O Rawa ni Walia na Veika e Vakaleqa na Vuvale

1. Na leqa cava e dau lecavi ena so na vuvale?

E MOTOKA makawa, ia e se qai sava qai polisi vinaka sara ga. E taliva ni o raica, vaka sara ga na motoka vou. Ia, e sega ni laurai na veveka ena dago ni motoka taucoko. E via vaka oqo e so na vuvale. E dina ni sega nida raica kina e dua na leqa, ia na nodra matamamarau na lewe ni vuvale e iubi wale ga ni nodra rere kei na rarawa. Era lecava na tani na leqa e kakana tiko vaka na veveka ena loma ni vuvale vaka oqo, ni sega kina na bula vakacegu. E rawa ni vu ni bula vaka oqo na leqa e rua, na daugunu kei na ivakarau kaukaua.

NA LEQA NI DAU GUNU

2. (a) Na cava na rai ni iVolatabu me baleta na gunuvi ni alakaolo? (b) Na cava na dau gunu?

² E sega ni vakacala na iVolatabu na gunuvi vakarauta ni alakaolo,a e vakacala ga na mateni. (Vosa Vakaibalebale 23:20, 21; 1 Korinica 6:9, 10; 1 Timoci 5:23; Taito 2:2, 3) Ia, na dau gunu e sega ni yalani ga ena mateni; na daugunu e sa bobula ina alakaolo, sa sega ni tarova rawa nona gunu. Era dau gunu na tamata qase. E ka ni rarawa nira dau gunu tale ga na itabagone.

3, 4. Ni daugunu e dua na itubutubu, vakamacalataka na ka e dau sotava o watina kei ira na gone.

³ E vakaraitaka vakadede sara mai na iVolatabu na kena rawa ni vakavu veisei ena vuvale na vakayagataki vakasivia ni alakaolo. (Vakarua 21:18-21) Na ca ni gunu vaka oqo e vakila na lewe ni vuvale kece. O kena isa ena ogaoga beka ena nona via tarova na nona dau gunu o watina. Se saga beka me vosota na nona itovo, ni sega ni dau macala na ivakarau nei watina. Ena saga beka me vunia na gunu mei watina, me sova laivi, vunia nona ilavo, se vakamasuti koya me nanuma nona vuvale, nona bula, se me bau nanuma na Kalou​—ia e gunu ga o kena isa. Ni sa guce kece ga na nona via tarova na gunu nei watina ena rawa ni vuturi o koya, me nanuma ni tawayaga nona sasaga. Ena rairai tuburi koya na rere, cudru, lomaleqa, lomaocaoca, kei na nona beci koya vakataki koya.

⁴ E tarai ira tale ga na gone na ca ni nona dau gunu na itubutubu. Era moku vakaloloma e so. E so era vakacacani. Era na rairai nanuma na gone ni o ira ga era vakavuna nona dau gunu nodra itubutubu. Ni sega ni dau macala na nona itovo na daugunu, e vakalevu me dredre vei ira na luvedra mera vakabauta e dua tale na tamata. E sega ni ka rawarawa vei ira na gone mera talanoataka na ka e yaco tiko e vale. Era na rairai saga mera kubuta lo tu ga, qai rawa ni vakaleqa nodra bula oqo. (Vosa Vakaibalebale 17:22) Ena rawa ni tiko voli ga vei ira na gone na yalo ni nodra dau beci ira me yacova nira qase.

NA CAVA MERA CAKAVA NA LEWE NI VUVALE?

5. Me vukei vakacava o koya e daugunu? Na cava e dredre kina oqo?

⁵ E dina nira kaya e levu na kenadau ni na sega ni bula rawa mai na mate ni nona dau gunu e dua, ia e vakabauta e levu vei ira ni yaga toka ke vakatabui koya sara ga ena gunu. (Vakatauvatana Maciu 5:29.) Ia sa bau ka ni veivosaki vinaka me qai vakadonuya o koya e dau gunu me vukei. Vakalevu ga me cakitaka ni leqa tiko o koya. Ia ni ratou vakaleqai na nona vuvale ena vuku ni nona dau gunu, eratou qai saga me ratou walia na leqa kece oqo, ena rairai liaca ga mai ni leqa dina tiko o koya. E kaya e dua na vuniwai e buta vinaka ena nodra vukei na daugunu kei ira nodra vuvale: “Au vakabauta ni ka bibi duadua me ratou cakava na nona vuvale, oya nodratou ia ga nodratou bula ni veisiga ena sala maqosa duadua eratou rawata. Ena qai lauti koya tiko ga na daugunu na duidui ni nona bula kei na nodratou bula na nona vuvale.”

6. Na cava na ivurevure ni ivakasala vinaka duadua ina vuvale e tiko kina e dua na daugunu?

⁶ Ke dau gunu e dua vei kemudou e vale, ena rawa ni vukei iko na ivakasala uqeti vakalou ni iVolatabu mo bula kina ena sala maqosa duadua. (Aisea 48:17; 2 Timoci 3:16, 17) Vakasamataka mada e vica na ivakavuvuli a yaga ina vuvale e tiko kina na daugunu.

7. O cei ena saumi taro ke daugunu e dua vei iratou e vale?

⁷ Kua ni bilitaki iko tu ga. E kaya na iVolatabu: “[E]na colata na nonai colacola na tamata yadua.” E kaya tale ga, “eda na dui vakatusai keda kecega vua na Kalou.” (Kalatia 6:5; Roma 14:12) De na via bilitaki iratou na nona vuvale o koya e dau gunu. Ena kaya beka: “Au na sega ni gunu ke dou dau lomani au.” Ke kena irairai ni so e duavata kei koya, era sa uqeti koya sara tiko ga me tomana nona gunu. Ia, ke mani vakaleqai keda na keda ituvaki se vakaleqai keda e so tale, o keda kece​—wili kina o koya e dau gunu​—ena saumi taro ena noda ivalavala.​—Vakatauvatana Filipai 2:12, NW.

8. Na cava soti na ka e rawa ni caka me kila kina o koya e dau gunu na ca ni gunu?

⁸ Kua ni nanuma ni nomu itavi mo taqomaki koya na daugunu mai na ca ni nona gunu. Na vosa vakaibalebale ena iVolatabu me baleti koya na dau cudru e rawa ni tukuni tale ga vua na daugunu: “Ni ko sa vakabulai koya, ko na baci oca tale vakarua.” (Vosa Vakaibalebale 19:19) Laiva sara me vakila o koya na ca ni gunu. Laiva me qai samaka sara ga o koya na ka e vakadukara. Se me qai qiri sara ga o koya vua na nona iliuliu ni cakacaka ke baci gunu tu ena bogi taucoko.

9, 10. Na cava mera ciqoma kina na veivuke na vuvale e dau gunu e dua vei ira? Mera dau kerea sara ga na veivuke nei cei?

⁹ Ciqoma nodra veivuke na tani. E kaya na Vosa Vakaibalebale 17:17: “Sa loloma tiko e na veigauna kece na [“itokani dina,” NW], ka sa vaka na tacina e na gauna ni rarawa.” E gauna ni rarawa ke daugunu e dua vei kemudou e vale. Ena vinakati mo vukei. Kua ni tu vakasuka nomu kerea nodra veitokoni na “itokani dina.” (Vosa Vakaibalebale 18:24) O na rawa ni kila na ka me caka kei na ka me kua ni caka ke o vosa vei ira na kila na leqa ni gunu, se o ira sa ra sotava oti na leqa oqo. Ia mo yalomatua. Vosa ga vei ira o nuitaka, o ira na sega ni veitukuniyaka na nomu ka “vuni.”​—Vosa Vakaibalebale 11:13.

¹⁰ Vulica mo vakabauti ira na qase lotu Vakarisito. E rawa nira dau veivuke sara vakalevu na qase ena ivavakoso vakarisito. Era vakavulici ena Vosa ni Kalou na tagane matua oqo ra qai buta vinaka ena ivakavakayagataki ni ivakavuvuli ni iVolatabu. E rawa nira “vaka nai vunivuni mai na cagi, kei nai vakaruru mai na cava; ena vaka na uciwai e na vanua dravuisiga, ka vaka na yaloyalo ni vatu levu e na vanua dauveivakaocataki.” (Aisea 32:2) Era sega wale ga ni taqomaka na ivavakoso mai na ka e dau veivakaleqai, ia era dau veivakacegui tale ga na qase, era veivakabulabulataki, era dau kauaitaki ira na leqa tu. Dau kerea nodra veivuke.

11, 12. O cei na nodra ivukevuke vinaka duadua na vuvale e dau gunu e dua vei ira? E kunei vakacava na veivuke oqo?

¹¹ Kena ilutua, vakararavi vei Jiova. E vakadeitaka vei keda na iVolatabu: “Sa voleka ko Jiova vei ira sa ramusu na yalodra; ka sa vakabulai ira sa dasila na lomadra.” (Same 34:18) Ke mosi na yalomu se leqa na lomamu ena nomu bula vata tiko kei koya e dau gunu, nanuma ni “voleka ko Jiova.” E kila o koya na bula dredre o sotava tiko.​—1 Pita 5:6, 7.

¹² Na nomu vakabauta na ka e tukuna o Jiova ena nona Vosa ena vukei iko mo vosota kina nomu lomaocaoca. (Same 130:3, 4; Maciu 6:25-34; 1 Joni 3:19, 20) Ni o vulica na Vosa ni Kalou o qai bulataka na kena ivakavuvuli, ena vukei iko na yalo tabu ni Kalou, na yalo ena solia vei iko na “kaukauwa mana levu” mo bula rawa kina e veisiga.​—2 Korinica 4:7.b

13. Na cava na ikarua ni leqa era sotava e levu na vuvale?

¹³ Na vakayagataki vakasivia ni alakaolo ena rawa ni vakatubura e dua tale na leqa ena levu sara na vuvale​—na ivakarau kaukaua.

NA LEQA E VU MAI NA IVAKARAU KAUKAUA E VALE

14. E tekivu ni naica na ivakarau kaukaua e vale? Na cava eda raica kina nikua?

¹⁴ E yaco ena dua na vuvale na imatai ni ivakarau kaukaua ena ivolatukutuku ni kawatamata, oya me baleti rau na veitacini o Keni kei Epeli. (Vakatekivu 4:8) Se tekivu laurai mai na gauna oqori na ivakarau kaukaua ena kena veimataqali. Era dau mokuti watidra yalewa e so na tagane, ia e so na tagane era mavoa ena liga i watidra. E so na itubutubu era mokuti ira vakaca na luvedra, e so tale era dau vakalolomataki ira na nodra itubutubu sa ra qase.

15. Era vakaleqai vakacava na lewe ni vuvale ena ivakarau kaukaua?

¹⁵ Ni tubu na ivakarau kaukaua e vale, e sega wale ga ni mavoa kina na tamata. E kaya e dua na yalewa vakawati e dau mokuti koya o watina: “Ena ora na lomamu qai tuburi iko na madua levu. Ena levu na mataka, o via bese na duri mai. O diva me tadra wale ga na ka o sotava tiko.” Nira raica na ivakarau vaka oqo na gone se caka vei ira, era na ivakarau kaukaua tale beka ga ena gauna era na vakavuvale kina.

16, 17. Na cava e dua tale na mataqali ivakarau kaukaua? E vakaleqai ira vakacava na lewe ni vuvale?

¹⁶ Ni tukuni tiko na ivakarau kaukaua, e sega wale ga ni baleta nona moku e dua. E okati tale ga kina na iru. E kaya na Vosa Vakaibalebale 12:18: “Sa dua sa vosa me vaka sa suaka e nai seleiwau.” Na ‘isua’ e tukuni tiko me ivakarau kaukaua e okati kina nona kacivi e dua ena yaca ni veibeci kei na veiru, vaka kina na vakalelewa, vosa ni veibeci, kei na veivakarerei. E sega ni vakamawe na vosa gaga vaka oqo, ra qai sega ni dau kila na tani.

¹⁷ E vakaloloma sara ke dau rulaki na gone​—na kena vakalewai qai vosa beci nona rawaka, nona vakasama, se na kena yaga. E rawa ni oti sara ga nona vakabauti koya vakataki koya na gone ena iru vaka oqo. Io, sa dodonu me dau vakadodonutaki na gone. Ia e vakaroti ira na tama na iVolatabu: “Dou kakua ni vakacudrui ira na luvemudou, de ra datuvu kina.”​—Kolosa 3:21.

NA SALA ME KUA KINA NA IVAKARAU KAUKAUA E VALE

18. E tekivu e vei na ivakarau kaukaua e vale? Na cava e kaya na iVolatabu ni sala me tarovi kina?

¹⁸ Na ivakarau kaukaua e vale e bucini mai na lomada kei na noda vakasama; na noda ivalavala e tekivu mai na ka eda vakasamataka. (Jemesa 1:14, 15) Me tarovi na ivakarau kaukaua, me na vakavouya na nona vakasama o koya e dau ivakarau kaukaua. (Roma 12:2) Ena rawa beka? Io. Na Vosa ni Kalou e rawa ni veisautaka na tamata. E rawa ni vakarusa na vakasama e ca, ke mani vaka sara tu mada e vei na “kaukauwa” ni kena vakabauti na vakasama ca oqori. (2 Korinica 10:4; Iperiu 4:12) E rawa ni veisautaka sara ga e dua na tamata na nona kila na ka dina ena iVolatabu. Oya na vuna e dau kainaki kina ni vaka sara ga e tamata vou.​—Efeso 4:22-24; Kolosa 3:8-10.

19. Me dau raici watina vakacava na lotu Vakarisito?

¹⁹ Nomu rai me baleti watimu. E kaya na Vosa ni Kalou: “E kilikili kei ira na tagane me ra lomani ira vakakina na watidra, me vaka na yagodra dina. O koya sa lomana na watina sa lomani koya vakai koya.” (Efeso 5:28) E kaya tale ga na iVolatabu ni dodonu vei ira na tagane vakawati mera “doka na yalewa, me vaka sa ka malumalumu.” (1 Pita 3:7) O ira na yalewa vakawati era vakasalataki mera “lomani ira na watidra,” mera ‘vakarokorokotaki watidra’ tale ga. (Taito 2:4; Efeso 5:33) E sega ni rawa vakadua ni kaya e dua na tagane vakawati dau rerevaka na Kalou ni dokai watina ke dau mokuti koya se rulaki koya. E sega ni rawa tale ga ni kaya e dua na yalewa vakawati e dau rulaki watina, vosa beca, se dau vosataka, ni lomani watina dina qai rokovi koya.

20. Era na saumi taro vei cei na itubutubu baleti ira na luvedra? Na cava mera kua ni namaka kina vakalevu na ka vei ira na luvedra?

²⁰ Rai donu me baleti luvemu. Mera lomani luvedra na itubutubu, mera kauaitaki ira tale ga ni oqo e ganiti ira dina na gone. Na Vosa ni Kalou e vakatokai ira na gone mera “nonai solisoli na Kalou” ra qai “sau ni ka vinaka.” (Same 127:3) Ena taroga o Jiova na sala era karona kina na itubutubu na nodra isolisoli. E tukuna na iVolatabu na ‘itovo vagone’ kei na “ka lialia sa vauci e lomana na gone.” (1 Korinica 13:11; Vosa Vakaibalebale 22:15) Mera kua ni kurabui na itubutubu ke ra vakaraitaka na luvedra e so na itovo lialia. Era sega ni tamata qase na gone. Na ka era namaka na itubutubu vei ira na luvedra e dodonu me salavata kei na nodra yabaki ni bula na gone, na ituvaki e vale, kei na ka era rawata.​—Raica Vakatekivu 33:12-14.

21. Na cava na rai vakalou me baleti ira na itubutubu sa ra qase, kei na cava me caka ena vukudra?

²¹ Rai me baleti ira na itubutubu sa ra qase. E kaya na Vunau ni Soro 19:32: “Mo tu cake e matadra sa sika na uluna, ka doka na matadra na tamata qase.” E tutaka gona na Lawa ni Kalou na nodra rokovi kei na nodra dokai na qase. De na dredre oqo ke dau levu na ka e vinakata se tauvimate qai berabera nona ivukivuki se nona vakasama. Ia, era vakadreti ga na gone mera “sauma vinaka na nodra loloma na nodra qase.” (1 Timoci 5:4) E kena ibalebale oqo mera rokovi ira na nodra qase, mera dokai ira tale ga, rawa sara nira qaravi ira vakailavo. Na nodra vakalolomataki na noda itubutubu sa ra qase e veicoqacoqa sara ga kei na ka e tukuna na iVolatabu meda cakava.

22. Na cava na itovo e bibi me vorati kina na ivakarau kaukaua e vale? E vakaitovotaki vakacava?

²² Saga mo lewai iko vakamatau. E kaya na Vosa Vakaibalebale 29:11: “Sa tukuna kece na lomana na yalolialia: ia ko koya sa vuku sa galu mada, ka qai vosa emuri.” O rawa ni lewai iko vakacava? Kua ni dau kubuta lo nomu cudru, saga mo walia sara vakatotolo na leqa e basika. (Efeso 4:26, 27) Ke o tiko vata kei na dua o qai vakila ni viavia dredre nomu tarova nomu cudru, lako tani mai vei koya oqori. Masuta na yalo tabu ni Kalou mo lewai iko rawa kina vakamatau. (Kalatia 5:22, 23) De na yaga ina kena lewai vinaka na yalo vaka oqo na nomu taubale se nomu cakacaka kaukaua. (Vosa Vakaibalebale 17:14, 27) Saga mo “berabera ni cudru.”​—Vosa Vakaibalebale 14:29.

MO DRAU VEIBIU SE MO DRAU TIKO VATA?

23. Na cava ena rawa ni yaco ke sega ni veivutunitaka e dua na lewe ni ivavakoso vakarisito na kaukaua ni nona ivakarau me mokuti iratou sara beka nona vuvale ena gauna e cudru kina?

²³ E kaya na iVolatabu ni okati ena itovo e cata na Kalou na “dauveicati, na dauveileti, . . . na daucudrucudru” qai kaya “ni na sega ni rawata na matanitu ni Kalou ko ira era sa kitaka na veika vakaoqo.” (Kalatia 5:19-21) O koya gona e kaya ni lotu Vakarisito, ia e sega ni veivutunitaka na kaukaua ni nona ivakarau ena gauna e cudru kina, me mokuti watina sara beka se mokuti iratou na luvena, ena rawa ni vakasivoi mai na ivavakoso vakarisito. (Vakatauvatana 2 Joni 9, 10.) Ena sala oqo, ena savasava kina na ivavakoso mai na tamata ivakarau kaukaua.​—1 Korinica 5:6, 7; Kalatia 5:9.

24. (a) Na lewa cava era na rairai cakava o ira e dau mokuti ira o watidra? (b) Ke dau moku e dua, na cava era rawa ni cakava na nona itokani kei ira na qase, ia na cava mera kua ni cakava?

²⁴ Vakacava o ira na lotu Vakarisito e dau mokuti ira o kedra isa, qai kena irairai ni na tomani tiko ga na ivakarau vakaloloma oqo? Sa ra dau lewa e so mera tiko vata voli ga kei watidra e dau vakararawataki ira vaka oqo. E so tale sa ra lewa mera biuti watidra ena nodra rivarivabitaka na nodra bula vakayago kei na nodra bula vakayalo. Na ka e lewa e dua e dau moku vaka oqo e nona lewa sara ga o koya, ni na saumi taro kina vei Jiova. (1 Korinica 7:10, 11) De ra na via veivuke se veivakasalataki o nodra itokani, o ira na wekadra, kei ira na qase lotu Vakarisito, ia e sega ni dodonu mera vakasaurarataki na dau moku vaka oqo ena sala mera muria. Me vakatulewa duadua ga kina o koya.​—Roma 14:4; Kalatia 6:5.

ENA SEGA TALE NA LEQA

25. Na cava na inaki i Jiova me baleta na vuvale?

²⁵ Ni vakamautaki Atama kei Ivi na Kalou, a sega vakadua ni nona inaki me mai kakana ena vuvale me vaka na veveka na leqa vaka na dau gunu kei na ivakarau kaukaua. (Efeso 3:14, 15) A dodonu me kadre na veilomani kei na vakacegu ena loma ni vuvale, na vanua e vakacegui kina na lewe ni vuvale yadua, e vakacegu kina na vakasama, na yalo, kei na yago. Ia, e tekivu kasura totolo na bula vakavuvale ni basika na ivalavala ca.​—Vakatauvatana Dauvunau 8:9.

26. Na bula cava e waraki ira na saga tiko mera muria na ivakatagedegede ni bula e vinakata o Jiova?

²⁶ E ka ni marau ni se sega ni veisautaka o Jiova na nona inaki me baleta na vuvale. E yalataka ni na tauyavutaka e dua na vuravura vou ni sautu, na vanua “era na tiko vinaka ga” kina na tamata “ka na sega e dua me vakarerei ira.” (Isikeli 34:28) Oqori na gauna sa na qai sega tale kina na leqa ni dau gunu, ni ivakarau kaukaua, kei na leqa cava tale e bika tu na vuvale nikua. Era na matamamarau na tamata ena gauna oqori, sega me iubi ni nodra rere kei na rarawa, ia baleta nira sa “daumarau tiko e na veivakacegui vakaidina.”​—Same 37:11.