Vakamacalataka Nona Vakabauta e Dua e Dau Dikeva Nodra Kunekunetaki na Gone

Yalovinaka vakamacalataki iko mada.

Au sucu ena 1966, qai susu mai Taiwan. Rau muria na ivakavuvuli ni lotu Taoisi kei na lotu Buda na noqu itubutubu. Keimami dau sokaloutaki ira na neimami qase, keimami dau masu tale ga vei ira na matakau, ia keimami sega vakadua ni vakabauta ni dua dina na Dauveibuli.

Cava o vulica kina na veika bula se biology?

Au dau taleitaka na qaravi ira na manumanu niu se gone. Au qai vinakata meu kila na sala meu vukei ira kina kei na sala meda kua kina ni rarawa. Au vulica toka ena dua na gauna nodra qaravi vakavuniwai na manumanu, oti au lai vulica tale ga na tabana e dau dikeva na nodra kunekunetaki na gone—qori na ka au nanuma ni na vukei au meu kila kina na itekitekivu ni bula.

Cava o vakabauta kina e liu na ivakavuvuli ni bula vakaidewadewa?

Au vakabauta nodra ivakavuvuli na parofesa ena univesiti nira tukuna ni tiko na ivakadinadina ni bula vakaidewadewa.

Na cava o qai wilika kina na iVolatabu?

E rua na vuna. Kena imatai, niu vakasamataka na levu ni kalou sa ra sokaloutaki tu, ena dua ga vei ira e cecere duadua. Ia o cei vei ira qori e cecere duadua? Kena ikarua, au via vulica e levu tale na ka me baleta na iVolatabu niu kila ni dokai vakalevu.

Niu tekivu vuli ena Catholic University of Leuven mai Belgium ena 1992, au gole sara ena dua na valenilotu ni Katolika meu kerea nona veivuke na bete meu kila vinaka na iVolatabu, ia e sega ni vakadonuya.

A qai saumi ga vakacava nomu lomatarotaro?

Ni oti e rua na yabaki noqu vakadidike tiko vakasaenisi e Belgium, au sotavi Ruth e dua na yalewa ni Poladi, e iVakadinadina i Jiova. A vulica na vosa vakaJaina me vukei ira kina na gonevuli ena univesiti era via kila na Kalou. Qori sara ga na ka au masulaka tiko, au marautaka gona niu sotavi koya.

E vakaraitaka vei au o Ruth ni sega ni ivola vakasaenisi na iVolatabu, ia e salavata kei na veika vakasaenisi. Kena ivakaraitaki, e masulaka o Tevita na dauvola iVolatabu vua na Kalou: “Na matamuni mada ga e raici au niu se kunekunetaki tiko, sa volai tu ena nomuni ivola na veisiga era buli tiko kina na veitikiqu kece, ni se bera ni basika e dua vei ira.” (Same 139:16) E volavola tiko vakaserekali o Tevita, ia e donu na ka e vola! Ni bera mada ga nira qai buli taucoko na yagoda, sa tu rawa na kedra ivakaro mera buli kina. Na donu ni ka e tu ena iVolatabu e vakadeitaka vei au ni Vosa dina ni Kalou. Au sa qai kila tale ga kina ni Kalou dina duadua ga o Jiova.¹

O vakadeitaka vakacava ni dauveibuli na Kalou?

Na inaki ni vakadidike vakasaenisi me kilai na ka dina, sega ni tokoni ga ena so na ka e raici se rogoci. E veisau noqu rai niu dikeva na kena kunekunetaki na gone, au raica kina nida buli. Kena ivakaraitaki, era bulia na idinia na tikitiki ni yaya me rawa nira veisemati vinaka, me caka qo ena sala kei na ivakarau donu. E via va tale ga qori na kena kunekunetaki tiko e dua na gone, ia e vereverea sara.

Vakacava e tekivu kece qori ena dua ga na sela lailai e kunekunetaki?

Io. Ena qai tawase na sela qori, tekivu vidavidai sara. E rawa ni vakaruataki na iwiliwili ni sela ena veiya 12 ina 24 na aua. Era sa tekivu buli totolo tale ga eke na sela era vakatokai na stem cells.² O ira na sela qori era rawa ni bulia e 200 se sivia na veimataqali sela e vinakati me buli taucoko kina e dua na gone, me vaka na sela ni dra, na sela ni sui, sela ni nave, kei na so tale.

Me buli na sela veiganiti, e vinakati na iwalewale kei na vanua donu me caka kina. Era na tekivu bulicaki ira na sela me buli kina na viciko, oti era na lai yaco sara mera tikiniyago, mera isema ni yago tale ga. Na idinia cava ena diva tu me vola na ivakaro ni cakacaka va qori? Ia na ivakaro me baleta na noda lai kunekunetaki e kune ga ena vanua e dau maroroi kina na keda itukutuku ena sela, na DNA. Niu vakasamataka na totoka ni ka kece qori, au vakabauta kina ni buli keda ga na Kalou.

Na cava o veisau kina mo iVakadinadina i Jiova?

Dua ga na ka au rawa ni tukuna, na loloma. E kaya o Jisu Karisito: “Na ka qo era na kila kece kina ni dou noqu tisaipeli, ke dou veilomani.” (Joni 13:35) E sega ni veivakaduiduitaki na loloma qori. E sega ni vakatau ena vanua e cavutu mai kina e dua, nona ivakarau vakavanua se na roka ni kuli ni yagona. Niu tekivu veimaliwai kei ira na iVakadinadina, au raica sara ga kina na loloma qori, au vakila tale ga.