nem. Ya fe naa, éé dzi ki ve Jehôva bidzô akal é dzam David a nga bo ñe. A nga bembe ébe é dzam a mbe bo naa a sukh é kéza Nzame a nga top (2 Sam. 16:1-4 ; 19:24-30) Nge Jehôva a nga kômô naa nlang Mefibóset ô tobe ntsilan a Bible été, a ne amu naa a nga kômô naa bi ñong ayeghle été.—Bero. 15:4.

11-17 YE NGOAN ZANGBWA

AKUM YA KALARE NZAME| 2 SAMUEL 20-21

« Jehôva a ne é Nzame a ne sôsôe »

it-1 932 ¶1

Gabaón nge ki Guibéôn

Beguibéonite nge ki Gabaonitas be nga tsini naa ba ning abuiñ mintet mimbu ôsu, afang bo naa kéza Saul nge ki Saül a nga dzeng naa a mane be wiñ. Ve, Beguibéonite nge ki Gabaonitas be nga yane ya ôdzibi naa, Jehôva a kulane mboane ô mbe ékoat-koat be nga bo be. Dzam té éde Jehôva a nga bo ngalane é môra zèñ é nga bem tang mimbu milal édjié David asi. Niène David a nga yaghlane Jehôva ya yem naa ntiè té ô bem ô tsii ya mekî be nga chi, ane David a nga sili Beguibéonite nge ki Gabaonitas é dzam a nga yiène bo naa a kôm ntiè té. Ane be nga yalane ñe naa éé se ki « dzam mono nge ki kông » amu naa aval atsing da dzô de, béé mbe ki yebe ntang akal é môt a va wiñ môt. (Nla. 35:30, 31) Be nga yebe fe naa, béé mbe ki wiñ môt ézing kaa naa atsing é nga likh do. A ne fave éyong David a nga tsini naa a dzaa bo, éde be nga sili naa be kee bo « é boan » zangbwa Saul nge ki Saül. É dzam da dang likh naa be tsini Saul nge ki Saül ya é nda bôt dzéñ naa be bele mekî ô mo é ne naa, amben Saul nge ki Saül éñe a nga wulu adzô n’wiane bôt té, tam ézing é ne bo naa « é boan » bèñ baa mbe be fe ntiè té été. (2 Sam. 21:1-9) Tam té, boan beté béé dzi ki wu akal minsem béésaa (Deut. 24:16) ve, akal nkighane nsang wôba ô mbe wé daghe atsing da dzô naa, « ba ye tang éning ya éning. »—Deut 19:21.

Mimbeng mi-mam mi ya nsisim

w13 1/15 31 ¶14

Bemvene—‘É bobedzang ba sèñ akal mevakh mèè’

¹⁴ Amben Satan ya é bôt bèñ ba ke ba bui bia minkoa éning dèè, Bengaa Jehôva ye si se ngura ba tsini naa, ba bo ésèñ minkanghle deba. Abuiñ ye ébe bia, bia tubane bura minzukh. Ve, éyong bia ve mebun mèè ébe Jehôva, bi ne lumane be « Goliat beté » ye wune be. Biyong bizing meluman meté me wôla bia taghe ya ve naa bi sili mo ôsi. Éyong bi tele aval bitèñ bité, da ve naa bi bo atakh ya naa, bitsible bi mbe dang melu ô mvus, bi nga vane bia bo ‘ayèñ’. Tam té, avole mvene é ne ve naa bi bera bele mevakh ya bo ayokh. Abuiñ bôt be nga tebe aval étèñ té. Mpwaghe mefan ézing a mbe a bele mimbu 60 a dzô naa : « Tam ézing méé mbe ki mé wôrane naa me ne mvoa, minkanghle mi mbe mi ve ma atakh ô ñuu, éyong mvene a nga yen naa atakh é kua ma ô ngu’u, ane a nga zu me yen. Bi nga bele mbemba minlang mia tsinane Bible. A nga ve ma mbemba melepgha me nga dzale éning dam, ane mam me nga sum naa ma wulu me mbeng. » A bera dzô naa : « Za mbemba fulu naa a nga yen naa me voarang ya dzeng naa a vole ma ! » Dzam té da fôlô bia éyong bia yem naa bemvene ba daghe bia, ya naa ane Abisai nge ki Abishaï a nga bo do akal David, be ne nkoghane naa ba ‘zu bia vole.’

18-24 YE NGOAN ZANGBWA

AKUM YA KALARE NZAME | 2 SAMUEL 22

« Dzaaghe Jehôva avole »

cl 19 ¶11

Ye bi ne faa « yit Nzame bebéñ » ?

¹¹ Môra nkane ô ne ézizang a lang naa Nzame a ne « ndzalane ya ngu’u. » (Esaïe 40:26) Ya lang aval Nzame a nga kôre ayong Israël a mar Rojo nge ki mer Rouge aval a nga baghle bo tam mimbu 40 éyang été. Mi ne yen mang ô kanbaneyang ézizang, ya tam ézing—bôt tang 3 000 000 bé kighane nkôt si—ézizang bôra minfim mendzing mibèñ. (Akôre 14:21 ; 15:8) Mi ne yen aval Nzame a so a kale bo ya kame bo éyang été. Éfônan, aval a nga ve naa mendzim me kuiñ nkoa, bidzi a nga ve bo bi fônane mefes metoo nfum, be mbe béé ke ba toa ôsi metsoo. (Akôre 16:31 ; Nlang 20:11) Jehôva a lere vèè naa, éé bele ki fave ngu’u, ve a belane fe ngu’u té naa a vole be-bo bisèñ bèñ. Ke dzam té da ve bia mebun a yem naa meyaghlane mèè ma bet ébe é Nzame a ne édedèè ngu’u « a ne achèñ ya ngu’u akal dèè, avole é ne ébubu a yen éyong bi ne minzukh été » ?—Bya 46:1.

w10 6/1 26 ¶4-6

« Wa ye bo mam ya sôsôe »

Ntughane fas bifiè David. Nkobe Hébreu nge ki Hebreo, éfié « a bo mam ya sôsôe » é ne fe yili naa, « a lere mbemba fulu » nge ki a lere édzing é ne mban. Ña sôsôe a tsi édzing. Jehôva a bo élat ya édzing ya é bôt be ne sôsôe ya ñe.

Bia yen vèè naa, sôsôe éé se ki fave é dzam ba wôrane ; é mot a ne sôsôe a bo mam, éé se ki é môt a yen mam a mis ve kaa bo dzam. Aval David a nga yen de, Jehôva a bo mam ya sôsôe. Éyong a mbe a tele minzukh été éning dèñ, sôsôe kéza té a nga yen aval Jehôva a nga bo asu dèñ, éé kame ñe ya lere ñe zen ya sôsôe. Akal a mbe é yem mbeng té, David a nga yebe naa fave Jehôva étam « éñe a ne ñe kôre é mo minzizing mièñ. »—2 Samuel 22:1.

Za ayeghle bi ne ñong bifiè David été ? Jehôva aa tsen ki. (Jacques 1:17) A ne sôsôe ya metsin metsing mèñ, a dzale mengiagh mèñ éyong sese. Mevoo me ye été a ne é mam me ne abakh Bya David a nga tsili, méé dzô naa : « Jehôva [. . .] aa ye ki likh é bôt be ne sôsôe ya ñe. »—Bya 37:28.

Mimbeng mi-mam mi ya nsisim

w12 11/15 17 ¶7

Beleghan fulu a ne moan mong

⁷ Asili ñuu Nzame é nga bira name David. Éde a nga yiè Jehôva naa : « Ô ne ében akal akôre dam, asili ñuu duè éde da veme ma. » (2 Sam. 22:36) David a nga lere naa é duma a mbe a bele a Israël, é mbe déé so akal asili ñuu Jehôva—amu Nzame a mbe é sili ñuu ôsi naa a daghe ñe. (Bya 113:5-7) Édi da daghe bia ki ? Ye bi bele akeng ézing, nge ki ayem ézing naa daa so ki « ébe Jehôva » ? (1 Becor. 4:7) É môt a bo mam ane mong a ne« ñamôrô » nfa ye naa a ne édedèè éban é mo Jehôva été. (Luc 9:48, atoan é ne asi.) N’yeneghane meval mevé.

25-31 YE NGOAN ZANGBWA

AKUM YA KALARE NZAME | 2 SAMUEL 23-24

« Ye wa ve atunegha ? »

it-1 146

Arauna

Tam ézing Arauna a mbe é kômô ve éfus-si, biyem ya bilé akal atunegha, ve, David a nga bane naa a yaane ñe. Nlang bia yen nten 2 Samuel 24:24 wa lere naa, David a nga kus éfus-si ya biyem tang be sicle nge siclos 50 ($110). Ve, nten 1 Milang 21:25 wa, wa lere naa, David a nga yaane be sicle nge siclos be kông bebéñ tang 600 ($77,000) akal éfus-si. É môt a nga tsili nten 2 Samuel a kobe fave akal éfus-si be nga long altar nge ki autel ya é biôm be nga belane bio akal atunegha. Da lere naa, a tu fave é biôm David a nga kee akal biôm bité, é môt ña nga tsili 1 Milang ña koghlan é biôm David a nga kus ya é biôm bisese be nga ye belane bio naa ba long temple nge ki templo vôm té melu ôsu. (1 Mila. 22:1-6 ; 2 Mila. 3:1) Akal temple a mbe édedèè n’nen, a ne bo naa, be sicle nge ki siclos be kông 600 ba kobe ba alé, ba daghe é môra éfus-si David a nga kus, ndaane é moan éfus-si a nga ye belane do naa a long autel nge ki altar.

w12 1/15 18 ¶8

Ayaghle bia ñong ‘ébe étôp ya bebela’

⁸ Metam m’ézing Bisraélite nge ki Israelitas be nga ve metunegha amu bebièn ba kômô de bo, be nga bo do amu be nga kômô ve Jehôva akiba, aval ane be nga bo do akal ofrenda quemada nge ki holocauste, amu be nga yi ayebe Nzame. Déé mbe ki be ndzukh naa be top é tsit da yiène akal té. Be mbe mevakh naa ba ve Jehôva é dzam da dang be mbeng. Melu mèè, be-bo biseñ Nzame baa ve ki fe metunegha me ne atsing Moises été, ve, ba ve faa metunegha. Ba belane é tam deba, é ngu’u deba ya é biôm bieba naa ba sèhane Jehôva. Ane Paul nge Pablo a dzô do, ébe metunegha mesese ma ve Nzame n’nem mbeng, bi ne lang été « a kobe a bôt été » é mbemba ngiagh bekristen be bele ya fe avôô ba belane do « naa be bo é bôt bevoo mbeng ya ve bo biôm. » (Behéb. 13:15, 16) É mbemba étèñ ya nsisim Bengaa Jehôva be bele éyong ba ve metunegha, da lere naa ba bira yem mbeng Nzame a nga bo be, ya é biôm bisese a ve bo. Bia yen vèè naa, élat é ne ézizang metunegha be nga ve atsing asi, ya metunegha bekristen ba ve ya bisèñ bi ya nsisim ba bo.

Mimbeng mi-mam mi ya nsisim

w05 5/15 19 ¶6

É mam ma dang éban é kalare 2 Samuel été

23:15-17. David a mbe é bira kang atsing Nzame da daghe éning ya mekî aval é nga ve naa, tam té, a nga tep naa a bo é dzam é nga yene ane a bian atsing té. Bia besese bia yiène lere aval étèñ ya nsisim té akal metsing mesese Nzame.

1-7 YE NGOAN MUOM

AKUM YA KALARE NZAME | 1 BEDJIÉ 1-2

« Ye mina ñong meyeghle ya bikop bienan ? »

it-2 987 ¶4

Salomón

Éyong be nga wokh mezikh me mbe mé so a Guihon, ya é bôt be mbe bé yônane naa : « Kéza Salomón a ninghe, » ane Adoniya nge ki Adonías ya é bôt be nga béé ñe, be nga ko-wong ye tup be too n’zaman. Salomón a nga ve éfônane ye é mvoa da ye tobe édjié dèñ asi éyong a nga tep naa, a ve éto ndjié dèñ mvîn amu a dzeng naa a kun émièn. Nge Adonías éñe a mbe kéza évang Salomón, nge Salomón éé dzi ki tsini naa a ning. Adonías a nga tup naa a ke sobe nfufup vôm, ane Salomón a nga lôm môt naa a ke biñ Adonías ya zu ñe é vôm a mbe. Salomón a nga dzô Adonías naa, a ye tsini naa a ning fave nge baa wokh ki naa a va bo mbia dzam, ane a nga likh naa a ke é nda dzèñ.—1 Bed. 1:41-53.

it-1 49

Adoniya nge ki Adonías

Ve, niène David a nga wu, ane Adoniya a nga ke sili Bat-Seba naa a ke yen Salomón nfa ye naa, a ke ñe Abishag nge ki Abisag, étong minenga Sunamite nge ki Sunamita a mbe éé baghle David, naa a bo é minenga wèñ. Adoniya a nga dzô Bat-Seba naa, « ma me nga yiène ñong éto ndjié, ya naa ayong ése ngura é nga yane naa ma me bo ndjié. » A nga wôrane naa be nga dukh ñe, amben a nga yebe naa é wo Jehôva éwô ô nga wulu mam tam té. (1 Bed. 2:13-21) Amben é dzam a nga sili alé é nga lere naa a nga kômô bele dzam ézing, amu a nga dzimlé éto ndjié, ve dzam té é nga tugha fe lere naa, Adoniya a nga tsine ôsu naa a bele fulu miñamlé a n’nem été, amu aval mam me nga boban melu mvus, é binenga ya biboan kéza a nga likh be nga yiène bo fave akal é môt a nga yiène ñong édjié. (A vaghane ya 2 Sam. 3:7 ; 16:21.) Aval té, éde Salomón a nga ñong é dzam Adoniya a nga sili ñiè, ane a nga dzô naa be ke ñe wiñ. Éde Benaya a nga ke ñe wiñ avôô.—1 Bed. 2:22-25.

Mimbeng mi-mam mi ya nsisim

w05 7/1 30 ¶1

É mam ma dang éban é kalare 1 Bedjié été

2:37, 41-46. Za mbia dzam éyong bia simane naa bi ne dang benié ba ve bia kaa naa mbia dzam a biane bia ! É bôt ba saalé ‘é zen da ke éning’ ba ye tubane minzukh akal mbimbia minkighane mieba.—Matthieu 7:14.

8-14 YE NGOAN MUOM

AKUM YA KALARE NZAME | 1 BEDJIÉ 3-4

« Éban n’yeman ô bele »

w11 12/15 8 ¶4-6

Ye a ne mbemba éfônan akal denan nge ki m’baman ?

⁴ Éyong Salomón a nga sum naa a djié, Nzame a nga a lerbane ñe biyeyem ye sili ñe é dzam a kômô naa a ve ñe. Akal Salomón a mbe é yem naa éé bele ki abuiñ akeng, éde a nga dzaa n’yeman. (A lang 1 Bedjié 3:5-9.) Amu kéza a nga dzaa n’yeman évang akum ya duma, dzam té é nga ve Nzame n’nem mbeng, ane a nga ve ñe se ki fave « akeng ya n’yeman », a nga ve fe ñe môra akum. (1 Bed. 3:10-14) Aval ane Yésu a nga dzô de, Salomón a mbe édedèè n’yeman aval é nga ve naa kéza minenga ya Séba a nga wokh de, ane a nga bo môra ékena naa émièn a zu yen nge é dzam a nga wokh é mbe bebela.—1 Bed. 10:1, 4-9.

⁵ Édi da daghe bia ki, biaa yane ki naa Nzame a ye belan akengha naa a ve bia n’yeman. Amben Salomón émièn a nga dzô naa, « Jehôva éñe a ve n’yeman, » ve a nga tugha lere naa, bia yiène ve mengu’u naa bi bele n’yemane té, éyong a nga tsili naa : « Lighe naa melo muè me tugha bèè n’yeman, naa n’nem wiè ô tugha fas. » Éfiè a ve mengu’u da bera so bifiè bife a nga belane bio nfa n’yeman ane, « a luè, » « a tsini naa bia dzeng, » ye « a dzeng éyong ésese ». (Mink. 2:1-6) Bebela ane naa, a ne é dzam bi ne bele.

⁶ É ne mbeng naa bi sili bia bebién naa, ‘Ye ma fe ma yen n’yeman wa so ébe Nzame ane Salomón a nga yen wo ?’ Akal é ne nzukh ému naa be bele mono, abuiñ bôt ba tele ésèñ ya mono ôsu, ébe éba bevoo dzam té da lereban y’aval besikôlô ba top y’abim tam ba lôt été. Édi da daghe wa ya é nda bôt duè ki ? Ye minkighane mienan mia lere naa mia dzeng ya dzing n’yemane Nzame ? Ye mi ne tsen é mam mia tele ôsu, ya é mam mia kômô bo nfa ye naa mi bele abuiñ n’yeman ? Bebela, a bele n’yemane Nzame ya dzale wô bining bia, da so biboran bia ye tobe mbèmbèè. É môt a nga bo aval dzam té, Salomón a nga ve ñe é ngiagh ñi : « Éyong té wa ye yem sôsôe ya nkighane nsang, ya tetele, zen ye é mam mese me ne mvèñ. »—Mink. 2:9.

Mimbeng mi-mam mi ya nsisim

w98 2/1 11 ¶15

Jehôva é Nzame a bo bilat

¹⁵ Éyong é mvong Abraham é nga venghan ayong be too atsing asi, ane Jehôva a nga borane be aval a nga kiagh de Abraham. Mbu 1473 kaa naa Yésu a byale, Josué, éñe a nga berane Moises naa a wulu ayong Israël yakekuiñ a Canaan. Éyong be nga kabane si ngiagh ézizang memvong, dzam té é nga dzale é ngiagh Jehôva a nga bo Abraham naa, a ye kee é mvong dzèñ si té. Nté sese Israël a mbe sôsôe ya ñe, Jehôva a nga dzale é ngiagh dèñ naa, a ye ve naa be wun melumane mese meba. Dzam té é nga bira lereban metam David a mbe kéza. É tam Salomón ndôma David a mbe kéza, nfa lal y’élat Nzame a nga bo ya Abraham é nga dzaleban. « Juda ya Israël be nga bo édedèè abuiñ, ane nselghe ye nsaa-mang, be nga dzi, a ñu ya bele mevakh. »—1 Bedjié 4:20.

15-21 YE NGOAN MUOM

AKUM YA KALARE NZAME | 1 BEDJIÉ 5-6

« Boghan ésèñ ya min’nem mienan mise »

w11 2/1 15

Ye mine va yem de ?

Be mbe bé bira dzing cèdre ya Liban nge ki cedro del Líbano amu a mbe élé da bem, é too mbeng ya énum mbeng, ya fe naa, déé mbe ki ébubu naa bidzidzi bi dzi do. Akal té, éde Salomón a nga belane bio naa a long temple. Ému wi, ébe é bura mefan me mbe me bele abuiñ be cèdre nge ki be cedros, fave moan abim éde é ligheyang, me too fe nzukh a yen.

it-1 424

Cèdre nge ki cedro

A belan élé té, é nga sili abuiñ be-bo bisèñ, naa be kikh bio ya lerane bio yakekuiñ a Tyr nge ki Tiro nge ki a Sidón, nsaa-mang ya Méditérranée nge ki Mediterráneo. Be nga yiène bi mane ka, ye likh naa bi sighi nlong ye nsaa-mang ngeng ézing yakekuiñ a Jopé. A téé ye vèè, be nga baghe bilé bité ya wulu ôsi yakekuiñ a Jerusalén nge ki Jérusalem. Dzam té é nga boban akal élat Salomón ya Hiram be nga bo. (1 Bed. 5:6-18 ; 2 Mila. 2:3-10) Ésèñ té é nga wulu mbeng aval é nga ve naa be dzô naa, Salomón a nga ve naa, ‘cèdre a bo abuiñ ane bilé bi sycamore nge ki Sicómoro’ metam édjié dèñ.—1 Bed. 10:27 ; a vaghane ya Esaïe 9:9, 10.

it-2 1077 ¶1

Temple nge ki templo

Éyong a nga kôman ésèñ, Salomón a nga ñong befan 30 000 a Israël ye lôm be ô Liban nge ki Líbano. Kada ngoan a mbe é lôm befam 10 000 naa be ke tsen éba be nga tare ke ôsu. Éyong ba beté be mbe bé so menda meba, be mbe bé tobe vèè mengoan mebèñ. (1 Bed. 5:13, 14) Ébe « nsama beyeng » ô mbe ô too é si dèñ, a nga ñong befam tang 70 000 naa ba baghe mimbaghe, ya befam 80 000 naa ba bè mekoa. (1 Bed. 5:15 ; 9:20, 21 ; 2 Mila. 2:2) Salomón nga top befam tang 550 naa ba djiè ya ngeng ézing befam 3 300 naa ba sukh be asi. (1 Bed. 5:16 ; 9:22, 23) Ane bo naa befam beté be mbe Bisraélite tang 250 ya « beyeng » tang 3 600 be mbe be too a Israël été.—2 Mila. 2:17, 18.

Mimbeng mi-mam mi ya nsisim

g 5/12 17, nkaalé

Bible—Abakh é bele minkulane medzô mi ne bebela, ngap 1

É CHRONOLOGIE NGE KI CRONOLOGÍA A NE BEBELA

É bebela bia yen é chrolologie nge ki cronología a ne a Bible été, a ne édedèè éban. Bia yen de ya é dzam bia lang nten 1 Bedjié 6:1, éfus té da lere mbu kéza Salomón a nga sum naa a long temple ya Jérusalem. Bia lang naa : « Dzam té é nga boban mbu mintet minii ya mewôm muom [479 mimbu abôm] a kuane naa ayong Israël é kôreyang si Égypte nge ki Egipto, mbu nii ye [édjié Salomón], é ngoan Ziv da yili naa, é ngoan bèè a kuane naa Salomón a ntoo kéza ya Israël, éde a nga sum naa a long é nda Jehôva. »

Chronologie nge ki Cronología ya Bible a lere naa, mbu nii ye édjié Salomón é ne mbu 1034 kaa naa Yésu a byale. Éyong bia lang mimbu 479 a téé ye mbu té, bia ke kuiñ mbu 1513 kaa naa Yésu a byale, da yili naa mbu akôre ayong Israël.

22-28 YE NGOAN MUOM

AKUM YA KALARE NZAME | 1 BEDJIÉ 7

« Za ayeghle bi ne ñong ya minkum mibèñ »

w13 12/1 13 ¶3

‘Wa ye faa cuivre nge ki cobre minkôô ayô’

Kéza Salomón a nga belan abuiñ cuivre nge ki cobre naa a mane nlonghane temple ya Jérusalem nge ki Jerusalén. Môra ngap ye cobre nge ki cuivre té é nga so meluman ésaa, David a nga so de, éyong a nga wun besyrien nge ki be sirios. (1 Milang 18:6-8) « Mer fondue nge ki mar fundido, » é môra n’tseng ô too mboane ya cobre nge ki cuivre beprêtre nge ki sacerdotes be mbe béé belane wô naa ba woban, a mbe ñong mendzim tang belitre nge ki be litros 66 000, a too ki adzit tang betonne nge ki toneladas 30. (1 Bedjié 7:23-26, 44-46) Bura minkum mibèñ mi too mboane ya cuivre nge ki cobre mi mbe mi tele añii ya temple. Mi mbe bo ôyap yô tang bemètre nge ki be metros 8, ye naa bechapitau nge ki capiteles bèñ be mbe ôyap yô bebéñ bemètre ki be metros 2,20. Minkum mité mi mbe mi yo été. Minfim mi ye minkum mité mi mbe ébap tang becentimètre nge ki centímetros 7,5, minkum mité mi mbe mi bele bediamètre nge ki diámetro tang bemètre nge ki metros 1,7. (1 Bedjié 7:15, 16 ; 2 Milang 4:17) Abim cobre nge ki cuivre be nga belane do naa ba bo biôm bité é mbe édedèè abuiñ.

it-1 348

Boaz, II

Nkum cuivre nge ki cobre ô mbe ô tele édedèè nfa ôkuiñ bebéñ porche ye mbemba temple Salomón ô mbe éyôla naa Boaz, ngeng ézing é mbe yili naa, « Ya ngu’u. » Nkum ô mbe ô tele nfa nkièñ ô mbe éyôla naa Yakin, da yili naa « [Jehôva] a teleghe kaa naa a fonghan. » Éde éyong bia fulane bifiè bité, a téé ye nfa meyôm yakekuiñ nfa meyè, bi mbe yili naa : ‘[Jehôva] a teleghe [temple] kaa naa a fonghan ya ngu’u.’—1 Bed. 7:15-21 ; a daghe CHAPITAU nge ki CAPITEL.

Mimbeng mi-mam mi ya nsisim

it-1 263

A woban

É bôt besese ba kômô ve Nzame ékang é ne nfufup, ba yiène bo nfuban ô ñuu. Dzam té é nga tugha lereban ya nkômane ô mbe a temple ya fe bisèñ bi mbe bi bobane wéñ. Éyong be nga tuè Aaron ane é prètre nge ki sacerdotes n’nen, bendôma bèñ ki ane beprète nge ki be sacerdotes, be nga woban kaa naa be boat bitôp bisèñ bieba. (Akô. 29:4-9 ; 40:12-15 ; Lév. 8:6, 7) Nfa ye naa be sôp é mo ya mebo meba, beprètre nge ki be sacerdotes be nga belane mendzim me mbe n’tseng cuivre nge ki cobre ô mbe ô tele nseng tabernacle nge ki tabernáculo, be nga sughlane luè naa mer fondue nge ki mar fundido yé temble Salomón. (Akô. 30:18-21 ; 40:30-32 ; 2 Mila. 4:2-6) É môs be propiciation nge ki día de espiación, Prètre n’nen a mbe é wobane biyong bibèñ. (Lév. 16:4, 23, 24) É bôt be mbe béé toa ékela akal Azazel, é biôm bi nga lighi ébe metunegha betsit, ya évele éña be nga ve atunegha a camp nge ki campamento atan, ba nga yiène tare woban ya sôp bitôp bieba kaa naa ba zu ñii a camp nge ki campamento été.—Lév. 16:26-28 ; Nla. 19:2-10.

29 YE NGOAN MUOM–4 YE NGOAN ÉBUU

AKUM YA KALARE NZAME | 1 BEDJIÉ 8

« Meyaghlan Salomón a nga bo a bôt été ya asili ñuu, ya n’nem ôsese »

w09 11/15 9 ¶9-10

Vaane naa meyaghlan menan me bo mbeng ya ayeghle ya Bible

⁹ Nfa ye naa Nzame a bèè meyaghlane mèè, ma yiène bia so min’nem été. Éyong be nga wiè temple ya Jerusalén mbu 1026 kaa naa Yésu a byale, kaa naa bôt be mane kuan, Salomón a nga bo meyaghlan ya n’nem ôsese me ne n’tsilane nten 1 Bedjié abong 8. Niène be nga tele arche nge ki arca ye élat é Vôm wa dang Nfufup, ya nkut Jehôva ô nga mane dzèñ a temple été, ane Salomón a nga lughu Nzame.

¹⁰ Éyong bia tugha fas meyaghlane Salomón a nga bo, bia yen naa, a bira tu éfiè n’nem. Salomón a nga bane naa Jehôva étam éñe a yem n’nem moan môt. (1 Bed. 8:38, 39) Meyaghlane meté ma lere fe naa é môt a bo nsem a nga ‘bulan ébe Nzame ya n’nem ôse’ a yiène bele mebun naa Nzame a ye ñe dzame. Nge minzizing mi nga biñ ayong Nzame, be nga yiène bele mebun naa éyong ba ye dzaa Jehôva avole, a ye be vole fave nge min’nem mieba mi ne mingura akal dèñ. (1 Bed. 8:48, 58, 61) Dzam té da lere naa meyaghlane mèè ma yiène bia so min’nem été.

w99 1/15 17 ¶7-8

M’bereghane binan ôyô bii yeghlane ya sôsôe

⁷ A bo naa bia yeghlan a bôt été nge ki étam, é tsîn atsing bia yiène bele ôsiman é ne naa, meyaghlane mèè bia yiène me bo ya asili ñuu. (2 Milang 7:13, 14) Kéza Salomón a nga lere fulu asili ñuu éyong a nga yaghlan a bôt été éyong be nga wiè é temple Jehôva a Jerusalén, a too naa abong té a ndaghe mane long aval mbemba nda baa be ki tare long é si ñi. A nga yaghlane ya asili ñuu naa : « Ye Nzame a ye faa tobe a si va ? Daghe ! Dzôp ésese, ôwé, dzôp ya dzô ésese, béé se ki wô baghe ; ndaane é nda me va long ñi ! »—1 Bedjié 8:27.

⁸ Ane Salomón, bia yiène bo asili ñuu éyong bia yaghlan akal é bôt bevoo a bôt été. Éyong bia bo meyaghlan, é king dèè da yiène lere naa bi ne asili ñuu. Meyaghlan me ne asili ñuu méé se ki éneneman nge ki ane bivuiñ. Maa ve ki naa é môt a bo meyaghlane meté éñe be ndang yen, ve ma tele é Môt ba yaghlan ôsu. (Matthieu 6:5) Asili ñuu da lerebane fe ya é mam bia dzô meyaghlan été. Éyong bia yaghlan ya asili ñuu, biaa ye ki kobe ane bia djiè Nzame naa a bo mam ane bia kômô. Ndaane de, bia dzaa Jehôva naa, a bo mam aval ane nkômane wèñ wa sili do. Dzam té, éde ntsili Bya a nga bo meyaghlan mèñ été éyong a nga dzaa naa : « Abong di, a Jehôva, kôreghe ma, éngôngol ! Abong di, a Jehôva, éngôngol, vakh naa me wun ! »—Bya 118:25 ; Luc 18:9-14.

Mimbeng mi-mam mi ya nsisim

it-1 1060 ¶4

Dzôp

Salomón, é môt a nga long temple ya Jérusalem a nga yebe naa, « dzôp ésese, ôwé, dzôp ya dzôp ésese, » béé se ki baghe Nzame. (1 Bed. 8:27) Akal éñe a ne Mvele dzôp ésese, Jehôva a tele étéñ da dang ôyap yô a lôt dzôp ésese, ya fe naa « éyôla dèñ étam é ne édedèè ôyap yô. É duma dzèñ da lôt si ya dzôp. » (Bya 148:13) Jehôva a vaghane dzôp ésese aval é ne ébubu akal moan môt naa a biñ dzôm ézing ya é wo wèñ, a téé ye môra ônu yakekuiñ moan ônu. (Esaïe 40:12) Salomón éé mbe ki é kômô dzô naa Nzame éé bele ki é vôm a tobe. Nge ki faa naa a ne omniprésent nge ki omnipresente, da yili naa a ne mevôm mese ya biôm bise été. Éfônan, Salomón a dzô naa Jehôva a ne é môt a bèè meyaghlan « a téé ya dzôp ésese, é vôm a tobe, » da yili naa é vôm minsisim mia ning.—1 Bed. 8:30, 39.