iVakatagedegede i Cei Mo Nuitaka?
E kauai e dua na vulagi e se qai butuki Aferika vakadua ni raica e dua na turaga ni duri tu vakadodonu ena yasa ni gaunisala. Ni oti ga e vica na miniti e raica ni yavala na yava ni turaga oqo qai toso vakamalua ena dua na yasana ni duri tu ga vakadodonu. E qai kila e muri na vulagi oqo na vuna e toso tiko kina. E saga tiko me vakaruru ena yaloyalo ni duru ni wa ni talevoni. E toso vakamalua na yaloyalo ni duru ni lai dromu na matanisiga.
ME VAKA na veiveisau ni yaloyalo ni duru e vakavuna na toso ni matanisiga, e vakatale ga oya na veiveisau ni bula kei na kena ivakatagedegede. Kena veibasai na Kalou o Jiova, “na Tama ni rarama,” e sega ni dau veiveisau. E vola na tisaipeli o Jemesa: “Sa sega vua na veivukiyaki, se yaloyalo ni veigoleyaki.” (Jemesa 1:17) Na parofita Iperiu o Malakai e volaitukutukutaka na ka e kaya na Kalou: “Koi au ko Jiova, ka’u sa sega ni veivukiyaki.” (Malakai 3:6) Ena matanitu o Isireli ena gauna i Aisea, e kaya na Kalou: “Ia ka’u sai koyakoya tikoga ka yacova na gauna dou na qase kina; ka’u na keveti kemudou mo dou sa sika mada ga: ka’u a bulia.” (Aisea 46:4) O koya gona, na balavu ni toso ni gauna me kua ni veisautaka noda nuitaka na vosa ni yalayala i koya sa Cecere Sara.
Ka e Vulici Mai na Lawa i Mosese
E nuitaki qai sega ni dauveiveisau na vosa ni yalayala i Jiova kei na nona ivakatagedegede ena ka e dodonu kei na ka e cala. O na nuitaka na dauveivoli e vakayagataka e rua na ivakarau, qai dodonu ga e dua vei rau? Sega sara. E vaka kina, “[na] i vakarau lasu sa ka vakasisila vei Jiova: ia nai vakabibi dodonu na ka e vinakata ko koya.” (Vosa Vakaibalebale 11:1; 20:10) E okati ena Lawa e soli vei ira na Isireli na ivakaro oqo i Jiova: “Dou kakua ni lewa vakatawadodonu, e nai vakarau ni balavu ni ka, se nai vakarau ni bibi ni ka se nai vakarau ni levu ni ka: me dodonu ga na nomudoui vakarau ni bibi, me dodonu na kena bibi, me dodonu nai vakarau ni ka mamaca, ka dodonu nai vakarau ni ka liviraki; Koi au ko Jiova na nomudou Kalou, ka kauti kemudou tani mai na vanua ko Ijipita.”—Vunau ni Soro 19:35, 36.
Nira muria na Isireli na ivakaro oya, e vakadonui ira kina na Kalou, era rawata kina e levu na ka vinaka vakayago. E vakatale ga oya na muri ni ivakatagedegede tudei i Jiova. Era kalougata o ira na vakabauti koya era sokalou vua, sega wale ga ena ivakarau ni bibi kei na ivakarau ni ka, ia ena veibasoga kece ni bula. E kaya na Kalou: “Koi au ko Jiova na nomu Kalou, ka’u sa vakavulici iko mo vinaka kina, ka’u sa tuberi iko e na sala mo lakova.”—Aisea 48:17.
Vu ni Torosobu ni iVakatagedegede ni Bula Nikua?
E dusia na iVolatabu na vuna e torosobu kina na ivakatagedegede ni bula nikua. Na iotioti ni ivola ena iVolatabu, na Vakatakila, e vakaraitaka ni yaco na ivalu mai lomalagi, se vakila tu ga nikua na kena revurevu na kawatamata. E vola na yapositolo o Joni: “Sa tubu nai valu mai lomalagi; o Maikeli kei ira na nona agilose era sa veivala kei na gata levu; a sa ia vata nai valu na gata levu kei ira na nona agilose, a ra sa sega ni gumatua: a sa sega tale ni kune e dua na nodra tikina mai lomalagi. A sa biu tani na gata levu, na gata makawa, a yacana na Tevoro, kei Setani, o koya sa temaki ira kecega na kai vuravura: a sa biu ki vuravura, a ra sa biu vata kaya na nona agilose.”—Vakatakila 12:7-9.
Na cava e qai yaco ni oti na ivalu? E tomana o Joni: “O koya oqo mo reki kina na lomalagi, kei kemudou sa tiko kina. Dou na ca koi kemudou sa tiko e vuravura kei na wasawasa: ni sa lako sobu vei kemudou na tevoro, a sa cudru vakalevu, ni sa kila ko koya ena sega ni dede na nona gauna.”—Vakatakila 12:12.
“Dou na ca koi kemudou sa tiko e vuravura” e yaco ni kacabote na iMatai ni iValu Levu ena 1914, e cava kina na itabagauna e duidui sara na kena ivakatagedegede. E kaya na daunitukutuku makawa o Barbara Tuchman: “Na iValu Levu ni 1914-18 e vaka e dua na ilati e wasea noda itabagauna mai na itabagauna oya. Era mate kina e levu ke ra a yaga ena loma ni vica vata tale na yabaki e muri. E cavuivuvutaka na veika e ciqomi raraba tu me dodonu qai dina, veisautaka na vakasama, qai biuta tu mai na yalolailai e dredre sara me vakaseavutaki. E veisautaka tale ga na rai kei na ivalavala ni tamata ena itabagauna ni bera ni tekivu na iValu kei na gauna e cava kina.” E duavata kei koya e dua tale na daunitukutuku makawa o Eric Hobsbawm: “Mai na 1914 sa torosobu tiko ga na ivakatagedegede era se ciqoma tu mai ni vinaka na veimatanitu era sa vakatorocaketaki oti . . . E dredre me vakabauti nida sa lesu tale tiko ina veika makawa, na veika era na rairai vakatoka noda qase ena ika19 ni senitiuri me gauna butobuto.”
E kaya na dauvolaivola o Jonathan Glover ena nona ivola Humanity—A Moral History of the Twentieth Century: “E kilai tani noda itabagauna, ni sa yali tiko ga yani vakamalua na ivakavuvuli ni ka vinaka kei na ka ca.” E vakatitiqataka o koya ni rawa vua na lotu me vakavuvulitaka na ka vinaka kei na ka ca, ni sa luluqa na lotu ena vanua vakavalagi, ia e vakadreta: “O keda mada eda sega ni vakabauta na ivakavuvuli vakalotu ni ka vinaka kei na ka ca eda na lomaleqataka ni sa yali tiko yani vakamalua na itovo oqo.”
Nikua, na sega ni veinuitaki ena buturara ni bisinisi, politiki, lotu, bula yadua se bula vakavuvale kei na leqa e kauta mai era tiki ni sasaga i Setani me ca kina na kawatamata. E saga ena nona igu kece o Setani me na tinia vinaka na nona vala, mera na mate vata kei koya o ira kece era saga mera muria na ivakatagedegede ni Kalou.—Vakatakila 12:17.
E tiko beka na iwali ni leqa takalevu ni sega ni veinuitaki? E sauma na yapositolo o Pita: “Ia koi keda, me vaka na nona vosa ni yalayala [na Kalou], eda sa waraka na lomalagi vou kei na vuravura vou, sa tiko kina nai valavala dodonu.” (2 Pita 3:13) E rawa nida nuitaka na yalayala oya, ni tu vua na Kalou na kaukaua me vakayacora kina nona inaki, qai solia tale ga na nona veivakadeitaki ni na yaco dina. Ena vuku ni ‘vosa e vosataka,’ e kaya o Jiova: “Ena sega ni lesu tale wale vei au, ena vakayacora mada ga na ka ka’u sa vinakata, ka daucaka yaco e na ka ka’u a tala kina.” E rawa ni nuitaki na yalayala oqo!—Aisea 55:11; Vakatakila 21:4, 5.
Muria na iVakatagedegede ni Kalou
Ena vuravura torosobu qai veiveisau tu ga na kena ivakatagedegede ni bula, era saga na iVakadinadina i Jiova mera muria na ivakatagedegede ni bula e kaya na iVolatabu. Oqo na ka era duidui kina. Ia na ka tale ga oqo era kauai kina e so na lewenivanua, e vakavuna vei ira e so tale mera beci ira kina na iVakadinadina i Jiova.
Ena dua na soqo ni tikina ni iVakadinadina i Jiova mai Lodoni, e vosa e dua na iVakadinadina ena vukudra ni a tarogi koya na dauvolaitukutuku ni retioyaloyalo se ra lotu Vakarisito na iVakadinadina i Jiova. E sauma: “Io, e vaka dina kina, e neimami ivakaraitaki o Jisu. Sa levu na dui nanumi koya ga ena vuravura qo, ia keimami rai vei Jisu Karisito me sala, na dina, kei na bula. Keimami vakabauta ni Luve ni Kalou, e sega ni tiki ni Letoluvakalou, e duidui kina neimami kila na iVolatabu mai vei ira na lotu kilai e so.”
Ni vakaraitaki na veitarotarogi ena retioyaloyalo na BBC, e tinia na porokaramu na dauvolaitukutuku ni kaya: “Au sa qai kila na vuna era lai tukia tiko yani kina na noda katuba na iVakadinadina i Jiova. Au se sega ni raica mera soqo vata e 25,000 nira vakaisulu vinaka qai vinaka nodra itovo.” E dua na ivakadinadina vinaka vua e dua e taudaku, ni bulataki na ivakatagedegede ni Kalou e sega ni dau veiveisau!
E so era na sega beka ni taleitaka mera muria na ivakatagedegede era sega ni bulia. Oni uqeti mo ni rai ena nomuni iVolatabu mo ni kila kina na ivakatagedegede ni Kalou. Ia me kua ni vovodea wale ga na nomuni vakadikeva. Muria na ivakaro ni yapositolo o Paula: “Dou kakua ni vakatauvatani kemudou kei ira era sa vakavuravura: ia dou mataliataki ga ni sa vakavoui na yalomudou, mo dou kila rawa kina na loma ni Kalou, sa yaga, ka vinaka, ka dodonu sara.” (Roma 12:2) Lako ina Kingdom Hall ena nomu yasayasa mo kilai ira kina na iVakadinadina. O na raica nira tamata ga vakataki iko kei au, ia era nuitaka na vosa ni yalayala ena iVolatabu ra qai vakabauta na Kalou nira saga mera muria na nona ivakatagedegede.
O na vakalougatataki dina ke o muria matua na ivakatagedegede tudei, qai nuitaki ni Kalou. Muria na veisureti ni Kalou: “De ko a vakarorogo ki na noqu vunau! sa na qai vaka na uciwai na nomu vakacegu, ka vaka na ua ni wasawasa na nomu cakacaka dodonu.”—Aisea 48:18.
[iYaloyalo ena tabana e 5]
Nikua, sa sega na veinuitaki ena buturara ni bisinisi, politiki, lotu, vaka kina ena bula vakavuvale