Biyalane bia daghe kalare akal ésulane éning moan kristen ye ésèñ minkanghle

© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania

4-10 NGOAN ÉBUU

AKUM YA KALARE NZAME | ESTHER 1-2

« Vakh mengu’u naa ô yem meniè muè ane Esther »

w17.01 25 ¶11

Ô ne yem meniè muè amben da bo wô ndzukh

¹¹ A yem meniè mèè é ne bia bo ndzukh tam ézing éyong bôt ba bira bia dzô é mam me ne mbeng nge ki naa ba kam bia. Tame fas é dzam Esther a nga bo éyong éning dèñ é nga sia tsen. A mbe é minenga a ne édedèè mbeng ye naa be nga ke fe ñe é biôm bi ne tang nden ébe ngura mbu. Esther a mbe ya bengoan be ya Persia ngura ; be nga karane naa be bo béé ke ébe kéza. Ve, Esther éé dzi ki tsen mefulu mèñ ye naa a nga tsini naa a bo ngang. Ée dzi ki bo éngung nge ki a bo kaa yem meniè mèñ éyong be nga top ñe ane kéza minenga.—Esther 2: 9, 12, 15, 17.

ia 130 ¶15

Esther a nga kame ayong Nzame

¹⁵ Éyong é tam dèñ é nga kuiñ naa a ke yen kéza, Esther a mbe boat é biôm bia dang édedèè mbeng naa a yen mbeng asu kéza. Ve, amu naa a nga yem meniè mèñ, a nga boat fave é biôm Hegai nge ki Hégaï a nga kee ñe. (Esther 2:15) Tam ézing a nga fas naa, nfa ye naa kéza a dzing ñe, éé se ki fave naa a yiène bo mbeng, a yiène fe bele abuiñ mbemba mefulu ane asili ñuu ya yem meniè mèñ, aval mefulu meté baa yen ki mo é nda kéza. Ye aval a nga tem é mbe mbeng ?

w17.01 25 ¶12

Ô ne yem meniè muè amben da bo wô ndzukh

¹² A yem meniè mèè da vole bia naa bi yem boat ye kôm meñuu mèè aval da lere ngang éyong asese. É môt a yem meniè mèñ aa yiène ki bo mam naa bôt be daghe ñe ; a yiène bo « mvoa ya évuvuèñ. » (A lang 1 Pierre 3:3, 4 ; Jér. 9:23, 24) Nge bi tsini naa bia bo mam naa bôt be yen bia, éngung bi bele n’nem ôsi da ye lereban. Éfônan, bi ne kômô lere naa bi bele ngum aval ayem ézing, nge ki a lere naa bia yem mefuèñ mézing bôt befe baa yem, nge ki faa naa bi ne kômô lere naa bi ne angom ya é bobedzang be bele bura meyem ékôan été. Ye fe naa, bi ne kômô dzô mam mézing naa bôt be yen bia, nge ki a kômô ve ayilgha ébe mam mézing bia yem naa bôt befe be va bo, amu bia kômô naa bôt be kut bia foas. Yésu a nga ve bia mbemba éfônan nfa aval bia yiène yem meniè mèè. A mbe bele fulu naa a tu bifus bia so a kalare Nzame été. Yésu a nga bo de amu a nga kômô naa é bôt ba bèè ñe be yem naa meyeghle mèñ ma so ébe Jehôva, ya naa méé mbe ki n’yeman wèñ.—Jean 8:28.

Mimbeng mi-mam mi ya nsisim

w22.11 31 ¶3-6

Ye mine va yem de ?

Bedzeng be nga yen ntsili cuneiforme ô too nstilan nkobe persa wéé tu éyôla fam ba luè naa Marduka (Mardoqueo a paña nge ki Mardochée a fôlasi). A mbe administrador ye kisoan Susa, tam ézing a mbe é môt a lang mono. Éyong be nga yen ntsile té, Arthur Ungnad, é môt a yem nlang ye kisoan té a nga dzô naa : metam ô mvus « kaa naa bia daghe a Bible été, ntsile té étam éwô ô nga tu éyôla Mardoqueo. »

A téé ye éyong Ungnad a nga kobe bifiè bité, be nga sum naa ba konghlé mintsili cuneiforme mi mbe ntsilan nkobe persa. Bia lang été boan mebam Persépolis, be nga yen éyong be nga tsam Tesorería nge ki Trésor, bébéñ nkôô ye kisoan té. Mebam meté me ne mebam me ye é tam édjié Jerjes I nge ki Xerxès I^er. Me ne ntsilan nkobe elamita ye bele fe abuiñ biyôla ba tu é kalare Esther été.

Abuiñ mebam me ya Persépolis ma tu é môt ba lué naa Marduka, a mbe escriba ye édjié Susa, metam Jerjes I nge ki Xerxès I^er. Abam ye été da dzô naa Marduka a mbe nkonghlé mebakh. Dzam té da vaghane ya é dzam Bible a dzô nfa Mardoqueo. A mbe mbo ésèñ ye édjié kéza Asuero nge ki Assuérus (Jerjes I nge ki Xerxès I^er), a mbe é kobe minkobe mibèñ. Mardoqueo a mbe fe bele fulu ye naa a bo é tobe mbéñ ya Susa. (Esther 2:19, 21 ; 3:3) Mbéñ té ô mbe édedèè éban ; fave é bôt be mbe béé sèñ é nda kéza ébe be mbe béé ke tobe ôwéñ.

Aval bia yen de, abuiñ mam mézing ma vaghane nfa Marduka ba tu mintsili été ya é Mardoqueo ba tu a Bible été. Be nga ning metam mevoo, vôm mboo, be nga sèñ fe vôm mboo. Mam meté mesese ma lere naa Marduka, ya é Mardoqueo ba kobe ñe abakh Esther, be mbe môt mboo.

11-17 NGOAN ÉBUU

AKUM YA KALARE NZAME | ESTHER 3-5

« Voleghe é bôt bevoo naa be yen naa be ne bo abuiñ mam é kôan été »

it-2 431 ¶7

Mardoqueo nge ki Mardochée

Mardoqueo a nga tep naa a lui asu ôsi asu Hamán. Akôre ye vèè, Asuero nge ki Assuérus a nga kee Hamán éto ndjié da dang édi bedjié bevoo, ye kikh naa a téé ye tam té, é bôt besese be tele mbéñ kéza ba yiène lui asu ôsi éyong Hamán a lôt, akal éto ndjié a bele. Mardoqueo a nga kikh ya n’nem ôse naa aa ye ki de bo amu naa a ne moan Judío. (Est. 3:1-4) Amu naa Mardoqueo a mbe moan Judío, a nga tep de akal élat a bele ya é Nzame wèñ Jehôva. Mardoqueo a mbe é yem naa a lui asu ôsi ébe é môt a bele édjié, se ki éde é mbe étom, amu naa Bisraélite be ye metam ô mvus be mbe béé lui mesu ôsi naa be lere naa ba kang bedjié beba. (2 Sam. 14:4 ; 18:28 ; 1 Bed. 1:16) Da yili naa Mardoqueo a mbe bele mbemba akalgha éfe é nga ve ñe naa aa taa lui asu ôsi asu Hamán. Tam ézing naa Hamán a mbe moan amalequita nge ki amaléqite. Jehôva ña a nga dzô naa a ye luman Amaleq « ébe memvong a memvong. » (Akô. 17:16 ; a daghe fe HAMÁN nge ki HAMÂN.) Ébe Mardoqueo, dzam té de mbe déé tsinane ya élat a mbe bele ya Nzame, se ki ya éto ndjié.

it-2 431 ¶9

Mardoqueo nge ki Mardochée

Be nga belane ñe naa a kôre ayong Israël. Éyong Mardoqueo a nga wokh atsing da dzô naa be mane wiñ be Judíos besese be ye édjié Persia, Mardoqueo a nga bele mebun naa Esther a nga tobe kéza minenga é tam da yiène naa a kôre be Judíos. A nga vole Esther naa a yem naa éto dèñ é ne édedèè éban, ye naa a ne belane do naa a ke sili kéza avole. Amben dzam té é mbe ve naa be wiñ ñe, Esther a nga yebe naa a bo de.—Est. 4:7–5:2.

ia 133 ¶22-23

Esther a nga kame ayong Nzame

²² Éyong Esther a nga wokh fuèñ, n’nem ô nga kut ñe abum. Abong té aa be ki tare tubane bitsible bité. Ane a nga dzô Mardoqueo naa a ko-wong akal dzam té. Amu dzé a nga ko-wong ? A nga simane Mardoqueo atsing kéza da dzô naa é môt a sia ke yen kéza kaa naa a va luè ñe, môt té, ba wiñ ñe. Ve, a ne tobe nkôran fave nge kéza a same ñe ntum kông wèñ. Ye Esther a mbe yane naa n’nôm a ye ñe yen éngôngoo ? A mbe éé yem mbeng-mbeng naa, n’nôm wèñ éé dzi ki yen Vasti éngôngoo amu a nga tep naa a ke éyong a nga luè ñe. Esther a nga dzô Mardoqueo naa é ntoo melu 30 ave kéza a yen ñe ! Tam ézing, Esther a mbe éé bunu naa éngung kéza té aa bis ki fe ñe.—Esther 4:9-11.

²³ Ya éyalan a nga ve ñe, Mardoqueo a nga kômô wône mebun Esther ébe Nzame. A nga dzô Esther naa nge aa yebe ki, Nzame a ne kôre be Judíos ngalane môt nfe. A nga dzô fe ñe naa nge bitsible bia tsini naa bia vem, Esther émièn a ne fe wu. Ya mboan té, Mardoqueo a nga lere ya n’nem ôse naa a bele mebun ébe Jehôva, é Nzame a dzale mengiagh mèñ éyong ésese, ye naa aa ye ki likh naa be mane wiñ ayong dèñ. (Jos. 23:14) Éde, Mardoqueo a nga sughane dzô Esther naa : « Za a yem, tam ézing naa akal é dzam di éde ô nga tobe de kéza minenga. » (Esther 4:12-14) Mardoqueo a nga lere naa a bele bura mebun ébe Jehôva, za mbemba éfônan akal dèè !—Mink. 3:5, 6.

Mimbeng mi-mam mi ya nsisim

kr 160 ¶14

N’vahane mengu’u naa bi bo ña ékang fili

¹⁴ Ane Esther ya Mardoqueo, bekristen be ye ému ba ve mengu’u naa be lughu Jehôva fili aval a sili be de. (Esther 4:13-16) Ye wa fe ô ne ve é ngu’u duè ? Owé. Éyong wa yaghlan akal bobedzang ya bekal bèè ba dzukh akal bengovina ba bo be é mam méé se ki sôsôe. Meyaghlane muè me ne môra avole. (A lang Jacques 5:16.) Ye Jehôva a yalane aval meyaghlane meté ? Éyong bia kiabe medzô é nda ba kikh minsang, dzam té da lere naa a yalane mo !—Behéb. 13:18, 19.

18-24 NGOAN ÉBUU

AKUM YA KALARE NZAME | ESTHER 6-8

« Ayeghle bia ñong nfa aval bi ne yem kobe ya é bôt bevoo »

ia 140 ¶15-16

Esther a nga lere naa a ne fakh, ayokh ye nkoghane naa a dzimlé éning déñ akal é bôt bevoo

¹⁵ Amu Esther a mbe ôdzibi a nga bera yane alu déé naa a ke kobe kéza, dzam té é nga ve Hamán naa a kôman awu dèñ kaa naa a nga yem de. Tam ézing Jehôva éñe a nga ve naa keza a bo kaa ke ôyô. (Mink. 21:1) Dzam té daa bo ki bia éyaghane, amu Bible adzô bia naa « bi bele fulu ye a yane Nzame naa a bo dzam » ! (Alang Michéé 7:7.) Éyong bia likh mam é mô Nzame, tam ézing bi ne yen naa mboane mam wèñ éwô wa dang mbeng a lôt aval bi mba de bo.

A nga kobe ya ayokh

¹⁶ Esther éé dzi ki likh naa kéza a bera yane ayap, éde, a nga ñong nkighane naa éyong ba ye bera dzi, a ye ñe mane kat asese. Ve, aval avé a nga ye de bo ? Kéza émièn a nga ve ñe mam ébubu éyong a nga dzô ñe naa a dzaa ñe é dzôm ase a kômô. (Esther 7:2) A mbe é tam Esther a nga yiène kobe.

ia 140 ¶17

Esther a nga lere naa a ne fakh, ayokh ye nkoghane naa a dzimlé éning déñ akal é bôt bevoo

¹⁷ Esther a nga tare bo yè kaa naa a ke kobe ya kéza ? Bi ne simane naa a nga tare yaghlan Nzame osisi, éyong té ya ayokh éde a nga dzô kéza naa : « Nge me bele é mvam duè a kéza, ye naa nge é ne mvèñ é mis muè, é dzam ma sili éé di, ô kôre éning dam, ma dzaa fe wô naa ô kôre ayong dam. » (Esther 7:3) Bifiè bité bi nga lere naa a ye kang nkighane n’nôm a ye ñong. Fulu té da selane ya é minenga kéza a nga tare bele, be mbe béé luè ñe naa Vashti, a nga biane n’nôm ! (Esther 1:10-12) Ye fe naa, Esther éé dzi ki kee kéza bidzô naa a nga tobe Hamán mebun. A nga dzaa ñe fave naa a kame éning déñ.

ia 141 ¶18-19

Esther a nga lere naa a ne fakh, ayokh ye nkoghane naa a dzimlé éning déñ akal é bôt bevoo

¹⁸ Kéza a nga yiène yeghane ye kam é dzam esther a nga sili ñe. Tam ézing a nga fas naa, za a kômô wiñ kéza minenga ? Esther a nga tsini ôsu ya dzô kéza naa : « Ma, ye ayong dam be nga mane bia kuane naa be wiñ bia. Nge be nga kuane bia fave ane ôlo’o, nge méé dzi ki dzô dzam, ve, mbia dzam té daa yiène ki boban amu naa dzam té é ne biane kéza. » (Esther 7:4) Bia yen naa Esther éé dzi ki chale dzam ézing, ve, a koghle naa a mbe bo kaa kôbe nge be nga kuane ñe ye ayong deñ ane minkôm. Ve dèè, Esther a nga yiène kobe amu naa é dzam be nga kôman é nga yiène name kéza émièn.

¹⁹ Éfônan Esther da lere bia naa bia yiène kobe é bôt bevoo ya akeng. Éfônane té da lere bia naa, nge bia kômô kôm môra ntiè ya é môt bia dzing nge ki ya é môt a bele édjié ézing, é ne édedèè éban naa bi bo ôdzibi, ngang ye kôbe ya bebela.—Mink. 16:21, 23.

Mimbeng mi-mam mi ya nsisim

w06 3/1 11 ¶1

É mam ma dang éban é kalare Esther été

7:4—Amu dzé « kéza a nga ye dzimlé abuiñ » nge be nga mane wiñ be Judíos nge ki Bejuifs ? Éyong Esther a nga dzô ya akeng naa be mane kuane be Judíos ane minkôm a nga lere vè naa, nge be mane be wiñ dzam té da ye name kéza. Amu naa é miang tang 10 000 Hamán a nga kiagh mi mbe avitsang ndaane nge be nga kuan be Judíos ane minkôm. Ye fe naa nge be mane wiñ be Judíos é nga ye name kéza amu naa a nga ye dzimlé é minenga wèñ.

25 NGOAN ÉBUU–1 NGOAN AWÔM

AKUM YA KALARE NZAME | ESTHER 9-10

« A nga belane édjié dèñ naa a vole ayong deñ »

it-2 432 ¶2

Mardoqueo nge ki Mardochée

Be nga kee Mardoqueo éto ndjiè Hamán, ye naa kéza a nga kee ñe akana da ban metsing me ya Persia. Esther a nga kee Mardoqueo é nda Hamán amu naa kéza a nga kee ñe nda té. Ye ayebe kéza, Mardoqueo a nga tsili atsing da ve be Judíos naa be kame bebièn. Atsing té é nga kôre be Judíos ye soo be abuiñ mevakh. Abuiñ bôt be ye édjié Persia be nga bo élat ya be Judíos é môs atsing é nga dzalban. É ngoan Adar é too melu 13 be Judíos be mbe nkoghan. Bengovina be nga ke be ngam amu Mardoqueo a mbe bele môra édjié. A Susa, aluman é nga bera tsini alu dèè. Édjié ya Persia ngura, be nga wiñ minzizing be Judíos tang bôt 75 000, bia lang été awôm boan Hamán. (Est. 8:1–9:18) A kore ye vèè, ye ayebe Esther, Mardoqueo a nga kikh naa be bo bèè dzemlé fet kada mbu melu 14 ya 15 ye ngoan Adar, be mbe béé luè de naa « môs Purim. » Fet té é mbe môs mevakh, naa ba dzi, ya ñu, ye vaane bedas bevoo ya éba bevoo, ye fe a vole é bôt be ne ajèñ. Be Judíos be nga yebe fet té ye dzô memvong meba ya é bôt be nga zu kuane be naa be bo béé dzemlé fet té. Ya é mora édjié Mardoqueo a mbe bele, be Judíos besese be nga kang ñe, ye naa a nga tsini naa a sèñ akal mbeng wôba.—Est. 9:19-22, 27-32 ; 10:2, 3.

it-2 716 ¶5

Purim

Nkôman. Amben betsili ba dzô naa é fet Purim be Judíos ba dzemlé éndagha daa fônane ki fet ye n’yebe, ve, da fônane fet ye émo. Ba dzô fe naa, éyong ba dzemlé do ba bo mbimbia be-mam, ve dèè, déé mbe ki nèè éyong be nga tele de melu ô mvus. Amu Mardoqueo ya Esther be mbe be-bo bisèñ Jehôva, éde, é fet be nga tele melu ô mvus, é mbe naa ba lughu ñe. Jehôva a nga kôre ayong dèñ amu naa ntiè ô nga sum amu Mardoqueo a mbe sôsôe asu Nzame. A ne bo naa Hamán a mbe moan amalequita ye naa Jehôva a nga kikh naa be mane wiñ ayong amaleq ngura. Mardoqueo a nga kang atsing Jehôva a nga ve, éde a nga kikh naa aa se ki lui asu deñ ôsi asu Hamán. (Est. 3:2, 5 ; Akô. 17:14-16) Ya fe naa, bifiè Mardoqueo a nga kobe Esther (Est. 4:14) bi nga lere naa a mbe é bunu é ngu’u da neman naa be kôre Bejuif. Aval dèè fe, éyong Esther a nga bo kaa dzi, kaa naa a ke yen kéza éyong a nga sili ñe é dzam ôsua, da lere naa a nga dzeng avole Jehôva.—Est. 4:16.

cl 101-102 ¶12-13

« Vughane Nzame » éyong mia belane édjié

¹² Jehôva a nga tele bemvene naa be wulu ya ékôan dèñ. (Behébreu 13:17) Ba yiène belane ayem té naa be vole ébôt bevoo ye ve naa mintôma Nzame be tobe a mvoa été. Ye da yili naa ba yiène djié bekristen bevoo ane bemasa beba ? Kaa dzôm ! Bemvene ba yiène belane ayem deba ékôan été béé yem meniè meba ye bo asili ñuu. (1 Pierre 5:2, 3) Bible a dzô naa : « Ba yiène yem baghle ékôan Nzame a nga sôm ye mekî é ndôma dzeñ. » (Bisè mintôl 20:28) Bifiè bité bia lere naa bemvene ba yiène yem ñong kada môt ye nsama mintôma Nzame.

¹³ Éfônan, nge angom duè da sili wô naa ô baghle é dzôm a va sôm tang nden ye naa a bira de dzing, ye waa ye bo nkee naa wa yem de baghle ? Aval dèè fe, Nzame a nga ve bemvene ayem naa be tugha yem kale ékôan a bira dzing, amu naa a ñong bo ane mintôma mièñ. (Jean 21:16, 17) Jehôva a bira dzing mintôma mièñ aval é nga ve naa a kus be ye mekî é moan wèñ Yésu Christ. Ébe Jehôva, tang fe daa dang ki nden a lôt di té. Bemvene baa vuène ki dzam té, éde, ya asili ñuu ba yem kale mintôma Jehôva.

Mimbeng mi-mam mi ya nsisim

w06 3/1 11 ¶4

É mam ma dang éban é kalare Esther été

9:10, 15, 16—Amu dzé be Judíos nge ki Bejuif béé dzi ki toa é biôm minzizing mieba ? Be nga tep naa ba toa é biôm minzizing mieba amu naa be nga kômô kame bebién, se ki akal naa be nga kômô bo minkukuma.

2-8 NGOAN AWÔM

AKUM YA KALARE NZAME | JOB 1-3

« Tsinighe naa wa lere nté mbé wa dzing Jehôva »

w18.02 6 ¶16-17

N‘vughane mebun ya mewokh Noé, Daniel, ya Job

¹⁶ Minzukh Job a nga tubane mio. Mam me nga mane tsen éning Job. Tam ézing éñe a nga « dang môra môt é si a mbe too, ya fe mesi me mbe ñe nfeng. » (Job 1:3) A mbe bele abuiñ akum, abuiñ bôt be mbe béé yem ñe ya kang ñe. (Job 29:7-16) Amben nèè té, éé mbe ki é simane naa éñe a dang é bôt bevoo, nge ki a simane naa aa yi ki Nzame éning dèñ. Akal té, éde Jehôva a nga luè ñe naa « mbo ésèñ wôm, » ya koghle naa : « A ne é môt a ne sôsôe ya tetele, a ko Nzame wong ye saalé é dzam é ne abé. »—Job 1:8.

¹⁷ Ve tam ézing, éning Job é nga sia tsen. A nga mane dzimlé asese. A mbe édedèè éwiñ aval é nga ve naa a kômô wu. Ému, bia yem naa Satan éñe a nga so ñe abuiñ bitsiblé bité. A nga bôrô Job naa a sèhane Nzame amu naa a simane fave mbeng wèñ. (A lang Job 1:9, 10.) Jehôva éé dzi ki ñong bibôra bité ane é dzam é ne zeze. Jehôva a nga likh naa Job a lere naa a ne sôsôe ya ñe, ye naa a sèhane ñe ya n’nem ôse ; aval té Job a mbe lere naa Satan a ne minèè.

w19.02 5 ¶10

Tsinighe naa wa baghle é sôsôe duè !

¹⁰ Aval avé bibôra Satan a nga dzô Job bia name wa ? A dzô naa waa dzing ki Jehôva ya n’nem ôse, ye naa wa ye sim naa wa sèhane ñe éyong wa ye yen naa ô ne dzimlé éning duè. Satan a kômô dzô vèè naa wéé se ki sôsôe ya Nzame ! (Job 2:4, 5 ; Mel. 12:10) Bibôra bité bia ve naa ô wôrane ya ? Ke dzam té da bo wa n’nem mintéñ, nga ? Ve, tam simane é dzam di : Jehôva a bira tobe wa mebun, éde a nga likh Satan naa a tsiblé wa, naa ô lere naa ô ne sôsôe ya Nzame, ye lere naa Satan a ne minèè. Ve, Jehôva a kiagh bia naa a ye bia vole a dang dzam té. (Behéb. 13:6) Za môra maane ô bele naa, é Môt a djiè éning ése ngura, a tobe wa mebun ! Ye wa yen amu dzé é ne éban naa ô tobe sôsôe ? Amu aval té wa ye lere naa Satan a ne minèè, ye naa wa ye kame éyôla Jehôva, ye fe naa wa ye lere naa wa sukh édjié dèñ asi. Aval avé ô ne tsini naa wa wônô é sôsôe duè ?

Mimbeng mi-mam mi ya nsisim

w21.04 11 ¶9

Ayeghle bia ñong ya bifiè Yésu a nga sughlane dzô

⁹ Za dzam Yésu a nga dzô ? Avitsang tam kaa naa Yésu a wu, a nga yônane naa : « É Nzame wôm, é Nzame wôm, amu dzé ô va lam ma ? » (Mat. 27:46) Bible aa tugha ki dzô amu dzé Yésu a nga dzô bifiè bité. Ve, yenghan ayeghle bia ñong ya bifiè bité. Édi ôsua, Yésu a nga dzale nkulan adzô ô ne nten Bya 22:1. Édi bèè, bifiè bièñ bia lere naa Jehôva éé dzi ki ve « ôngôô wa kame » é ndôma dzèñ. (Job 1:10) Yésu a nga yem naa Ésaa a nga likh ñe é mo minzizing mièñ été nfa ye naa a lere mbunan wèñ yakekuiñ a ye wu. Be nga tsiblé ñe aval é ne édedèè ngu’u. Yésu a nga lere fe naa, éé dzi ki bo é dzam ézing da yiène naa a bele aval awu té.

9-15 NGOAN AWÔM

AKUM YA KALARE NZAME | JOB 4-5

« Boghe nkee ya mefuèñ me ne minèè »

it-1 713 ¶11

Elifaz

2. A mbe môt mboo ye mengom melal Job. (Job 2:11) A mbe moan Temanita, ya naa a mbe é mvong bôt Elifaz ôsua bi va kobe ñe ôyô, da yili naa a mbe môt ye é mvong bôt Abraham ya naa a mbe môt mboo ye é nda bôt Job. Éñe ya é mvong bôt dzèñ be nga bo ébere ñuu amu naa be mbe n’yeman. (Jér. 49:7) Ébe é bôt belal be nga zu « fôlô » Job, Elifaz é ñe a nga dang lere naa a ne édedèè éban a lôt é bôt bevoo, dzam té da ve naa bi simane naa tam ézing, éñe a mbe ñamôrô a lôt besese. Ébe biyong bilal a nga ñong nkobe, éñe a nga sum naa a tare kobe ya naa mintun mièñ émio mi nga dang ayap.

w05 9/15 26 ¶2

Tobeghane nkee ya mesiman méé se ki mvèñ !

Éyong Elifaz a nga simane é dzam a nga yen, a nga dzô naa : « Nsisim ézing ô nga tebe ma ôsu ; é zeng é ne ma ôñu é nga sia tebe. Nsisim té ô nga tebe, ve, méé dzi ki wô yem ; me nga yen dzôm é tele ma ôsu ; a ne avuèñ é nga sum naa da boban, éde me nga sum naa ma wokh king. » (Job 4:15, 16) Nsisim mbé ô nga zu kobe ya Elifaz ? Mbimbia bifiè a nga kobe bi nga lere naa a mbe mbimbia nsisim, éé mbe ki angele a ne sôsôe Nzame. (Job 4:17, 18) Nge a bo naa a mbe é angele a ne sôsôe Nzame, ye nge Jehôva a nga yèè ya Elifaz ya mengom mebèñ mevoo akal minèè be nga kobe ? (Job 42:7) Mbimbia nsisim éwô ô nga ve naa Elifaz a kobe aval té. Bifiè bièñ bi nga lere naa a bele mesiman me ne abé.

w10 2/15 19 ¶5-6

Mi taa ku ôlam minèè Satan a kaa bo

Satan a nga belane Elifaz, môt mboo ye mengom melal Job, naa a ban naa boan be-bôt béé se ki zômô bitsible amu naa be ne atakh. Elifaz a nga bane naa boan be-bôt « be too é nda é ne mboan ya mbuaregha é tele metso ayo », éde Elifaz a nga bera dzô naa : « [Éba] be ne ébubu a tsibi ane polilla nge ki mite ! Ba fit bo atéé ye kikiri yakekuiñ ngogho asé ba dzang mbèmbèè ; ya naa môt aa bis ki do. »—Job 4:19, 20.

É ne été naa, mevôm mézing me ya Bible ba vaghane bia ya « mendakh me ne mboan ya mboaregha. » (2 Becor. 4:7) Atakh dèè da so ya nsem bi nga ñong ébe Adán. (Bero. 5:12) Éde éyong bi ne étam, bii se ki zôme éyong Satan a lumane ya bia. Ve, amu naa bi ne bekristen, bii se ki étam, bi bele avole Jehôva. Amben bi bele bikôp, bi ne édedèè éban asu Jehôva. (Esaïe 43:4) Ya fe naa, Jehôva a ve nfufup nsisim wèñ ébe é bôt ba dzaa ñe do. (Luc 11:13) Nfufup nsisim té wa ve bia « é ngu’u da dang », ya ve naa bi zôme bitsible bisese Satan a ve bia. (2 Becor. 4:7 ; Beph. 4:13) Nge bi tebe Satan é ngam ayat, « bii yem mebun été », Nzame a ye bia ve naa bi yem ya naa bi bo ngu’u. (1 Pierre 5:8-10) Éde, bii bele ki akalgha ézing naa bi ke Satan wong.

mrt 32 ¶13-17

Boghe nkee ya mefuèñ me ne minèè

● Fasghe é vôm fuèñ té da so ya nge é ne bebela

É dzam Bible adzô : « Fasghan mam mesese. »—1 Bethessalonicien 5:21.

Kaa naa ô lôm dzam nge ki a lôm môt nlang ézing, amben a ne é fuèñ abuiñ bôt ba yem, ya naa ba kobe do mebakh mefuèñ été, fasghe nge fuèñ té é ne bebela. Aval avé ô ne de bo ?

Fasghe nge é vôm fuèñ te da so é ne mbeng. A ne bo naa mimbanegha mia bôm mefuèñ nge ki mimbanegha mife, mia man tsen mefuèñ amu ba kômô wun mono nge ki naa ba tié mam me politik. É ne éban naa ô vaghane mefuèñ meté ya éma ô va lang vôm nfe. Biyong bizing mengom mèè me ne bia sia lôm mefuèñ méé se ki bebela ngalane correo electrónico nge ki email, nge ki a lôm mefuèñ meté a nden. Éde, ô taa tobe mebun ya fuèñ ézing kaa naa ô tugha fas é vôm da so.

Tugha fas nge é dzam fuèñ té da dzô nge é ne bebela ya naa é ne nféféñ. Daghe é môs fuèñ té é va kuiñ, ya ke wa daghe é mam mefe ma bane naa fuèñ té é ne bebela. Wa yiène tobe nkee nge ba kare wa mefuèñ wa yem naa me ne ndzukh awokh, ve, ba kare wô mo aval é ne édedèè ébubu, nge ki naa fuèñ té é ne nkômane naa bôt be bo dzam.

Mimbeng mi-mam mi ya nsisim

w03 5/15 22 ¶5-6

Tobeghe ngu’u naa ô wun mbii ye éning

Ékôan beña bekristen dèè da ve bia abuiñ mengu’u. Bebela a ne naa a ne môra maa naa mi ne môt mboo ye ékôan été ! (1 Pierre 2:17) Bia fe bi ne vole é bôt bevoo naa be tobe ngu’u ékôan été.

Bi ne simane é mbemba fulu Job a mbe bele naa a vole é bôt bevoo. Mbia angom dèñ Elifaz ña a nga yem fe dzam té, a nga dzô naa : « É môt a nga ku, bifié buè bi nga tele ñe ; ya fe naa ô nga wône é môt mebong me ne ndzughane. » (Job 4:4) Aval avé bia, bia bo fe de ému ? Kada môt ye ébe bia a bele ayem naa a yiène vole bekristen bevoo naa be tsini naa ba sèhane Nzame. Éyong bi ne ya bo, bia yiène bo ane bifiè bi bia dzô : « Voleghan é bôt mo me ne atakh, ya wône mebong me ne atakh. » (Esaïe 35:3) Bi ne ñong nkighane naa bia fôle nge ki afong moadzang mboo nge ki bebéñ kada ésulan. (Behébreu 10:24, 25) Ya mbemba bifiè bi ne tsini naa bia ve be ngu’u, ya ve bo akiba akal mengu’u ba ve naa ba sèhane Jehôva. Aval té bia ye be vole naa be tobe mban nfa ye naa be tsini naa ba mare mbii ye éning.

16-22 NGOAN AWÔM

AKUM YA KALARE NZAME | JOB 6-7

« Éyong wa wôrane naa éning duè é ne ndzukh a zômô »

w06 3/15 14 ¶10

É mam ma dang éban é kalare Job été

7:1 ; 14:14—Za dzam bia wokh ya bifiè « éseñ ba yemlé môt naa a bo » ? Job a mbe édedèè éwiñ, éde a nga vaghane éning dèñ ya ésèñ ba yemlé môt naa a bo. (Job 10:17, atoan é ne asi) É tam môt a lôt a Seol, bia dzô vèè a téé ye éyong a wu yakekuiñ éyong ba wômô ñe, amu naa éé se ki de saalé, éde Job a nga vaghane de ya éseñ ba yemlé môt naa a bo.

w20.12 16 ¶1

« Jehôva a kôre é bôt be ne édedèè éwiñ »

Biyong bizing, é ne bobane naa bia sili mô ôsi éyong bia yen naa éning dèè é ne étun, ye naa « é ne ndzalan ye minzukh. » (Job 14:1) Abuiñ be-bo bisèñ Jehôva be ye melu ô mvus baa fe be nga wôrane nèè. Abim ye été be nga dzô naa ba kômô ye wu. (1 Bed. 19:2-4 ; Job 3:1-3, 11 ; 7:15, 16) Ve, Jehôva, é Nzame be nga tobe ñe mebun, a mbe é sili be min’nem ôsi éyong ase ye ve be ngu’u. Jehôva a nga ve bifônane bieba a Bible été naa bi fôlô bia ye ve bia ayeghle.—Bero. 15:4.

g 1/12 16-17

Éyong waa kômô fe ning

Amben wa yen naa mam mézing méé se ki fe kômban éning duè, yemghe naa wéé se ki étam. É dzam é ne éngôngoo é ne naa, môt asese a tubane minzukh ému. Bible a dzô naa : « Avele ésese da tat nsama ya dzukh nsama. » (Beromain 8:22) Amben éndagha, ô ne yen naa minzukh muè mii se ki kômban, ve, yemghe naa éyong tam da ke da lôt, mam me ne ke ma kômban. Éde, nté daa be ki boban, za dzam ô ne bo ?

Kobeghe ya angom duè é ne éwôlô wa tobe ñe mebun. Bible a dzô naa : « Ña angom a dzing éyong asese, a ne wô moaneñong éyong metam minzukh me ne. » (Minkana 17:17) Sôsôe môt Job, a nga dzô é bôt bevoo é dzam é mbe ñe n’nem ôsi éyong a mbe minzukh été. Éyong « a nga vini éning dèñ », Job a nga dzô naa : « Ma ye dzô kaa chale é mam ma wokh abé. Ma ye kulu ya bifiè minzukh ma wôran ! » (Job 10:1) A kobe ya é bôt bevoo é ne sibi mintèñ wa wôrane ye vole wô naa ô yen minzukh wa tubane mio aval afe.

Dzôghe Nzame é mam mese me ne wa n’nem ôsi. Abuiñ bôt ba tem naa meyaghlan ma vole fave bia nfa mesimane mèè, ve, se ki éde Bible a dzô. Bya 65:2 a dzô naa Jehôva Nzame « A bèè meyaghlan », nten 1 Pierre 5:7 ña dzô naa : « A bis wa. » Bible a bane bia éyong ase naa, é ne édedèè éban naa bi tobe Nzame mebun, aval bia yen de ya bifônane bi :

«Tobeghe mebun ya Jehôva ya n’nem wiè ôse kaa tobe mebun ya n’yemane wiè. Simane ñe ébe é mam mese wa bo, éyong té a ye ve naa mezen muè me bo sôsôe. »—MINKANA 3:5, 6.

« A dzale mekômgha é bôt besese ba ko ñe wong, a bèè bo éyong ba yôn, éyong té a kôre be. »—BYA 145:19.

« É dzam di éde bia tobe de Nzame mebun, naa a bèè bia éyong bia dzaa ñe é mam mesese bia yi metoo élat ya nkôman wèñ. »—1 JEAN 5:14.

« Jehôva a tele mbimbia be bôt ôyap, ve, a bèè meyaghlan é bôt be ne sôsôe. »—MINKANA 15:29.

Aval bia yen de, Nzame a ye wô vole nge wa kat ñe minzukh wa tubane mio. Bible a ban wô naa : « Tobeghe ñe mebun éyong asese [. . .] Asu dèñ, dzôghe ñe é mam mesese ô bele a n’nem été. »—Bya 62:8.

Mimbeng mi-mam mi ya nsisim

w20.04 16 ¶10

Lereghe naa wa bis é môt mboo ya lere fulu engôngoo

¹⁰ Bi ne vu éfônane Jehôva éyong bia dzeng naa bi tugha wokh é bôt bevoo. Ya dzam té, yeghe a yem bobeñong ya bekal buè. Kobeghe ya bo kaa naa bisulane bi sum ya éyong bi manang. A ke minkanghle ya bo, ye naa nge é ne boban, baneghe bo naa be zu dzi ébe wa. Tam ézing wéé yen naa é kal dzaa ézing daa tugha ki tobe ya é bôt bevoo, a ne é môt a ne ôsoan. É moadzang wa tem naa a dzing a tiè adzô mono, a ne é môt a ne añep, nge ki faa naa é ñiè boan a bo é so ésulan é sum-hang, a bele mintiè ya n’nom éé se ki moan Bengaa. (Job 6:29) É ne été naa, biaa kômo ki « tiè é mam maa daghe ki bia. » (1 Tim. 5:13) Ve, é ne mbeng naa, bi dzeng naa bia yem bobedzang ya bekal bèè, ya yem é mam me nga likh be naa be tobe aval té.

23-29 NGOAN AWÔM

AKUM YA KALARE NZAME | JOB 8-10

« Édzing é ne sôsôe Nzame da kame bia ya minèè Satan »

w15 7/1 12 ¶3

Ye bi ne faa ve Nzame n’nem mbeng ?

Job a nga tubane abuiñ minzukh mi mbe ñe yen naa a ne Nzame éña nga ve ñe mio. Éde, Job a nga tem naa Nzame aa bis ki nge a kang ñe nge ki kaa. (Job 9:20-22) Job a nga yen naa a dang sôsôe é mis mèñ, éde, éyong a mbe é kobe, a mbe é lere fave naa éñe a dang sôsôe a lôt Nzame.—Job 32:1, 2 ; 35:1, 2.

w21.11 6 ¶14

Édzing é ne sôsôe Jehôva da yili yè akal duè ?

¹⁴ Édzing é ne sôsôe Nzame da kame bia nfa ya nsisim. Tam ézing éyong David a nga yaghlane Jehôva a nga dzô naa : « Ébe ma, ô ne achèñ dam ; wa ye kame ma metam minzukh. É king mevakh me ye akôre duè da kôrane ma […] É môt a tobe Jehôva mebun, édzing é ne sôsôe dèñ da kôrane ñe. » (Bya 32:7, 10) Aval ôngôô ô mbe wéé kôrane bekisoan be ye melu ô mvus naa wa kame é bôt be mbe be too été, aval dèè fe, édzing é ne sôsôe Jehôva da kôrane bia ye kame bia nfa ya nsisim, ye vole bia naa bi tobe sôsôe. Édzing é ne sôsôe Jehôva da tsini ñe naa a duru bia ébe ñe.—Jér. 31:3.

Mimbeng mi-mam mi ya nsisim

w10 10/15 6-7 ¶19-20

« Za a ne yem n’yeman ôsese Jehôva ? »

¹⁹ « Za ayeghle bia ñong nfa aval Jehôva a siman » ? Nfa ye naa bi yem é dzam Jehôva a siman, bia yiène ke fas a Bible été. Bi taa tem naa aval bia yen mam éde fe Jehôva a yen mam aval té, amu naa bi bele meñiè. Aval bia yen mam ye mesimane mèè, méé se ki aval éma Jehôva. Job a nga yebe naa : « [Nzame] aa se ki moan môt ane ma naa me yalane ñe, naa bia bebèñ bi ke tiè medzô é vom ba kikh minsang. » (Job 9:32) Éyong bia sum naa bia wokh aval Nzame a tem, é ne bia ve naa bia fe bia dzô ane Job éyong a nga dzô naa : « Daghan ! A ne fave ôyôm abim ye é mam a nga bo, ye ôyôm boan be-mam be nga dzô da daghe ñe. Éde, za a ne tugha wokh é môra zalang wèñ ? »—Job 26:14.

²⁰ Ve, bi ne bo yè nge bia lang éfus ya Bible ézing biaa tugha ki wokh, dang-dang nge biaa tugha ki wokh ôsimane Jehôva ? Bia yiène ke fas nlô-adzô té. Ve, nge biaa yen ki éyalan ya é dzam bi va fas, tam té éde bia yiène lere naa bia tobe Nzame mebun. Bia yiène bo bii simane naa, bifus bizing bi ne a Bible été bia lere bia naa, bia yiène bele mebun ébe Jehôva ye mefulu mèñ. Bia yiène yebe ye asili ñuu naa bii se ki wokh é mam mesese Jehôva a bo. (Eccl. 11:5) Dzam té da ye bia bo ébubu naa bi yebe bifiè Pablo a nga dzô naa : « Kié, añep, é fakh ya n’yemane Nzame bi ne anen ! Minkighane mièñ mi ne ndzukh a wokh, ye naa mezen mèñ bii se ki me mane yem ! Amu naa, za a ne mane yem mesiman Jehôva, nge ki naa, za a ne ñe ve melepgha ? Nge ki faa naa, za a nga tare ñe ve, éyong té a nga bulane ñe ? Amu naa mam mesese ma so ébe ñe, me ne akal dèñ ye amu dèñ. Ôlughu ô boghe ya ñe mbèmbèè. Amen. »—Bero. 11:33-36.

30 NGOAN AWÔM–5 NGOAN AWÔM-A-MBOO

AKUM YA KALARE NZAME | JOB 11-12

« É mam melal bi ne bo naa bi bele fakh ya buane de »

w09 4/15 6 ¶17

Job a nga lughu éyôla Jehôva

¹⁷ Dzé é nga vole naa Job a tobe sôsôe ya Nzame ? A ne amu naa a mbe bele mbemba élat ya Jehôva, kaa naa minzukh mi biane ñe. Amben dzam ézing déé nga lere ki ñe naa a nga yem é mam Satan a nga bôre ñe asu Jehôva, ve, Job a nga tsini naa a tobe sôsôe. A nga dzô naa : « Yakekuiñ a ne ma ye wu, maa ye ki dzôghe naa ma tobe sôsôe ! » (Job 27:5) Aval avé Job a nga bele élat é ne ngu’u ya Nzame ? Bebela a ne naa, Job a nga dzing a wokh aval élat Jehôva a mbe bele ya Abraham, Isaac, ya Jacob, é bôt be mbe avumane dèñ, éde ña fe a nga dzeng naa a bele aval élat té. Ya fe naa Job a nga yeghe a yem abuiñ mefulu Jehôva é binane nfa avele dèñ.—A lang Job 12:7-9, 13, 16.

w21.06 10 ¶10-12

Wéé se ki étam éyong ô ne ya Jehôva

¹⁰ Boghe angom ya bekristen bevoo be ne sôsôe. Bia yiène dzeng naa bi bele mengom ébe é bobedzang be ne ékôan été, amu naa be ne mbemba éfônan akal dèè, amben bii bele ki mimbu mivoo nge ki naa bii se ki ayong évoo. Bible a dzô bia naa « beñabôrô be bele n’yeman. » (Job 12:12) Ve, beñabôrô baa fe be ne yeghe mam mézing ébe bitong bi ne sôsôe. David a mbe édedèè mong a lôt Jonatán, ve, bebèñ beté be mbe bôra mengom. (1 Sam. 18:1) David ya Jonatán be nga volane nfa ye naa be tsini naa ba sèhane Jehôva éyong be nga tubane bura minzukh. (1 Sam. 23:16-18) Kal dzèè ézing ba luè naa Irina, éñe étam a ne moan Bengaa é nda bôt dèñ été, a dzô naa : « Bekristen be ye ékôan été be ne bia bo bebyèñ bèè nge ki bobedzang ya bendom bèè. Jehôva a ne belane bo naa be bo bôt be ye é nda bôt dzèè nfa ya nsisim. »

¹¹ É ne bo bôt bézing ndzukh naa be bo minféféñ mengom, dang-dang éyong ba bira wokh ôsoan. Ratna, kal dzaa ézing a ne kaa tugha tobe é vôm bôt be ne, a nga tubane bitsible éyong a nga yem bebela, a dzô naa : « Me nga yiène yebe naa bôt be ye é nda bôt dzam nfa ya nsisim be vole ma. » Tam ézing é ne bia bo ndzukh naa bi dzô môt aval bia wôran, ve, a ne bo mesumgha me ye mbemba angom. Mengom mèè ma kômô bia ve ngu’u ya vole bia, ve, bia yiène be vole naa be yem aval be ne de bo.

¹² A ke minkanghle ya bekristen bevoo a ne é dzam évoo da dang mbeng é ne bia vole naa bi bele mengom. Carol bi va tare tup ôsusua, a dzô naa : « Me nga bele mbemba mengom éyong me nga bo méé ke minkanghle ya bobedzang, ya fe a bo biseñ bife bi ye ékôan été ya bo. Jehôva a va belane mengom meté mimbu misese mi va lôt mi nfa ye naa be vole ma. » Kaa biso, é ne éban naa bi bo mengom ya bekristen bevoo be ne sôsôe. Jehôva a belane bo naa be vole bia éyong bia tubane minzukh, éfônan, éyong bia wôrane naa bi ne étam.—Mink. 17:17.

it-2 1190 ¶2

Fakh

Éfakh da so ébe Nzame. Jehôva Nzame éñe a bele « sugha fakh. » (Bero. 16:27 ; Mel. 7:12) A bele n’yeman da yili naa a yem abuiñ mam. Amu naa Jehôva éñe a ne Mvele, ya fe naa « a ning mbèmbèè ya mbèmbèè » (Bya 90:1, 2), a yem mam mesese nfa avele, aval é ne mboan ya é biôm bisese bi ne été. A yem fe nlang ye avele a téé ye melu ô mvus yakekuiñ melu mèè. Éñe a nga mane vele metsing mesese ma wulu ya si, metsing boan be-bôt ba belane mo nfa ye naa be bo mindzeng ya bo é biôm ba belane bio. Nge kaa metsing meté nge moan môt aa long ki dzôm ézing. (Job 38:34-38 ; Bya 104:24 ; Mink. 3:19 ; Jér. 10:12, 13) Ya fe naa, metsin metsing mèñ me ne éban nfa ye naa moan môt a yem ning, a yem ñong minkighan, ya naa éning é ke ñe mbeng. (Deut. 32:4-6 ; a daghe JEHOVÁ [Un Dios de normas morales] nge ki JÉHOVAH [Un Dieu qui a des normes Morales].) Dzôm ézing daa lôt ki n’yeman wèñ. (Esaïe 40:13, 14) Amben biyong bizing a likh naa é mam méé se ki sôsôe me tsini ôsu, ya naa mam meté me yem wulu ôyôm tam, ve, a ye ve naa nkômane wèñ ô dzalban melu ma zu, « é mam a dzô ma ye wulu mbeng. »—Esaïe 55:8-11 ; 46:9-11.

Mimbeng mi-mam mi ya nsisim

w08 8/1 11 ¶5

Dzenghan naa mi wokh é dzam é boan benan ba kômô dzô

▪ ‘Ye ma wokh faa é dzam a kômô dzô ?’ Job 12:11 a dzô naa : « Ye melô maa wokh bifiè aval daa ane ôyem wa wokh bidzi ? » Éndagha, wa yiène yem ayilgha ye bifiè é moan wiè. Éyong bitong bia kobe, be wôla sia tughane mam. Éfônan, tam ézing é moan wiè a ne dzô naa « Éyong asese wa ñong ma a ne moan ! » nge ki naa « waa wokh ki ma tam ézing ! » Ndaane naa bi bembe ébe bifiè ba kobe ane « éyong asese » ya « tam ézing », yemeghe naa é moan wiè aa kobe ki aval wa wokh de. Éfonan, éyong a dzô naa « Éyong asese wa ñong ma a ne moan » a ne bo naa a kômô dzô naa « Wéé bele ki mebun ébe ma », ya éyong a dzô naa « Waa wokh ki ma tam ézing », tam ézing a kômô dzô naa « Ma kômô naa ô yem aval ma wôrane. » Dzenghe naa ô yem é dzam é moan wiè a kômô dzô.