E Rawa ni Savasava Tiko ga na Nomu iValavala

“Sai koya oqo na loloma vua na Kalou, me da muria na nona vunau.”​—1 JONI 5:3.

1. Na duidui cava e sa laurai tu nikua ena ivalavala ni tamata?

ENA dua na gauna balavu sa oti, a parofisaitaka kina na parofita o Malakai ni na yaco na gauna ena qai laurai vakavinaka sara na duidui levu ni nodra ivalavala na tamata ni Kalou mai vei ira era sega ni qarava na Kalou. E vola na parofita: “Ia dou na qai kunea sara ni sa dua tani na yalododonu ka dua tani na tamata ca, ni sa dua tani ko koya sa qarava na Kalou ka dua tani ko koya sa sega ni qaravi koya.” (Malakai 3:18) Sa vakayacori tiko nikua na parofisai oya. E ka vakayalomatua, e ka vinaka tale ga na noda muria tiko ga na ivakaro ni Kalou, wili kina na ivakaro me baleta na ivalavala savasava. Ia, oqo e sega ni ka rawarawa. Sa rauta me kaya o Jisu ni dodonu mera saga vakaukaua na lotu Vakarisito mera rawata na bula.​—Luke 13:​23, 24.

2. Na idre cava mai taudaku e vakadredretaka na nodra saga e so me savasava tiko ga na nodra ivalavala?

² Na cava e dredre kina na noda saga me savasava tiko ga na noda ivalavala? Dua oya ena vuku ni idre mai taudaku. Na tabana ni veivakamarautaki e vakaraitaka na veiyacovi tawadodonu me vaka e dua na ka e wananavu, e kauta mai na marau, o ira era vakaitavi kina era vakaraitaka nira sa tamata matua. Ena yasana adua, e vunia na leqa e kauta mai. (Efeso 4:​17-19) E levu na ivalavala ni veidomoni e dau vakaraitaki ena iyaloyalo era dau vakaitavi kina o ira era sega ni vakamau. E levu ga na iyaloyalo kei na porokaramu ni retioyaloyalo e vakaraitaka na nodrau veiyacovi e rua e yali vei rau na yalo ni veidinadinati. E sega kina na veikauaitaki kei na veidokadokai. E levu era sa vakani tu mai ena vakasama vaka oqo nira se lalai. Sa qai mai tu yani na idre ni veimurimuri​—ke dua e via maroroya nona bula me savasava, ena vakalialiai se vakacacani sara.​—1 Pita 4:4.

3. Na cava e so na vuna era vakaitavi kina e levu ena ivalavala dukadukali?

³ Na gagadre ni lomada e dau vakadredretaka tale ga na noda saga me savasava tiko ga na noda ivalavala. E bulia na tamata o Jiova qai tugana i lomana na gagadre ni veiyacovi, e rawa ni kaukaua sara na gagadre oqo. Na ka eda gadreva e dau yavutaki mai kina vakalevu na ka eda vakasamataka, ia ni dua e gadreva na veiyacovi tawadodonu, ena sega ni salavata kei na vakasama i Jiova na ka e vakasamataka. (Jemesa 1:​14, 15) Me kena ivakaraitaki, ena dua na vakadidike wale tiko ga oqo e tabaki ena nodra ivola na vuniwai ni Peritania na British Medical Journal, e tukuni kina ni levu era se qai veiyacovi vakadua era veiyacovi ena vuku ga ni nodra via kila se vakacava sara tu mada na veiyacovi. E so tale era soli ira ena imatai ni gauna mera veiyacovi baleta nira sa cakava tiko na nodra icaba. Ia e so tale era kaya ni rawai ira na nodra gagadre, se ra a “mateni toka vakalailai ena gauna oya.” Ia, me kua ni vaka oqo na noda ulubale ke da via vakamarautaka na Kalou. Na mataqali vakasama vakacava ena taqomaka na noda ivalavala me savasava tiko ga?

Me Dei na Nomu Vakatulewa

4. Na cava meda cakava me savasava tiko ga kina na noda ivalavala?

⁴ Me rawa ni savasava tiko ga na noda ivalavala, e dodonu me matata tiko vei keda ni noda vakayacora oqo eda na vakila na kena yaga. E salavata oqo kei na ka e vola na yapositolo o Paula vei ira na lotu Vakarisito mai Roma: “Mo dou kila rawa kina na loma ni Kalou, sa yaga, ka vinaka, ka dodonu sara.” (Roma 12:2) Na kena vinakati me matata tiko vei keda na yaga ni noda saga me savasava tiko ga na noda ivalavala e sega ni yala ga ena noda kila ni vakacala na Vosa ni Kalou na ivalavala dukadukali. E okati kina na noda kila na vuna e vakatabui kina na ivalavala dukadukali, kei na ka vinaka eda na sotava ke da vakuai keda mai kina. E so na vuna era a vakamacalataki yani ena ulutaga ni vuli sa oti.

5. Na cava na vuna levu duadua ena vinakata kina na lotu Vakarisito me savasava tiko ga na nona ivalavala?

⁵ Ia, vei ira na lotu Vakarisito, na vuna levu duadua mera cata kina na veiyacovi tawadodonu oya ena vuku ni nodra veiwekani kei na Kalou. Sa da vulica oti ni kila o koya na ka e vinaka duadua vei keda. Na noda lomani koya ena vakaukauataki keda meda cata na ka e ca. (Same 97:10) E vakavuna na Kalou “na i loloma vinaka kei na i solisoli uasivi kece ga.” (Jemesa 1:17) E lomani keda o koya. Ena noda talairawarawa vua, eda vakaraitaka kina noda lomani koya kei na noda vakavinavinakataka na veika kece sa cakava vei keda. (1 Joni 5:3) Eda sega ni vinakata meda vakamosia na yalo i Jiova se vakacudrui koya ena noda beca na nona ivakaro savasava. (Same 78:41) Eda sega ni vinakata meda cakava e dua na ka me vosavakacacataki kina na nona sokalou savasava qai dodonu. (Taito 2:5; 2 Pita 2:2) Ena noda qarauna me savasava tiko ga na noda ivalavala, eda sa vakamarautaki koya tiko na Turaga Cecere Duadua.​—Vosa Vakaibalebale 27:11.

6. Ena yaga vakacava na noda vakaraitaka yani na noda ivakatagedegede ni bula savasava?

⁶ Ni sa dei e lomada na noda inaki, oya me savasava tiko ga na noda ivalavala, ena noda itataqomaki vinaka na noda vakaraitaka yani na noda inaki oqo. Mera kila na tani ni o dauveiqaravi i Jiova na Kalou, ni sa nomu inaki mo muria dei tiko ga na nona ivakatagedegede cecere. O lewa na yagomu, e nomu na vakatulewa. Na cava e bibi duadua? Na nomu veiwekani talei kei na Tamamu vakalomalagi. Mo vakamatatataka gona ni nomu yalodina ena ivalavala savasava e sa na sega tu ga ni veisau. Sakitaka ni o matataka na Kalou ena nomu tutaka na nona ivakavuvuli. (Same 64:10) Kua vakadua ni madua ni vakamacalataka na ivakarau ni bula savasava o sa vakadeitaka mo muria. Na nomu vakamacalataki iko e rawa ni vakaukauataki iko, taqomaki iko, ena vakayaloqaqataki ira tale ga na tani mera muria na nomu ivakaraitaki.​—1 Timoci 4:12.

7. Ena sala cava e rawa ni dei kina na noda vakatulewa me savasava tiko ga na noda ivalavala?

⁷ Kuria oya, nida sa vakadeitaka me savasava tiko ga na noda bula da qai vakaraitaka tale ga yani oqo, e dodonu meda segata meda dei tiko ga ena ka eda sa vakadeitaka. Dua na sala eda na vakayacora kina oqo na noda qarauna na noda ilala. “Ena vuku mai ko koya sa malele vata kei ira na vuku,” e kaya na iVolatabu. Mera nomu ilala ga o ira era vakabauta tale ga na ivakatagedegede ni bula cecere o sa muria tiko; o ira oqo era na vakaukauataki iko. E kaya tale ga na tikinivolatabu oqo: “Ia ko koya era veitokani vata kei na lialia ena rusa.” (Vosa Vakaibalebale 13:20) Saga ena kena levu o rawata mo levei ira e rawa nira vakaluluqataka na ka o sa vakadeitaka.​—1 Korinica 15:33.

8. (a) Na cava meda vakatawa kina na noda vakasama ena veika e vinaka? (b) Na cava meda qarauna?

⁸ Kena ikuri, e dodonu meda vakatawa na noda vakasama ena veika e dina, e vakaturaga, e dodonu, e savasava, e daulomani, e rogorogo vinaka, e vinaka, e dokai. (Filipai 4:8) Eda vakayacora oqo ena noda digia vinaka na ka meda sarava, ka meda wilika, kei na sere meda rogoca. Ke dua e kaya ni ivola ca ena sega ni vakaleqai koya, e tautauvata kei na nona kaya ni sega ni dua na yaga ni ivola e vakavulica na ivalavala savasava. Nanuma tiko ni rawarawa sara ni lutu ina ivalavala dukadukali na tamata ivalavala ca. O koya gona, na ivola lelevu, ivola lalai, iyaloyalo, kei na sere e vakauqeta na gagano ena yaco kina na gagadre ca, oqo e rawa ni lai tini sara ina ivalavala ca. Me vinaka tiko ga na noda ivalavala, e dodonu meda vakatawa na lomada ena vuku vakalou.​—Jemesa 3:17.

Na iKalawa e Dau Lai Tini Ina iValavala Dukadukali

9-11. Me vaka e vakamacalataka o Solomoni, na ikalawa cava soti era veitaravi yani ni bera ni qai vakayacora na ivalavala dukadukali na cauravou?

⁹ Vakalevu me dau vica toka na ikalawa ena lako sivita e dua ni bera ni tini ena ivalavala dukadukali. Na levu ga ni ikalawa e lakova na kena dredre vua me suka lesu. Dikeva na kena vakamacalataki oqo ena Vosa Vakaibalebale 7:​6-23. E raica o Solomoni e dua “na cauravou, . . . sa sega ni vakayalo,” se e vakavuravura na vanua e gole tu kina na yalona. Na cauravou oqo e “lako voli yani e na sala ka volekata na nona tikina na yalewa [dautagane]; ka sa muria na sala ki nona vale, ni sa yakavi sobu, e na yakavi bogi, ni sa bogi loaloa ka butobuto mai.” Na imatai sara ga ni nona leqa oqo. Ni vakauti koya na “yalona” ni sa yakavi sobu ina sala e kila vinaka tu ni na sotava kina na yalewa dautagane.

¹⁰ Eda wilika tarava: “Raica, sa rau sota kaya e dua na yalewa, sa vakaisulu e nai sulu ni yalewa dautagane, a sa qaseqase na yalona.” Sa raici koya o cauravou! Sa rawa ni vuki me lesu i nona vale, ia sa dredre sara ena gauna oqo me vakayacora oya, vakauasivi ni sa vaka e luluqa na nona vinakata na ivalavala savasava. E taura na liga i cauravou na yalewa oqo qai reguci koya. Na iregu oya e rawai cauravou sara ga me rogoca na nona vosa kamica ni veitemaki: “Sa tu vei au nai madrali ni veivinakati,” e kaya o yalewa. “E na siga edaidai ka’u sa ia oti na noqu bubului.” Na imadrali ni veivinakati e dau cabo kina na lewenimanumanu, na falawa, na waiwai, kei na waini. (Vunau ni Soro 19:​5, 6; 22:21; Tiko Voli Mai na Lekutu 15:​8-10) Ena nona cavuta na veika oqo o yalewa, de via vakaraitaka tiko ni vinaka tu na nona bula vakayalo, ena gauna vata oya e via vakaraitaka ni levu tu na ka vinaka ena mai kania, e gunuva tale ga ena nona vale. E marici cauravou o yalewa: “Daru mai la’ki vakamarautaki vata mada e na loloma me mataka: me daru veivakacegui sara e na veilomani.”

¹¹ E macala vinaka na itinitini ni ka ena yaco. “E na nona vosa kamikamica tiko sa rawai koya.” Sa muri yalewa o cauravou “me vaka na pulumokau ni sa la’ki vakamatei,” se “vaka na manumanu sa kusarawa yani ki nai cori.” Sa qai tinia o Solomoni ena veivosa vakaciriloloma oqo: “Sa sega ni kila ni sa ka me mate kina.” Sa na vauci sara tiko ga e ke na nona bula, baleta “ni na lewai ira na dauyalewa kei na dautagane kei ira na dauveibutakoci na Kalou.” (Iperiu 13:​4, VV) Oqo e ka ni vuli levu vei keda kece​—na tagane kei na yalewa! E dodonu meda qarauna meda kua mada ga ni taura na imatai ni ikalawa ena lai tini ena nona sega ni vakadonui keda na Kalou.

12. (a) Na cava na ibalebale ni “sega ni vakayalo”? (b) Na cava ena vukei keda me dei na noda vakatulewa?

¹² Nanuma ni o koya na cauravou ena italanoa oqo e “sega ni vakayalo.” Kena ibalebale ni vakayago sara tu ga na ka e vakasamataka, ka e gadreva, ka e diva, ka e galeleta, kei na nona isausau​—era sega ni salavata kei na ka e vakadonuya na Kalou. Na malumalumu ni nona lewa e tini sara ga kina ena dua na vanua vakaloloma. Ena “iotioti ni veisiga” lewalewai dredre oqo, e gadrevi na sasaga me qai dei kina na noda lewa. (2 Timoci 3:​1, NW) E vakarautaka na Kalou e so na isolisoli me vukei keda. E vakarautaka na soqoni ni ivavakoso vakarisito me vakayaloqaqataki keda meda muria tiko ga na sala dodonu, meda veimaliwai tale ga kina kei ira e tautauvata ga na noda isausau. (Iperiu 10:​24, 25) Era tu na qase ni ivavakoso era vakatawani keda, era dusimaki keda tale ga ina sala dodonu. (Efeso 4:​11, 12) E tu vei keda na Vosa ni Kalou, na iVolatabu, me dusimaki keda. (2 Timoci 3:16) Qai sega ni vakaiyalayala na gauna e rawa nida masuta kina na veivuke ni yalo ni Kalou.​—Maciu 26:41.

Vuli Mai na iValavala Ca i Tevita

13, 14. E lai tini vakacava o Tui Tevita ena ivalavala ca bibi?

¹³ Ka ni rarawa nira tacori tale ga ena veiyacovi dukadukali e so na dauveiqaravi rogo ni Kalou. Dua vei ira o Tui Tevita, e dua e sa sagavulu na yabaki nona qaravi Jiova voli. Sega ni vakatitiqataki ni dua o koya e titobu sara na nona lomana na Kalou. Ia, e sikalutu o koya ena ivalavala ca. Na ka e yaco vei Tevita e via vaka sara ga na ka a yaco vua na cauravou e vakamacalataka o Solomoni, ni tiko e so na ikalawa a tekivu kina qai lai tini ena vakavatukanataki ni ca.

¹⁴ Se uabula tu ena gauna oya o Tevita, ni se qai yabaki 50 vakacaca beka. A vakararai toka mai ena nona delavuvu ni vale qai raica na marama totoka o Pacisepa ni sili tiko. A vakatataro mada, oti sa qai kilai koya. A taura rawa ni watina o Uraia, e vakaitavi sara tiko ga ena bukudruadruataki ni dua na nodra koro na kai Amoni, o Rapa. Mani talatala o Tevita me lai kau mai o Pacisepa, rau mai veiyacovi sara. Sa qai vaka me tavere e muri​—e vakabuketetaki Pacisepa o Tevita. E saga o Tevita me rau mai moce vata o Uraia kei watina, sa qai talatala ina bucanivalu me lai kau mai o Uraia. E cakava oqo me nanumi kina ni luvei Uraia ga na gone e sa buketetaka tiko o Pacisepa. Ia, e sega ni lako i nona vale o Uraia. Ena nona saga o Tevita me vunitaka na nona ivalavala ca, sa qai vakatalai Uraia lesu i Rapa, lako vata kei na dua na nona ivola vua na turaganivalu e vakaraitaki toka kina me biu o Uraia vei ira na iyatu sotia e liu ena dua na vanua e rawarawa kina ni mate. Mani balemate o Uraia, sega ni bera nona vakawatitaki Pacisepa o Tevita ni bera ni kilai nona bukete.​—2 Samuela 11:​1-27.

15. (a) E qai vakatakilai vakacava na ivalavala ca i Tevita? (b) E raica vakacava o Tevita na veivakadodonutaki maqosa nei Necani?

¹⁵ Kena irairai ni sa vunia rawa o Tevita na nona ivalavala ca. Oti e vica na vula, sa qai sucu na gone​—e tagane. Ke a vakasamataka tiko na ka oqo o Tevita ena gauna e vola kina na ika32 ni Same, kena ibalebale ni a vakaleqai voli ga na nona lewaeloma. (Same 32:​3-5) Ia, e sega ni vunitaki na nona cala ena mata ni Kalou. E kaya na iVolatabu: “Sa ca e na mata i Jiova na ka sa cakava ko Tevita.” (2 Samuela 11:27) Sa qai talai Necani o Jiova, mani lako o Necani qai lai vakaraitaka vakadodonu vei Tevita​—ena sala maqosa​—na ka e cakava. Sa qai vakatutusa o Tevita, kerea tale ga na veivosoti i Jiova. Na nona veivutuni dina e vakavinakataka tale na nodrau veiwekani kei na Kalou. (2 Samuela 12:​1-13) E sega ni cata o Tevita na nona vakadodonutaki. E vakaraitaka ga na ivakarau ni yalo e vakamacalataki ena Same 141:5: “Me yaviti au ko koya na yalododonu e na yalololoma; ia me vunauci au ko koya: ena vaka na waiwai talei ki na uluqu, ena sega ni bureitaka na uluqu.”

16. Na ivakasala cava e cavuta o Solomoni me baleta na cakacala?

¹⁶ Rairai dau vakasamataka o Solomoni, na ikarua ni luve i Pacisepa vei Tevita, na ka a sotava o tamana. A qai vola e muri: “O koya sa ubia na nonai valavala ca ena sega ni tamata yaco: ia ko koya sa vakatusa ka biuta ena lomani.” (Vosa Vakaibalebale 28:13) Ke da sikalutu ena ivalavala ca bibi, e dodonu meda rogoca na ivakasala vakalou oqo, e vakaroti keda, e dusimaki keda tale ga. Meda vakatusa na noda cala vei Jiova, da qai lai raici ira tale ga na qase ni ivavakoso mera vukei keda. E dua na nodra icolacola levu na qase mera vakadodonutaki ira era sikalutu ina cakacala.​—Jemesa 5:​14, 15.

Vosoti ni Veika Mosimosi e Vu Mai Ena Vuku ni iValavala Ca

17. O Jiova e dau vosoti ira na ivalavala ca, ia e sega ni taqomaki ira mai na cava?

¹⁷ E vosoti Tevita o Jiova. Ena vuku ni cava? Baleta ni tamata yalodina o Tevita, e daulomani ira na tani, e vakaraitaka tale ga nona veivutuni dina. Ia, e sega ni taqomaki kina o Tevita mai na veika mosimosi e qai sotava. (2 Samuela 12:​9-14) E yaco tale ga oqo nikua. E sega ni dau vakavuna o Jiova na ka mosimosi era sotava na sa veivutuni, ia e sega tale ga ni tarova na kena dau sauti ira ga na ca ni nodra ivalavala. (Kalatia 6:7) Ni dua e veibutakoci se veidauci, e rawa ni vakavuna na veisere, na bukete e sega ni vinakati, na mate ca ni veiyacovi, sa na oti tale ga vakadua na nona dokai kei na nona vakabauti.

18. (a) Na cava e tukuna o Paula me cakava na ivavakoso mai Korinica vua e dua e veiyacovi vakatawadodonu? (b) E vakaraitaka vakacava o Jiova na nona loloma kei na nona vosota vei ira na ivalavala ca?

¹⁸ Ke da cala bibi o keda, e rawarawa sara nida yalolailai nida sotava voli na ca ni noda ivalavala. Ia, meda kua ni vakalaiva e dua na ka me vakalatilati ena noda veivutuni, kei na noda saga meda veivinakati tale kei na Kalou. Ena imatai ni senitiuri, a vola o Paula vei ira mai Korinica mera biuta tani mai na ivavakoso e dua e veidauci kei na dua ga na wekana voleka sara. (1 Korinica 5:​1, 13) Ia ni vakaraitaka nona veivutuni dina na tagane oqo, sa qai vakarota na ivavakoso o Paula: “Dou kua soti ni cudruva, ka mo dou vakaceguya. . . dou vakadinadinataka na nomudou loloma vei koya.” (2 Korinica 2:​5-8) Ena ivakasala vakalou oqo, eda raica kina na loloma i Jiova kei na nona vosoti ira na cakacala era veivutuni. Era marau na agilosi mai lomalagi ni veivutuni e dua e ivalavala ca.​—Luke 15:10.

19. Na cava na yaga ni kena mositi keda na ca ni ka eda a cakava?

¹⁹ Eda na rarawataka beka e dua na cala eda vakayacora, ia na mosi ni yaloda e rawa ni vukei keda meda ‘qarauni keda meda kua ni goleva tale na ka e sega ni dodonu.’ (Jope 36:21) Io, na ka mosimosi e dau muria mai na ivalavala ca e dodonu me vakavulici keda meda kua ni vakaruataka na noda cala. Kena ikuri, a vakayagataka o Tevita na veika e sotava me veivakasalataki kina. E kaya o koya: “Au na qai vakavulica vei ira nai valavala ca na nomuni sala; ka ra na saumaki mai vei kemuni ko ira nai valavala ca.”​—Same 51:13.

Marau Eda na Taukena Nida Qaravi Jiova

20. Na cava na yaga ni noda talairawarawa ina ivakatagedegede savasava ni Kalou?

²⁰ E kaya o Jisu: “Era sa kalougata cake ga [se, “marau,” NW] ko ira era rogoca na vosa ni Kalou ka muria!” (Luke 11:​28, VV) Na noda talairawarawa ina ivakatagedegede savasava ni Kalou ena kauta mai vei keda na marau ena gauna oqo, kei na gauna tawacava mai muri. Kevaka e se savasava tiko ga na noda ivalavala, meda tomana tiko mada ga oqo ena noda vakayagataka na isolisoli kece e vakarautaka o Jiova meda vukei kina. Ke da sikalutu ena ivalavala dukadukali, meda kua ni yalolailai vakasivia baleta ni tu vakarau tu o Jiova me vosoti ira era veivutuni dina, da qai vakadeitaka meda kua ni cakava tale na noda ivalavala ca.​—Aisea 55:7.

21. Na ivakasala cava i Pita na yapositolo ena vukei keda me savasava tiko ga na noda ivalavala?

²¹ Sega ni dede sa na takali tani yani na vuravura tawayalododonu oqo, lako vata kei na kena vakasama kei na ivalavala dukadukali. Ni savasava tiko ga na noda ivalavala, eda na vakila na kena yaga ena gauna oqo, kei na gauna tawamudu mai muri. E vola na yapositolo o Pita: “Kemudou sa lomani, ni dou sa waraka na veika vakaoqo, dou gumatua kina me kunei kemudou ko koya e na vakacegu, ni dou sa sega ni tauvi-duka, ka sega ni cala. . . . Ni dou sa kila eliu, dou vakaraici kemudou talega, de dou kau vakatani e na nodra dauveivakacalai na tamatai valavala ca, dou na qai bale kina mai na nomudou tu dei.”​—2 Pita 3:​14, 17.

E Rawa Mo Vakamacalataka?

• Na cava ena dredre kina noda saga me savasava tiko ga na noda ivalavala?

• Na cava e so na ka ena vaqaqacotaka na noda sa vakadeitaka me savasava tiko ga na noda ivakarau ni bula?

• Na ka ni vuli cava eda vulica mai na nona ivalavala ca na cauravou e talanoataka o Solomoni?

• Na cava eda vulica me baleta na veivutuni mai na ivakaraitaki i Tevita?

[iYaloyalo ena tabana e 13]

E noda itataqomaki na noda vakaraitaka yani na noda inaki ena ka e vauca na noda ivalavala

[iYaloyalo ena tabana e 17]

E veivutuni dina o Tevita, oya na vuna e vosoti koya kina o Jiova