Na Yaga Dina ni Dra

“Eda gadreva kece na tamata na dra me rawa kina nida bula. E vu ni noda bula kece na dra, se e duidui na keda roka, eda duidui matatamata, se e duidui noda lotu.” —Peresitedi ni General Assembly ni Matabose kei Vuravura.

E SEGA ni vakabekataki ni dina na ka e tukuni oya. E gadrevi na dra me qai bula na tamata. Na dra e iyau talei vei keda. O vakabauta li ni sega ni veivakaleqai qai dodonu mera veisolitaka na tamata na dra ena veiqaravi vakavuniwai?

Me vaka eda sa vulica oti, e sega ni dei na ivakatagedegede ni ka e nanumi ni rawa ni veivakabulai, o koya gona e vakarerevaki sara na vakayagataki ni dra mai na ka era nanuma e lewe levu. E duidui tale ga na ka era nanuma na vuniwai me baleta na vakayagataki ni dra me veivakabulai baleta e duidui na ivakatagedegede ni ka era kila, nodra maqosa ni veiqaravi, kei na ivakarau ni nodra rai. Oya na vuna e levu kina vei ira era vakasamataka kina vakarua na nodra solia na dra. E levu na vuniwai era sa vinakata mera solia na veiqaravi e sega ni vakayagataki kina na dra.

Meda raica mada na taro e tarogi ena imatai ni ulutaga. Na cava e rui talei kina na dra? Kevaka e sa veibataki tiko vakalevu na vakayagataki ni dra ena veiqaravi vakavuniwai, e tiko tale beka e dua na ka e yaga kina na dra?

Rai ni Dauveibuli me Baleta na Dra

E tauyavutaka na Kalou e dua na lawa talei me tekivu sara mai vua na tukada, o Noa. E vakatarai ira kina na tamata mera kania na lewenimanumanu, ia e vakatabui ira mera kania na kena dra. (Vakatekivu 9:4) E tukuna tale ga na vuna e vakatabuya kina, ni vakatauvatana na dra ina bula. E qai kaya ena dua na gauna e muri: “Ni sa kena bula ni yago na dra.” E raica na Dauveibuli na dra me ka e rokovi baleta ni vakatakarakarataka na isolisoli uasivi ni bula e tu vua e dua na ka bula. E qai cavuta tale vakavica na ivakavuvuli oya na Kalou.—Vunau ni Soro 3:17; 17:10, 11, 14; Vakarua 12:16, 23.

Ni oti toka ga na tauyavutaki ni lotu Vakarisito ena rauta na 2,000 na yabaki sa oti, e vakaroti ira na lotu Vakarisito na Kalou me “tabu vei ira . . . na dra.” E yavutaki na vakatatabu oqori ena kena rokovi na dra, sega ni kena kauaitaki wale ga na bula. (Cakacaka 15:19, 20, 29) Era kaya e so ni ivakaro ni Kalou oqo e baleta ga na kena laukana na dra, ia e matata vinaka na ibalebale ni vosa na “tabu.” Ke vakatabuya vei keda o vuniwai na yaqona ni vavalagi, eda na sega ni cula na yaqona oqori ina noda salanidra.

E vakamacalataka tale ga na iVolatabu na vuna e dodonu me rokovi vakalevu kina na dra. Na dra i Jisu Karisito, a vakatakarakarataka na nona bula e solia ena vukuda na kawatamata, e yavu sara ga ni noda inuinui na lotu Vakarisito. E bokoca na noda ivalavala ca qai dolava tale ga na sala meda nuitaka kina na bula tawamudu. Ni vakatabui koya na lotu Vakarisito mai na dra, sa vakaraitaka tiko ni vakabauta ni dra ga i Jisu Karisito e rawa ni voli koya qai vakabulai koya tale ga.—Efeso 1:7.

Era kilai tani na iVakadinadina i Jiova ena nodra rokova na ivakaro vakaivolatabu oqo. Era sega ni vakadonuya me soli vei ira na dra taucoko se dua mada ga vei iratou na va na iwasewase lelevu ni dra na red cell, plasma, white cell, kei na platelet. E sega ni tukuna na iVolatabu e dua na ka me baleta na tikina lalai ni dra e vidavidai mai na dua na iwasewase lelevu ni dra, se wainimate e vakayagataki kina na tikina lalai ni dra oqori. Era na dui vakatulewa na iVakadinadina yadudua me baleta na kena vakayagataki se sega na tikina lalai ni dra. Ni vaka oqori na nodra vakabauta, e kena ibalebale beka ni o ira na iVakadinadina era sega ni vakadonuya na veiqaravi vakavuniwai ra qai taura vakamamada na nodra bula kei na kena qaravi? E sega ni vaka kina!—Raica na kato “Rai ni iVakadinadina i Jiova me Baleta na Qaravi ni Bula.”

Era sa raica rawa e levu na vuniwai ena gauna oqo na yaga ni nodra qaravi vakavuniwai na iVakadinadina nira muria na ka e kaya na iVolatabu me baleta na dra. Me kena ivakaraitaki, e tukuna raraba e dua na vuniwai ni mona ni tokona na kena vakayagataki na wainimate e sosomitaka na dra mai na kena soli na dra. E kaya: “E mataqali veiqaravi vinaka duadua, sega wale ga vei ira na iVakadinadina i Jiova, ia vei keda kece.”

E dredre toka na noda vakatulewataka na veiqaravi vakavuniwai me caka vei keda ni tauvi keda e dua na mate bibi. Me baleta na tauri dra, dikeva na ka e kaya o vuniwai Dave Williams, e kenadau ni qaravi ni yatevuso kei na ceguoca: “E bibi meda doka na nodra gagadre na lewenivanua, . . . meda qarauna vinaka tale ga na veika eda vakacuruma i yagoda.” E dina na vosa oqori, vakabibi ena noda gauna oqo.

[Kato/​iYaloyalo ena tabana e 11]

Na Cava na Hemoglobin-Based Oxygen Carrier?

E tiko ena red blood cell yadua e rauta e 300 na milioni na hemoglobin molecule. E tiko ena hemoglobin e rauta ni dua na ikatolu ni red cell e sa matua. E tiko ena dua na molecule na protein globin kei na pigment e vakatokai na heme e tiko kina e dua na iron atom. Ni curu e dua na red blood cell ena yatevuso, era curuma na cell oqori na oxygen molecule ra qai kabiti ira na hemoglobin molecule. Ni oti ga e vica na sekodi, sa dewa na oxygen oqori me vuruvuru ni yago me lai vakabulai ira tiko na cell.

E so na kabani dau uliwainimate era sa buli hemoglobin tiko mai na red blood cell e tauri mai vua na tamata se manumanu. E dau vakadewataki na hemoglobin e buli oqo me kua ni tauvi duka qai uli vata kei na so na wainimate me rawa ni paketetaki. Na hemoglobin oqo, e se bera ni vakadonui me vakayagataki ena levu na yasa i vuravura, e vakatokai me hemoglobin-based oxygen carrier, se HBOC. Ni vakavuna na heme me damu na roka ni dra, na dua na unit ni HBOC e vaka sara ga na irairai ni red blood cell, na vanua ga e tauri mai kina.

Na red blood cell e dodonu me dau maroroi ga ena bola ni waililiwa me vica na macawa ni bera ni biu laivi, ia na HBOC e rawa ni maroroi tu ga ena loma ni dua na rumu qai vakayagataki ni oti e vica na vula. Ni sega ni tiko na cell membrane ena HBOC, sa na sega ni leqataki na duidui ni nodrau dra o koya e soli dra kei koya e tauri dra. Ia, ni vakatauvatani kei na tikina lalai ni dra, ena vakavuleqa vakalevu cake vua na lotu Vakarisito e via talairawarawa ina lawa ni Kalou me baleta na dra, na vakayagataki ni HBOC. Baleta? Ni vakarautaki na HBOC mai na dra, e rua na ka e rawa ni lomatarotarotaki. Dua, sa na cakava tiko na HBOC na cakacaka e dau cakava na red cell. Kena ikarua, na hemoglobin e buli mai kina na HBOC e tiko kina e dua na iwase levu ni red cell. Ena vinakati gona vua na lotu Vakarisito me vakatulewataka vakavinaka sara na nona vakayagataka na wainimate oqo se so tale era via tautauvata kaya. Ena vinakati tale ga mera vakasamataka vinaka na ivakavuvuli vakaivolatabu me baleta na kena rokovi na dra. E dodonu me lewai keda na noda lewaeloma e vakavulici ena iVolatabu me rawa kina ni vinaka tiko ga na noda veiwekani kei Jiova.—Kalatia 6:5.

[iYaloyalo]

Na HEMOGLOBIN MOLECULE

[Kato/​iYaloyalo ena tabana e 12]

Na Ka O Rawa ni Digia

“Sa levu cake tiko ga na iwiliwili ni valenibula era ‘veisele tiko nira sega ni vakayagataka na dra,’” e volai ena Wall Street Journal. “A nakiti taumada na ivakarau ni veisele oqo me baleti ira na iVakadinadina i Jiova,” e kaya na niusiveva oya, “ia ena gauna oqo era sa dolava e levu na valenibula na ivakarau ni veisele oqo vei ira na lewenivanua raraba.” Era sa raica na valenibula e veiyasa i vuravura ni yaga vakalevu vei ira na sele na ivakarau ni veiqaravi vakavuniwai e sega ni vakayagataki kina na dra. Ena gauna oqo, e vica na udolu na vuniwai era sa seleti ira tiko na tauvimate nira sega ni vakayagataka na dra.

[Kato/iYaloyalo ena tabana e 12]

Rai ni iVakadinadina i Jiova me Baleta na Qaravi ni Bula

Era kilai e veiyasa i vuravura na iVakadinadina i Jiova, e so vei ira era vuniwai kei na nasi, nira sega ni dau tauri dra, na dra taucoko, se iwasewase lelevu ni dra. E yavutaki beka na nodra vakabauta oqo ena ivakavuvuli vakatamata, se e baleta nira kaya ni nodra vakabauta ena vakabulai ira mai na mate e tauvi ira? E sega sara ga ni dina oqori.

Era mareqeta na nodra bula na iVakadinadina i Jiova baleta e isolisoli ni Kalou. Ena gauna vata oqori era saga tiko kina mera bulataka na ivakavuvuli vakaivolatabu, nira vakabauta ni ‘vakavuna na iVolatabu na Kalou.’ (2 Timoci 3:16, 17; Vakatakila 4:11) Na iVolatabu e uqeti ira na qarava tiko na Kalou mera kua ni muria na ivakarau kei na itovo ena vakaleqa na bula, me vaka na kanavoro, vakatavako se mama tavako, gunu yaqona vakasivia, kei na vakayagataki ni wainimate me rawati kina na marau.—Vosa Vakaibalebale 23:20; 2 Korinica 7:1.

Ni savasava na yagoda kei na noda itikotiko da qai dau vakaukaua yago meda bulabula vinaka kina, eda sa muria tiko na ivakavuvuli vakaivolatabu. (Maciu 7:12; 1 Timoci 4:8, VV) Nira tauvimate na iVakadinadina i Jiova, era vakaraitaka na nodra yalomalumalumu ena nodra qara ra qai vakayagataka e dua na iwase levu sara ni veiqaravi vakavuniwai. (Filipai 4:5) Era muria na ivakaro ena iVolatabu mera “kakua ni gunuva se kania na dra,” ra qai digia ga na veiqaravi vakavuniwai e sega ni taurivaki kina na dra. (Cakacaka 15:29, VV) Na nodra digidigi oqo e dau vakavuna mera kunea kina na veiqaravi vakavuniwai e torocake na kena ivakatagedegede.