Wase Ruasagavulukalima

Na Tui Kei Ira na Nona Ravouvou

Aisea 32:1-20

1, 2. Na cava e rawa ni tukuni me baleta na lewe ni iVolavivigi ni Waitui Mate e volai tu kina na ivola i Aisea?

ENA icavacava ni veiyabaki ni 1940, a kune e so na ivolavivigi dredre ena veiqaravatu volekata na Waitui Mate, e Palesitaina. E muri, sa ra qai vakayacani mera iVolavivigi ni Waitui Mate, e vakabauti nira volai ena maliwa ni 200 B.S.K. kei na 70 S.K. E kilai levu vei ira na ivolavivigi oqo na ivolavivigi kulinimanumanu e volai tu kina ena vosa vakaiperiu na ivola i Aisea. Na ivolavivigi oqo e voleka sara me kovuta kece na ivola i Aisea, na lewena tale ga e duidui vakalailai sara mai na ivolaliga e vakatokai na Masoretic text, a lavetaki ni oti tale e 1,000 na yabaki. E laurai gona ena ivolavivigi oqo na kena sega ni veisautaki na iVolatabu ena gauna e vakadewai tiko mai kina.

² E rawa ni dreta na matada nida raica na iVolavivigi ni Waitui Mate ni ivola i Aisea oya ni dua na kena iwase e sa lewe tiko ni Aisea wase 32 ni noda iVolatabu ni gauna oqo e sa toqa toka e dua na vunivola ena ivakatakilakila na “X.” E sega ni macala se cava e vakatakilakilataka toka kina vaka oya na vunivola, ia eda kila ni tiko e so na itukutuku vakasakiti ena wase ni ivola oqo ni iVolatabu.

Veiliutaki ena Lewadodonu

3. Na veiliutaki cava e parofisaitaki ena ivola e rua na Aisea kei na Vakatakila?

³ E doladola na Aisea wase 32 ena dua na parofisai vakatubuqoroqoro e sa yaco sara tiko ga ena gauna oqo: “Raica, ena buli e dua na tui me ia na lewa dodonu, ko ira talega na turaga [se, “ravouvou,” NW] era na lewa vakadodonu.” (Aisea 32:1) Io, “Raica”! Na vosa ni marau oqo eda lai nanuma tale mai kina na kena e volai ena iotioti ni ivola vakaparofisai ena iVolatabu: “Sa qai vosa ko koya sa tiko e nai tiko-tiko-vakaturaga, Raica au sa vakavouya na ka kecega.” (Vakatakila 21:5, neitou na matanivola kala.) Na ivola ni iVolatabu na Aisea kei na Vakatakila, e veisivi na gauna erau volai kina ena 900 na yabaki, erau vakamacalataka ruarua e dua na veiliutaki vou​—“na lomalagi vou,” e vakaibalebaletaki koya na Tui o Karisito Jisu a dabeca nona itutu vakatui mai lomalagi ena 1914, kei na 144,000 era “voli mai vei ira na tamata” mera veiliutaki kei koya​—kei “na vuravura vou,” na kawatamata duavata ena dela i vuravura.a (Vakatakila 14:1-4, VV; 21:1-4; Aisea 65:17-25) Na veika kece oqo e rawa ga ena isoro ni veivoli i Karisito.

4. O cei o ira na isevu ni vuravura vou sa ra tiko ena gauna oqo?

⁴ Ni sa raivotutaka oti na yapositolo o Joni na dregati ni le 144,000 mera na lai veiliutaki vata kei Karisito, sa qai vola: “Sa oti oqo ka’u sa vakaraica, ka raica, sa dua nai soqosoqo levu sara, e sega e dua na tamata e wilika rawa, mai na veivanua kece, kei na veimataqali, kei na veimatanitu, kei na duivosavosa, era sa tu e na mata ni tikotiko-vakaturaga, kei na mata ni Lami.” (Neitou na matanivola kala.) Oqo o ira na isevu ni vuravura vou​—na isoqosoqo levu e sa vica oqo na milioni na kedra iwiliwili, era sa sokumuni mai mera duavata kei ira na vica wale na vo ni le 144,000, e levu sa ra qase sara edaidai. Na isoqosoqo levu oqo ena bulata na veivakararawataki levu sa roro totolo sara tiko mai, ra qai bula yani ena vuravura Parataisi. Era na qai lai tomani ira e keri e vica vata tale na bilioni era vakaturi mai me soli vei ira na gauna mera vakaraitaka kina nodra vakabauta. O ira era vakaraitaka na nodra vakabauta era sa na qai vakalougatataki ena bula tawamudu.​—Vakatakila 7:4, 9-17.

5-7. Na itavi cava era qarava na “ravouvou” era parofisaitaki ena qelenisipi ni Kalou?

⁵ Ia, ni se sega ni muduki na vuravura ca oqo, e dodonu mera taqomaki na isoqosoqo levu. E levu na veitaqomaki oqo era vakarautaka tiko na “ravouvou” era “lewa vakadodonu.” Sa dua na ituvatuva uasivi! O ira na “ravouvou” oqo era vakamacalataki tale ena vosa totoka ni parofisai i Aisea: “Ena dua na tamata ena [se, “O ira yadua era na,” NW] vaka nai vunivuni mai na cagi, kei nai vakaruru mai na cava; ena vaka na uciwai e na vanua dravuisiga, ka vaka na yaloyalo ni vatu levu e na vanua dauveivakaocataki.”​—Aisea 32:2.

⁶ Ena gauna sara ga oqo, ena vuku ni leqa sa tarai vuravura tiko, era gadrevi vakalevu na “ravouvou,” io, o ira na qase era na “vakaraici . . . ira kecega na qele-ni-sipi.” Era na qarava na sipi i Jiova, era na dusimaki ira tale ga vakadodonu me salavata kei na nona ivakavuvuli dodonu. (Cakacaka 20:28) Era yacova taumada na “ravouvou” oqo na ivakatagedegede e virikotori ena 1 Timoci 3:2-7 kei na Taito 1:6-9.

⁷ E kaya o Jisu ena nona parofisai levu e vakamacalataka kina na leqa lelevu ena “gauna ni vakataotioti ni ivakarau ni veika”: “Dou kakua ni kidroa.” (Maciu 24:3-8, NW) Sa vakarerevaki na ituvaki kei vuravura ena gauna oqo, ia na cava mera kua kina ni kidroa se rere na imuri i Jisu? Dua na vuna oya ni o ira na “ravouvou”​—se ra lumuti se ra ‘so tani tale na sipi’​—era yalodina ena nodra taqomaka na qelenisipi. (Joni 10:16) Era sega ni rere ena nodra qaravi ira na tacidra kei na ganedra, ena vanua rerevaki sara mada ga e yaco tu kina na vala vakayavusa kei na laba kawa. Ena vuravura sa waloloi tu vakayalo oqo, era na qarauna mera vakabulabulataki tu ga na tacidra era sotava tu na veika dredre ena ka dina veivakauqeti mai na Vosa ni Kalou, na iVolatabu.

8. Sa vakarautaki ira tiko vakacava na “ravouvou” ni so tani tale na sipi o Jiova?

⁸ Ena 50 na yabaki wale tiko ga oqo, sa mai matata sara kina na kedra itukutuku na “ravouvou.” Sa ra vakarautaki tiko ena gauna oqo na “ravouvou” lewe ni so tani tale na sipi mera na yaco mera lewe ni ilawalawa “turaga,” baleta me qai cava na veivakararawataki levu, e so vei ira sa ra na vakarau tu mera vakailesilesi ena “vuravura vou.” (Isikeli 44:2, 3; 2 Pita 3:13) Ena nodra veidusimaki vakayalo kei na nodra veivakabulabulataki nira liu tiko ena cakacaka vakaitalatala, era sa vakadinadinataki ira tiko nira “vaka na yaloyalo ni vatu levu,” era vakacegui ira na qelenisipi ena nodra sokalou.b

9. Na ituvaki cava e bibi kina mera tiko na “ravouvou” ena gauna oqo?

⁹ Ena veigauna voravora ni iotioti ni veisiga ni vuravura ca i Setani, era gadreva dina sara ga na lotu vaKarisito dina na veitaqomaki vaka oya. (2 Timoci 3:1-5, 13) Sa curuma na veisaqata nikua na cagi ni ivakavuvuli lasu kei na itukutuku e so e nakiti me vakacalai keda. E vaka e ravu na cava na nodra veivaluvaluti na veivanua, e so na ivalu era veivakamatei kina na lewe ni dua ga na vanua, wili tale ga kina na nodra valuti na tamata yalodina ni Kalou o Jiova. Sa dravuisiga dina tu vakayalo o vuravura ena gauna oqo, o koya gona, e dodonu me vakadrodroi yani na wai makare savasava ni ka dina vei ira na lotu vaKarisito me rawa ni vakaoti na nodra karamaca vakayalo. E ka ni marau ni sa yalataka tu o Jiova ni na vakarautaka na nona Tui sa veiliutaki tiko​—ena ligadra na tacina lumuti kei na “ravouvou” mai na so tani tale na sipi era tokoni ira​—na ka ni veivakayaloqaqataki kei na veidusimaki vei ira na yalolailai kei ira na lomabibi ena gauna dredre oqo. Ena raica gona o Jiova me na vakayacori tiko ga na lewa vinaka kei na lewadodonu.

Era Raica, Era Rogoca, Era Katona e Lomadra

10. Na cava e vakarautaka o Jiova mera ‘raica’ kina, ra ‘rogoca’ tale ga na nona tamata na veika vakayalo?

¹⁰ Sa ra ciqoma tiko vakacava na isoqosoqo levu na ituvatuva ni ka e liutaki vakalou? E tomana na parofisai: “A matadra era rai rawa ena sega ni buawa, kei na daligadra era rogo rawa ena vakarorogo.” (Aisea 32:3) Ena veitabayabaki sa oti, e dau vakarautaka kina o Jiova na nodra vakavulici kei na nodra tuberi mera matua sara na nona tamata. Na Koronivuli ni Vuli iTalatala Liutaki Vakalou kei na so tale na soqoni e dau vakayacori ena ivavakoso ni iVakadinadina i Jiova e veiyasa i vuravura; na soqo ni tikina, soqo ni veimatanitu, kei na soqo lelevu ni veimatanitu; vaka kina na nodra veituberi yadua na “ravouvou” nira qaravi ira tiko vakayalololoma na qelenisipi, e sa vakavuna na nodra duavata na vica vata na milioni na mataveitacini e vuravura raraba. Ena vanua cava ga e vuravura era tiko kina na ivakatawa oqo, era vakatudaliga ra qai ciqoma na veisau cava ga ena basika ena kena sa qai matata tiko ga mai na vosa ni ka dina. Ni vakavulici ena iVolatabu nodra lewaeloma era sa tu vakarau tu e veigauna mera vakarorogo, mera talairawarawa tale ga.​—Same 25:10.

11. Na cava era sa vosa tiko kina ena nuidei ena gauna oqo na tamata ni Kalou, era sega tale ni lomalomarua?

¹¹ Ia, e vosa ni qaqarauni na parofisai: “A lomadra talega na yaloriri ena kila mai na vuku, ka na vosa rawarawa ka macala na yamedra na daukaka.” (Aisea 32:4) Me kua ni dua e yaloriri me via kila sara na ka e donu kei na ka e cala. E kaya na iVolatabu: “Ko sa kunea li na tamata sa dauriri ni vosa? Sa na vuku rawa vei rau ko koya sa lialia.” (Vosa Vakaibalebale 29:20; Dauvunau 5:2) Ni bera na 1919, era a vakadukadukalitaki sara tu mada ga na tamata i Jiova ena vakasama vakapapiloni. Ia, tekivu ena yabaki oya na nona sa qai vakamatatataka vakamalua mai vei ira o Jiova na nona inaki. Sa ra kunea na ka dina e vakatakila mai o Jiova, e sega ni vakatakila mai vakariri, e vakasamataka ga vakavinaka, nikua e sa macala na nodra vosa na nona tamata ena vuku ni nodra nuidei, era sega ni qai kaka me vakataki ira na lomalomarua.

“O Koya sa Lialia”

12. O cei ‘o ira na lialia’ ena gauna oqo, na sala cava e sega kina vei ira na lomasoli?

¹² E tomana na parofisai i Aisea ena nona vakamacalataka na kena veibasai: “O koya sa lialia ena sega ni vakatokai tiko me yalovakaturaga, se tukuni me lomasoli ko koya sa kocokoco. Ia ko koya sa lialia ena vosataka ga na ka sesewa.” (Aisea 32:5, 6a) O cei “o koya sa lialia”? E vakaraitaka vakarua o Tui Tevita na kena isau ena nona via vakabibitaka beka: “Sa kaya e lomana na tamata lialia, sa sega na Kalou. Era sa ca sara, era sa kitaka nai valavala velavela, sa sega e dua sa caka vinaka.” (Same 14:1; 53:1) Io, e tiko o ira na sega ni vakabauta na Kalou era kaya sara ga vakadodonu ni sega o Jiova. Ena yasana adua, e dina nira sega ni kaya oqo e so na “vuku,” ia era vakaraitaka ena nodra ivalavala nira sega ni vakabauta na Kalou, nira sega ni saumi taro vua e dua. E sega na dina vei ira na vaka oqo. E sega vei ira na lomasoli. E sega vei ira na itukutuku vinaka ni veilomani. Era veibasai sara kei ira na lotu vaKarisito dina, era dau vukibera nira saga mera vukei ira na leqa tu, se ra sega sara ga ni vukei ira rawa.

13, 14. (a) E laurai vakacava na ca ni lomadra na vukitani ena gauna oqo? (b) Na cava era via tarova na vukitani vei ira na viakana kei ira na viagunu, ia na cava ena qai yaco ga?

¹³ Levu vei ira na lialia vaka oqo era sevaki ira na dau kacivaka ena yalodina na itukutuku dina ni Kalou. “[O koya sa lialia ena] caka ca tiko na lomana, me ia na veivakaisini [se, “vukitani,” NW], ka vosa cala vei Jiova.” (Aisea 32:6b) Oqo sara ga na ka era cakava tiko na vukitani ena gauna oqo! Ena so na matanitu mai Urope kei Esia, era kumukumuni vata na vukitani kei na so tale na dau sevaka na ka dina, ra qai vakaucacataki keda vei ira na vakailesilesi ni matanitu ena nodra vinakata me vakatabui se vakadredretaki na cakacaka ni iVakadinadina i Jiova. E laurai vei ira na yalo i koya na “dauveiqaravi ca” a parofisaitaka o Jisu: “Ia, kevaka e mani kaya ga e lomana na dauveiqaravi ca ko ya, ‘E na yaco vakaberabera toka mai na noqu turaga,’ ka sa mani tekivu kina me vakayaviti ira na nona i tokani, ka kana, ka gunu, ka mateni. Ni na qai yaco mai na nona turaga na tamata ko ya e na dua na siga e sega ni bau namaki koya kina, e na dua na gauna e sega ni kila, ka na totogitaki koya, ka biuti koya vata kei ira na dauveivakaisini: e na qai dau tagi kina ka vakasequruquru bati.”​—Maciu 24:48-51, VV.

¹⁴ Ena gauna oqo, e segata tiko o vukitani “me vakalalataka na yalo i koya sa viakana, ka vakayalia na mena wai na tamata sa viagunu.” (Aisea 32:6c) Era saga na meca ni ka dina me kua ni yaco na kakana vakayalo vei ira na waloloi tu vakayalo, era saga tale ga mera tarova na drodro ni wai makare vinaka ni Matanitu ni Kalou vei ira na via gunu tu. Ia, ena qai yaco ga na ka e kaya o Jiova vei ira na nona tamata me vaka a cavuta e dua tale na parofita: “Era na veivala kei iko; ka ra na sega ni gumatua vei iko; ni’u sa tiko vata kei iko, sa kaya ko Jiova, me’u vakabulai iko.”​—Jeremaia 1:19; Aisea 54:17.

15. O cei vakabibi era “daukocokoco” ena gauna oqo, na “vosa lasu” cava era dau vakatetea, na cava e sa yaco kina?

¹⁵ Mai na lomadonu ni ika20 ni senitiuri lako mai, e sa sega ni caka rawa na ivalavala vakasisila ena Veivanua lotu vaKarisito. Ena vuku ni cava? E yalataka na parofisai e dua na vuna: “Ia na nonai yaya na daukocokoco na ka ca; sa daubukia na vere ca [“ina ivalavala velavela,” NW] me vereti ira kina era sa yalomalua [“ena vosa lasu,”] io ni ra vosa vakadodonu ko ira era dravudravua.” (Aisea 32:7) Me vaka ga e parofisaitaki, e levu sara na italatala era sa tokona na nodra veiyacovi o ira e se bera nira vakamau, nodra tiko vata o ira era sega ni vakamau, na veiyacovi vakatagane se vakayalewa​—io, “na ka kecega sa velavela.” (Efeso 5:3) Ena sala oqo, era “vereti” ira kina na nodra qelenisipi ena nodra vosa lasu.

16. Na cava e vakavuna na nodra marau na lotu vaKarisito dina?

¹⁶ Ena yasana adua, e veivakabulabulataki dina na yaco ni nona vosa ni parofisai e tarava na parofita! “Ia ko koya sa lomasoli sa vakananuma na cakacaka loloma, ia e na cakacaka loloma ena dei ga kina ko koya.” (Aisea 32:8) O Jisu sara ga a vakauqeta na lomasoli ena nona kaya: “Mo dou dausoli, ka na soli vei kemudou; nai vakarau vinaka, ka tabaki sobu, ka kuretaki vata, ka vuabale, era na solia na tamata ki na lomaseremudou. Ia nai vakarau dou sa vakarautaka, ena vakarautaki tale vei kemudou.” (Luke 6:38) E cavuta tale ga na yapositolo o Paula na veivakalougatataki ena sobuti ira na dau lomasoli: “Dou nanuma talega na vosa ni Turaga ko Jisu, ni sa kaya ko koya, A ka ni veivakalougatataki vakalevu me soli ka, ka vakalailai ga me taura na ka.” (Cakacaka 20:35) Era marau na lotu vaKarisito dina, sega ena nodra taukena vakalevu na iyau vakayago se nodra vakacerecerei ena itikotiko, ena nodra lomasoli ga​—me vaka ga na lomasoli i koya na nodra Kalou o Jiova. (Maciu 5:44, 45) Na marau levu duadua era vakila e vu ga mai na nodra cakava na loma ni Kalou, ena nodra lomasoli mera soli ira ena nodra vakatakila yani “nai tukutuku-vinaka vakaidina nei koya na Kalou daumaka [se, “mamarau,” NW].”​—1 Timoci 1:11.

17. O cei nikua era vakataki ira na “goneyalewa sa wele tiko” e tukuna o Aisea?

¹⁷ E tomana na parofisai i Aisea: “Koi kemudou na yalewa sa dautiko wale, dou tu cake, rogoca na domoqu; oi kemudou na goneyalewa sa wele tiko, dou vakatu daliga ki na noqu vosa. Ena yabaki dua ka bogi vica dou na sautaninini kina, koi kemudou na yalewa sa wele tiko: ni na yali na vua ni vaini, ena sega ni yaco na vula i matua. Dou taqaya, na yalewa dautiko wale; dou kidroa, oi kemudou sa wele tiko.” (Aisea 32:9-11a) Na nodra ivakarau na yalewa oqo eda nanumi ira kina era kaya voli ena gauna oqo nira qarava na Kalou ia era sega ni gumatua ena nona cakacaka. O ira vaka oqori era kune vei “Papiloni na Ka Levu, a tinadra na dautagane.” (Vakatakila 17:5) Me kena ivakaraitaki, o ira na lewenilotu ni Veivanua vaKarisito era ucui ira vinaka sara ga na “yalewa” e vakamacalataka o Aisea. Era “dautiko wale,” era lecava tu nira na vakarau totogitaki​—era na sautaninini.

18. O cei e vakaroti me “vauca nai sulu ca,” cava na vuna?

¹⁸ Na kaci gona oqo e vagolei vei ira na lotu lasu: “Dou luvawale mada, ka vauca nai sulu ca ki na tolomudou, ka yavita na lomaseremudou ni sa qai ca mai na veiwere vinaka, kei na vaini bulabula. E na nodra vanua na noqu tamata ena tubu ga na kau vakavotona kei na soni; io, e na dela ni veivale daumarau kecega e na koro [“cecere,” NW] daureki.” (Aisea 32:11b-13) Na kena tukuni mera “luvawale mada” e vakabauti ni sega ni kena ibalebale sara na luvawale vakadua. Dau kena ivakarau ena gauna e liu mera dau dara eloma e dua na ioro, ra qai dara e tuba nodra isulu. Na isulu era dara e tuba e vaka tiko me kedra ivakatakilakila. (2 Tui 10:22, 23; Vakatakila 7:13, 14) O koya gona, na parofisai oqo era kacivi tiko kina na lewenilotu lasu mera luvata tani na nodra isulu e tuba​—nodra via vakatakilakilataki ira voli nira qarava na Kalou​—mera qai vauca na isulu ca, me ivakatakilakila ni nodra osivaka na nodra rusa e sa totolo sara tiko mai. (Vakatakila 17:16) Ena sega ni kune vei ira na veisoqosoqo lotu ni Veivanua vaKarisito e dua na vua vinaka, veitalia ga na nodra kaya voli nira “koro cecere” ni Kalou. E sega tale ga ni kune e dua na vua vinaka vei ira na isoqosoqo ni lotu lasu kece e vuravura. Na ka era kaburaka e kadre wale ga mai kina na “kau vakavotona kei na soni”​—e vakaraitaka na nodra sega ni veiqaravi vinaka kei na nodra sega ni kauaitaka na nodra cakacaka.

19. Na ituvaki cava ni koro vukitani o “Jerusalemi” e vakatakila o Aisea?

¹⁹ Na itukutuku rogorogo ca oqo e okati kece kina na koro vukitani o “Jerusalemi”: “Sa biu laivi na vale vakaturaga: ka sa lala mai na koro ka tawa; na koro ni valu kei na veivale cecere sa qai yaco me qara wale tu ka sega ni mudu ka me ra rekitaka na asa kila, ka me kedra vanua veico na sipi.” (Aisea 32:14) Io, e bau wili tale ga i ke na koronivalu. Na koronivalu e tiko ena vanua cecere kei Jerusalemi, na vanua e dau vakatau kina na taqomaki ni koro ena gauna ni ivalu. Ni tukuni ni sa yaco na koronivalu me qara wale, e kena ibalebale ni sa na laladidi na koro. E laurai ena vosa i Aisea ni koro vukitani o “Jerusalemi”​—se o lotu ni Veivanua vaKarisito​—e sa sega ni qarauna tiko me cakava na loma ni Kalou. E sa laladidi vakayalo, e sa sega ni kune vua e dua na ka dina se dua na ka e dodonu​—e sa vaka sara ga na manumanu nona ivalavala.

Kena Veibasai Totoka Sara!

20. Na cava e yaco ni sa sovaraki yani na yalo ni Kalou vei ira na nona tamata?

²⁰  Sa qai vakaraitaka tarava o Aisea na itukutuku ni vakanuinui veivakauqeti vei ira era cakava na loma i Jiova. Ke na mani vakalalai na nodra vanua na tamata ni Kalou, ena yacova ga ni “sa sovaraki mada vei keda na Yalo mai cake, ka sa yaco na lekutu me were bulabula, ka sa wili na were bulabula me veikau.” (Aisea 32:15) E ka marautaki ni tekivu mai na 1919, e sa sovaraki mai kina vakayauyau na yalo i Jiova vei ira na nona tamata, vaka ga e vakabulabulataki tale e dua na were na nodra sa qai vuavuai vinaka tale na iVakadinadina lumuti, ra muri ira mai na iwiliwili levu ni so tani tale na sipi​—e yaco kina na were bulabula me veikau. E kilai tani sara tu ga na isoqosoqo i Jiova e vuravura ena gauna oqo ena kena bulabula kei na kena tubu. Ena parataisi vakayalo e sa vakalesui mai, “nai ukuuku i Jiova, kei na kena vinaka sara ni noda Kalou” e raici vei ira na nona tamata nira kacivaka tiko e vuravura raraba na nona Matanitu e sa roro tiko mai.​—Aisea 35:1, 2.

21. Eda na kunea e vei nikua na cakacaka dodonu, bula vakacegu, kei na sautu?

²¹ Rogoca mada oqo na vosa ni yalayala totoka i Jiova: “Ena qai tiko mai na lekutu na lewa dodonu, ka na tiko e na were bulabula nai valavala dodonu. Ia mai na cakacaka dodonu ena tubu na sautu, ia na cakacaka dodonu ena vakatubura na vakacegu kei na tiko dei me sega ni mudu.” (Aisea 32:16, 17) Oqo e vakamacalataka vinaka sara ga na kedra ituvaki vakayalo na tamata i Jiova edaidai! E tawasei ira tu na kawatamata nikua na veicati, ivalavala kaukaua, kei na waloloi vakayalo, ia o ira na lotu vaKarisito dina e veiyasa i vuravura nikua era duavata dina, dina ga nira cavutu mai na “veivanua kece, kei na veimataqali, kei na veimatanitu, kei na duivosavosa.” Era vakaitovotaki ira ena ivalavala dodonu ni Kalou, ena nodra cakacaka, kei na nodra veiqaravi, ra qai vakanamata tu ina gauna me na qai vakilai tawamudu kina na vakacegu dina kei na tiko nuidei.​—Vakatakila 7:9, 17.

22. E duidui vakacava na kedra ituvaki na tamata ni Kalou kei ira na lewe i lotu lasu?

²² Sa vakilai oti tiko ena parataisi vakayalo na Aisea 32:18. E tukuni kina: “Ia ko ira na noqu tamata era na tikotiko ga e na vanua sa sautu, kei na veivale sa dei, kei nai vakavakacegu vinaka.” Ia, vei ira na yacadra wale ga na lotu vaKarisito, “ena tau mai na uca-cevata ki na veikau, me bale ga kina; na koro talega ena vakalolovirataki sara.” (Aisea 32:19) Io, na vakatauitotogi i Jiova ena vaka ga na tau ni uca cevata, ni na vaqeavutaka na koro ni lotu lasu, ena vakarusa na kena “veikau,” se o ira na tokoni koya, me na vakaoti ira vakadua!

23. Na cakacaka cava ena veiyasa i vuravura kece e sa na vakarau vakacavari oqo, era wili mera cava o ira na vakaitavi tiko ena cakacaka oqo?

²³ Sa qai tinia na tiki ni parofisai oqo: “Sa kalougata koi kemudou sa ia na kabukaburaki e na bati ni wai kecega, koi kemudou sa vakauta yani kina na yavadra na pulumokau kei na asa.” (Aisea 32:20) Erau manumanu ni cakacaka na bulumakau kei na asa, era dau vakayagataka na tamata ni Kalou ena gauna makawa ena cukicuki kei na kakaburaki. Nikua, era vakayagataka na tamata i Jiova na iyaya ni tabaivola, na iyaya vakalivaliva, na vale vovou ni gauna oqo, na tabana ni veilakoyaki, era vakayagataka tale ga e dua na isoqosoqo qaqaco vinaka me taba kina, me veisoliyaki tale ga kina e vica vata na bilioni na ivola vakaivolatabu. Era vakayagataka na iyaya kece oqo o ira na dau cakacaka mamarau mera kaburaka kina na sore ni ka dina ni Matanitu ni Kalou ena vuravura taucoko, io “e na bati ni wai kecega” e vuravura. Sa ra tamusuki mai e vica vata na milioni na tagane kei na yalewa era rerevaka na Kalou, ra veitomani tale tu ga mai na iwiliwili vakaitamera. (Vakatakila 14:15, 16) O ira kece oqo era wili mera tamata “kalougata”!

[iVakamacala e ra]

[iYaloyalo ena tabana e 331]

Ena iVolavivigi ni Waitui Mate, e makataki toka na Aisea wase 32 ena ivakatakilakila na “X”

[iYaloyalo ena tabana e 333]

O ira na “ravouvou” yadua era vaka na ivunivuni mai na cagi, ivakaruru mai na cava, wai ena vanua dravuisiga, kei na ivunivuni mai na matanisiga

[iYaloyalo ena tabana e 338]

E vakila na marau levu na lotu vaKarisito ena nona vota yani na itukutuku vinaka