Qito ni iTabagone​—Kadre Kina na iTovo Kaukaua

◼ Era mai sota ena qito na rakavi vakamereke e so na ilala gonevuli ni sekeneri. E tini na qito ena veibuturaki, era kaikaila ra qai veivacu kina e sivia e 100 na itubutubu, dauveivakavulici, kei ira na dauqito ni qaqa e dua na timi ni sa oti na gauna ni qito.

◼ Era qito rakavi vakamereke tiko e dua na ilala gonetagane kei na goneyalewa. Ni vakalutuma na polo e dua na gone yabaki tini, e bitalaki koya e ra nona dauveivakavulici, e ramusu kina na ligana ruarua.

◼ E vakaceguya e dua nona dauqito na dauveivakavulici ni timi ni baseball na Little League. A mani vakarerei dauveivakavulici na tama i gonetagane oya ni kaya ni na vakamatei koya, ia a qai totogitaki me siga 45 e valeniveivesu.

◼ Ena dua nodra vakatovotovo na gone ena qito hockey ena waicevata, erau veibataka e rua na tama na lawa ni qito. E dua na tama sa qai mokuta mate na tama tale kadua e matadratou na tolu na luvena.

SA MATAU me rogoci na itukutuku vakadomobula vaka oqo. Ena raraniqito, basketball court, ice rink, kei na so tale na vanua ni qito sa tekivu kadre kina na itovo kaukaua. Era vakavuna na itovo kaukaua na itubutubu kei na dauveivakavulici era bolea mera vala mera kua ga ni druka. E kaya o Jeffrey Leslie, na peresitedi ni Jupiter-Tequesta (Florida) Athletic Association: “Au raica na itubutubu era kailavaki luvedra, era togoraka mera rawata e so na isausau; na gone era veivala ena gauna ni qito ena veibukani ni nodra itubutubu; na gone era tagi ena raraniqito nira veivakamaduataki na . . . itubutubu.” E kuria: “Era voravora vakalevu na itubutubu ena qito ni itabagone.” Mera taqomaki na gone ena itovo kaukaua vaka oqo, e so na vanua sa ra vakatabuya e so na itubutubu mera tiko ena sotasota ni qito nei luvedra.

Na cava e basika ena itovo kaukaua vaka oqo kei na cudru katakata? E kaya o Fred Engh, a tauyavutaka qai peresitedi tale ga ni National Alliance for Youth Sports e Florida: “Nodra itovo vakamadua e levu na uabula oqo e vakaboicataka nodra qito na itabagone, e kauta laivi na marau, e ivakaraitaki ca tale ga vei ira e vica vata na milioni na gone.”

Me Rawa ga na Qaqa

Na vuna levu e basika kina na leqa oqo e rairai tekivu mai na nodra gagadre e so na itubutubu mera raici luvedra nira vinaka cake vei ira tale na vo ni gone, me rawa ga na qaqa. E kaya na mata ni Institute for the Prevention of Child Abuse, mai Kenada: “Ni sa vinakati ga na qaqa qai gadrevi meda kaukaua duadua, sa ra na vakaloloma kina na malumalumu. Ena mataqali qito gona vaka oqo, era malumalumu ga kina na gone.” E vakaraitaka e dua na vakailesilesi ni Ontario (Kenada) Physical and Health Education Association ni o ira kece na gone era sotava na ituvaki dredre vaka oqo ena “rairai vakacaraki nodra vakasama nira se gone. Ia nira sa qase, ena [rairai] ca vei ira nira sega ni rawaka.”

Sa rauta mera dau voravora na gone ena ca ni nodra dau cudru na itubutubu kei na nodra lomakatakata vakasivia na dauveivakavulici. Ena dua na nodra veitavi polo na goneyalewa, e vakavitu nodra saqata na refari na dauqito. Ni vakatalai i tuba ena qito tenisi e dua na goneyalewa, e lai vakacacana sara na motoka ni dua na vakailesilesi. Ni totogitaki e dua na dauveibo ena sekeneri ni cala nona qito, e cumuta na qavokavoka nei refari, e ciba sara ga kina o refari. E kaya o Darrell Burnett, na vuniwai ni vakasama e dau dikeva tale ga nodra ivalavala na dau qito: “E [dau] laurai na yalo ni qito dina ena nodra qito na itabagone. Ia oqo sa sega. Sa sega tale ni vaka na qito.”

Veika Mera Cakava na iTubutubu

Mera kila na itubutubu nira taleitaka na qito na gone ena vuku ni vakaukaua yago kei na marau. Ena vakacala na inaki ni qito qai sega ni ka vakayalololoma ke rui tauri vakabibi na qito, mera suguraki ra qai vosa vakamaduataki na gone. E kaya na iVolatabu: “Kemuni na i tubutubu, ni kakua ni dau vakacudrui ira na luvemuni.”​—Efeso 6:4, VV.

Na cava ena vukea e dua na itubutubu me tiko vua na rai dodonu me baleta na qito? Kena imatai, ena rairai vinaka ke vakasamataki koya lesu ni se gone. Au dau qito vinaka beka? E ka vakayalomatua beka meu namaka vakasivia na ka e rawata o luvequ tagane se luvequ yalewa? Qai vakabibi ‘nira se malumalumu na gone.’ (Vakatekivu 33:13) Kena ikarua, saga me tiko vei iko na rai donu me baleta na qaqa kei na druka. Na iVolatabu e vakatoka na veisisivi sega ni lewai vakamatau me “ka wale ka sa ka ni oca wale ki na yalo.”​—Dauvunau 4:4.

E dua a dau qito baseball ena kena ivakatagedegede sara e cake e vakasalataki ira na itubutubu me tiko vei ira na rai dodonu me baleta na qaqa kei na druka, mera kua ni cudru nira sega ni qito vinaka na luvedra se ra dokadoka sivia ke ra qaqa. Mera kua ni kauaitaka ga na itubutubu na rawati ni qaqa, mera vakasamataka tale ga nodra marau kei na nodra bulabula vinaka na gone.

E so na itubutubu sa ra lai kaya ni nodra qito na itabagone e bukana na yalo ni veisisivi. Ia e sega ni kena ibalebale oqo nira sega ni marautaka na luvedra nodra qito kei ira tale e so. Kena ivakaraitaki, e levu na itubutubu lotu Vakarisito era raica nira marautaka na luvedra na qito kei ira tale e so na gone era vakabauta vata ena nodra lomanibai ga se ena dua na rara e dau vakayagataki raraba. Na sala oqo era lewa vinaka kina na itubutubu nodra ilala na luvedra. Na gade vakavuvale ena rairai gauna vinaka tale ga ni veiqitori. Ena sega sara ni maleka na qito ena dua ga na lomanibai ni vakatauvatani kei na qito ena dua na timi e qaqa. Ia kua ni guilecava, ni “yaga vakalailai ga na ogaoga vakayago: ia na lotu sa yaga e na ka kecega.” (1 Timoci 4:8) Ni veiraurau nomu rai me baleta na qito, sa na rawa ni o taqomaki luvemu mai na itovo kaukaua ena gauna ni qito.

[iYaloyalo ena tabana e 29]

E dodonu me marautaki na qito, sega ni vakavurea na veicudruvi