Biyalane bia daghe kalare akal ésulan éning moan kristen ye ésèñ minkanghle

7-13 YE NGOAN AWÔM-A-BÈÈ

AKUM YA KALARE NZAME | 2 BEDJIÉ 5-6

« É bôt be ne ya bia ba dang abuiñ, a lôt éba be ne ya bo »

it-1 716 ¶4

Eliseo nge ki Élisée

Israël a nga tobe nkôran asu Siria nge ki Syrie. Édjié Joram nge ki Jehoram ya Israël, Syria a kômane naa a zu lumane Israël kaa naa ba yem do. Ébe abuiñ biyong, Eliseo a nga ve naa minkômane Ben-hadad II naa a zu lumane bo mi wu ntukh, éé dzô kéza Joram nge ki Jehoram mezen mese Besyrien nge ki be Sirios ba ñong. Ôsusua, Ben-hadad a tem naa a bele é môt a dzeng ñe abé a campamento wèñ été. Ve, éyong a yem é vôm mefuèñ ma tele ñe minzukh été mia so, a lôm bizima a Dotán naa be man ke koarane kisoan ya bikamlo, ya bemetua meluman naa be biñ Eliseo nge ki Élisée. (ÉVAGHLE, Vol. 1, p. 950) Ane wong ô nga biñ mbo ésèñ Eliseo, ve Eliseo a nga yaghlane Nzame naa a wuè mbo-ésèñ wèñ mis, « éde, daghe ! nkôô ôsese ô [mbe] ndzalane ya bikamlo ya be metua meluman me bele nduan me mbe méé koarane Eliseo. » Éde, nté be Sirios nge ki Basiriens ba yit bebèñ, Eliseo a yaghlane naa akengha té é sanghlan, a dzô naa, « Éngôngoo va naa ayong té é bo dzim. » Eliseo a dzô be Sirios naa : « Bééghane ma, » ve, maa bi ki mina énam, dzam té é nga lere naa, béé mbe ki dzim nfa mis, ve be mbe dzim nfa ôtemgha. Afang bo naa béé nga zu ki naa ba zu biñ Eliseo, béé dzi ki fe ñe yem, ya fe naa béé nga yem ki é vôm a ke bo. 2 Bed. 6:8-19.

w13 8/15 30 ¶2

Eliseo a nga yen bemetua meluman be bele nduan, wa ki ?

Afang bo naa minzizing mi nga mane kuarane Dotán nge ki Dothân, Eliseo a nga baghle é mvoa dzèñ. Amu dzé ? Amu a mbe a bele mebun me ne ngu’u ébe Jehôva. É ne éban naa bi bele aval mebun meté. Éde, n’dzaghane Jehôva naa a ve bia nsisim wèñ naa bi bele aval mebun meté ya mefulu mefe me ye nsisim wèñ. Luc 11:13 ; Begal. 5:22, 23.

it-1 343 ¶1

Ndzim

É ndzim é nga ku bizima be Sirios nge ki Besirien ô mis amu bifiè Eliseo, éé mbe ndzim nfa ye ôtemgha. Nge a nga bo naa be mbe ña ndzim, nge a nga ye ka bo a bele be énam. Ve, nlang wa dzô fave naa, Eliseo a nga dzô be naa : « Se zen é daalé, se ki kisoan é daalé. Bééghane ma. » Édi da daghe é dzam é nga boban, William James abakh dèñ Principles of Psychology (1981, Vol. 1, p. 59) a dzô naa : « É dzam da dang name ébe ébiran é ne bo môt ô ñuu é ne ndzim nfa ye ôtemgha. Daa dang ki nfa a bo kaa yen biôm, ve nfa a bo kaa wokh é mam bia yen. Nfa ôtemgha bi ne ñong dzam té ane a dzimlé élat ézizang é mam mis ma yen ya ayilgha ye biôm bité ; ane élat ézizang tsin ye é mam mis ma yen ya tsin ye mesiman mefe éde da ve naa é boban. » Éyong ézing, aval ndzim té éde Jehôva a nga ve naa bizima be Sirios nge ki Besirien be yen éyong be nga kekuiñ a Samaria. (2 Bed. 6:18-20) Éyong ézing aval ndzim té éde é nga biane befam be ya Sodoma, amu nlang wa lere naa ndaane naa ba yôn amu be ntoo ndzim, be nga tsini naa ba dzeng mbèñ ye é nda Lot. Atar. 19:11.

Mimbeng mi-mam mi ya nsisim

w05 8/1 9 ¶2

É mam ma dang éban é kalare 2 Bedjié été

5:15, 16 Amu dzé Eliseo nge ki Élisée éé nga yebe ki é das Naaman ? Eliseo a nga tep das té amu naa a mbe é yem naa nge Naaman a nga let ngalane akengha, éé mbe ki amu é ngu’u dzèñ, ve amu é ngu’u Jehôva. Ébe ñe éé mbe ki tem naa a bele bedas amu ésèñ Nzame a nga kee ñe. Ému fe, é bôt ba bo ña ékang, baa dzeng ki naa be bele bedas akal bebién amu ésèñ ba bo akal Jehôva. Ba ñong ya n’nem ôsese bifiè Yésu bi : « Be nga ve mina a das, vaane fe a das. » Matthieu 10:8.

14-20 YE NGOAN AWÔM-A-MBOO

AKUM YA KALARE NZAME | 2 BEDJIÉ 7-8

« Jehôva a nga ve naa é dzam béé nga yan ki éde é boban »

it-1 716-717

Eliseo nge ki Élisée

Ve, ôsu véé, Ben-hadad II a nga bera so, se ki a lôm bôt naa be zu momo si, ve bizima be nga man korane Samaria nge ki Samarie. Dzam té é mbe édedèè ndzukh aval é mbe naa, be nga dzô kéza naa minenga ézing a nga mane dzi é moan wèñ. Amu a ne é moan Acab da yili naa « é moan nwiñ bôt » Jehoram a kane bindang naa a ye wiñ Eliseo. Ve, nkane bindang a nga bo kaa fas daa ye ki dzalban. Éyong a nga kuiñ é nda nkulu medzô ya é môt a mbe é lerane ñe, Jehoram a nga dzô naa éé bele ki fe ôyan ébe akôre da so ébe Jehôva. Eliseo a nga ban ñe naa bidzi bia ye boban é môs wa zu. É môt a nga lerane Jehoram a nga wèñ akal nkulan adzô té, éde Eliseo a nga dzô ñe naa : « Daghe wa ye yen mam meté ya é mis muè, ve waa ye ki bi dzi » Éyong édung é nga boban a campamento nge ki camp be Asirios nge Asirien, Jehôva a nga ve naa be bunu naa môra nsama bizima wa zu tubane bo, a ne be nga man tup ya likh campamento, ya é dzôm sese é mbe été kaa toa bidzi. Éyong Jehoram a nga wokh naa be sirios nge ki Syriens be mana tup, a ne a nga ke mbii mbèñ ya Samaria nge ki Samarie, vôm té é wô a nga wu. Amu be Israëlite nge ki Israelitas be nga wokh zèñ, be nga man ñi tsibi éyong be nga ñii a campamento été naa be ke ñong bidzi, a nga yen bidzi, ve éé dzi ki bi dzi. 2 Bed. 6:24–7:20.

Mimbeng mi-mam mi ya nsisim

it-2 195 ¶7

Lam

Bekéza be ye é mvong David. Jehôva Nzame a nga tele David kéza ye édjié Israël, éde a nga ndjié ya é ngu’u Nzame a si va, a nga lere zen ya djié ayong ya akeng. Amu dzam té éde be nga luè ñe naa « lam ye Israël. » (2 Sam. 21:17) Élat a nga bo ya David, Jehôva a nga bo é ngiagh ñi : « Édjié duè da ye tebe mbèmbèè. » (2 Sam. 7:11-16) Éde ya dzam té, édjiè nge ki mvong bôt, bekéza be ye é mvong David ngalane é moan wèñ Salomón, be mbe ane « lam » akal Israël. 1 Bed. 11:36 ; 15:4 ; 2 Bed. 8:19 ; 2 Mila. 21:7.

21-27 YE NGOAN AWÔM-A-MBOO

AKUM YA KALARE NZAME | 2 BEDJIÉ 9-10

« A nga bo mam ya ayokh, nkômane ya man é dzam a nga sum ya ayong »

w11 11/15 3 ¶2

Jehú a kame ya nfufup ékang ya ayong

Be nga kee Jehú môra ayem éyong ayong ye Israël é mbe tele mbimbia metam. Jezabel nkus Acab ñyè kéza Jehoram a mbe é djié si metam meté. Mbia minenga té a nga bere ékang Baal ôyôp, a nga dzeng fe naa a tsam é kang Jehôva, a nga wiñ bekulu medzô Jehôva ya ve ayong mvin ya « nsem évakh » wèñ ya fe é « mbôô » dzéñ. (2 Bed. 9:22 ; 1 Bed. 18:4, 13) Jehôva a nga kikh naa a mane dzam é nda bôt Acab, bia lang été, Jehoram ya Jezabel. Éde a nga top Jehú naa a bo dzam té.

w11 11/15 4 ¶2-3

Jehú a kame nfufup ékang ya ayong

Be nga lôm bo bebéñ naa be ke tubane Jehú, a nga tep naa a kobe ya bo. Kéza Jehoram nge ki Yehoram ya é môt wèñ Ocozías nge ki Ahazia, kéza ya Juda, be nga toa bikamlo biéba ya ke tobane ñe. Éde Jehoram a nga sili ñe naa, « A Jehú ye mvoa é ne ? » éde a nga yalane ñe naa : « Za mvoa é ne bo nté nsem évakh ñua Jezabel ya é mbôô dzéñ é ne ? » Ya éyalane té, Jehoram a nga dzeng naa a tup. Ve, Jehú akal a nga dang avôô, a nga toa akong a lum ñe do éde é nga name ñe n’nem ! A nga likh ñe nwuan metua wèñ été. Amben Ocozías a nga tup, Jehú a nga kaa tsirane ñe ya wiñ ñe. 2 Bed. 9:22-24, 27.

É môt ya nda bôt Acab be nga bera wiñ vèè a mbe é mbia minenga kéza Jezabel. Jehú a nga belane bifiè « é môt be nga bong. » Jehú a nga ñii a Jezreel éde a nga yen a too é wunu ya é nda édjié, kaa naa a bira kobe, a nga dzô mbo ésèñ wèñ naa a wuè Jezabel a wunu asi, a ne bikamlo bi nga mane tsibi é môt a nga mane wua Israël mvin. Ösu vèè, Jehú a nga wiñ bôt befe be ye é nda bôt Acab. 2 Bed. 9:30-34 ; 10:1-14.

w11 11/15 5 ¶3-4

Jehú a kame nfufup ékang ya ayong

A fang bo naa Jehú a nga chii abuiñ meki, Bible a lere naa a mbe é môt a mbe ayokh, a nga kôre Israël nfa é minenga a mbe nget Jezabel, ya é nda bôt dzèñ. Aval môra ésèñ té déé mbe ki boban nge ndjié bizima éé mbe ki ayong naa a mane é dzam a nga sum ya ayong. Diccionario ya Biblia ézing a dzô naa, « Ésèñ é mbe ndzukh, ve a nga tugha mane bo ésèñ té. » « Nge a bo kaa ve ngu’u ya ayong nge éé dzi ki mane vèè ékang Baal Israël été. »

Bebela a ne naa, bia fe bia tobane é mam ma dzaa naa, bia bi lere fe mefulu Jehú a nga lere. Éfônan, aval avé mia ye ñong mam éyong mi tele étéñ é ne ve naa mi bo é dzam Nzame a vini ? Bia yiène tep dzam té avôô ya ayokh ya ngu’u ésese. Édi da daghe ékang Jehôva, biaa ye ki likh naa dzam ézing nge ki môt ézing a ñong étèñ dèñ.

Mimbeng mi-mam mi ya nsisim

w11 11/15 5 ¶6-7

Jehú a kame nfufup ékang ya ayong

Éyong ézing Jehú a nga tem naa nfa ye naa édjié dèñ é tobe fili, be nga yiène kanane ya Juda ékang, aval ane bekéza be ye Israël be ye metam ô mvus, a nga dzeng naa a ve édjié dèñ ngu’u é tsini ôsu ya kang biyema. Dzam té é nga lere naa éé bele fe mebun ébe Jehôva é môt a nga tele ñe ndjié.

Jehôva a nga sakh Jehú amu ‘a nga yem bo mam ya dzale ésèñ dèñ.’ Ve, mintsili mia lere naa Jehú « éé dzi ki wulu mezen Jehôva Nzame ye Israël ya n’nem ôsese. » (2 Bed. 10:30, 31) Éyong mia fas é mam mesese Jehú a nga bo ô mvus, tam ézing mia sighane ya fe naa da bo mina é wiñ a n’nem, ve amben naa té, dzam té da ve bia ayeghle. Biaa yiène ki ñong é lat bi bele ya Jehôva ane é dzam déé se ki sim, kada môs, bia yiène veme é sôsôe dzèè akal Nzame, bii yaghe Nkôbe wèñ, bii binane fe wô ya fe a yaghlan Ésaa wèè a ne a dzôp été ya n’nem ôse. Ya dzam té ntsinane naa bia wulu mezen Jehôva ya n’nem ôse. 1 Becor. 10:12.

28 YE NGOAN AWÔM-A MBO 4 YE NGOAN AWÔM- A-BÈÈ

AKUM YA KALARE NZAME | 2 BEDJIÉ 11-12

« Ba ye ve mbia minenga a ne ôzang akum akira »

it-1 209

Atalia

Ane Jezabel ñyè, Atalia, a tum Jehoram n’nôm asi, naa a bo é dzam éne abé é mis Jehôva, mimbu muom a nga djié (1 Bed. 21:25 ; 2 Mila. 21:4-6) Ane ñyè, ñaa fe a nga chui abuiñ mekî, niène Ocozias mbia moan wèñ a nga djié tang mbu mboo, éde a nga wu, A ne Atalia a nga mane wiñ é mvong bôt kéza, fave Joas nge ki Jehoás étam a too nkeng moan, éñe a nga tobe nkôran amu é Prêtre n’nen ye ngal, a mbe fe ñe ésang be nga chale ñe. A ne Atalia a nga dzô naa a ntoo kéza, a nga tobe éto té tang mimbu misaman, a téé ye mbu 905 yakekuiñ mbu 899 kaa naa Yésu a byale (2 Mila. 22:11, 12) É boan bèñ be nga wup é biôm bi ne nfufub é templo Jehôva naa ba ke bi ve Baal. 2 Mila. 24:7.

it-1 209

Atalia

Éyong Joas a nga bele mimbu zangbwa, é Prêtre n’nen Joad nge ki Jehoiadá éñi a mbe é ko Nzame wong, a nga kule ñe é vom a mbe a chalé, a nga tuè ñe kéza amu a mbe é mvong bôt bekéza. Éyong a nga wokh abuiñ édung, Atalia a nga ke mbii a templo, ñiène a nga yen é dzam é nga boban, éde a nga yônane naa« Mi kong-hang ma ! Mi kong-hang ma ! » a ne Prêtre n’nen Joad a nga dzô naa be bi ñe ya ke ñe a templo atan ye wiñ ñe é nda ndjié ôsu, mbéñ bikamlo, éyong ézing éñe étam a nga lighe é nda mbia môt Acab. (2 Bed. 11:1-20 ; 2 Mila. 22:1–23:21) Bifiè bi ye nkulan adzô bii mbe bebela : « Bifiè bise Jehôva a nga kobe bi nga man dzalban, é mam mese Jehôva a nga man kobe nfa é nda-bôt Acab ! » 2 Bed. 10:10, 11 ; 1 Bed. 21:20-24.

Mimbeng mi-mam mi ya nsisim

it-1 1265-1266

Jeoás

Mam me nga wulu mbeng akal étong kéza Joas nté sese Prêtre n’nen, Joad a mbe a tèè ye naa a mbe é bo mam ane ésaa akal dèñ ye lep ñe. A nga lughan a bele mimbu 21, a bele binenga bebèñ, mboo ye ébe bo, be nga luè ñe naa Jehoadan, amu ébe, éde a nga zu sughlane ésaa befam ya binenga. Aval té éde é mvong bôt David da ke yakekuiñ ébe Mesí é nga bera bo ngu’u, a too naa abong té é nga yaa mane dzang. 2 Bed. 12:1-3 ; 2 Mila. 24:1-3 ; 25:1.

5-11 YE NGOAN AWÔM-A-BÈÈ

AKUM YA KALARE NZAME 2 BEDJIÉ 13-15

« Eyong bia bo mam ya n’nem ôsese da so bia biborane »

w10 4/15 26 ¶11

Ye wa béé Christ ya n’nem ôsese ?

¹¹ Dzam ézing é nga bobane éning kéza Jehoás nge ki Yehoash ye Israël, da lere éban é ne naa bii sèhane Jehôva ya ayông. Amu n’nem ô mbe ôkele ñe ôyô étom bizima bi ya Siria nge ki syrienne, Jehoás nge ki Yehoash kéza ye Israël. A nga ke tebe asu Eliseo nge ki Élisha éé yi. Eliseo nge ki Élisha a nga dzô ñe naa alum akong nkule medzô Eliseo nge ki Élisha a nga sili ñe naa alum akong atele awuna nfa Siria nge ki Syrie, mboane té ô nga yili naa Jehôva a nga ye ñe ve mwunane. Dzam té é nga yiène ve kéza naa a bo ngénghèè. A ne Eliseo nge ki Élisha a nga dzaa ñe naa atoa mekong mèñ ye bime mo ôsi, Jehoás nge ki Yehoash a nga bo de fave biyong bilal. Ede Eliseo nge ki Élisha a nga wokh dzam té abé amu naa nge kéza a nga bimi si biyong bitan nge bisama, « a nga ye mane tsam Siria nge ki Syrie. » Kaa naa mbo-mbo a lighi ve amu naa tam té Jehoás nge ki Yehoash a nga bo mam kaa mebun, a nga wun fave biyong bilal a too naa a nga yiène man tsam minzizing mièñ. (2 Bedjié 13:14-19) Za ayeghle bia ñong nlang wi ? Naa nge bia kumu naa Jehôva aborane bia abuiñ, bia yiène bo ésèñ ya ayông.

w13 11/1 11 ¶5-6

« Jehôva a yaane é bôt besese ba dzeng ñe ya n’nem ôse »

Jehôva a yaane be za ? Ntôl Paul a dzô naa « A boran é bôt ba dzeng ñe ya n’nem ôse. » Abakh ézing be konghlane be Bible ba belane de, da lere naa éfiè grec nge ki griego « a dzeng ya n’nem ôse » daa yili naa « a ke dzeng » Nzame, da yili naa bia dzeng ñe naa « bi ve ñe ékang. » Abakh éfe da lere naa éfiè grec nge ki griego té da lere mengu’u mesese môt a ve. Éde, Jehôva a yane é bôt mebun meba ma tsini be naa be kang ñe ya abuiñ ngu’u ya ézing. Matthieu 22:37.

Éde za biborane Jehôva a ve bo ? A nga bo be mbemba ngiagh da lere é môra ézing ya ñep dèñ, ngiagh ya ning mbèmbèè a Paradis a si va. (Melere 21:3, 4) Amben édagha, é bôt ba dzeng Jehôva ya mengu’u mesese, bé bele abuiñ biborane. Ya avole nfufup nsisim ya n’yemane wa so a Bible été, ba buane éning é ne ndzalane ya mevakh ya mvom. Bya 144:15 ; Matthieu 5:3.

Mimbeng mi-mam mi ya nsisim

w05 8/1 11 ¶3

É mam ma dang éban é kalare 2 Bedjié été

13:20, 21 Ye ake gha té da sukh ékang biyema asi ? Kaa, Bible aa lere ki naa be nga belane bives Eliseo nge ki Élisha akal ékang Nzame. É ngu’u Nzame éde é nga ve naa akegha té é boban, ane mekengha mesese Eliseo nge ki Élisha a nga bo éyong a mbe a tèè.

12-18 YE NGOAN AWÔM-A-BÈÈ

AKUM YA KALARE NZAME | 2 BENDJIÉ 16-17

« Ôdzibi Jehôva ô bele meniè »

it-2 908 ¶5

Salmanasar

Édjié ye Israël. É tam kéza Hosea ye Israël (758-740 kaa naa Yésu a byale), a ne Salmanasar V a nga ke naa a ke ñong Palestina nge ki Palestine éde a nga ban é vasallo wèñ, Hosea nge ki Hoshéa naa a yiène ñe ve mono kada mbu. (2 Bed. 17:1-3) Ve ôsu véé, Hosea a nga tebe naa aa yaane ñe, éde asughlane ye été a nga dzeng naa a kong ñe ya So kéza ye Egipto nge ki Égypte. (A daghe SO.) Akal dzam té éde, Salmanasar a nga furu Hosea mimbokh éde ôsu véé a nga ñong Samaria mimbokh tang mimbu milal, afang bo naa kisôan é mbe mbemba nkaman é nga ku, ya naa be nga ke be Israelitas nge ki Israélite mimkom. 2 Bed. 17:4-6 ; 18:9-12 ; a yene fe Osée 7:11 ; Ézéch. 23:4-10.

it-1 414-415

Mimkôm

A bo Israël édjié ye ôkuiñ é bele awôm meyong nge ki Juda édjié ye nkèñ é bele meyong mebèñ, é dzam é nga ve naa be ke mimkôm é mbe dzam daa : amu be nga likh ékang ña Nzame Jehôva naa ba ke kang bivus benzame. (Deut. 28:15, 62-68 ; 2 Bed. 17:7-18 ; 21:10-15) Jehôva éé dzi ki sim naa a lôm bekulu medzô béñ, naa be ke bam bidjié bibèñ bité, ve béé dzi ki wokh mbaman té. (2 Bed. 17:13) Kéza ézing ye awôm meyong ye Israël éé dzi ki mane tsam é vus n’yebe, kéza Jeroboán nge ki Yarobam é ñi a mbe kéza ye ôsua ye Israël éñe a nga so do. Édi da daghe Juda, kal dzéñ ye édjié S. éé dzi ki béé mbaman ô nga so ébé Jehôva kaa ki ñong ayeghle ya mimkôm Israël a nga ke. (Jér. 3:6-10) Asughlane ye été é bôt be mbe be too bidjié bité bibèñ, be nga ke mimkôm, é dzam é nga sughlane kada ayong ye été béé dzi ki bo ve a kôre é kisôan deba.

Mimbeng mi-mam mi ya nsisim

it-2 847

Be Samaritano nge ki Samaritain

Ba tare belane éfiè « be Samaritanos nge ki Samaritain » mintsili été niène be nga ñong édjié ye meyong awôm ye Samaria mbu 740 kaa naa Yésu a byale, be mbe béé belane éfiè té naa ba tiè é bôt be mbe be too nfa ôkuiñ kaa naa be ñong kisoan té, naa be bo nkanan ézizang deba ya beyeng be nga so bo mevôm mefe Édjié be Asirios nge ki Assyriens. (2 Bed. 17:29) A ne bo naa be Asirios nge ki Assyriens béé dzi ki mane ke be Isrelitas besese mimkôm amu nlang bia yen nten, 2 Milang 34:6-9 (a yen fe 2 Bed. 23:19, 20) da likh naa bi wokh naa é tam édjié Josias nge ki Yoshiya asi, a ke kué abim be Israelitas nge ki Israelite be ngen vôm té. Ya tam, éfiè « Samaritanos nge ki Samaritain » be nga sughlane belane do naa ba kobe é mvong bôt é nga lighe a Samaria ya éba be Asirios be nga ke ya bo. Éde bevôô be mbe é boan be nga kuiñ melukh me nga kuiñ meyong mebèñ. Abuiñ tam ôsu véé, éwôla té é nga bera bele ayilgha nfa n’yebe ndaane nfa ayong nge ki dzam política nge ki politique. Moan « Samaritanos nge ki Samaritain » a mbe môt ye n’yebe a mbe é bo kuma nfa Siquem ya Samaria nge ki Shekèm ya Samarie ye melu ô mvus, a mbe é yebe min’yebe mife mii mbe ki ane judaísmo nge ki judaïsme. Jean 4:9.

19-25 YE NGOAN AWÔM-A-BÈÈ

AKUM YA KALARE NZAME | 2 BEDJIÉ 18-19

« Aval minzizing miè mia dzeng naa mi taghe biè »

w05 8/1 11 ¶5

É mam ma dang éban é kalare 2 Bedjié été

18:19-21, 25 Ye Ezequías nge ki Hizqiya a nga bo élat ya bôt be ye Egipto nge ki Égypte ? Kaa. Minsoman Rabshaqé nge ki Rabsaqué a nga dzô mi mbe minèè, aval a nga kobe fe minèè naa « Jehôva é ñe a nga lôm ñe. » Sôsôe kéza Ezequías nge ki Hizqiya a nga bele mebun fave ébe Jehôva.

w10 7/15 13 ¶3

« Ô taa ko-wong. Ma ye wô vole »

Rabshaqé nge ki Rabsaqué a nga belane mefakh nfa ye naa a ve bo bisô a n’nem. A nga dzô naa : « Ye se Nzame té éñe be nga véé Ezequías nge ki Hizqiya me vôm me ne ôyap ôyô, ya altar nge ki autel ? [. . .] Jehôva émièn a nga dzô me naa ‘keng lumane ya si té ya man de tsam.’» (2 Bed. 18:22, 25) Rabshaqé nge ki Rabsaqué a nga lere ya bifiè bité naa Jehôva aa ye ki kame be-bo bisèñ bèñ amu naa a nga wokh bo abé. Bebela a ne naa Jehôva a mbe mevakh akal Ezequías nge ki Hizqiya ya fe be Judíos nge ki Juif be nga bulane ébe ña ékang. 2 Bed. 18:3-7.

w13 11/15 19 ¶14

Beza be ne minkale mintoma zangbwa, ya be adalides nge ki ducs muom émuu

¹⁴ Kéza ya Asiria a nga ke tobe a lakís sudoeste nge ki sud-ouest ya Jerusalén. A téé ye wèñ a nga lôm bôt be lal naa be ke dzô bôt be ye kisôan té naa be kôre wèñ. Nkare mefuèñ wèñ a mbe bele ayem Rabshaqé nge ki Rabsaqué, a nga belane abuiñ mefakh é kôbe nkôbe hebreo nge ki hébreu nfa ye naa môt asese a wôkh ñe. A nga dzeng naa ayong é kuan Ezequías nge ki Hizqiya ya naa be ke é ngam be Asirios nge ki Assyriens, éé kiagh bo minéé naa ba ye ka bo é si da ye tobe mbeng. (A lang 2 Bedjié 18:31, 32.) Rabshaqé a nga dzô be naa béé dzi kame é bôt beba, Jehôva ñaa ye ki kame be judíos nge ki juif émo be Asirios nge ki Assyriens. Ya n’yeman, ayong é nga top naa daa yalane ki minéé mité, aval be-bo bisèñ Jehôva ba bo fe ému. A lang 2 Bedjié 18:35, 36.

yb74 177 ¶1

Étun 2 Alemania nge ki Allemagne

É ne éban a yem naa bôt be ye SS, abuiñ biyong be nga belane mbimbia bemam naa Bengaa Jehôva be san bekalare be nga kee bo, biyong bivoo be mbe béé tsible é bôt be san-hang fe. Karl Kirscht a ban naa : « Béé nga dang tsiblé bôt befe a campo nge ki camp de consentración ane Bengaa Jehôva, ya bitsible bité be nga bunu naa ba ye san bekalare. Abuiñ biyong be nga dzaa bia naa bi bo do, avitsang bôt é nga san, ve, é bôt bevoo béé dzi ki san. Metam meté be SS be nga bo béé té bo naa be ne be hipócritas nge ki hipocrit, mbobe, ya yemle be naa be bele biso ébe bobeñang beba. »

Mimbeng mi-mam mi ya nsisim

it-1 155 ¶4

Arqueología nge ki Archéologie

Éfônan, Bible a ban naa Senaquerib kéza ya Asiria, é boan bebéñ bèñ Adramélec ya Sarézer nge ki Adrammélek ya Sharétser, ébe be nga wiñ ñe, ya naa Esar-hadón nge ki é moan fe wèñ a nga tobe ndjié éyong té. (2 Bed. 19:36, 37) Nlang fe ya Babilonia nge ki Babylone ô nga dzô naa, é moan fe Senaquerib a nga wiñ ñe amu a nga tebe ñe é ngam ayat, é Ngoan Tebet é too melu 20. A ne Nabonido nge ki Nabonide kéza ya Babilone bitet mimbu saman ôsua ya Beroso nge ki Bérose bitet mimbu milal ôsua, be ba kane fe naa, é moan mboo Senaquerib éñe a nga wiñ ñe. Ve daa, Esar-hadón a nga tobe é yiène ésaa Senaquerib, a tugha lere mintsilane be daghe yen naa, bobeñang be nga ke ésaa é ngam ayat a ne be nga wiñ ñe éde be nga tup. Universal Jewish History (1948, Vol. 1, pág. 27) Philip Biberfeld a dzô naa : « Nlang ya Babilonia nge ki Babylone Nabonido ya Beroso nge ki Nabonide ya Bérose be nga vus, fave mintsilane mi ya Bible é mio mi nga kobe bebela ; mintsilane Esar-hadón mi nga ban dzam té. Dzam té é ne édedèè éban akal éban é ne nfa mintsilane mi ye metam ô mvus. »

26 YE NGOAN AWÔM-A- BÈÈ–1 YE NGOAN ÔSUA

AKUM YA KALARE NZAME | 2 BEDJIÉ 20-21

« Meyeghlan ma tsini Jehôva naa a bo dzam »

ip-1 394 ¶23

Kéza ézing a nga bele biboran akal mbunan wèñ

²³ Éyong ôsua sennakérib nge ki Senaquerib a tare ke a lumane a Juda, Ezequías nge ki Hizqiya a ne édedèè nkukuan. Esaïe a dzô ñe naa a ye wu. (Esaïe 38:1) A too naa a bele mimbu 39. Dzam té é nga bera ñe taghe, n’nem wéé kele ki ñe ôyô fave akal mvoa dzéñ, ve ya fe akal ayong. Bassyriens nge ki asirios be ne man dzèñ a Jérusalem ya Juda. Nge Hizqiya nge ki Ezequías a wu, za a ye lumane ? Metam meté, kéza éé mbe ki bele moan naa a ñong édjié. Meyaghlan ya n’nem ôsese wèñ, Ezequías nge ki Hizqiya a dzaa Jehôva naa a yen ñe éngôngoo. Esaïe 38:2, 3.

w17.03 21 ¶16

A sèhane Jehôva ya n’nem ôse !

¹⁶ Hizqiya nge ki Ezequías a nga ku nkukuan aval é mbe naa a ne wu. A ne a nga dzaa Jehôva naa a siman aval a nga wulu tetele ya ñe. (A lang 2 Bedjié 20:1-3.) Aval ane minfufup mitsili mi ye a Bible mia lere de, ému, bii se fe étam Jehôva a sèñ bôt ya akengha ye bo naa éning dèè é ke ôsu. Ve dzam daa, aval éfônan Ezequías nge ki Hizqiya da lere de, kada môt ya be bia ane dzô Jehôva naa : « Me wulu ya wa ya bebela ya n’nem ôsese. » Ye bi bele bunu naa Jehôva a ne ya naa a kômô bia kale mben éyong bi bele ôkoan ? Bya. 41:3.

g01 7/22 13 ¶4

Aval avé meyaghlan me ne wô vole ?

Besosôe be-bôt be ye metam ô mvus, be nga bele biyalane meyaghlan meba, ya fe mekengha. Éfônan, éyong kéza Ezequías nge ki Hizqiya, a nga yem naa a bele e mbimbia ôkoan waa let ki, a nga zaa Nzame naa a kôre ñe. A ne Nzame a nga yalane ñe naa : « Me woghang meyaghlane muè. Me yénang é mighe muè. Ma ñi ma sèñ wa. » (2 Bedjié 20:1-6) Befam ya binenga befe be mbe béé ko Nzame wông be nga bele fe aval avol Nzame té. 1 Samuel 1:1-20 ; Daniel 10:2-12 ; Bisè mintôl 4:24-31 ; 10:1-7.

Mimbeng mi-mam mi ya nsisim

it-2 240 ¶1

É dzôm ba ñong de meniè

Ba belane évôl té ôsusua naa be tugha yem long nda, édi voo naa be yen nge be ne bera baghle nda ézing. Jehôva nga dzô Jerusalén a nga bo ñe melo naa « a ye belan é dzôm ba ñong de meniè a nga belane de akal Samari nge ki Samaria ya fe édi be nga belane de akal é nda bôt Acab. » A nga ñong meniè Samari ya nda bôt kéza Acab éyong a nga yen naa béé se ki sôsôe, ye naa be mbe mbia be-bôt a ne a nga mane be tsam. A ye fe bo aval daa akal Jerusalén ya bedjié bèñ, a ye kulu é mbimbia n’nem wôba éngengeng ya ve naa kisoane té é tobe ntsaman. Dzam té éde é nga boban mbu 607 kaa na Yésu a byale. (2 Bed. 21:10-13 ; 10:11) Nghalane nkule medzô Esaïe, Jehôva a nga dzô betebe ôsu be ya Jerusalén be mbe ékoar-koat mbia dzam a ye biane be, éde a nga dzô be é dzam di : « Ma ye ve naa tetele é bo nkol ba ñong wô meniè ye naa sôsôe é boban. » Be bebela metsing be nga ye lere é bôt be ne be-bo bisèñ Nzame ya é bôt baa sèhane ki ñe, bevoo be nga ye ning éba bevoo be nga ye tobe ntsamane. Esaïe 28:14-19.