Constantine

NA CAVA meda kila kina na itukutuku makawa me baleta na empara ni Roma qo? E vinaka mo kila ni ka a cakava o Constantine e vakamua vakalevu na vakabauta kei na nodra ivakarau ni sokalou e levu ena gauna oya, me yacova mai nikua. Ena sala cava?

VAKALAWATAKI QAI VAKAYAGATAKI O LOTU

Ena 313 S.K., a veiliutaki tiko ena ra ni vanua kei Roma o Constantine, ia ena yasana e cake e veiliutaki tiko kina o Licinius kei Maximinus. A vakatara o Constantine kei Licinius na galala ni sokalou vei ira kece na lewenivanua wili kina na lotu vaKarisito. A taqomaki ira na lotu vaKarisito o Constantine ni vakabauta ni na vakaduavatataki ira na lewe ni nona matanitu.a

Ia a kurabui ni raica na duiyaloyalo ena loma ni lotu. Me rawa nira duavata tale e kotora kina eso na “ivakavuvuli” vou qai vakarota me muri. O ira era ciqoma na ivakavuvuli vou qo e yalataka o Constantine nira na rokovi, era na sega tale ga ni saumi ivakacavacava. E tukuna na daunitukutuku makawa o Charles Freeman, nira sa sega ni kauaitaka na bisovi na veicalati ni ivakavuvuli vou, era sa kauaitaka ga na ilavo kei na itutu. Qori era rogo kina vakalevu na iliuliu ni lotu ena veika vakavuravura. E kaya o A.H.M. Jones na daunitukutuku makawa “e rawata o Lotu e dua na dautataqomaki, ia mani lewai koya tale.”

TAUYAVU NA LOTU VOU

Na nona sa duavata o Constantine kei ira na bisovi, sa mai bosoki kina na ivakavuvuli ni lotu vaKarisito kei na lotu butobuto. Sa rauta me yaco qori ni nona inaki taumada mera duavata o ira era vakarurugi ena nona matanitu, sega ni nona qara na ka dina vakalotu. O Constantine e iliuliu ga ni dua na matanitu lotu butobuto. E vola e dua na daunitukutuku makawa ni nona via vakamarautaki ira na lotu vaKarisito kei ira na lotu butobuto o Constantine “e qaseqasetaka kina na ka e cakava, sega wale ga vei ira qori vei ira tale ga era cakacaka ena nona matanitu.”

E tokona o Constantine na lotu vaKarisito, ena gauna vata oya e dei toka ga ena lotu butobuto. Me kena ivakaraitaki, e lakovi ira na dau cakaisausau kei ira na dau rai kalokalo​—na veika e vakatabuya na iVolatabu. (Vakarua 18:10-12) E vakadinadinataki qori ena Arch of Constantine e Roma ni vakacaboisoro tu vei ira na kalou lasu. E laurai tale ga ni ceuti ena sede na kalou matanisiga. Toso na gauna, sa qai vakarota me tara e dua na valenisoro me sokaloutaki kina o koya kei na nona vuvale ena dua na tauni lailai e Umbria mai Itali, e lesi ira tale ga na bete mera veiqaravi kina.

Ni vo ga e vica na siga me mate o Constantine, sa qai papitaiso me “lotu vaKarisito” ena 337 S.K. E levu na dauvakadidike era kaya ni a sega ni via papitaiso totolo o Constantine me rawa nira tokoni koya tiko ga na lotu vaKarisito kei ira na lotu butobuto ena nona matanitu. Na veika e cakava kei na nona sega ni via papitaiso totolo, e lomatarotarotaki kina nona tukuna ni vakabauta na Karisito. E rawa gona nida vakadeitaka: Na lotu a taqomaka o Constantine e vakamua vakalevu na veika vakalotu kei na veika vakapolitiki. Sa vakanadakui Karisito, sa tokona na veika vakavuravura. Ia a kaya o Jisu me baleti ratou na nona imuri: “[E]ratou sega ni vakavuravura me vaka ga na noqu sega ni vakavuravura.” (Joni 17:14) Na lotu qori sa vakanadakui Karisito e basika kina e vica tale na matalotu.

Na cava e kena ibalebale vei keda? Meda kua ni nanuma ni lotu era tu nikua era vakavulica na veika a vakavulica o Jisu. Ia meda rai ena iVolatabu meda vakadeitaka kina na ka a vakavulica.​—1 Joni 4:1.