“O Jiova e Kauti Kemuni mai Varanise Moni Kila na ka Dina”

E DUA tiko nona ose lailai o Antoine Skalecki ni se gone, rau dau veivolekati sara. Erau dau muria sobu na tanala buto ena qaranikoala rauta ni 500 na mita ena loma ni qele me rau kauta na koala. A mavoa na tamai Antoine ni kasura na qaranikoala, ratou nanuma kina na nona vuvale me sosomitaki koya o Antoine, me cakacaka me ciwa na aua dua na siga. Ena dua na gauna, voleka sara ni mate o Antoine ni kasura na qaranikoala.

O Antoine e dua vei ira na iwiliwili levu ni gone era sucu i Varanise ena 1920 kei na 1930 vakacaca, era kai Poladi nodra itubutubu. Cava era gole kina e Varanise? Ni tugalala o Poladi ni oti na iMatai ni Valu Levu, e tubu sivia na iwiliwili ni lewenivanua. Ia era mate ena ivalu qori e sivia na dua na milioni na tagane ni Varanise, qai vinakati na dau keli koala. Rau mani veidinadinati kina na matanitu o Varanise kei Poladi ena 1919 mera cakacaka e Varanise na kai Poladi. Ena 1931, rauta ni 507,800 na kai Poladi era tiko e Varanise, levu era vakaitikotiko ena vanua ni keli koala ena vualiku.

Era sega ni guilecava na kai Poladi daucakacaka nodra itovo vakavanua kei na yalo ni qaravi kalou era kilai kina. E nanuma lesu o Antoine sa yabaki 90: “E dau doka vakalevu noqu tutu o Joseph na iVolatabu, qori na ka e vakavulici koya kina o tamana.” Ena Sigatabu kece, era dara na kai Poladi na isulu vinaka duadua nira lai lotu, me vaka ga era dau cakava mai na nodra vanua. Era dau sevaka qori na kai Varanise nira sega ni daulotu.

Levu na kai Poladi era sotavi ira na Gonevuli ni iVolatabu ena imatai ni gauna ena yasayasa o Nord-Pas-de-Calais. Era sa tekivu vunau tiko na Gonevuli ni iVolatabu ena yasayasa qori ena 1904. Ena 1915, e tekivu tabaki ena veivula na Vale ni Vakatawa ena vosa vakaPoladi. A tabaki ena 1925 na mekesini The Golden Age (sa Yadra! nikua) ena vosa qori. Levu na vuvale era taleitaka na lewe ni ivola vakaivolatabu ena mekesini ruarua qori, vaka kina na ivola na Api ni Kalou (The Harp of God) ena vosa vakaPoladi.

Ena 1924 a tiko ena nodra soqoni na Gonevuli ni iVolatabu na nona momo o Antoine, qori na sala ratou kilai ira kina. Ena yabaki tiko ga qori, a caka na imatai ni nodra soqo cokovata na Gonevuli ni iVolatabu ena vosa vakaPoladi ena tauni o Bruay-en-Artois. Ni oti ga e rua se va na macawa, e caka e matanalevu e dua na soqoni ena tauni ga qori. A vunau kina o Joseph F. Rutherford na mata ni itikotiko liu, ra qai tiko e rauta ni 2,000. E tarai Brother Rutherford na levu ni kai Poladi era tiko ena soqo. E kaya sara vei ira: “O Jiova e kauti kemuni mai Varanise moni kila na ka dina. Ena vinakati vei kemuni kei ira na luvemuni moni vukei ira na kai Varanise! E se vo levu na cakacaka vakavunau, ena tu vakarau tale ga o Jiova me vakayagataki ira na dautukutuku ena cakacaka qo.”

Qori sara ga na ka e cakava na Kalou o Jiova! O ira na lotu vaKarisito era kai Poladi era gugumatua ena vunau, me vaka ga nodra dau keli koala! Eso era lesu tale ina nodra vanua e Poladi mera lai vunautaka na ka dina era sa vulica. Eso vei ira qori o Teofil Piaskowski, Szczepan Kosiak, Jan Zabuda era lesu mera lai vunau ena veivanua lelevu e Poladi.

Levu na kai Poladi era tu ga mai mera tomani ira na tacidra kai Varanise mera gumatua ena cakacaka vakavunau. A caka e dua na soqo cokovata ena 1926 ena tauni o Sin-le-Noble, era tiko ena porokaramu vakaPoladi e le 1,000, e le 300 era tiko ena vosa vakaVaranise. E tukuni ena Yearbook ni 1929: “Ena yabaki qo, rauta ni 332 na kai Poladi era vakaraitaka nodra yalayala ena nodra mai papitaiso.” Ni bera ni tekivu na iKarua ni iValu Levu, rauta ni 32 mai na 84 na ivavakoso e Varanise era vosa vakaPoladi.

Ena nona veisureti na matanitu o Poladi, era vakadonuya e levu na iVakadinadina i Jiova mera lesu ena 1947. Nira sa biubiu, e laurai na yaga ni nodra sasaga kei na nodra cakacaka vata kei ira na tacidra mai Varanise, e tubu na levu ni dautukutuku ena 10 na pasede ena yabaki ya. Ena veiyabaki ni 1948 ina 1950 e tubu tale ena 20, 23, kei na 40 na pasede! Me rawa nira vakavulici na dautukutuku vou, e lesia na valenivolavola ni tabana e Varanise ena imatai ni gauna ena 1948 e vica na ivakatawa ni tabacakacaka. E lima na tacida ratou lesi, e va ratou kai Poladi, dua vei ratou qori o Antoine Skalecki.

Levu na iVakadinadina i Jiova e Varanise era se vakayagataka tiko ga na yaca vakaPoladi era vakatokai kina na wekadra era cakacaka vakaukaua ena qaranikoala kei na cakacaka vakaitalatala. Nikua, e levu na biuvanua era sa vulica tiko na ka dina e Varanise. Ke ra mani lesu ina nodra vanua na dautukutuku se ra toki ina dua na vanua vou, era gumatua tiko ga ni vakatotomuria na ka era cakava na dautukutuku ni Matanitu me vakataki ira na tacidra kai Poladi.—Mai na keda itukutuku makawa e Varanise.